{ Hoofdstuk 2 y Koolstofchemie I Opdrcht 1. De schdelijkheid lijft eperkt ls het sfltmeer niet in contct komt met stromend wter (rivieren, zeeën enz.) en of grondwter. Op deze mnier lijkt een kunstmtig sfltmeer op een ntuurlijk sfltmeer. Is er wel contct met stromend wter dn zullen de verschillende schdelijke stoffen zich verspreiden in de leefomgeving. Opdrcht 2. Voor: goedkope oplossing (drukt de enzineprijs) lijkt op een ntuurlijk sfltmeer eventueel nog te geruiken in de toekomst Tegen: leefomgeving niet gewend n sfltmeren (nog te) duur om te verwerken erg onntrekkelijk in het kder vn toerisme Opdrcht 3. vet is een mengsel vn verschillende zuivere vetten zols krsenvet (mengsel vn sterine en wxine). kristlsuiker in de vste fse wrij ieder molecuul voldoet n 12 H 22 O 11 : dus een zuivere stof. c kristlsuiker opgelost in wter: dus een mengsel vn 12 H 22 O 11 -moleculen en H 2 O-moleculen. Opdrcht 4. de twee moleculen heen niet dezelfde molecuulformule (ndere toomsoorten). de twee moleculen heen niet dezelfde molecuulformule (ndere verhouding). Opdrcht 5. lcohol heeft een ndere molecuulformule ls wsenzine lcohol heeft een nder smelt- en kookpunt ls wsenzine lcohol is mengr met wter en wsenzine niet (ndere dichtheid) Opdrcht 6. -tomen worden ij een volledige verrnding omgezet in O 2 en H-tomen in H 2 O. -tomen worden ij een volledige verrnding omgezet in O 2 en S-tomen in SO 2. c Koolmonoxide evt -tomen, dus ontstt er O 2 (O-tomen worden niet omgezet mr worden geruikt ij de verrndingsprodukten). Opdrcht 7. Uit resten vn moersossen en veengeieden. Meer dn 80% koolstof + zwvel + svormende stoffen (smenstelling wordt wel eens weergegeven ls 135 H 90 O 9 NS). Opdrcht 8. Gevormde rdolie kn zich verpltsen in tegenstelling tot steenkool. Ardolie is een zeer ingewikkeld mengsel vn nr schtting zo n honderdduizend verschillende verindingen (veell koolwterstoffen). c M..v. oortorens en j -knikkers op het lnd en oorpltformen op zee. d (Ruwe) rdolie ondergt gerfrctioneerde destilltie en chemische recties (krken). Opdrcht 9. Brndstoffen, smeermiddelen, grondstoffen voor plstics, wsmiddelen en medicijnen. Opdrcht 10. Niet. VWO URIE OFDSTUK 2 1 vn 9
Opdrcht 11. Niet. Opdrcht 12. Niet. Opdrcht 13. Niet. Opdrcht 14. Niet. Opdrcht 15. Niet. Opdrcht 16. Met één of meer streepjes (toomindingen) die de indende elektronenpren voorstellen: ijv. H H en O = O enz. Opdrcht 17. De covlentie vn koolstof is 4, vn stikstof 3, vn zuurstof 2 en vn chloor 1. H Opdrcht 18. Koolstofdioxide: O O feïne: N N O H N H N H H H H O H Opdrcht 19. Br Br H l c d H N H l Opdrcht 20. O 2 (g) kleurloos, reukloos, slecht oplosr in wter, kpt 78, verrndingsprodukt (ij fossiele rndstoffen, voedsel. O 3 (g) luw gekleurd, prikkelend, in een lg om de rde, ontstt ij elektrische ontlding. H 2 S (g) zeer giftig, sterke geur (rotte eieren), vrij rectief, komt vrij ij frk vn dood mteril en rotten vn eiwithoudende stoffen. SO 2 (g) kleurloos en giftig, sterke geur, dichtheid groter dn lucht, ontstt ij verrnding vn zwvelhoudende rndstoffen, metlwinning, vulknen. Opdrcht 21. Koolwterstoffen zijn verindingen estnde uitsluitend uit koolstof- en wterstoftomen: lgemene formule is x H y. Opdrcht 22. Methn, Ethn, Propn, Butn, Pentn, Hexn. Opdrcht 23. Bij n -tomen: n H-tomen eroven, n H-tomen eronder, 1 H-toom n het egin en 1 H- toom n het eind. Opdrcht 24. Stoffen met gelijke molecuulformule en verschillende structuurformules. Opdrcht 25. Alknen met tenminste één zijtk (één -toom is veronden met minstens 3 ndere tomen). Nee, deze molecuulformule geldt voor onvertkt utn en vertkt methylpropn. Opdrcht 26. 8 H 18 29 H 60 Opdrcht 27. Artikel doornemen. H l l l VWO URIE OFDSTUK 2 2 vn 9
Opdrcht 28. hexn 2-methylpentn 3-methylpentn 2,2-dimethylutn 2,3-dimethylutn Opdrcht 29. Opdrcht 30. 3-methylpentn 4-methylhexn c 2-methylpentn Opdrcht 31. Je kunt een chemisch tekenprogrmm grtis downloden vn www.mdli.com. Dit tekenprogrmm is ook geruikt om de structuurformules in deze site te mken. Opdrcht 32. methn 112 K (zie ook BINAS tel 40B) ethn 185 K propn 231 K utn 273 K pentn 309 K hexn 342 K heptn 372 K VWO URIE OFDSTUK 2 3 vn 9
c T [K] 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Kookpunten vn lknen 0 2 4 6 8 ntl -tomen Reeks1 Butgs (utn) wordt vloeir ij 273 K (= 0 ) en vloeir utgs wil niet rnden. Opdrcht 33. Isomeristie: de molecuulformule lijft hetzelfde mr de structuurformule wordt nders. Opdrcht 34. eigenschppen: (vrijwel) niet oplosr in wter lge kookpunten door = rectiever dn lknen formule lkenen: n H 2n. Opdrcht 35. Alkenen evtten een duele inding tussen 2 -tomen en heen drdoor 2 H-tomen minder dn een lkn met hetzelfde ntl -tomen. Opdrcht 36. verzdigd: lle indingen zijn enkele indingen onverzdigd: er is tenminste 1 duele inding Opdrcht 37. eigenschppen: (vrijwel) niet oplosr in wter lge kookpunten door 3-voudige inding rectiever dn lknen en lkenen structuurformule: 3-voudige inding tussen 2 -tomen. molecuulformule: n H 2n 2 (4 H-tomen minder dn een lkn met hetzelfde ntl - tomen). Opdrcht 38. Ethyn (cetyleen 2 H 2 ) wordt geruikt ls rndstof ij het lssen vn metlen. Opdrcht 39. 6 H 12. 8 H 16. Opdrcht 40. propeen 2-methyl-2-penteen c ethyn d 2-pentyn e 1,3,5-hextrieen VWO URIE OFDSTUK 2 4 vn 9
Opdrcht 41. 1-uteen 2-uteen 2-methylpropeen of methylpropeen Opdrcht 42. Algemene molecuulformule vn lkynen: n H 2n 2 Opdrcht 43. 1-pentyn heeft de molecuulformule 5 H 8. Isomere lkynen zijn: 2-pentyn 3-methyl-1-utyn Opdrcht 44. 1,3-pentdieen Opdrcht 45. Niet. Opdrcht 46. Demonstrtie. Opdrcht 47. Demonstrtie. Opdrcht 48. Niet. Opdrcht 49. Een verzmeling vn stoffen wrij de moleculen steeds één -toom en twee H-tomen meer evtten. Opdrcht 50. F, l, Br of I c NH 2 O d Opdrcht 51. nm formule structuur type stof lkaan n H 2n+2 koolwterstof lkeen n H 2n = koolwterstof lkyn n H 2n 2 A& koolwterstof HALOGEENlkn n H 2n+1 X X lknol n H 2n+1 lkohol lknamine n H 2n+1 NH 2 NH 2 mine lknzuur n 1 H 2n+1 O O cronzuur VWO URIE OFDSTUK 2 5 vn 9
Opdrcht 52. l c Br l d e f NH 2 O g O O Opdrcht 53. 1,2-ethndiol 2,2-dimethyl-1-propnol of dimethylpropnol c 1-room-4-chloorutn d 1,1,2,2-tetrfluoretheen of tetrfluoretheen Opdrcht 54. O(g) + 2H 2 (g) H 3 (g) Opdrcht 55. gegevens: 1 rrel = 159 L = 0,159 m 3 $ = dollrkoers in guldens per dollr (zie ijv. Teletekst pg. 568 of krnt) io-ethnol: 100 $ 0, 159 guldens P 3 iomethnol: 65 $ 0, 159 JXOGHQV P 3 iodiesel: 9 0 $ 0, 1 5 9 JXOGHQV P 3 Opdrcht 56. Isomeren vn 3 H 6 l 2 zijn: l l l l 1,2-dichloorpropn 1,1-dichloorpropn l l l l 2,2-dichloorpropn 1,3-dichloorpropn Opdrcht 57. ethndiol (glycol) huidverzorgingsproduct, ntivries menthol verkoelende smkstof ethnol (lcohol) loedvtverwijdend, klmeringsmiddel, smkstof Opdrcht 58. ethnol: 2 H 5 (l) lcohol: een koolstofverinding met een -groep VWO URIE OFDSTUK 2 6 vn 9
Opdrcht 59. menthol ( 10 H 20 O) Opdrcht 60. 2-ethyl-1-utnol 1-pentnmine c 1,3-propndiol Opdrcht 61. putrescine cdverine H 2 N NH 2 H 2 N NH 2 Opdrcht 62. ethnol 1,2-ethndiol (1,1-ethndiol is lleen in theorie mogelijk) Opdrcht 63. Br Br 1,1-diroomethn Br Br 1,2-diroomethn J, stoffen met een ndere structuurformule verschillen in eigenschppen omdt deze stoffen niet gelijk zijn. Opdrcht 64. l l c F F d l l F F NH 2 NH 2 Opdrcht 65. 1-utnol 2-utnol (2-)methyl-1-propnol (2-)methyl-2-propnol Opdrcht 66. 16 H 33 NH 2 Opdrcht 67. Een lknmine moet voldoen n de molecuulformule: n H 2n+3 N. met n=2 voldoet de formule niet, dus geen lknmine met n=3 voldoet de formule wel, dus een lknmine c met n=4 voldoet de formule niet dus geen lknmine Opdrcht 68. Verzdigde koolwterstof met uitsluitend enkele indingen met een ringstructuur vn koolstoftomen. Opdrcht 69. Algemene molecuulformule vn cyclolknen: n H 2n. 7 vn 9 VWO URIE OFDSTUK 2
Opdrcht 70. Benzeen: 6 H 6 (ringstructuur) mr meestl fgeeeld ls Opdrcht 71. Aromten zijn verindingen met één of meer enzeenring(en). Opdrcht 72. nm formule structuur type stof YLOlkn n H 2n (cyclisch) koolwterstof romt geen lgemene evt enzeenring(en) koolwterstof formule De violetgekleurde tekst heeft etrekking op cyclische verindingen. De zwrte tekst (zie Opdrcht 51) etreft de liftische verindingen. Opdrcht 73. c d 1 2 3 Opdrcht 74. Met de lkenen (lgemene formule = n H 2n ). Opdrcht 75. cyclohexnol roomenzeen c 1,2-difenylethn d 3-chloor-1,4-cyclohexdieen Opdrcht 76. G nr http://siri.uvm.edu/msds2/mf/crds/file/0015.html om de chemiekrt vn enzeen te ekijken. Mximl 5 mss% enzeen in enzine. c Tnken geeurt in de uitenlucht vi een ijn gesloten circuit (slng wordt in de tnk gercht). Eventueel vrijkomende dmpen worden door de wind verdund. d J, mits er genoeg wind of voldoende ventiltie is. e Er wordt een dringelg onder de estrting ngelegd die het regenwter opvngt en fvoert nr een reservoir. Opdrcht 77. Demonstrtie. Opdrcht 78. Niet. Opdrcht 79. PET-flessen (PET = polyetheentereftlt), PV-pijpen (PV = polyvinylchloride), perspex (PMMA = polymethylmethcrylt), piepschuim (PS = polystyreen) enz. VWO URIE OFDSTUK 2 8 vn 9
Opdrcht 80. trifluormethn 1,3-pentdieen c (1-)ethnmine d 1-propnol e 1,2-dichloor-1,2-difenyletheen Opdrcht 81. c d l l l Opdrcht 82. l l l l l l l 1,1,1-trichloorpropn 1,1,2-trichloorpropn 1,1,3-trichloorpropn l l l l 1,2,2-trichloorpropn l l 1,2,3-trichloorpropn l l Doordt de stoffen een ndere structuurformule heen, zullen ze verschillen in fysische eigenschppen. Het zijn immers verschillende stoffen (dus ook verschillende nmen). Opdrcht 83. 1-uteen 2-uteen (2-)methyl(-1-)propeen cycloutn (1-)methylcyclopropn Opdrcht 84. 1-utnol 2-utnol (2-)methyl-2-propnol (2-)methyl-1-propnol Sectie scheikunde De Grundel (eheer: J.Th. Schoenmker) VWO URIE OFDSTUK 2 9 vn 9