RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Kennemer Praktijkschool Plaats : Heemskerk BRIN nummer : 28BN 00 Onderzoeksnummer : 251206 Datum onderzoek : 17 september 2013 Datum vaststelling : 4 december 2013
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 17 september 2013 een onderzoek uitgevoerd op de Kennemer Praktijkschool, afdeling praktijkonderwijs, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Op de Kennemer Praktijkschool zitten leerlingen met een indicatie voor leerwegondersteund onderwijs of praktijkonderwijs. In totaal volgen ongeveer 165 leerlingen praktijkonderwijs. Aanleiding De aanleiding voor dit kwaliteitsonderzoek is de tweejaarlijkse bezoekcyclus die de inspectie voor scholen voor praktijkonderwijs hanteert. De Kennemer Praktijkschool is voor het laatst in 2011 bezocht en daarom voert de inspectie nu een kwaliteitsonderzoek uit. Toezichthistorie Onderzoeksopzet De inspectie baseert haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Om het onderzoek goed te laten aansluiten bij de specifieke kenmerken van de Kennemer Praktijkschool hebben we het onderzoek aangevuld met indicatoren uit het zogenaamde aanvullende kader. Zo zijn indicatoren over ondersteuning en begeleiding toegevoegd. Deze indicatoren zijn toegevoegd omdat ze gezien de leerlingenpopulatie van extra belang zijn. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. - Schoolbezoek, waarbij in een aantal lessen de onderwijspraktijk is geobserveerd en een WAMT-gesprek is bijgewoond. - Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen, de zorgcoördinator en docenten. Pagina 3 van 11
- Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de schoolleiding en het bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 11
2. CONCLUSIES EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij op de Kennemer Praktijkschool, afdeling praktijkonderwijs, hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht in houden. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor de Kennemer Praktijkschool, afdeling praktijkonderwijs, is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de Kennemer Praktijkschool, afdeling praktijkonderwijs, het basisarrangement toe omdat zowel de opbrengsten alsook de kwaliteit van het onderwijsproces op de Kennemer Praktijkschool, afdeling praktijkonderwijs, op de onderzochte onderdelen van voldoende niveau is. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld. Pagina 5 van 11
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op de Kennemer Praktijkschool, afdeling praktijkonderwijs. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op de Kennemer Praktijkschool, afdeling praktijkonderwijs, is op de onderzochte onderdelen grotendeels van voldoende niveau. De school bestaat uit een initiatiefrijk en goed samenwerkend team van leraren, dat zich inzet om nieuwe ontwikkelingen in het praktijkonderwijs tot een succes te maken. Zo heeft de school zeven jaar geleden Ontdekkend Leren in de onderbouw en Werkend Leren in de bovenbouw als onderwijsconcepten geïntroduceerd, waarbij elke individuele leerling keuzes voor leeractiviteiten en workshops maakt op basis van zijn of haar interesses en leerbehoeften. Dit leidt tot het uitvoeren van veel praktische opdrachten in de onderbouw en relatief veel uren stage in de bovenbouw. Voor elke leerling is een individueel ontwikkelingsplan waaraan per periode een werkplan met te bereiken competenties wordt gekoppeld. Verder heeft de school een praktijkschooldiploma ontwikkeld en bevordert zij dat leerlingen een branchegericht certificaat behalen. Een aandachtspunt daarbij is dat onderwijstijd verloren gaat met het starten en op gang houden van al die leeractiviteiten in één groep. Gelukkig heeft de school sinds kort een competentiemonitor waarmee kan worden geborgd dat alle lessen die worden gegeven van goede kwaliteit zijn. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. Sommige nummers zijn rood. Dit betekent dat zij tot het zogenaamde kernkader behoren. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Pagina 6 van 11
Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.1P De leerlingen behalen het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.7 De leerlingen van het praktijkonderwijs functioneren naar verwachting in de vervolgopleiding of het werkveld. De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving 1 2 3 4 3.1P De aangeboden leerinhouden zijn dekkend voor de eisen die gesteld worden aan het praktijkonderwijs. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming 1 2 3 4 5.4 De school ondersteunt de leerlingen en de ouders/verzorgers bij de keuzes tijdens de schoolloopbaan. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. Pagina 7 van 11
De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) (De school bestrijdt effectief achterstanden.) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. De school begeleidt leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben effectief aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief. (extra ondersteuning) 1 2 3 4 10.1 Het bevoegd gezag stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 10.2 De leerling ontvangt onderwijs zoals beschreven in het ontwikkelingsperspectief. 10.3 De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. Nalevingsindicatoren 2013 Onvoldoende Voldoende N1 N2 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). 3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijsproces en kwaliteitszorg. Pagina 8 van 11
Opbrengsten Op de Kennemer Praktijkschool wordt al voorafgaand aan de binnenkomst voor iedere leerling een voorlopig ontwikkelingsplan opgesteld. Dit plan bevat aandachtspunten op basis van de basisschoolinformatie, gedragkenmerken, IQ en dle s. Vervolgens stellen mentor, hier leermeester geheten, en school per periode van ongeveer zes weken tijdens een WAMT-gesprek (= werken aan mijn toekomst) een plan op, dat meestal drie te bereiken competenties en een lijst van leeractiviteiten voor die periode bevat. Na deze periode worden de vorderingen op de competenties besproken en wordt het ontwikkelplan vernieuwd met nieuwe competenties en leeractiviteiten. Elk halfjaar worden de resultaten van de leerling, onder andere zichtbaar in een portfolio met bewijzen van uitgevoerde activiteiten en opdrachten met de ouders besproken. Vanaf het derde leerjaar gaat in dit ontwikkelplan ook de keuze van de sector waarin de leerling wil gaan werken, een grote rol spelen. Dit komt voornamelijk tot uitdrukking in de plaatsen waar de leerling stages loopt. Tijdens het vijfde leerjaar volgen de leerlingen die dat aankunnen, een voorbereiding op de assistentenopleiding op een ROC of worden zij begeleid naar een arbeidsplaats. De hier beschreven werkwijze heeft tot nu toe tot zeer bevredigende resultaten geleid. Ruim 90% van de leerlingen is aan het eind van de schooljaren 2010-2011 en 2011-2012 geplaatst in een opleiding of op een werkplek. De verhouding tussen beide uitstroomprofielen is zich aan het wijzigen: het merendeel van de leerlingen gaat nog naar een opleiding op het ROC of AOC, maar een toenemend aantal leerlingen komt op een arbeidsplaats, al dan niet vergezeld van een deeltijdse opleiding. De mogelijkheden voor doorstroom bij de nabijgelegen ROC s nemen af. Voor een deel van de leerlingen wordt overigens de overstap naar een voltijdse beroepsopleiding als risicovol beschouwd (de opleiding is mogelijk te hoog gegrepen), maar via het 2-jaar lopende volgsysteem na uitstroom uit het praktijkonderwijs wordt een vangnet na een eventuele mislukking gecreëerd. Dit volgsysteem laat de laatste twee schooljaren zien, dat de leerlingen van de afdeling Praktijkonderwijs van de Kennemer Praktijkschool op hun opleiding of werkplek voor 90% succesvol zijn. Dit is een heel positief resultaat. Het onderwijsproces Het onderwijs op de Kennemer Praktijkschool vindt plaats in groepen van maximaal 16 à 17 leerlingen. In het algemeen verlopen de lessen op een gestructureerde wijze, is de uitleg begrijpelijk en zijn de leerlingen voldoende Pagina 9 van 11
betrokken. Zoals gezegd hebben de leerlingen een grote inbreng in de keuze van hun leeractiviteiten, zodat slechts in beperkte mate van centrale instructie sprake is. Tijdens het Studieblok kiezen leerlingen voor taal- en rekenactiviteiten, tijdens het Werken aan presentaties voeren leerlingen praktische opdrachten uit en tijdens de uren Keuzewerktijd volgen de leerlingen zelfgekozen workshops. Hoewel de leerlingen zich bewust zijn van hun keuzes uit het WAMT-gesprek, kost het hun vaak moeite om op gang te komen en rustig door te werken. In de lessen die de inspectie observeerde, ontstond pas na enige tijd een goed leerklimaat en soms was ook tijdens het werken nog sprake van te veel afleiding. De algemeen vormende vakken worden meestal door één leraar verzorgd, die tevens de leermeester van de leerlingen is. In toenemende mate maken de leerlingen in de lessen gebruik van digitale hulpmiddelen en voor taal en rekenen maken zij van tijd tot tijd gebruik van toetsen om het niveau van de leerling goed te kunnen schatten. Aangezien iedere leerling veelal aan zijn of haar zelfgekozen activiteiten werkt, is het zaak dat de leerlingen voldoende persoonlijke feedback krijgen tijdens de les. Niet alle leraren slagen hierin even goed. Er zou meer overleg over een effectieve didactische aanpak in de lessen moeten zijn en een systeem van collegiale visitatie en een gesprekscyclus ter realisatie van de ideale les. Het individueel ontwikkelingsplan van de leerling bevat ook aanwijzingen voor en afspraken over hoe om te gaan met de bijzonderheden in diens gedrag, houding en leermogelijkheden. In die zin heeft de leermeester ook een verantwoordelijke zorgtaak. Voor nader onderzoek van leerlingen en voor adviezen kan de leermeester terecht bij de Commissie van Onderzoek en Begeleiding, onder leiding van een orthopedagoog. Deze is ook betrokken bij de leerlingenbesprekingen. Hoewel de meeste leermeesters zich voldoende ondersteund voelen door deze commissie, drukt de verantwoordelijkheid voor de leerlingenzorg soms zwaar op hun schouders. Scholing in positive behaviour support (pbs) kan deze last de komende jaren mogelijk verlichten. De kwaliteitszorg De voorhoederol die de afdeling in de ontwikkeling van het praktijkonderwijs landelijk speelt, heeft een positieve uitwerking gehad op het doel- en opbrengstgerichte werken van het team. De leraren hebben leren denken in termen van te bereiken leerdoelen (in de ontwikkelingsplannen) en resultaten (portfolio s en andere producten). De workshops in de onderbouw leveren de leerlingen een certificaat op. Voor de speerpunten taal en rekenen maakt men gebruik van methodeonafhankelijke toetsen, deels afkomstig uit het Pagina 10 van 11
basisonderwijs. Door het invoeren van het Pro-diploma wordt geleerd eisen te stellen en gericht naar een einddoel toe te werken. Voor de verdere ontwikkeling van de competenties neemt de school nu deel aan de pilot "Toetsen in het V(SO) en PrO". Naast taal en rekenen dienen verschillende aspecten van burgerschap in competenties te worden uitgewerkt en systematisch een plaats in de lessen te krijgen. Het team heeft nog geen overeenstemming bereikt over een Kijkwijzer, waarmee leraren tijdens lesbezoek bij collega s de kwaliteit van de les beoordelen. Dit hulpmiddel kan leiden tot meer frequente en doelgerichte lesbezoeken. Hiernaast bestaat er sinds enige tijd een cyclus van functioneringsen beoordelingsgesprekken, die door de schoolleiding wordt uitgevoerd. Deze heeft zich eerst voornamelijk gericht op de leraren die nog maar kort verbonden waren aan het team, maar inmiddels doorlopen alle leraren deze cyclus. Voor het meten van de algemene tevredenheid van leraren, leerlingen en ouders maakt de school gebruik van de instrumenten van Prozo, die speciaal op het praktijkonderwijs zijn afgestemd. De antwoorden op de vragenlijsten leveren een schat aan informatie op, die met name door schoolleiding en bestuur ter harte zal worden genomen. Een eerste reactie is het verspreiden van een digitale nieuwsbrief voor de ouders, ter wille van een betere communicatie met hen. Ook nemen leerlingen van de school deel aan de medezeggenschapsraad, hetgeen voor een praktijkschool een bijzonderheid is. Pagina 11 van 11