HET COACHINGSTRAJECT G KRACHT OP TIEN SCHOLEN IN VLAANDEREN.

HET COACHINGSTRAJECT G KRACHT OP TIEN SCHOLEN IN VLAANDEREN. Ervaringen, getuigenissen en resultaten. Greet Goossens en Goedele Vandommele

Coachingtraject G-kracht in 10 scholen ('09-'11) POV Provinciale secundaire school Diepenbeek BSO / Basismechanica OVSG GO GO VSKO VSKO VSKO VSKO VSKO VSKO Elishout Anderlecht BSO / Hotel KTA Heist op den Berg BSO / Basismechanica en Elektriciteit Koninklijk Atheneum Asse TSO / STW en Handel Sint Jozefinstituut Borsbeek TSO / STW Vrije Handelsschool Sint Joris Gent TSO / Handel WICO campus Sint Maria Neerpelt BSO / Voeding Verzorging Damiaaninstituut Aarschot TSO / Elektromechanica Don Bosco Groenveld Heverlee BSO / Voeding Verzorging Sint Lutgardisinstituut Mol BSO / Voeding Verzorging

Acties G-kracht Intake met directie en taalbeleidsteam/coördinator Beginsituatie analyse/nulmeting rond één klas, aanvang tweede graad (toets lln., interviews lln./lkn., intake beleid) Overlegmomenten/ ervaringsuitwisselingen G team Ondersteunende tips, uitleg, voorbeelden, kijkwijzers Tussentijdse opdrachten + logboek met ervaringen Feedback op lesvoorbereidingen Observatie en feedback klaspraktijk Flankerende ondersteuning/opvolging pedagogische begeleiding Overleg coördinatoren pedagogische begeleiding

Wat levert 2 jaar G-kracht op? Voor de leerlingen? Voor de leerkrachten? Voor de school?

Onderzoeksopzet BSA 2009 2009 coachen/ observatie leerkrachten + team '09 '10 ESA 2010 BSA 2010 nieuwe (+oude) coachen / observatie leerkrachten + team '10 '11 ESA 2011 Beginsituatie analyse (BSA) 2009/2010 intake met beleid geletterdheidstest lln. (paralleltoets in sept. 2010) interviews/vragenlijst lkn. Eindsituatie analyse (ESA) 2010/2011 exit interviews beleid geletterdheidstest lln. exit vragenlijst lkn.

Doelen op leerlingenniveau De leerlingen van de gecoachte scholen kunnen na twee jaar beter leren lezen, schrijven en cijfergegevens verwerken. Is dit gelukt? voor alle lln? voor alle scholen? voor de meest kwetsbare groepen? BSO leerlingen, anderstalige leerlingen, leerlingen met lage SES, zittenblijvers?

Wat brengen we in kaart van de leerlingen? Wat Wie? Hoe? Geletterdheid Leerlingen van één klas of richting (N=108) Toetsen: G-toets begin 3 de Paralleltoets begin 4 de G-toets eind 4 de Visie/belang geletterdheid Kleine groepjes leerlingen Interviews

Resultaten op ll-niveau: geletterdheid bij aanvang (N= 32 TSO ; 76 BSO) TSO BSO TOT Voldoende geletterd Onvoldoende geletterd* Ruim onvoldoende geletterd* * Risicogroep om laaggeletterd uit te stromen indien er geen maatregelen genomen worden

Resultaten op ll-niveau: geletterdheid bij aanvang (N= 32 TSO ; 76 BSO) TSO BSO TOT Voldoende geletterd 47% 18% 27% Onvoldoende geletterd* 53% 61% 58% Ruim onvoldoende geletterd* 0% 21% 15% * Risicogroep om laaggeletterd uit te stromen indien er geen maatregelen genomen worden.

Resultaten op ll-niveau: geletterdheid bij aanvang Totaal (TSO: N=32; BSO: N=76) voldoende onvoldoende ruim onvoldoende TSO BSO voldoende onvoldoende ruim onvoldoende voldoende onvoldoende ruim onvoldoende

Resultaten op ll-niveau: geletterdheid bij aanvang Daarbij komt: Zwakke groepen presteren bij het begin van het derde jaar slechter: Significant lagere score in 2009 voor lln: in het BSO van wie moeder geen diploma secundair onderwijs met thuistaal: anderstalig, anderstalig + NL zittenblijvers

Resultaten op lln-niveau: algemeen na 2 jaar G toets sept 2009 jun 2011: over de hele lijn significante vooruitgang (lezen schrijven totaal) (N=108): 2009 2011 Cohen's d Effectgrootte lezen 81% 85% 0.358 (medium) schrijven 80% 88% 0.59 (richting groot) totaal 81% 84% 0.253 (klein) 89% 87% 85% 83% totaal lezen schrijven 81% 79% 2009 2011

Resultaten op leerlingenniveau: per school Verschillen per school... Significante vooruitgang: Totaal: school 2 +10 67 62 57 52 47 42 Totaal_2009 Totaal_2011 school_1 school_2 school_3 school_4 school_5 school_6 school_7 school_8 school_9 school_10 Lezen: school 2, 10 41 39 37 35 33 31 29 Lezen_2009 Lezen school_1 school_2 school_3 school_4 school_5 school_6 school_7 school_8 school_9 school_10 Schrijven: school 2, 5, 6, 10 24 23 22 21 20 19 18 17 16 Schrijven_2009 Schrijven_2011 school_1 school_2 school_3 school_4 school_5 school_6 school_7 school_8 school_9 school_10

Resultaten op leerlingenniveau: subgroepen Sterkste vooruitgang bij de zwakste groepen: onderwijstype: BSO > TSO 2009 2011 N TSO 60 60 32 BSO 52 55 76 67 62 57 52 TSO BSO 47 42 Totaal_2009 Totaal_2011

Resultaten op leerlingenniveau: subgroepen Sterkste vooruitgang bij de zwakste groepen: leerlingen die thuis geen Nederlands spreken Thuistaal Totaal_2009 Totaal_2011 N enkel NL 56 57 85 NL + andere taal 51 49 6 Enkel een andere taal 44 55 16 67 62 57 52 47 enkel NL andere taal NL + andere taal 42 Totaal_2009 Totaal_2011

Resultaten op leerlingenniveau: subgroepen Sterkste vooruitgang bij de zwakste groepen: zittenblijvers (1, 2, 3 jaar) Totaal_2009 Totaal_2011 N Op leeftijd 56 59 45 Zittenblijvers 51 56 39 67 62 57 52 Op leeftijd Zittenblijvers 47 42 Totaal_2009 Totaal_2011

Resultaten op leerlingenniveau: subgroepen Sterkste vooruitgang bij de zwakste groepen: leerlingen waarvan moeder zonder diploma van secundair onderwijs Totaal_2009 Totaal_2011 N Lage SES* 51 55 68 Hoge SES* 55 56 29 67 62 57 52 47 42 Totaal_2009 Totaal_2011 Diploma secundair onderwijs Geen diploma secundair onderwijs * hoge SES= diploma secundair * lage SES= geen diploma secundair

Conclusie op leerlingenniveau: algemeen na twee jaar is de groep BSO TSO leerlingen 'geletterder' geworden deze vooruitgang is bijzonder, gezien het onderzoek uit 2007 waarbij leerlingen van 3 en 6 niet significant beter scoren op de toets (Heymans, 2007) mogelijke verklaringen: natuurlijke groei? gevolg van het coachingstraject?

Conclusie op leerlingenniveau: subgroepen zwakke groepen (BSO, anderstalig, zittenblijver, laag SES (diploma moeder) doen het beter! mogelijke verklaringen: 'leerbaarheid': meer groei omdat lager gestart? 'onderwijsbaarheid': meer effect coaching/teaching? groter 'vacuum' in BSO (minimale aanvankelijke aandacht id klas): kleinere ingrepen resulteren al in effect? grotere 'sense of urgency' bij leerkrachten? betere aansluiting van input bij BSO leerkrachten en leerlingen? leerkrachtenniveau bekijken!

Acties G-kracht leerkrachten Beginsituatie analyse/nulmeting rond één klas (toets lln., interviews lln./lkn., intake beleid) Overlegmomenten/ ervaringsuitwisselingen G team Ondersteunende tips, uitleg, voorbeelden, kijkwijzers Tussentijdse opdrachten + logboek met ervaringen Feedback op lesvoorbereidingen Observatie en feedback klaspraktijk

Welke acties werken voor leerkrachten? 1. overleg en ervaringsuitwisseling 2. feedback op eigen materiaal 3. observatie en feedback 4. werken met de bundels = praktijkgerelateerd scoort best! 80% 60% 40% 20% 0% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Interessante onderdelen 2010 Interessante onderdelen 2011 leerkrachten leerkrachten

Doelen op leerkrachtenniveau De leerkrachten van de gecoachte scholen weten wat geletterdheid betekent (VISIE) worden zich bewust van het belang van geletterdheid (BELANG) weten wat goede geletterdheidspraktijken zijn (vuistregels) kunnen goede geletterdheidspraktijken herkennen en toepassen (vuistregels) (PRAKTIJK) Is dit gelukt? Welke veranderingen brengen de acties te weeg?

Wat brengen we in kaart? Wat Wie? Hoe? Visie op geletterdheid leerkrachten interviews, enquêtes Belang van geletterdheid leerkrachten interviews, enquêtes, overleg (Gerapporteerde) inzichten (Gerapporteerd) Handelen in de klas (Geobserveerd) Handelen in de klas leerkrachten leerkrachten leerkrachten interviews, enquêtes, overleg interviews, enquêtes, overleg materiaalaanpassingen, observatieverslagen

Hoe denken lkn. na 2 jaar over geletterdheid? Is hun visie op geletterdheid veranderd? Hoe belangrijk vinden leerkrachten geletterdheid en het coachingsproject G kracht? Wat hebben leerkrachten geleerd over geletterdheid en de aanpak ervan?

Wat is functionele geletterdheid? (BSA) zowel schriftelijk als mondeling zich deftig en beleefd kunnen uitdrukken culturele geletterdheid foutloos kunnen schrijven, een grote woordenschat hebben, om te communiceren en om gevoelens uit te drukken; zich correct en op een aangepaste manier kunnen uitdrukken; correcte zinnen schrijven met de juiste interpunctie goed en in AN spreken, spreekdurf, spraakzaamheid het kunnen gebruiken van moeilijke woorden slim, geleerd zijn woordspelingen kunnen maken/ontdekken, gevat zijn; staat haaks op het moderne, arme taaltje (GSMtaal, chatten)

Wat is functionele geletterdheid? (ESA) kunnen functioneren in de hedendaagse maatschappij solliciteren, handleidingen lezen, trein en busschema's taal om in het leven goed je plan te kunnen trekken, maar ook rekenkundige vaardigheden en verwerking via de PC de vaardigheid om informatie die in alle vormen op je afkomt te verwerken dit leer je niet enkele tijdens les Nederlands, maar dit leer je constant veel lees en schrijfsituaties scheppen in de les verleden: veel weten kennen en kunnen; nu: met taal overweg kunnen: lezen, schrijven, samenvatten, taalvaardigheid in functie van het beroep

Resultaten op leerkrachtniveau: visie G Na één jaar coaching vullen leerkrachten geletterdheid anders in: BSA 2009 en 2010 ESA 2010 en 2011 Vaardigheid Correctheid Attitude Functionaliteit Maatschappelijk Schools Beroepsmatig Lezen Schrijven Gecijferdheid Vaardigheid Correctheid Attitude Functionaliteit Maatschappelijk Schools Beroepsmatig Lezen Schrijven Gecijferdheid (N BSA= 50; N ESA=75):

Resultaten op leerkrachtniveau: visie G Andere invulling = een bredere invulling van G: meer aspecten sterke stijgers/nieuwkomers: functionaliteit maatschappelijk belang gecijferdheid als een onderdeel van geletterheid eenzijdige focus op correctheid verdwijnt: niet meer de enge visie op taal

Resultaten op leerkrachtniveau: visie G Een leerkracht verwoordt zijn ideeën rond geletterdheid en G kracht aan het begin van het traject, en na twee jaar coaching. Filmfragment: Visieontwikkeling LDH.wmv

Hoe belangrijk vinden leerkrachten geletterdheid? Aan het eind van het traject: Moet G kracht verdergezet worden? 85 % van de leerkrachten: JA! ja! nee

Hoe belangrijk vinden leerkrachten geletterdheid? Een greep uit de toevoegingen van leerkrachten: Gezien het geletterdheidsniveau van de lln. Werken aan taalvaardigheid in BSO is belangrijk Komt ten goede aan leerlingen + schoolteam! Ja, geregeld samenkomen met collega s om ideeën uit te wisselen hierover Om meer lkn te overtuigen/ in de 1 ste / 3 de graad In de vakwerkgroepen Ja, graag in dezelfde vorm...

Resultaten op leerkrachtniveau: inzichten Wat heb je geleerd door het coachingstraject? % vermelde inzichten '10 en '11 veel lees/schrijfsituaties motivatie functionaliteit ondersteuning samenwerking hulpmiddelen wat is G? probleembewustzijn taal, G taal? g in alle vakken G kan! G effectief integreren nieuwe lesideeën belang v instructie reflectie tov eigen handelen handelen lln internet zelfontdekkende visie lln internet doelenbewustzijn voor lln verkeerde interpretaties ivm team GOK Niets/weinig

Resultaten op leerkrachtniveau: inzichten Grote verschillen tussen lkn.: zeer individueel leerproces, speelt in op eigen accenten, noden, ervaringen, Lkn rapporteren inzichten op het vlak van: visie: Geletterdheid als competentie en het belang ervan visie in praktijk: de 5 vuistregels concrete praktijk: lesideeën en werkvormen, integratie van geletterdheid in de praktijk enkele lkn. (12%): 'niets' (nieuws)

Resultaten op leerkrachtniveau: inzichten Heel wat leerlingen zijn niet sterk in informatie verwerken uit bv. documenten, teksten, grafieken Je kan bijna in iedere les werken rond geletterdheid! Ik laat meer lezen, opzoeken, schrijven. Ik laat ze een mini GIP maken. Nu ben ik echt gaan letten op het functionele aspect. Leerlingen moeten een reden hebben om te lezen. Taalvaardigheid is niet enkel de zaak van leraar PAV, maar van het team Schrijfkaders, schema's, tabellen aanreiken om gevonden informatie op te schrijven.

Welke rol speelt geletterdheid in de praktijk? Besteden leerkrachten (meer) aandacht aan lezen en schrijven? Komen de 10 vuistregels aan bod in het lesmateriaal? Komen de 10 vuistregels aan bod in de klaspraktijk?

Hoe vaak lezen/schrijven lln. in jouw les? (BSA) LEZEN: varieert van 'weinig' tot 'elke les' vraagstukken, grafieken, geen handleiding, weinig leerboektekst heel soms, prestatiestaten aanpassingen van teksten uit het theoriehandboek leerkracht leest zelf voor ipv leerlingen voedingstabellen en driehoek, recepten, beperkte tekst en afbeeldingen bij instructies SCHRIJVEN: varieert van 'nooit' tot 'regelmatig' ja: antwoorden formuleren in een zin weinig?, niet?, nooit zelden: affiche maken + slogan bedenken, vinden lln. moeilijk! 1 schrijfoefening per trimester + op het examen weinig, doen niet graag, af en toe op een toets eigen mening kunnen verwoorden en funderen!

Lezen/schrijven in de les? (BSA samenvatting) De leerlingen lezen op school met name uitleg in de cursus, vraagstukken en instructies. Langere en authentieke teksten lezen ze soms in de lessen PAV en Nederlands, of in de algemene vakken (TSO). De leerlingen schrijven niet veel op school, behalve in de lessen PAV en Nederlands. In de andere lessen nemen ze vooral bordschema's over en beantwoorden ze vragen in het werkboek en toetsvragen. Er wordt veel gewerkt met invulboeken waar leerlingen slechts af en toe een woord moeten invullen. Wanneer leerlingen zelfstandig een stuk moeten schrijven, leidt dat meestal tot copy paste van het internet. Buiten de meer technische richtingen en het vak informatica blijft het werken met de computer beperkt tot af en toe wat opzoeken op het internet.

Hoe vaak moeten lln. lezen/schrijven in jouw les? Antwoorden leerkrachten verschillend aan het begin van G kracht en na één jaar coaching? Ja! 95% 85% 75% 65% lezen schrijven 55% 45% BSA 2009 & 2010 ESA 2010 & 2011 BSA 2009 & 2010 ESA 2010 & 2011 lezen 79% 88% schrijven 55% 90% N. 64 73

Hoe vaak moeten lln lezen/schrijven in jouw les? Vaststellingen: Er wordt weinig geschreven bij aanvang G kracht Lkn zeggen vaker te laten lezen en schrijven na 1 jaar Vooral een sterke stijging van schrijfkansen! Verklaringen: Weinig schrijfkansen bij aanvang, veel mogelijkheid tot 'groei' en 'verandering'. Bij BSA kloegen veel lkn. over de 'invulcultuur': lln. moeten niet meer schrijven: G kracht beantwoordt aan behoefte?

Resultaten op lk-niveau: feedback op materiaal Vinden de vuistregels de weg naar het materiaal dat de leerkrachten herwerken? Welke? Aanpassingen van leerkrachten: aandacht voor Lees/schrijfsituaties scheppen Feedback van coaches op vlak van: Functioneel maken van lees/schrijfsituaties en laten aansluiten bij lesdoelen Suggesties voor hulpmiddelen Suggesties voor samenwerking

Resultaten op lk-niveau: feedback op materiaal Algemene vaststellingen materiaal: Materiaal uitwisselen is niet overal gangbaar. MAAR: Feedback op materiaal maakt concreet, tastbaar, vatbaar en toegepast op eigen lessen. (zie verder) Feedback op materiaal is onmiddellijk bruikbaar. Feedback is minder bedreigend dan observaties. Feedback op materiaal kan ter voorbereiding van observaties. Feedback op materiaal kan ook gemakkelijk in groepen, bv. vakwerkgroepen.

Resultaten op leerkrachtniveau: observaties Vaststellingen: Geobserveerd worden is niet vanzelfsprekend, veel leerkrachten zijn weigerachtig bij aanvang. MAAR: observaties maken concreet, tastbaar, vatbaar en toegepast op eigen lessen. (zie verder) Nadien reageren leerkrachten vaak enthousiast. Ook coördinatoren beschrijven observaties als 'kantelmoment', maar: ze zijn er weinig mee vertrouwd. ze ervaren zelf vaak vrees om in de klas te komen.

Resultaten op leerkrachtniveau: observaties Vinden de vuistregels de weg naar de praktijk tijdens de lessen? Welke? aandacht 2010 aandacht 2011 100% 80% 60% 40% 20% 0% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 1) Meer lees en schrijfsituaties scheppen 2) Functioneel maken 3) Ondersteuning

Resultaten op leerkrachtniveau: observaties Hoe geslaagd is de uitwerking in de praktijk? 100% 100% 80% 80% 60% 60% 40% 40% 20% 0% aandacht 2010 succes 2010 20% 0% aandacht 2011 succes 2011 Aanpassingen zijn niet steeds succesvol! Vooral moeilijk: Goede, functionele geletterdheidspraktijken Lees/schrijfsituatie: lln. kwamen niet tot geletterdheid Ondersteuning: te beperkt, enkel naar sterke lln.

Resultaten leerkrachtniveau: belang observaties Voor de leerkrachten: Aha erlebnis : dit wordt bedoeld! Concretiseert naar eigen vak en lln. Ontdekken van onbewust goede praktijk Blootleggen van nieuwe mogelijkheden Voor de coaches/het coachingstraject: theorie en praktijk laten aansluiten helpen analyseren wat fout liep lacunes, misverstanden op het spoor komen stok achter de deur

Doelen op schoolniveau In de gecoachte scholen Is er een visie rond functionele geletterdheid die door het hele schoolteam wordt gedragen Is er inzicht in voorwaarden voor het ontwikkelen van de competenties van de leerkrachten Worden competenties bevorderd: in communicatie & overlegstructuren, door leerkrachten te motiveren en ondersteunen voor professionalisering mbt geletterdheid: visieontwikkeling, praktijkverandering, attitudegroei Is dit gelukt?

Wat brengen we in kaart? Wat Wie? Hoe? Interessante onderdelen coördinatoren interviews, enquêtes, overleg (Gerapporteerde) inzichten coördinatoren interviews, enquêtes, overleg Belang van voortzetting coördinatoren interviews, enquêtes, overleg Eigen engagement coördinatoren interviews, enquêtes, overleg

Coördinatoren over het traject Interessante onderdelen: 1. Verslag BSA 2. Overleg en ervaringsuitwisseling 3. Ervaringsuitwisseling coördinatoren 4. Intakegesprek 5. Overlegmomenten met G coaches 100% 80% 60% 40% 20% 0% coördinatoren = mix van input rond visie/inzichten (overleg) EN aanpak van competentie ontwikkeling

Coördinatoren over het traject Interessante onderdelen: 1. Verslag BSA 2. Overleg en ervaringsuitwisseling 3. Ervaringsuitwisseling coördinatoren 4. Intakegesprek 5. Overlegmomenten met G coaches 100% 80% 60% 40% 20% 0% = toch verschillend van leerkrachten die duidelijker de input dicht bij de praktijk het meest waarderen

Resultaten school: visie geletterdheid G coördinatoren eindmeting Vaardigheid Correctheid Attitude Functionaliteit Maatschappelijk Schools Beroepsmatig Lezen Schrijven Gecijferdheid

Resultaten school: conclusie visie geletterdheid Coördinatoren EN (klein) G team: Gelijkaardige, brede invulling van geletterdheid jaar 1: coördinatoren verwerven visie, simultaan met het team; vanaf jaar 2: voorloper op de meeste lkn., nemen op dit vlak ook een sterkere rol op

Resultaten school: belang geletterdheid Belang van voortzetting : 120% 100% 80% 60% Belangrijk Coördinator n=21 Leerkracht n=71 100% 85% 40% 20% 0% coördinatoren leerkrachten vrij grote overeenstemming: het is belangrijk, voortzetting moet! = visie geletterdheid wordt gedragen door coödinatoren en G team

Leerkrachten en coördinatoren over het traject Eigen engagement in G kracht: 100% 80% 60% coördinatoren Coördinator n=21 Leerkracht n=71 40% leerkrachten 20% Belangrijk 100% 85% 0% belangrijk eigen engagement Eigen inzet 95% 61% voor veel leerkrachten is eigen medewerking minder noodzakelijk, vaak omwille van: 'nu weet ik het wel, het is aan anderen : naar bredere school tijdsinvestering relevantie voor eigen vak wordt in vraag gesteld

Resultaten coördinatoren: opgenomen taken 100% 80% 60% 40% 20% 0% Series1 2010 Series2 2011 In jaar 1: organisatorische + 'opnemende' rol Vanaf jaar 2: actiever en inhoudelijker: meer inbreng tijdens de ervaringsuitwisseling bijkomende informatie verzamelen, occasioneel brainstormen over lessen

Resultaten coördinatoren: inzichten Heel verscheiden en afhankelijk van schoolproces. Toevoeging van niveau 'veranderingsprocessen' tov. leerkrachten Gelijkwaardige integratie van 3 niveaus: visie (belang van G, ook in niet taalvakken, lage scores BSO) lespraktijken veranderingsprocessen coördinatoren leerkrachten visie lespraktijk veranderingsprocessen visie lespraktijk veranderingsprocessen

Resultaat coördinatoren: uitspraken (inzicht) bewustwording van wat we reeds doen rond geletterdheid. leerkrachten hebben coaching nodig het is mogelijk om ook een moeilijke lk groep te overtuigen van het belang van geletterdheid. een coachingstraject, waarbij gewerkt wordt met het concrete materiaal van de leerkrachten en waarbij leerkrachten effectief opdrachten krijgen en uitvoeren is het meest effectief (in tegenstellingen tot studiedagen, literatuur,...). mensen kunnen je verbazen.

Resultaten coördinatoren: uitspraken (inzicht) samenwerken rond taal loont. collegiaal samenwerken van leerkrachten is niet vanzelfsprekend en vraagt sturing. samenwerking niet enkel binnen de vakgroepen maar ook binnen de klasgroepen! vakoverschrijdend werken tussen taalleerkrachten en technische vakken ondersteuning vanuit directie is onontbeerlijk evenwicht zoeken tussen 'opleggen' en 'uitnodigen' van leerkrachten tot deelname

Resultaten coördinatoren: opgenomen taken (Bijna) ontbrekende rollen: Feedback op materiaal Bijwonen van lessen Coördinatoren geven aan: moeilijk als er geen cultuur is in de school, hier nog ondersteuning bij nodig wel een heel interessante manier van werken

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN De kracht van G kracht onder de loep Principes voor effectieve verandering Belang/bruikbaarheid input in eigen (les)praktijk Actieve betrokkenheid Collectiviteit Duur en permanentheid Samenhang met beleid Zichtbaar rendement (Van Veen e.a., 2010)

CONCLUSIES Belang/bruikbaarheid in eigen (les)praktijk sensibilisering via BSA ( lkn. en lln.) betrokkenheid op vakdoelen en leerlingen tot op de klasvloer via eigen materiaal, via observaties Voorbeeldmateriaal is onvoldoende, transfer naar eigen praktijk is moeilijk: belang observatie en feedback! Actieve betrokkenheid kleinschaligheid team rond zelfde klas leerlingen ervaringsuitwisselingen tussentijds uitproberen

CONCLUSIES Collectiviteit leerkrachtenteam rond klas vakoverschrijdende intervisie ingebouwde verbreding: van team rond één klas naar heel de school van aanvang tweede graad naar einde derde graad Samenhang met beleid Aandacht overheid/beleid voor laaggeletterdheid Duidelijke inbedding in taalbeleid school Blijvend appeleren aan betrokkenheid directie Bijkomende ondersteuning via pedagogische begeleiding

CONCLUSIES Duur en permanentheid intern draagvlak via interne coördinator nauw opvolgen proces bijkomende disseminatie via pedagogische begeleiding looptijd vernieuwing na 1 jaar: weinig doorstroming naar de rest van de school vanaf jaar 2: In een aantal scholen zijn (beperkte) acties opgezet naar verdere verspreiding: via pedagogische studiedag, vakwerkgroepen, jaar 3 en meer nodig voor brede disseminatie (volledige schoolteam) en duurzame, goede praktijk

CONCLUSIES Zichtbaar rendement belang (kleine) succeservaringen in klaspraktijk, die ook gehoord en bevestigd kunnen worden tijdens ervaringsuitwisseling zichtbare vooruitgang leerlingen verankering in taalbeleid

Aanbevelingen voor de toekomst blijvend belang van werken aan geletterdheid: zonder ingrepen geen vooruitgang! haalbaar, kleinschalig vertrekpunt inzetten op beleidsvoerend vermogen: tegelijkertijd inzetten op leerkrachten, coördinator, beleid/directie met leerkrachten MOET je snel naar een praktische niveau gaan: eigen leservaringen uitwisselen, eigen lesplannen feedback, eigen lessen observeren en bespreken

Met heel veel dank aan alle betrokken leerlingen, leerkrachten, coördinatoren en begeleiders van onze tien G krachtscholen! Nora Bogaert, Greet Goossens, Tineke Padmos en Goedele Vandommele