Blended learning combination of two worlds. Generatie Y groeit op in een tijd waarin alles beschikbaar en toegankelijk is, tijdens hun opleiding gebruiken ze MP-3, tablet, smartphone en communiceren ze met twitter, facebook, ping en whatsapp. Morgen zijn er weer andere nieuwe media en instrumenten die zij als eerste inzetten bij het verwerven van kennis. Werkgevers moeten daarin mee, ze kunnen niet blijven doorgaan met het aanbieden van trainingen en opleiding op de wijze zoals ze dat al jaren gedaan hebben. De nieuwe generatie kan niet meer uit de voeten in een systeem dat gebouwd is op het topdown overdragen van kennis. De focus moet meer gericht zijn op de passie en talenten van mensen. Het concept van Het Nieuwe Werken (HNW), waarbij het resultaat een veel belangrijkere rol speelt dan de fysieke aanwezigheid op de werkplek, vraagt ook om een conceptwijziging in het leren in organisaties. Deze ontwikkelingen zijn de aanleiding geweest tot de start van een project waarvoor subsidie is verkregen bij Sofokles. In de project werd samengewerkt door de TU Delft, de Universiteit Leiden, de UU, de EUR en de TUe. Binnen dit project werd een literatuurstudie gedaan naar nieuwe leervormen en er werd een training wordt ontwikkeld gebaseerd op het concept van blended learning. Inleiding De toekomstige medewerker maakt deel uit van de generatie Y, ze zijn opgegroeid in het digitale tijdperk en gaan anders om met het verkrijgen van informatie en kennis dan de generaties voor hen. Om deze groep te kunnen binden is het van belang dat werkgevers in staat zijn om werken en leren vorm te geven in een wijze die aansluit bij de stijl van deze nieuwe generatie medewerkers. Dit heeft consequenties voor de harde en de zachte omstandigheden van leren en werken. De harde kant betekent de beschikbaarheid en inzetbaarheid van nieuwe tools en instrumenten en de zachte kant betekent de fysieke aspecten waar geleerd en gewerkt wordt en de stijl waarin leiding wordt gegeven aan deze nieuwe generatie, die verschuift steeds meer in de richting van output gestuurde begeleiding. Er is nog een drijfveer voor werkgevers om te gaan onderzoeken of de huidige manier van het aanbieden van opleidingen nog voldoende aangesloten is bij de huidige, veeleisende, privé omstandigheden van medewerkers. Nieuwe, jonge medewerkers hebben vaak een jong gezin, een werkende partner en een overvolle agenda. Dat heeft tot gevolg dat er drempels bestaan voor deelname aan trainingen of opleidingen die uit meer dan twee dagdelen bestaan en zeker die waarvoor overnachtingen vereist zijn. Een opleiding of training die flexibeler in te plannen is en die voor een deel op de eigen werkplek of vanuit de thuissituatie gevolgd kan worden zou voor deze groep medewerkers een goed alternatief kunnen zijn. Blended learning Een antwoord op de hierboven genoemde dilemma s kan worden gevonden in het concept blended learning. Blended learning is een combinatie van vormen van e-learning en traditionele vormen van onderwijs, gebonden aan locaties. Dat het hier een combinatie van verschillende vormen van leren en onderwijs betreft geeft aan dat er keuzes gemaakt moeten worden om de meest geschikte combinatie voor het leertraject te bepalen. Fransen (006) gebruikt het model 1 Blended learning combination of two worlds -03-013
van Gierke, Schlieszeit & Windschiegl om de vier aspecten waartussen keuzes gemaakt moeten worden weer te geven. Leerinhouden kunnen worden vastgelegd op informatiedragers maar kunnen ook verspreid te vinden zijn via internnet. Communicatie kan synchroon plaatsvinden wanneer deelnemers aan een leertraject tijdens sommige modules gelijktijdige communiceren, e- intervisie is daar een voorbeeld van waarbij deelnemers niet op dezelfde locatie zijn maar wel gelijktijdig ingelogd moeten zijn. Een leer community is een voorbeeld van asynchrone communicatie waarbij deelnemers op verschillende momenten in de leer community inloggen en met elkaar discussiëren. Ten aanzien van leerprocessen kan gekozen worden voor individuele leerprocessen of voor groepsgewijs leren. De leerstrategie waarvoor gekozen wordt kan statisch zijn, waarbij modules volgordelijk worden doorlopen, maar kan ook een interactief karakter hebben waarbij de sturing van het leerproces door de deelnemer wordt geleid. Er zijn dus veel opties en de meest optimale combinatie zal per traject verschillend zijn en bijvoorbeeld afhangen van de doelgroep, de leerstijl van de deelnemers en de context waarbinnen geleerd wordt. Voor- en nadelen van blended learning. Waarom en wanneer is het goed om voor blended learning te kiezen. Er is een aantal voor- en nadelen ter afweging: Voordelen: - Flexibiliteit: niet de gehele training is plaats en tijd gebonden. Deelnemers zijn vrij om voor de e-learning onderdelen hun eigen tijd, tempo en plaats te kiezen. De claim van deelname aan een leertraject op de agenda is minder groot. - Didactische voordelen: door inzet van ICT wordt het aantal inzetbare leervormen veel groter, bijvoorbeeld door de inzet van simulaties en gaming. De beschikbare tijd in de face-to-face modules wordt effectiever gebruikt omdat de deelnemers de theorie zelf vooraf online kunnen bestuderen en hierover vragen kunnen stellen. Deelnemers kunnen hun eigen leertempo bepalen en eventueel e-learning modules herhalen als het nodig is. - Kostenbesparing: omdat niet alle modules op locatie plaats vinden zijn de kosten daardoor geringer. Deelnemers en trainers maken minder reiskosten. - Goed werkgeverschap: werkgevers die leertrajecten aanbieden gebaseerd op het concept van blended learning zijn zich bewust van de moderne ontwikkelingen en gaan mee met Blended learning combination of two worlds -03-013
hun tijd. Ook kunnen zij de leertrajecten die zij aanbieden aanpassen aan de behoeften van hun medewerkers. Nadelen: - Discipline: deelnemers aan blended learning trajecten moeten beschikken over een flinke mate van zelfdiscipline. Zij moeten voor de e-learning onderdelen hun tijd indelen en hun planning maken. - Speciale vaardigheden: deelnemers moeten beschikken over ruime ervaring met computer, internet en sociale media. Een toepassing. Het project dat de vijf universiteiten (genoemd in de aanhef van dit artikel) samen hebben aangepakt is een toepassing van het concept blended learning. Het project werd gesubsidieerd door SoFoKles, heette Leren.0 en leverde, naast dit artikel, een training op: Basisvaardigheden voor leidinggevenden en een brainstorm workshop over de toepassingen van blended learning. Het initiatief tot het starten van dit project is genomen door de TU Delft De bron tot het nemen van dit initiatief is onder andere gelegen in het feit dat binnen de TU Delft wordt gewerkt aan de invoering van Het Nieuwe Werken (HNW). De invoering van HNW betekent dat je je als organisatie ook moet bezinnen op de wijze waarop je trainingen en opleidingen aanbiedt aan de medewerkers. Veel van de meer traditionele leervormen zijn dan niet meer zo geschikt omdat ze op vastgestelde tijden en op locatie plaatsvinden. Daarnaast was een andere reden voor de TU Delft om dit project te starten dat zij aan haar studenten, de toekomstige arbeidspopulatie, ziet dat die aan een andere benadering van leren behoefte hebben. De jonge mensen die binnen nu en een aantal jaren de arbeidsmarkt op gaan zijn opgegroeid in het digitale tijdperk en gaan anders om met het verkrijgen van informatie en kennis dan de generaties voor hen. Om deze groep te kunnen binden is het van belang dat de werkgever in staat is opleiden aan te bieden in vormen die aansluiten bij hun werk- en leerstijl. Een laatste argument is de drempel die er voor medewerkers lijkt te bestaat voor deelname aan trainingen of opleidingen die uit meer dan twee dagdelen bestaan en waarvoor in de agenda meerdere dagen vrijgemaakt moeten worden. Een opleiding of training die flexibeler in te plannen is en die voor een deel op de eigen werkplek of vanuit de thuissituatie gevolgd kan worden zou voor deze groep medewerkers een goed alternatief kunnen zijn. Het project Leren.0 is een onderzoek naar digitale leervormen en de toepassing daarvan in een pilottraining. Ter voorbereiding op de subsidieaanvraag, die voor dit project bij SoFoKles is gedaan, is navraag gedaan bij collega s van de andere universiteiten en het blijkt dat binnen een aantal universiteiten nog relatief weinig of geen aanbod is op het gebied van digitaal leren in het kader van opleidingen van medewerkers (TU Delft, UU, RUG, VU en Leiden). Er is uiteindelijk een projectgroep gevormd waarin de TU Delft, EUR, UU, Universiteit Leiden en TUe hebben samengewerkt. Zij hebben binnen blended learning gekozen voor de leervorm, zelfgestuurd leren. Deze leervorm geeft het meeste ruimte tot flexibel om gaan met het plannen van de leeractiviteiten in de meestal overvolle agenda s van de deelnemers. De e-learning elementen in het programma zijn plaats- en tijdsonafhankelijk uit te voeren. 3 Blended learning combination of two worlds -03-013
De projectgroep heeft de inhoud van de training bepaald op basis van interviews met potentiele deelnemers waarin gevraagd werd naar leerdoelen en knelpunten in relatie tot het onderwerp. Uit alle informatie die op deze manier werd verkregen zijn door de projectgroep de thema s Programma: Basisvaardigheden voor leidinggevenden Traditioneel E-learning Jij als leidinggevende Blok I - Film over rollen en stijlen van leidinggeven 0,5 - Theorie over leiderschapsstijlen dagdeel - Leiderschapstesten - Rol en positie als leidinggevende dagdelen - Stijlen van beïnvloeding - Doorgroei vanuit de groep 1 dagdeel - E-intervisie - E-coaching Jij en je medewerker Blok II 1 dagdelen dagdelen - Situationeel leiderschap - Gespreksvoering 1 dagdeel - E-intervisie - E-coaching Jij en je afdeling Blok III 1 dagdeel - E-opdrachten (met feedback en terugkoppeling in het programma) - Theorie en test situationeel leidinggeven - E-opdrachten (met feedback en terugkoppeling in het programma) - Theorie conflicthantering - Conflicthantering dagdelen - Visie en missie 1 dagdeel - E-coaching (1x kort na het laatste blok en 1x na 6 maanden) Figuur 3. Programma van de training Basisvaardigheden voor leidinggevenden, waarbij weergegeven wordt welke inhoud in welke leervorm wordt aangeboden. gefilterd die in de leergang behandeld moesten worden. Het leerproces wordt bij zelfgestuurd leren door de deelnemer aan de training bepaald. In de training Basisvaardigheden voor leidinggevenden, het resultaat van dit project, konden de deelnemers het leerproces voor een groot deel zelf plannen. De theorie, opdrachten, testen, e-coaching en e-intervisie werden via internet aangeboden alleen drie losse dagen op locatie, waarin geoefend werd en rollenspellen werden gedaan, waren al ingepland (zie figuur 3). Na afloop van de training werd door een deel van de deelnemers (7 van de 1) een evaluatieformulier ingevuld en een deel werd geïnterviewd. De schriftelijke evaluatie bevatte vragen over de inhoud van het programma, over e-learning en het tijdsaspect. Een paar vragen zijn eruit gehaald en hieronder weergegeven. 4 Wat vond je van het zelf inplannen van online onderdelen Het concept van zelfsturend leren vraagt van de deelnemers dat zij goed in staat zijn te plannen. Uit de evaluatie blijkt dat een klein deel van de deelnemers dit als vervelend ervaart maar dat dit voor het grootste deel van de deelnemers geen probleem is en dat sommigen dit als positief ervaren. 0 Goed Gemiddeld Slecht 4 Blended learning combination of two worlds -03-013
Aangezien een deel van het programma online wordt gevolgd geeft dit de deelnemers de mogelijkheid om de plaats waar zij leren aan te passen aan hun mogelijkheden. Van de deelnemers groep blijkt iets meer dan de helft van die gelegenheid gebruikt heeft gemaakt en thuis aan de leergang heeft gewerkt. Het gegeven dat een deel van de leergang niet op locatie plaatsvond werd door de het merendeel van de deelnemers groep als positief 4 0 Wat vond je ervan dat een deel van de training niet op locatie plaatsvond Heel goed Goed Gemiddeld ervaren, niemand gaf aan dit vervelend te hebben gevonden. In de evaluatie werd de deelnemersgroep ook de vraag gesteld wat hun voorkeur had, Blended learning of de traditionele, klassikale vorm. Hierop antwoordden de meerderheid dat zij de voorkeur gaven aan Blended learning. In de mondelinge evaluatie werd gesproken over de beleving van de training, de e-learning aspecten en het contact met collega s van andere universiteiten. Door de geïnterviewden werd aangegeven dat zij de trainingsdagen als goed hebben ervaren, er werd veel geleerd en men deed nieuwe inzichten op. Er was veel enthousiasme over het concept van blended learning. De e-learning opdrachten vond men informatief en nuttig. Daarnaast werd het als positief ervaren dat zelf gekozen kon worden wat nuttig was om te maken en wat men open kon laten staan voor een later moment wanneer de inhoud relevant zou zijn. Als nadeel werd genoemd dat het in de praktijk vaak betekende dat de e-learning opdrachten in eigen tijd werden gemaakt. Het contact met collega s van andere universiteiten werd vooral als positief en interessant ervaren. Een enkele keer werd echter ook aangegeven dat men niet verwachtte dat men nog vaak contact met elkaar zou opnemen. De resultaten van de pilotleergang geven ons voldoende aanknopingspunten om in de toekomst verder te gaan met het ontwikkelen van trainingen op basis van Blended learning en om het veld van e-learning verder te gaan verkennen. Wel zien we ook dat deelnemers aan dergelijke trainingen begeleid moeten worden in het werken met de mogelijkheden ervan. Op dit punt kunnen we zeker nog verbetering bewerkstelligen. 5 Blended learning combination of two worlds -03-013
Literatuurlijst Aarts, Jeroen (010) Impact van het nieuwe leren is groot in: Leren in organisaties, okt. Arets, Jos en Heijen, Vivian (010) Sync up Over de impact van social media op leren in organisaties. in Leren in organisaties, nov. 010 Berg, W. en Meer, M. van der (najaar 010) De crisis (voorbij): nieuwe rondes en nieuwe kansen voor MD en HRD. Op zoek naar het nieuwe leren. In Tijdschrift voor MD Blerkom, Caroline van (8 december 010) Blended learning: mix van online en klassikaal leren in Synetens Castenmiller, Kim (010) Community based werken & leren in de praktijk Fransen, Jos (006) Blended Learning Fransen, Jos (006) Ontwerpstrategie voor blended learning in: Onderwijsinnovatie Gilaard, Robin en Pool, van der Han E-learning 010 een update. In Md winter 010 Hilhorst, Pieter (011) Essay Nieuwe Leren. In Onderwijs maak je samen Huyben, Marcolien (010) Hoe-boek voor de trainer Uitgeverij Thema Pool, J.P. van der, (001) E-learning Collaborative learing Collectief leren in reorganisaties. In Tijdschrijft voor MD Rubens, Wilfred (008) E-learning: trends en ontwikkelingen in: Develop nr.4 Veen, Wim (009) Homo Zapiens Opgroeien, leven en werken in een digitaal tijdperk. Prentice Hall Wassink, Hartger en Goes-Daniels (011) Miriam, Een vliegende start voor netwerkleren in: O&O nr. Woning, Erik (19 oktober 01) Hangout over Blended learning and Flipped Classrooms. In Kennisnet 6 Blended learning combination of two worlds -03-013