Dilemma s voor behandelaars bij het voorschrijven van libidoremmende medicatie Jelle A. Troelstra, psychiater Van der Hoevenkliniek Utrecht EFP 17 november 2009
Is het voorschrijven van libidoremmers te integreren in de behandeling? Staat het haaks op de essentie van behandelen? Werkt het eigenlijk wel? Onmisbaar of onmogelijk bij risicomanagement en resocialisatie? Wat is het effect op de patiënt en wat is het effect op de behandelrelatie?
Behandeling van patiënten die een zedendelict hebben begaan Doel: Voorkomen van het ontstaan van een nieuw delict Er zijn grote belangen in het geding:
Belang van de potentiële slachtoffers: Recht op seksuele gezondheid (WHO) O.a. mogelijkheid om plezierige en veilige seksuele ervaringen te hebben, vrij van dwang, discriminatie en geweld. Om seksuele gezondheid te bewerkstelligen en te behouden moeten de seksuele rechten van iedereen gerespecteerd, beschermd en verwezenlijkt worden. Recht op gezondheid (lichamelijk en psychisch)
Belang van de patiënt Recht op seksuele gezondheid: Niet terugvallen in zedendelict ( gezondheid van anderen respecteren) Controle over het eigen gedrag hebben Het respect van anderen terugwinnen (familie, vrienden en bekenden) Recht op gezondheid (lichamelijk en psychisch)
Doel: vermindering delictgevaarlijkheid verminderde kans op recidive *
Motivatie voor behandeling met medicatie Psychotherapie belangrijk Inzicht/probleembesef Niet meer op deze manier verder willen Weten: risicosituaties vermijden Voorlichting belangrijk Angst voor verlies van seksualiteit Angst voor bijwerkingen Recidivekans
Motivatie Van verschillende kanten juiste voorlichting Groepsleiding Buitendienstmedewerker (netwerk) Psychiater Medische Dienst Psychotherapeut Seksuele voorlichting (onderwijs) Medepatiënten Testpsycholoog Hoofd Behandeling
Libidoremende medicatie kan worden gebruikt bij: Parafilie(zoals pedoseksualiteit) Hyperseksualiteit Indien de patiënt medicatie gaat gebruiken: Altijd combineren met psychotherapie
Forensisch Psychofarmacologisch Formularium 2009
Milde parafiele fantasieën/hyperseksualiteit zonder hands-on delict Parafiele fantasieën/hyperseksualiteit met minder dan 3 slachtoffers waarbij bovendien geen penetratie heeft plaatsgevonden. Bij de deviante fantasieën is er geen seksueel sadisme. Parafiele fantasieën/hyperseksualiteit met meer dan 2 slachtoffers, soms penetratie. Milde seksueel sadistische fantasieen. Hoog recidiverisico Seksueel sadisme: met slachtoffers Of Bewijs van stalkgedrag met sadistische, moordzuchtige en/of martelneiging Behandel algoritme medicamenteuze behandeling indien psychotherapie alleen onvoldoende sterk (verwacht) resultaat geeft Laag recidiverisico SSRI en/of antipsychoticum Met name bij verschijnselen van depressie, angst of obsessief-compulsieve verschijnselen Bij onvoldoende effect (4-6 wk) SSRI e/o AP + 50 mg Androcur Bij onvoldoende effect 100-300 mg Androcur Eventueel in combinatie met een SSRI e/o AP Bij onvoldoende effect Bij twijfels over therapietrouw 300-600 mg Androcur i.m. per twee weken Matig recidiverisico Eventueel in combinatie met een SSRI e/o AP Bij onvoldoende effect LHRH agonist (Decapeptyl of Lucrin) Eventueel in combinatie met een SSRI e/o AP Bij onvoldoende effect Bij neiging tot misbruik van androgenen LHRH agonist (Decapeptyl of Lucrin) gecombineerd met Androcur i.m. Bij eveneens aanwezige impulscontrole problemen: Een antipsychoticum toevoegen Bij autisme spectrum stoornis bij voorkeur Risperdal 1 tot 2 mg Bij (angst voor) bijwerkingen van Androcur Dit geldt in het bijzonder als de impulscontrole problemen zich uiten in een grote seksuele actiegeneigdheid. Overige psychiatrische problematiek adequaat behandelen. 11
Groepen medicatie -SSRI antidepressiva -Antipsychotica -Androgeen Deprivatie Therapie Testosteron verlagend: cyproteronacetaat(androcur*) LH-RH agonisten(decapeptyl, Lucrin, Salvacyl*) *Geregistreerd voor deze indicatie
Treatment approach k OR Cognitive-behavioral 35 1.46** 1.12-1.89 Classical behavioral 07 2.18* 1.20-3.97 Insight oriented 05 1.01 0.52-1.96 Therapeutic community08 0.87 0.54-1.39 Other psychosocial 05 0.94 0.52-1.68 Hormonal medication 06 3.11*** 1.39-6.95 p<.05; *** p<.01; *** p<.001 Schmucker and Losel 2008
Wat gebeurt er in ons bij confrontatie met seksuele prikkels? Seksuele prikkel Affectieve reactie (liking) testosteron actie Fysiologische veranderingen dopamine Motivatie (wanting) Actiegeneigdheid
Een jaar Lucrin, daarna een jaar placebo Testosteronspiegel 900 800 700 600 500 400 300 200 100 Reeks1 Reeks2 Reeks3 Reeks4 Reeks5 0 1 2 3 4 5 6 Start 1 week 4 mnd 15 mnd 18 mnd 24 mnd
Polygraaf=Leugendetector Percentage ware antwoorden op de vraag: Since your last polygraph, have you had strong urges to initiate sexual contact with a child?
Bijwerkingen Testosteronverlagende medicatie o.a.: Borstvergroting Gewichtstoename Gevoel van zwakte Osteoporose Zweetaanvallen Depressieve klachten Zich geen echte man meer voelen
Dilemma: Doel zo goed mogelijk bereiken Bijwerkingen Recht op seksuele gezondheid voor zichzelf Recht op seksuele gezondheid voor de ander Het is een afweging
Behandeling > Verbetering van de eigen controle over het gedrag > Vermindering delictrisico > Is dit ook de mening van het team en de leefgroep > Is dit ook de mening van de kliniekraad > Is dit ook het standpunt van de stafvergadering > Begeleide stappen, Onbegeleide stappen, Buiten wonen, Ontslag ( onder voorwaarden) met ambulante begeleiding
Gedurende dit proces steeds afwegingen Er kan steeds de afweging gemaakt worden of er teruggeschakeld kan worden naar een mildere vorm van libidoremming
Vanuit deze overwegingen blijven wij ook op zoek naar mogelijkheden om de bijwerkingen onder controle te houden
Bijwerkingen Testosteronverlagende medicatie Borstvergroting ## Gewichtstoename Gevoel van zwakte Osteoporose ## Zweetaanvallen ## Depressieve klachten Zich geen echte man meer voelen ## = goederesponsop SelectiveEstrogenReceptor Modulator SERM
Dank voor uw aandacht
Reserve dia s
Decapeptyl Geen medicatie
1 jaar Lucrin: Daling penisvolume-respons op parafiele stimulus