Wie verdient wt? v2 Mkt geld gelukkig? L Voor je sisehoeften zols eten, woonruimte en kleding en je l guw dit edrg kwijt. Bedenk mr eens wt de mndhuur is. En hoeveel etl je voor vste lsten 1s gs, liht en wter? Dr komen dn nog de uitgven ij voor verzekeringen, voor shool en ontriutie vn je sportlu. Hoeveel zijn jullie thuis kwijt voor de wekelijkse oodshppen? En welk edrg he je per persoon nodig voor kleding? I. 100 is met een gezin op voor j e het weet! De een vindt het gënnt ls een nder weet hoe hoog zljn/hr inkomen is. Misshien mk je ndere mensen drmee jloers of willen ndere mensen meeprofiteren vn jouw goed gevulde portemonnee. De nder shmt zih misshien voor het lge inkomen dthijlzrl verdient. Opmerkelijk is dt de mensen in een lnd ls de Verenigde Stten heel open zijn over wí zlj verdienen. Veel verdienen is dr iets om trots op te zijn. Eigen mening V2.1 Eerlijk verdeeld? 2 De hoge inkomens vn de in het rtikel genoemde topsporters ontstn door de grote elngstelling vn het puliek om nr hen te kijken. Om diezelfde reden zijn ook sponsors ereid hun hoge vergoedingen te etlen. Niet lle topsporters verdienen heel veel. In sporten wrvoor weinig pulieke elngstelling is, heen de toppers een esheiden inkomen. Het inkomen heeft dus mr weinig te mken met de geleverde prestties. 13 o qll -8,5 mln - x r00oà:52,,9vo meer 8,5 mln Eigen mening. Lt in je ntwoord in elk gevl enkele vn de volgende speten meespelen: de zwrie vn het werk, de verntwoordelijkheid die ij het werk hoort, opleiding, ervring. 3 De winst uit hun eigenzk is het inkomen vn een zelfstndige. De winst hngt onder ndere f vn de verkoopresultten in een eplde periode. Die zijn niet telkens hetzelfde. 4 Als iedereen evenveel zou verdienen, he je kns dt mensen geen zin meer heen extr goed hun est te doen, omdt dt voor hun inkomen toh niets uitmkt. 5 Een mnger moet leiding geven, het werk orgniseren en eslissingen nemen, ijvooreeld over wt er geprodueerd wordt of op welke kosten esprd moet worden. Als hrj dt goed doet, zl de winst vn het edrijf toenemen. Die winst is dus voor een elngrijk deel het gevolg vn zijn eslissingen. De winst in een ondememing is net zo goed te dnken n de inspnningen vn de ndere werknemers. Als zij goede produten leveren en zorgen dt de klnten tevreden zijn, wordt er meer verkoht en neemt de winst toe. 6 Als iemnd met een goed inkomen ndere mensen inhuurt om eplde klussen te doen, levert dt voor die ndere mensen werk en inkomen op. @ Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wt? 73
l4yo + 35%o + 5%: 54% vn de pren estond uit tweeverdieners. Dnkzli de soile zekerheid en inkomenstoeslgen komt in Nederlnd geen extreme rmoede voor. Drnst zorgthetnederlndse elstingstelsel ervoor dt rijken in verhouding meer elsting etlen dn de rrnen. Grote welvrtsvershillen kunnen leiden tot soile onrust. De rmen willen hun positie vereteren, desnoods met riminliteit of geweldddige opstnd. De rijken zullen hun luxe positie proeren veilig te stellen, ijvooreeld door fgeshermde woonwijken of met privéeveiligingspersoneel; hun rijkdom gttenkoste vn hun vrijheid. 30.000-20.400 30.000 18.000-13.680 x l00oó:32,0o/o x 100%o:24,0oh 18.000 Een progressief elstingtrief. 10 ** x loooà:33,3oherop vooruit. 1.500 ** x loooà: ll,toherop vooruit. 3.000 1 Degene met een lg inkomen, Armstrong, gt er in verhouding (: in proenten) meer op vooruit dn degene met een hoog inkomen. 2 Degene met een hoog inkomen, Rijkrd, verdiende eerst twee keer zoveel ls degene met een lg inkomen. N de verndering vn hun inkomen ws dt minder dn twee keer zoveel geworden. Anders gezegd: het vershil in inkomen ws in verhouding kleiner geworden. 11 L2 D :* x 100%o : [3,3o/oerop hteruit. 1.s00 :* x royo:6,7o/oerop hteruir. 3.000 Het inkomen vn Armstrong is nu 1.500 -, 200: 1.300. Het inkomen vn Rijkrd is nu 3.000 _ 200: 2.800. Rijkrd verdient nu meer dn twee keer zoveel ls Armstrong. Er is sprke vn denivellering, wnt: 1 degene met het hoge inkomen gt er in verhouding (: in proenten) minder op hteruit dn degene met het lge inkomen (zie en ); of: 2 het inkomensvershil is in verhouding groter geworden (zie ). Door de progressieve elstingtrieven etlen mensen met een hoog inkomen in verhouding meer elsting dn de mensen met een lg inkomen. Als gevolg dwn houden de hoge inkomens netto in verhouding minder over. 74 Pnode vmo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wt? @ Wolters-Noordhoff v
V2.2 G je er eht op vooruit? 13 L4 15 16 L7 18 z f 27,21 (dit is ongeveer 12,35) per week. Het rutoloon edroeg (inl. toeslg voor overwerk en montgegeld) f 29,16. Het nettoloon ws / 27,21. Het vershil is f 29,16 - Í 27,21 : Í 1,95. Dt komt neer op 6,70/o vn het rutoloon, heel wt minder dn er tegenwoordig op het loon wordt ingehouden. Om met zekerheid iets te kunnen zeggen over de vernderingen in welvrt moet je niet lleen nr het inkomen kijken, mr ook nr het prijsniveu. In Nederlnd zijn in de fgelopen eeuw de lonen meer gestegen dnde prijzen. De welvrt in ons lnd is dus toegenomen. Dt zl ook wel gelden voor werknemers ij De Pltijzerindustrie. In het egin vn die periode stegen de prijzen met ongeveer 4%o per jr. An het eind vn die periode ws de prijsstijging ongeveer 106per jt. Huisvesting, wter en energie. Doordt deze groep het grootste deel uitmkt vn de gezinsuitgven telt hij het zwrste mee. Voeding heeft wegingsftor 111, de gezondheidszorg heeft wegingsftor 6. 20Àvn 111 is heel wt meer dnsyovn6. Een gezin heeft dus het meeste ndeel vn de prijsstijgingen ij voeding. 1.850: 100 x 113: 2.090,50 De lonen stegen vn 100 nr 113 (13%), terwijl de prijzen stegen vn 100 nr ll2 (12%). Het grootste deel vn hr loonstijging ging dus op n de gestegen priizen. De lonen stegen met l3oà (vn indexijfer 100 nr 113). In diezelfde periode stegen de prijzen met l2oà (vn indexijfer 100 nr li2). De reële loonstijging ws l3oà - I2%: l"/". Bedrijven etlen hun personeel loon. De loonkosten erekenen de edrijven door in de prijzenvn de produten. Bij loonmtiging stijgen de lonen niet of nuwelijks. Drdoor hoeven de edrijven de prijzen vn hun produten niet of ijn niet te verhogen. Als de prrlzenniet stijgen, zullen de werknemers geen grote loonsverhogingen eisen, wnt hun koopkrht lijft met een kleine loonstijging toh wel op peil. 19 20 C Om winst te mken, moet een edrijf ltrjd de kosten doorerekenen in de prijs en dr een winsttoeslg ovenop doen. Als het edrijf een kostenstijging niet in de prijs doorerekent, gt dt ten koste vn de winst. Om eter te kunnen onuíïeren met ndere tnksttions kn hij de prijs onvernderd lten. Per liter enzine mkt De Wilt dn minder winst, mr ls hij drdoor veel meer enzine verkoopt, zl zijn totle winst toh stijgen. 21. Als de rente omhoog gt, zullen de mensen meer spren en minder lenen. Ze geven dus minder geld uit, zodt er minder vrg is nr goederen en diensten. Als gevolg hiervn zullen de prijzen minder stijgen. @ Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wt? 75
Test Vergeleken met een verpleegkundige heeft een speilist meer verntwoordelijkheid, een hogere opleiding. A Als de inkomens worden genivelleerd, worden de vershillen fussen hoge en lge inkomens in verhouding kleiner. B A Xnder: per mnd 100 meer. Yvonne: per week 30 meer -+ 30 x 52 : 12: 130 per mnd meer. Yvonne gt er dus in euro's het meest op vooruit. Xnder: f,t99= x l00yo : 7,lo/oloonstijging 1.400 30 500 Xnder gt er dus in proenten het meest op vooruit. 7il C Infltie is een lgemene stijging vn het prijsniveu. Als lles duurder wordt, kun je met één euro steeds minder kopen. De koopkrht of de wrde vn een euro wordt dus minder. Prijsompenstie etekent dt je inkomen net zoveel in proenten stijgt ls de prijzen. (Prijsompenstie zorgt ervoor dt de koopkrht vn je inkomen gelijk lijft.) 10 11 t2 13 14 C Werknemers krijgen meer loon. De edrijven heen drdoor hogere kosten en erekenen die door in de prijzen. Mr omdt de prijzen stijgen, willen de werknemers meer loon, omdt ze er nders in koopkrht op hteruit gn. Hoger loon etekent voor de werkgevers weer hogere kosten, enzovoort. pi:onsumentenprijsindexijfer Als je het pi uit vershillende jren met elkr vergelijkt, kun je zien hoe de prijzen zih ontwikkeld heen. Anders gezegd: je zietdn hoeveel infltie er ws. Jr 1 is het sisjr (wnt dt heeft indexijfer 100). B In jr 5 ws er geen infltie, wnt het prijsniveu ws toen gelijk n dtvn het voorgnde jr. In jr 4. De lonen stegen in dt jr een stuk minder dn in de ndere jren. In jr 2 en jr 4. In die jren stegen de lonen minder dn de p/rjzen. 76 Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wt? @ Wolters-Noordhoff v
15 De ECB kn de rente verhogen. Bij een hogere rente gn mensen meer spren en minder lenen. Z1j zrillen dus minder kopen. Doordt de vrg nr produten minder wordt (of minder stijgt), zullen de prijzen minder stijgen. Exmenopgven El B É2 E3B E4B E5 Als er te veel genivelleerd wordt, worden de vershillen tussen hoge en lge inkomens kleiner. Voor veel mensen wordt het dn minder ntrekkelijk om zih extr in te spnnen. Extr presttie levert hun niet genoeg extr inkomsten op. Als mensen zih minder inspnnen, zl de produtie in ons lnd niet toenemen en is er dus geen eonomishe groei. E6 D E7 E8 E9 D Deze mtregel levert lleen voordeel op voor mensen met hoge inkomens. Tweeverdieners heen niet utomtish twee keer zoveel inkomen ls lleenverdieners. Vk heeft een vn de twee prtners (soms eide) een deeltijdn. Doordt tweeverdieners lleei werken, heen ze minder tijd over voor huishoudelijke zken. Ze geven ijvooreeld meer geld uit n knt-enklrmltijden, n hulp in de huishouding, vk een tweede uto. Ook gnzevk meer keren per jr op vkntie. je loonstijging de infltie Infltie is een lgemene stijging vn de pijzen. Door 2) stijgen de prijzen vn vrijwel lle produten. Door 3) stijgen de prijzen vn goederen die uit de Verenigde Stten gei'mporteerd worden. E1O Bijvooreeld: de overheid verhoogt de trieven vn elstingen en heffingen, zols de twtrieven, wrdoor goederen of diensten duurder worden. El1 C Er is in 2004 nog ltijd l,2oà infltie. De prijzen z1n in 2004 dus met l,2oà gestegen ten opzihte vn hetjr drvoor. É,L2 G uit vn een slrisedrg vn ijvooreeld 100. De loonstijging in 2001 ws 5olo vn 100 : 5. Zijn nieuwe slris ws nu 105. De loonstijgingin2002ws 4,5%o vn 105 : 4,73. Luiens nominle loonstijging ws dus het grootst in 2001. De reële loonstijging is de nominle loonstijging minus infltie. De infltie kun je flezen uit het stfdigrm. In 2001 ws zijn reële loonstijging 5% - 4,5oÀ: 0,5oÀ. In 2002 ws zijn reële loonstijging 4,5o/o - 3,4o : l,2oà. Luiens reële loonstijging ws dus het grootst in2002. @ Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wt? 77
E13 EL4 A Brj prijsompenstie stijgt je loon evenveel ls de prljzen.in2004 ws de prijsstijging (infltie) l,2oà. Luiens loon ws 2.100 Prijsompenstie l,2oà, 25.20 + Zijn nieuwe loon wordt C 2.125,20 Luiens koopkrht lijft gelijk. Het gevolg vn infltie is dt de koopkrht vn het geld minder wordt. Anders gezegd: het geld wordt minder wrd. Als er infltie is en je het geleend, los je je lening f met euro's die steeds minder wrd worden. E15 C E16 Je koopt veel vker rood dn een nieuwe wsmhine. Als je 100 roden koopt, geefje l 25 meer uit, net zoveel meer ls ij één nieuwe wsmhine. EL7 A De prijsstijging vn huisvesting, wter en energie telt in de gezinsuitgven zwrder mee (27,60À vn de uitgven) dn die vn lohol en tk (3,7%). Doordt deze prijsstijging lger is dn vn de ndere groepen, hlt die het gemiddelde omlg. E18 De uitgven vn mevrouw Vn Loon voor huisvesting, wter en energie zijn 738 = x looo : 48,6Vovn hr totle mnduitgven. Dt is meer dn de 27,60 die het CBS heeft erekend. E19 Als het onsumentenprijsindexijfer te lg erekend is, zl de AOW-uitkering vn mevrouw Vn Loon minder stijgen dn hr mndelijkse uitgven. Zij gt er dn in koopkrht op hteruit. E2O B 78 pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen V2 Wie verdient wt? @ Wolters-Noordhoff v