Bemoeizucht staat laat geen diversiteit en flexibiliteit toe

Transcriptie

1 CDV I NR SEPTEMBER Beoeizuht stt lt geen diversiteit en flexibiliteit toe G. DOLSMA EN C. VAN DER KNAAP Een gezonde groei vn rbeidsprtiiptie is de uitdging voor de koende tijd en vrgt o een heldere verntwoordelijkheidsverdeling. De instruenten op het terrein vn rbeidsvoorwrden en - verhoudingen kenerken zih door flexibiliteit. npssingsverogen en relise getuige de CAO's, het lgeeen verbindend verklren, nvullende pensioenregelingen en het verplihtstellen drvn. Soile prtners zijn verntwoordelijk en de overheid filiteert. De prse prtijen neen een enor risio door juist deze verntwoordelijkheidsverdeling stukje bij beetje te ondergrven. Verstrring en fwenteling op de overheid zullen het gevolg zijn. Een verdere groei vn de rbeidsprtiiptie zl er in elk gevl niet door bevorderd worden. = o '" z o De grote opdrht voor de volgende kbinetsperiode is een verdere groei vn rbeidsprtiiptie te reliseren in obintie et odernisering vn rbeidsverhoudingen en rbeidsvoorwrden. De ndruk heeft de fgelopen periode voorl gelegen op de kwntiteit vn de rbeidsprtiiptie - eer ensen n ~ het werk. Als we et het oog op de toekost eonoishe groei willen reliseren, dn oet de ndruk in het rbeidsrktbeleid eer en eer op kwlittieve speten gelegd worden. Een verdere groei vn rbeidsprtiiptie wordt beleerd door ftoren die juist te ken hebben et kwliteit. Kort gezegd gt het o investeren in enselijk kpitl (een levenlng leren), eer ogelijkheden voor ensen o hun rbeidsprtiiptie n te pssen n de levensfse en de ndere tiviteiten die en wil obineren, het verbeteren vn de kwliteit vn rbeid en beperken vn de instroo in soile zekerheidsregelingen. Elders in dit thenuer wordt uitgebreid ingegn op deze noodzkelijke beleidswijzigingen. In dit rtikel bespreken we de wijze wrop deze kwlittieve vernieuwing het best bereikt kn worden. Betoogd zl worden dt de grotere rol die de overheid voor zihzelf opeist op het terrein vn de werkneersverzekeringen. de rbeidsrkt en de rbeidsvoorwrden verehts zl werken. Ook het inperken vn de vrijheid voor werkgevers en werkneers o setorle fsprken te ken ten gunste vn de vrije rktwerking zl niet de benodigde dyniek tot stnd brengen. Kenerk vn de Nederlndse verhoudingen in de 'polder' en vn de 'instituties' die drbij horen zijn flexibiliteit, npssingsverogen n relise. In het vervolg vn dit rtikel zl dit nder uitgewerkt en

2 162 onderbouwd worden. De Wet Arbeid en Zorg Eerst nu een voorbeeld. Onlngs is de Wet Arbeid en Zorg in de Tweede Ker behndeld en ngenoen, overigens et steun vn de CDA-Tweede Kerfrtie. Doelstelling vn deze wet is het beter ogelijk ken o rbeid en zorgtken te obineren. Ahterliggend doel is de rbeidsprtiiptie vn vrouwen te bevorderen. Dit in het liht vn de gewenste eonoishe zelfstndigheid vn individuen, nog steeds het uitgngspunt vn het (eniptie)beleid vn het kbinet. Afgezien vn het overzetten vn wetgeving uit het Burgerlijk Wetboek en ndere wetten nr dit wetsvoorstel zijn de belngrijkste voorstellen een reht op tien dgen zorgverlof per jr voor de verzorging vn een ziek kind, zieke prtner of zieke ouders (70'X, doorbetld), twee dgen krverlofvoor vders (volledig betld) en vier weken doptieverlof (vergelijkbr gefinnierd n het zwngershps- en bevllingsverlof). Sypthieke wetgeving op het eerste geziht. Zo zl iedereen het eree eens zijn dt een werkneer die te ken krijgt et ziekte vn zijn ofhr kind de ruite oet hebben o thuis te zijn ten behoeve vn het kind. Met ne jonge oeders hebben te ken et de zogende 'obintiestress'. Deze stress ontstt door de vershillende verntwoordelijkheden op het werk, thuis en elders..longe oeders zullen zeker blij zijn et de tien dgen zorgverlof. Toh is dit een ouderwetse en typish soilistishe wijze vn het oplossen vn een knelpunt in de senleving. AfWijking niet ogelijk In de eerste plts wordt er een eenvorige dwingende nor opgelegd. Het lt geen fwijkingen toe: teninste dt ws het uitgngspunt. De diversiteit n wensen vn werkneers over het npssen vn hun rbeid n de levensfse wrin zij verkeren is veel groter dn deze norstelling doet veronderstellen. Als het gt o zorg zijn r ensen die verntwoordelijk zijn voor de verzorging vn nderen dn ouders, kind of prtner. Een filielid bijvoorbeeld dt verder geen nsten heeft, of een zeer goede vriend(in). Dt pst niet in de wettelijke norstelling, dus drvoor kn geen zorgverlof opgenoen worden. De oplossing die dl' PvdA dn kiest is een verdere verfijning vn de wettelijke noren, zodt een grote le vn gedetilleerdheid ontstt (et de drbij behorende uitvoeringslsten).

3 CDV I NR 7, 8, 91 SEPTlMHH 2001 Andere wensen onbesproken Ten tweede behndelde het wetsvoorstel slehts het 'deelspet' vn de obintie vn rbeid en zorg. Andere wensen, zols investeren in verdere bijsholing die niet diret werkgerelteerd is, of ervoor kiezen o ls (gedeeltelijke) loopbnonderbreking tijd n vrijwilligerswerk te besteden, zijn hierbij niet of nuwelijks betrokken. Terwijl binnen het werkneersbestnd vn een bedrijf de wensen vn vershillende leeftijdsgroepen lleen l uiteen kunnen lopen. Drnst is door het opleggen vn eenvorigheid geen rekening gehouden e! de ogelijkheden of speifieke ostndigheden vn bedrijven. Andere, eer bij het bedrijf of het werk pssende oplossingen, zijn niet ogelijk. = 7 In de ltste plts kt het de vkbonden lui: het wordt toh wettelijk geregeld en en kn zih rihten op de looneisen. Voor werkgevers is er steeds inder 'uit te ruilen'. Een ooie verlofregeling kn lleen r bovenop de wettelijke regeling koen. Zij worden geonfronteerd et de looneisen en kunnen dr inder tegenover zetten. De WAO Vrije loonvoring of het fshflen vn het lgeeen verbindend verklren heeft voor het erendeel vn de werkneers slehts negtieve gevolgen. Juist de flexibiliteit en keuzeogelijl<heden zullen dn verdwijnen. Het tweede voorbeeld betreft de WAO. De wetgever heeft in de jren zestig geeend dt r een wettelijke verzekering tegen rbeidsongeshiktheid oest kol11en. Bij een bsis in de vor vn een volksverzekering bleef het ehter niet. Een wettelijke loongerelteerde verzekering is het resultt. Vn het begin f n heeft dit tot probleen geleid. Zeker is er in de uitvoering het een en nder isgegn. Onderzoeken en de prleentire enquête hebben dt ook duidelijk gekt. De systeefout ws de onheldere verntwoordelijkheidsverdeling. Afwentelinggedrg ws ogelijk, ede door een niet goed gekozen toegngsriteriu. De eindverntwoordelijkheid voor de inkoenszekerheid bij rbeidsongeshiktheid ligt nelijk bij de overheid/olletiviteit. Het belng o de verzekering beheersbr te houden ligt uiteindelijk bij de overheid en niet bij soile prtners. Nog steeds worstelt de politiek et deze wet. Hoe kn het nders en voorl beter? De rbeidsprtiiptie vn vrouwen is ps in de fgelopen jren sterk toegenoen. Het tweeverdienershuishoudens is nog niet zo lng geleden nor geworden. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de seundire rbeidsvoorwrden. De vershillen tussen werkneers zijn dree ook toegenoen. De geiddelde nnelijke werkneer die weinig zorgtken nst het werk hd, is vervngen door groepen werkneers, die vershillend te krkteriseren zijn, fhnke-

4 "' r < >...; "" lijk vn bijvoorbeeld de levensfse. Drnst zien we dt werkneers eer te zeggen willen hebben over hun werk, r ook over hun rbeidsvoorwrden. CAO's à l rte, deentrlistie vn het rbeidsvoorwrdenoverleg zijn ontwikkelingen die drop inspelen. Voor soigen spelen sholingsogelijld1eden een grote rol, nderen willen grg telewerken of op flexibele tijden kunnen werken en ndere groepen zouden zeker een 40 of eer -urige werkweek willen hebben. Uit nlyses over de loonontwild<eling in vershillende lnden blijkt dt Nederlnd het eest flexibel is ls het gt o npssing vn de lonen n de eonoishe ostndigheden. Juist doordt de CAO's geiddeld tweejrlijks volledig herzien worden, is npssing vn het hele pld<et ogelijk. De grote drijfveer vn soile prtners o de lonen te tigen in de jren thtig ws het voorkoen of beperken vn de groei vn de werldoosheid. Zij hdden bovendien een iddel in hnden o ook resultt te boeken: het fsluiten vn CAO 's en de drn verbonden lgeeen verbindend verklring. Men kon dus ook een eventuele inderheid die de loontiging (of bijvoorbeeld in ndere situtie investering in sholingsfondsen) niet ondershreef 'tot de orde roepen'. De CAO ls poenontrt Enerzijds biedt de CAO en de lgeeen verbindend verldring dus de ogelijkheid n orgnisties vn werkgevers en werkneers o een bredere fweging te ken bij het vststellen vn de rbeidsvoorwrden. Het korte terijnbelng is niet llesbeplend. Een toekostgerihte en verntwoorde fweging kn worden gekt, wrbij telkens lle speten vn de rbeidsvoorwrden n de orde zijn. Mr het kn lleen werken ls er ook iets te onderhndelen is. Als de wetgever het beter eent te weten en een deel vn de rbeidsvoorwrden ls wettelijke nor dwingend oplegt, zl lleen de loonvoring nog r op de gend vn het rbeidsvoorwrdenoverleg stn. Zo worden vkbonden 'poenbonden' en wordt de CAO een 'poenontrt'. Dt is risknt beleid. Alleen werkgevers en werkneers kunnen uiteindelijk de knelpunten wegneen voor een verdere doorgroei vn rbeidsprtiiptie vi odernisering vn de rbeidsvoorwrden en investeren in kennis door sholing. Algeeen l<der et 'keuzeenu' De (deentrle) CAO biedt ook ogelij lilleden o juist tegeoet te koen n de diversiteit vn wensen die onder de werkneers leven. Als een lgeeen kder wordt fgesproken kn de individuele werkneer. indien gewenst, zijn eigen keuzeenu senstellen. Vrije loonvoring of het fshffen vn het

5 CDV I NR 7. 8, 91 SEPTEMBER lgeeen verbindend veridren heeft voor het erendeel vn de werkneers slehts negtieve gevolgen. Juist de flexibiliteit en keuzeogelijkheden zullen dn verdwijnen. Wensen zullen dn door de werkgever snel worden fgekoht et geld. Voor de werkneers et een sterke positie op de rbeidsrkt ntreld<elijk, r niet voor iedereen. Het risio dreigt dt extr, eer kwlittieve rbeidsvoorwrden zullen verdwijnen. Ook hier dreigt eenvorigheid, terwijl de tshppelijke ontwild<eling die vn diversiteit en deentrlisering is. Onbegrijpelijk dt de VVD dit voorstt. Bij de (verpliht gestelde) pensioenregelingen zien we eenzelfde ontwild<eling nr eer flexibiliteit en keuzeogelijkheden binnen de regelingen. Uit de evlutie vn het Pensioenonvennt blijkt dt de door werkgevers en werkneers fgesproken en gefinnierde pensioenen op lle punten geoderniseerd zij n, zonder extr kostenverhogingen! Bij deze inkoensverzekeringen ligt de eindverntwoordelijld1eid in lle opzihten bij werkgevers en werkneers. Nederlnd kent het beste pensioensystee ter wereld, juist odt de overheid de verntwoordelijld1eid voor het loongerelteerde pensioen bij werkgevers en werkneers lt. Het speelt zo ook een rol in het rbeidsvoorwrdenoverleg, wr de belngen breed fgewogen kunnen worden. > "' --l "' r J: --l " 0 r ';: "' 0 r z --l > " z " z Herhling vn WAO-systeefout Geen reden dus o hier ndere wettelijke regels in een nieuwe Pensioenwet n te stellen, toh enen PvdA en VVD dt dit wel oet. De PvdA vindt dt de over- heid wettelijke iniuregels n de inhoud vn de pensioenregelingen oet stellen. De systeefout vn de WAO wordt herhld! De overheid zl deze bsis in de loongerelteerde regelingen wettelijk oeten wrborgen. Soile prtners drgen niet lnger de eindverntwoordelijkheid. Uiteindelijk zl er in eono- ish indere tijden een beroep gedn worden op de overheid o finnieel bij te springen - of ogekeerd: de overheid zl de kssen vn de pensioenfond- sen ls olletieve iddelen onder de 'Zlnor' gn brengen, zodt dezelfde sttspensioenen ls in Frnkrijk in het vershiet liggen. De VVD stt een nder senrio voor. Zij wil een beperking vn de ogelij lilleden voor werkgevers en -neers o per bedrijf of bedrijfstk een regeling f te spreken. Zeker de uitvoering door pensioenfondsen oet n bnden worden gelegd. Nu zijn de regelingen die uitgevoerd worden door pensioenfondsen voor de betrold<en deelneer veruit de goedkoopste. Individuele pensioenen zijn een stuk duurder. De VVD jgt de ensen hieree dus op kosten! Erger nog is dt door de beleeringen die opgeworpen worden voor de huidige regelingen, werkgevers de neiging zullen hebben o ook deze rbeidsvoorwrde f te Nederlnd }{ent het beste pensioensystee ter wereld, juist odt de overbeid de verntwoordelijkheid voor het loongerelteerde pensioen bij werl{- gevers en werleers lt.

6 166 kopen: een extr zk geld en zoek het r uit. 7" Deze uitgebreide beshrijving vn de nvullende pensioenen kn ons iets leren over de WAO. W kunnen een prllel trekken. ook in le politieke verhoudingen. De fixtie vn de PvdA op le inkoens beshering die slehts geboden kn worden loor de overheid (overigens heeft diezelfde overheid i uitkeringen steeds verlgl.) En de opvtting vn de VVD dt ensen zih individueel r oeten (bij)verzekeren: de WAO-uitkeringen kunnen olg en de nvullingen die loor soile prtners fgesproken zijn, zullen oeten vervllen. Als we r ehter voor kiezen o én een goede inkoensverzekering te hebben bij rbeidsongeshiktheid én de instroo te beperken, dn ligt er een ndere weg voor de hnd. Een eenduidige verntwoordelijkheidsverdeling, zols nu nog het gevl is bij de pensioenregelingen. Het is niet de overheid die inkoensgerebteerde uitkering grndeert, r soile prtners. De verntwoorlelijkheid vn le overheid beperkt zih tot de bsis, vergelijkbr qu systetiek et de AOW. De nvullende rbeidsongeshiktheidsverzekering zl net ls de pensioenen onderdeel uitken vn het rbeidsvoorwrdenoverleg. Er vlt weer iets te onderhndelen en fshuiven kn niet. Durven we deze keuze te ken? Het zl nr onze vste overtuiging uiteindelijk de eest soile keuze zijn. C. VLIJl der Knp is CD/\-T\\'l'de-Kwllerlül el1 G. Dols11111 is Beleids111edewerker bij de CDA-Twl'l'd-Kl11e1frti.