De Kweekvijver IRIS Opleiding Leiderschap (voor leiders in de school en potentiële schoolleiders) Vanaf volgend schooljaar (2012-2013) gaat weer een traject van start voor geïnteresseerde en gemotiveerde talenten in de IRIS-scholen, Werkkring-scholen, ROSA-scholen en andere samenwerkende scholen, die zich verder willen bekwamen in hun rol als leider in de school met als mogelijk loopbaanperspectief om schoolleider/teamleider/projectleider te worden. Hoofdopleider is Ruud Jansen, interne opleider, trainer en coach van IRIS (www.iris-cvo.nl); tevens opleider bij de managementopleiding Master in Educational Leadership van CNA (www.centrumvoornascholing.nl). Hij zal daarbij ondersteund worden door Klaas Loeve als coopleider. Ook zullen af ten toe gastdocenten een korte workshop geven over leiderschapsthema s en hoe zij daar in de praktijk mee omgaan. WAT HOUDT DE OPLEIDING IN? De opleiding bestaat uit twee hoofdlijnen: 1. Ambachtelijke Ontwikkeling (Schoolontwikkeling); te tonen in een praktijkopdracht (Project) in de vorm van het leiding geven aan een klein project in de eigen school waarbij geoefend kan worden met het inhoudelijk en procesmatig aansturen van collega s (zonder lijnbevoegdheid); 2. Persoonlijke Professionele Ontwikkeling (Leiderschap); te tonen door systematische reflectie op het eigen persoonlijk leiderschap en in de communicatie naar leden van een kleine werkgroep/projectgroep, het MT en andere collega s in de school die betrokken zijn bij de praktijkopdracht in de eigen school. Inhoudelijke thema s bij 1. o Achtergronddomeinen: Schoolomgeving, Visie, Wet- en Regelgeving; o Scharnierpunt: De Schoolleider als spil en als spin het web; diens rol en functioneren; o Sturingsdomeinen: Schoolorganisatie, Onderwijsorganisatie, Personeel, Facilitair, Cultuur; Sturen in deze domeinen met als doel het verbeteren van het Leren van Leerlingen. o Onderzoeksmatig leiding geven (gebruiken van data in en buiten de school); o Verder zal het leiden van projecten en werkgroepen een belangrijk thema zijn (Onderwijskundig leiderschap); daarbij ligt de focus op de veranderkundige aspecten (o.a. fasering) van een project en op het sturen van de teamontwikkeling. Inhoudelijke thema s bij 2. o (Jezelf) Presenteren en daarop feedback krijgen en geven maakt deel uit van de groepsbijeenkomsten; daar oefen je met het hanteren van je eigen rol en die van je groepsgenoten als oefenteam (groepsdynamica, teamontwikkeling en de schoolleider als procesbegeleider ) o Reflectie, Feedback, Communicatie en Gespreksvoering HOE WORDT ER GEWERKT? Er zijn 15 groepsbijeenkomsten (op donderdagen tussen 15.00 en 21.00 uur) met een tussenperiode van twee á vier weken afhankelijk van het jaarprogramma en tussendoor werk je aan het project op school, maak je opdrachten, lees je literatuur en doe je onderzoekjes in de eigen school en daarbuiten; 1
Een traject van (begeleide) intervisie maakt deel uit van de opleiding (deels tijdens de bijeenkomsten deels tussen de bijeenkomsten door). Ook werken we met een vorm van collegiale consultatie (leren van en met een maatje); Het is de bedoeling om in de school een interne coach/ critical friend te zoeken (kan een schoolleider zijn, hoeft niet); ook is het meelopen met / schaduwen van een eigen schoolleider én een schoolleider buiten de eigen school onderdeel van het programma. AFSLUITING De opleiding wordt afgesloten met een certificaat als startbekwaam schoolleider. Daarvoor moet de deelnemer voldoen aan de volgende beoordelingseisen: - Een kwalitatief en kwantitatief voldoende Portfolio waarin is opgenomen een uitgebreide schoolanalyse, een verslag van het uitgevoerde project op de eigen school en een verslag van de persoonlijke ontwikkeling als leider ( POP); - Het uitvoeren van een workshop op de afsluitende werkdag voor collega deelnemers en leidinggevende collega s uit de scholen over een leiderschapsthema. Daarin is de profilering van de deelnemer als leider ( beeld van de eigen ontwikkeling en ambitie voor vervolgstappen) een verplicht onderdeel; - De deelnemers krijgen een uitgebreid mondeling advies van de opleiders (en feedback van hun intervisiegenoten) over hun functioneren als leider tijdens de opleiding en over mogelijke en gewenste vervolgstappen in hun loopbaan (geen assessment). De opleiders zijn als referent beschikbaar; - Actieve deelname tijdens de bijeenkomsten, proactief gedrag en 80% aanwezigheidsplicht. VOOR WIE? Voor mensen die ervaring hebben met projecten, werkgroepen of coaching en begeleiding en die als deelnemer of coördinator een actieve rol (willen) spelen in de school willen onderzoeken of een middenmanagement-functie op het niveau van teamleider een wenselijke en haalbare vervolgstap in de loopbaan kan zijn; geïnteresseerd en gemotiveerd zijn om te investeren in zichzelf (het eigen loopbaanperspectief) en in de schoolontwikkeling van de eigen school; nieuwsgierig zijn naar wat ze nog meer kunnen en willen en wie ze nog meer zijn dan de goede docent/collega van nu. INVESTERING Een opleiding van een jaar die toegang geeft tot de geaccrediteerde schoolleidersopleidingen van CNA ( www.centrumvoornascholing.nl ); De studielast bedraagt 560 uur. Die worden grofweg als volgt ingedeeld: 150 uur lestijd (tijdens bijeenkomsten), 175 uur voorbereiding voor de bijeenkomsten en andere opdrachten. In principe dus in elke werkweek óf een bijeenkomst óf ruim een dagdeel huiswerk. Dus 1 á 2 dagdelen per week aan studiebelasting; De rest van de tijd bestaat uit schoolactiviteiten die je verricht voor je project in de school (inclusief andere opdrachten die daarmee verbonden zijn); Het is aan te bevelen om ook een deel van de studietijd buiten de bijeenkomsten om in de school gefaciliteerd te krijgen omdat er vaak onderzoekjes en opdrachten zijn die alleen op school uitgevoerd kunnen worden. Daarnaast draagt het project natuurlijk ook bij aan de ontwikkeling in de school en kan de school profiteren van de extra inzet en toenemende deskundigheid van de deelnemer; Om de drie/vier weken op donderdag een werkbijeenkomst ( van 15-21 uur in het Trefpunt in Nieuw Vennep); 2
Twee keer een tweedaagse opleidingsbijeenkomst (5 dagdelen per tweedaagse) in de Stal op De Kaag (met overnachting); Literatuurstudie, intervisie, (zelf)reflectie, feedback geven en ontvangen, uitvoeren praktijkopdrachten, schrijven en bijhouden portfolio, presentaties en boekbesprekingen, schaduwen van een eigen en een externe schoolleider; Facilitering: grotendeels zelf: contacttijd (ook in de avond), studietijd en uitvoeren opdrachten in en buiten de school; deels vanuit de school/ het bestuur 1 : kosten opleiding, vrijmaken contacttijd in het rooster en eventueel faciliteren van (een deel van de) studietijd. NOODZAKELIJKE ONDERSTEUNING VANUIT DE SCHOOL (LEIDING) Het is belangrijk voor een effectieve en gemotiveerde deelname dat er goede afspraken worden gemaakt met de schoolleiding over de inzet en facilitering van de deelnemer en de wederzijdse verwachtingen op dit gebied. De opleiding blijkt vaak intensiever dan deelnemer of schoolleider inschatten. Indien gewenst kan de uitgebreide studiewijzer/studiehandleiding aangevraagd worden die een goed beeld geeft van inhoud en (pittige) studiebelasting; Het is tevens essentieel dat de deelnemer in de school de mogelijkheden en de ruimte krijgt om een project te leiden en daarbij enkele collega s aan te sturen (ook al is er geen lijnverantwoordelijkheid); verder moet de deelnemer af en toe mee kunnen kijken in de keuken van een eigen schoolleider om zo de praktijk van alledag zelf te kunnen ervaren en te kunnen observeren (ook bijvoorbeeld MT-overleg of bovenschoolse activiteiten). SELECTIEPROCEDURE EN TIJDPAD Werving en selectie gaat via de teamleiders (en binnen de IRIS scholen tevens via de Schoolopleiders!) of in overleg met de directie: waar mogelijk twee deelnemers per school in verband met het praktijkonderzoek op de eigen school en het collegiaal leren. De deelnemer kan pas deelnemen aan de voorlichting en het vervolgtraject als daar vooraf toestemming voor is van de betrokken schoolleider 2 Beslissing teamleiding/ directie over deelname uiterlijk 25 mei; graag vooraf mondeling of schriftelijk overleg met opleider Ruud Jansen Voorlichtingsbijeenkomst op donderdag 8 mei van 16.15-17.30 uur Plaats: Haemstede Barger Mavo Lokaal 12 Koediefslaan 73 2101 BT Heemstede Tel. 023-5282380 1 Afhankelijk van het beleid wordt per school bepaald hoe dit wordt afgesproken; dit kan dus per school verschillen 2 De deelnemer die afstudeert als startbekwaam schoolleider/teamleider/projectleider kan daaraan geen rechten ontlenen om in aanmerking te komen voor een functie in de eigen school of binnen het eigen schoolbestuur 3
Intakegesprekken op dinsdag 5 juni en woensdag 6 juni (op afspraak volgens rooster) o op het bestuursbureau van IRIS in Heemstede (adres hieronder) o naar aanleiding van een Startportfolio (opsturen naar Ruud Jansen voor vrijdag 1 juni) Beoogde start op donderdag 13 september 2012 (15.00-21.00 uur) Locatie Opleiding: Het Trefpunt in Nieuw Vennep; de tweedaagsen vinden plaats in De Stal op de Kaag INFO: Ruud Jansen, Interne Opleider IRIS r.jansen@iris-cvo.nl ; (06 43230670) IRIS Stichting voor Christelijk Voortgezet Onderwijs Koediefslaan 69 2101 BT Heemstede Postbus 41 2100 AA Heemstede O23-5483800 De Leiderschapscompetenties Omdat de kweekvijver is opgezet in samenwerking met CNA en de mogelijkheid biedt voor doorstroming naar de schoolleidersopleidingen van CNA volgen hieronder de vereiste leiderschapscompetenties. Basiscompetenties van de Schoolleider De leiderschaps-basiscompetenties die de grondslag vormen van onze opleiding zijn geformuleerd in de brochure van de VO-raad. ( http://www.voraad.nl/publicaties/brochures/basiscompetenties-schoolleider ). Daarin kun je zien dat de Leiderschapsopleiding van het CNA aan de vijf competenties van de VO-raad een zesde competentie toevoegt: Onderzoeksmatig Leidinggeven. Competenties op startbekwaam niveau Ter afsluiting van de Opleiding Leiderschap (IRIS) of Integraal Leiderschap 1 (CNA) word je geacht (minimaal) onderstaande competenties op startbekwaam niveau te beheersen. Integraal Leiderschap 2 mikt op beheersing op gevorderd niveau, terwijl je met de tweejarige opleiding Master in Educational Leadership het masterniveau moet bereiken. We concretiseren de competenties hier op startbekwaam niveau: 1. Visiegerichtheid: de schoolleider kan een visie op onderwijs formuleren en deze visie communiceren en uitdragen teneinde optimale leerlingresultaten te realiseren. 4
a. de visie van je school expliciteren, benoemen welke opvattingen over leren en onderwijzen eraan ten grondslag liggen, en voorbeelden geven van de zichtbaarheid van die visie in het beleid en de dagelijkse werkelijkheid van de school; b. je eigen visie op onderwijs formuleren gericht op de optimale ontwikkeling van leerlingen en deze in relatie brengen met de schoolvisie; c. bij het uitvoeren van het project in je eigen school werken vanuit een visie en ervoor zorgen dat die visie zichtbaar wordt; d. met je projectcollega s over visie communiceren en tot een gemeenschappelijke visie komen; e. je visie concretiseren en toepassen op praktische vraagstukken. 2. Omgevingsbewustzijn: de schoolleider kan factoren uit de omgeving van de school wegen, op consequenties bezien en vertalen naar de eigen situatie teneinde de leerlingresultaten te optimaliseren. a. benoemen welke belangrijke omgevingsfactoren van invloed zijn op de school en deze analyseren; b. wet- en regelgeving opsporen die van invloed is op beleid van de school, en je die zo nodig eigen maken; c. een duidelijk beeld schetsen van de invloed die omgevingsfactoren en wettelijke regelingen op je project hebben. d. reflecteren op het schoolbeleid in deze achtergronddomeinen en daarbij sterke en te ontwikkelen punten aanwijzen. 3. Strategieën inzetten: de schoolleider is in staat tot transformationeel, inspirerend, moreel en onderzoekend leiderschap teneinde de schoolontwikkeling te bevorderen. a. de verschillende leiderschapsstijlen beschrijven; b. je eigen leiderschapsstijl in verband met deze stijlen expliciteren; c. een plan voor je eigen leiderschapsontwikkeling formuleren en uitvoeren; d. je leiderschapsontwikkeling in relatie brengen met de schoolontwikkeling; e. relevante communicatie- en gespreksvaardigheden effectief inzetten. 4. Organisatiebewustzijn: de schoolleider kan met het oog op optimaliseren van de leerlingresultaten sturen in de domeinen in de school. a. beschrijven en analyseren hoe binnen de eigen school in de domeinen wordt gestuurd; b. beschrijven en analyseren hoe de sturing in de verschillende domeinen samenhangt met de schoolontwikkeling; c. reflecteren op de sturing in de domeinen en daarbij sterke en te ontwikkelen punten aanwijzen. 5
5. Hogere orde denken: de schoolleider kan handelen vanuit inzicht in de samenhang tussen alle factoren die een rol spelen bij het leren van de leerlingen. a. de samenhang beschrijven van het eigen project met andere ontwikkelingen in de school; b. reflecteren op de integraliteit van het schoolbeleid en daarbij sterke en te ontwikkelen punten aanwijzen. 6. Onderzoeksmatig Leidinggeven: De schoolleider cultiveert een kritische opstelling ten aanzien van alle vormen van kennis en inzicht waarop de schoolpraktijk en het schoolbeleid (impliciet of expliciet) gebaseerd zijn. Hij is erop gebrand dat zo goed mogelijk gebruik gemaakt wordt van elders verkregen onderzoeksresultaten, en is ook initiatiefnemer tot en opdrachtgever voor eigen onderzoek. Hij stimuleert de ontwikkeling van een onderzoekscultuur binnen de school. a. data in en over de school benutten; b. kennisbronnen van buiten de school ontsluiten en benutten; c. een klein onderzoekje uitvoeren van een praktijkprobleem op basis van een vraagstelling, bronnen van uiteenlopende aard dat leidt tot een goed onderbouwde conclusie. 6