Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking Presentatie Trainingspakket Kennisdag HAN-Sociaal 19-04-13 Petri Embregts (lector) Lex Hendriks (associate lector) Themalessen Ellen Roeleveld (docentonderzoeker /kenniskringlid) Ida van Asselt-Goverts (promovenda/kenniskringlid) Joke van der Meer (docentonderzoeker /kenniskringlid) Maaike Hermsen (docentonderzoeker /kenniskringlid) Copyright: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Alle materiaal in deze publicatie mag uitsluitend na schriftelijke toestemming van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen gebruikt worden voor openbaarmaking, veelvoudiging, verspreiding en/of commerciële doeleinden.
Lectoraat/kenniskring Lector en Associate lector Docenten SPH, MWD, Pedagogiek, Verpleegkunde Externe deskundigen Samenwerkingspartners: Dichterbij, Plurijn, JP van den Bent, SIZA, s Heerenloo, Driestroom, MEE Gelderse Poort
Onderzoekslijnen Werken met sociale netwerken Ouders centraal: (er)ken mij en mijn kind Menslievende professionalisering Zie mij als mens! Expertmeetings: resultaten voorgelegd en samen nagedacht over trainingsmogelijkheden
Sociale netwerken van mensen met een lichte verstandelijke beperking. Ida van Asselt-Goverts (promovenda/kenniskringlid) Petri Embregts (promotor/lector) Lex Hendriks (copromotor/associate lector) Themalessen Noud Frielink (onderzoeksmedewerker lectoraat) Ida.vanAsselt@han.nl Copyright: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Alle materiaal in deze publicatie mag uitsluitend na schriftelijke toestemming van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen gebruikt worden voor openbaarmaking, veelvoudiging, verspreiding en/of commerciële doeleinden.
Programma Inleiding Vraagstelling onderzoek Resultaten eerste deelonderzoek Expertmeeting Doelstelling en opbouw trainingspakket Voorbeelden inhoud trainingspakket
Inleiding Belang aandacht voor sociale netwerken Belang en functie sociaal netwerk voor cliënt Visie: maatschappelijke participatie en sociale integratie en inclusie (van Gennep, 2009; Steman & van Gennep, 2004) Wet en regelgeving Competenties van begeleiders op gebied van sociale netwerken
Inleiding Vraagstelling 1) Op welke manier wordt bij zorgaanbieders gewerkt m.b.t. de sociale netwerken? 2) Hoe beschrijven mensen met een verstandelijke beperking hun sociale netwerk? 3) Wat is de effectiviteit van beschreven methoden m.b.t. het in kaart brengen, betrekken, versterken en uitbreiden van sociale netwerken?
Resultaten eerste deelonderzoek (van Asselt-Goverts, Embregts,Hendriks, & Frielink, N. (2010).
Expertmeetings Belangenbehartiger LFB Mensen uit het werkveld (begeleiders, consulent MEE, manager, gedragskundigen) Mensen uit het onderwijs Wat betekenen de onderzoeksresultaten? Waar zou een training zich op moeten richten?
Doelstelling trainingspakket Werken met sociale netwerken van mensen met een verstandelijke beperking Deelnemers worden zich bewust van het belang, de structuur en de betekenis van sociale netwerken van henzelf en van hun cliënten. Deelnemers worden gemotiveerd om (nieuwe) netwerkleden te betrekken en krijgen handvatten om cliënten te motiveren dat te doen. Deelnemers zijn in staat het sociale netwerk in kaart te brengen en te analyseren en op grond daarvan hulpbronnen uit te bouwen om zo het sociale netwerk te versterken en uit te breiden.
Opbouw bijeenkomsten Bijeenkomst Programma Bijeenkomst 1 1. Inventariseren voorkennis 2. Inleiding en achtergrond werken met sociale netwerken 3. Oefeningen met link naar sociale netwerken van cliënten 4. Introductie MSNA-VB* Bijeenkomst 2 1. Training MSNA-VB* (vragen, trainingsfilm/rollenspel) 2. Interventies om sociale netwerken te versterken en uit te breiden Bijeenkomst 3 1. Uitwisselen van ervaringen afname MSNA-VB* 2. Analyseren MSNA-VB* en plan maken 3. Netwerkberaad 4. Motiveren van cliënten * MSNA-VB staat voor Maastrichtse Sociale Netwerk Analyse voor mensen met een Verstandelijke Beperking. De MSNA is ontwikkeld door Baars (Baars, 1994).
Trainingspakket: Handleiding training, MSNA-VB en film
Trainingspakket In kaart brengen sociaal netwerk: Genogram Stamboom van de familie
Trainingspakket In kaart brengen sociaal netwerk: Ecogram
Trainingspakket In kaart brengen sociaal netwerk: MSNA (Baars, 1994)
Trainingspakket Tevredenheid en wensen: Wensenformulier
Trainingspakket Trap van 5
Trainingspakket Trainingsfilm Wat gaat hier goed? Wat gaat minder goed? Hoe kan het beter? Link naar filmfragment http://video.han.nl/p2gplayer/player.aspx?path=stu diecentra%2f2012%2f12%2f11%2f52%2f4.kaart _1+MSNA-VB.wmv&mediaType=uploads
Bronnen Asselt-Goverts, I. van, Embregts, P., Hendriks, L., & Frielink, N. (2010). Werken met sociale netwerken in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Nijmegen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Asselt-Goverts, A.E. van, Embregts, P.J.C.M., & Hendriks A.H.C. (2013). Structural and functional characteristics of the social networks of people with mild intellectual disabilities. Research in Developmental disabilities, 34, 1280-1288. Baars, H.M.J. (1994). Sociale netwerken van ambulante chronische psychiatrische patiënten. Maastricht: Uniprint. ISBN 90 9007339 6 Gennep, A.T.G. van (2009). Verstandelijke beperkingen als sociaal probleem. Kansen of bedreigingen van het burgerschapsparadigma? Nederlands Tijdschrift voor Zorg aan mensen met een verstandelijke beperking, 2, 101-124. Steman, C., & Gennep, A. van (2004). Supported living. Utrecht: NIZW. ISBN 90 5050 468 X Informatie over het trainingspakket vindt u op: www.han.nl/lectoraatzmvb
Menslievende professionalisering in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Dr. Maaike Hermsen Prof. Dr. Petri Embregts Themalessen Copyright: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Alle materiaal in deze publicatie mag uitsluitend na schriftelijke toestemming van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen gebruikt worden voor openbaarmaking, veelvoudiging, verspreiding en/of commerciële doeleinden.
Inleiding Achtergrond thematiek Ontwikkelingen in de zorgverlening Differentiatie aan zorgvragen Veranderende competentie/rolopvatting van professionals
Ontwikkeling professionaliteit Veel aandacht voor de ontwikkeling van professionaliteit van beroepskrachten Focus voornamelijk op ontwikkeling en uitbreiding van kennis en vaardigheden
Professionalisering in zorg en onderwijs Werken volgens richtlijnen en protocollen Werken volgens beroepscodes en beroepsregisters Beroeps- en opleidingsprofielen Competenties
Ethische kijk op professionaliteit
Ze zijn de hele dag met je bezig, maar geen mens kijkt naar je om
Menslievendheid is vakkundigheid ingebed in medemenselijke betrokkenheid. Het is een kern- of grondwaarde die op een aantal niveaus kan worden nagestreefd; in de relatie met clienten, in teams en in organisaties. Een uitnodigende context vormt een noodzakelijke voorwaarde voor de ontwikkeling van een menslievende houding
Menslievend professionaliseren? Leer- en trainbaarheid van een menslievende houding? Filmfragment http://www.youtube.com/watch?v=adihaikriac Wat is er nodig om een menslievende houding te ontwikkelen?
Je hebt t of je hebt t niet? Aansluiten bij oorspronkelijke motivatie Respectvolle bejegening Ervaringsgericht leren Voorbereiding op de praktijk Menslievende rapportages schrijven
Bronnen Hermsen, M.A. & Embregts, P.J.C.M. (2011). Je hebt t of je hebt t niet. Menslievende professionalisering van toekomstige beroepskrachten van ROC en HBO. Arnhem: HAN University Press. Hermsen, M.A., Embregts, P.J.C.M., Hendriks, A.H.C., & Frielink, N. (2011). De menselijke maat van de zorg. Menslievende zorg aan mensen met een lichte verstandelijke beperking. Een exploratief onderzoek. Het Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen, 37, 4, 260-277. Hermsen, M.A., Embregts, P.J.C.M., Hendriks, A.H.C., & Frielink, N. (2011). The human degree of care. Professional loving care for people with a mild intellectual disability: an explorative study. Journal of Intellectual Disability Research, doi: 10.1111/j.1365-2788.2012.01638.x.
Bronnen 4 Bijeenkomsten: 1. Menslievende Zorg 2. In dialoog gaan 3. Out of the box denken 4. Verantwoordelijkheid nemen www.han.nl/lectoraatzmvb
(Er) ken mij en mijn kind Wat vinden ouders van mensen met een ernstige verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblemen belangrijk in een begeleider? Joke van der Meer MSc (docentonderzoeker/kenniskringlid) Prof. dr. Petri Embregts (lector) Dr. Lex Hendriks (associate lector) Themalessen Drs. Jody Sohier (onderzoeksmedewerker) Copyright: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Alle materiaal in deze publicatie mag uitsluitend na schriftelijke toestemming van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen gebruikt worden voor openbaarmaking, veelvoudiging, verspreiding en/of commerciële doeleinden.
3 dingen: nummer 1 Lectoraat heeft een verbinding met het Euregioproject : Hand in hand Competenties die begeleider nodig hebben in de begeleiding van ouders In de competentieprofielen wordt het begrip ouders onder veel andere begrippen beschreven.
3 dingen: nummer 2 uitzending 1 vandaag
3 dingen: nummer 3 Moeder komt cliënt halen. Hij zit in een afgesloten ruimte zichzelf blauw te slaan. Begeleider zegt: ik zou er maar niet naar binnen gaan, dat gaat vanzelf weer over. Natuurlijk gaat moeder naar binnen, pakt zijn handen, krijgt ook wat meppen maar hij wordt langzaam rustiger. Begeleider zegt: Ik zei dit alleen maar ter bescherming van jou, ik ga er zelf ook echt niet naar binnen. Hoe gaat dit in godsnaam als wij er niet bij zijn?
Vraagstelling: Over welke competenties moeten begeleiders volgens ouders beschikken als een goede basis in de zorg voor mensen met een ernstige verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblemen?
Methode : Kwalitatief onderzoek Ouders van cliënten IQ <40 20 jaar of ouder minimaal 5 jaar uit huis wonend ernstige gedragsproblemen
Onderzoek 29 ouders geïnterviewd in de thuissituatie Interviews: - deels open ( Schets ons de ideale begeleider ), - deels semi-gestructureerd. - met behulp van ontwikkelde interviewguide - audio opnames - gemiddelde duur van gesprekken ± 1 uur Analyse: - met behulp van Atlas-ti: - 40 codes 6 categorieën
Code met een definitie voorbeeld: Communicatie op het niveau van de cliënt De begeleider stemt zijn communicatie af op de cliënt, zodat de cliënt begrijpt wat er wordt bedoeld
178 64 473 Cliëntgericht handelen van een begeleider Relatie tussen begeleider en ouders Organisatie 207 Sociaal-emotionele relatie tussen begeleider en cliënt 226 292 Voorwaardelijke aspecten voor cliëntgericht handelen Directe leefomgeving van de cliënt
Cliënt gericht handelen van een begeleider *Activiteiten ondernemen met de cliënt 96 (24) * Duidelijkheid geven aan de cliënt 95 (28) Relatie tussen begeleider en ouders * Informatie-uitwisseling tussen begeleider en ouder 83 (27) * openheid naar ouders 61 (26) Organisatie * afstemmen en samenwerken collega s 82 (26) Sociaal- emotionele relatie tussen begeleider en cliënt * aandacht voor lich. en persoonlijke verzorging 62 (21) Voorwaardelijke aspecten voor cliëntgericht handelen * kennis van de individuele cliënt 37 (21) Directe leefomgeving van de cliënt * huiselijkheid 28 (5)
Conclusies Relatie begeleiders met ouders en met de cliënt driehoek cliënt-ouders-begeleider: partnership (inlevingsvermogen) Samenwerking tussen begeleiders op 1 lijn zitten, afspraken nakomen, overdracht, personeelswisselingen, teamcultuur Organisatie organisatie: helderheid richting ouders in visie op kwaliteit van personeel voor deze doelgroep
EXPERT MEETINGS Vertegenwoordigers uit het werkveld, onderwijs, ouders, vertegenwoordiger ouders als bondgenoot. * Iets om direct mee aan de slag te gaan * Leren kennen van werelden (voorbeeld PGB medewerkers die bij de mensen thuis komen) * Raken aan ervaringen / ervaringen overbrengen Be ONE: open, nieuwsgierig en eerlijk als motto, gewenste attitude en dan gaat het niet om de intentie, maar om daadwerkelijk handelen. * Ervaringsdeskundigheid moet erin * Het moet in het werk plaatsvinden: leerinterventie met herhaling
Doelstelling Trainingspakket Ouders centraal: (Er) ken mij en mijn kind Deelnemers zijn zich bewust van de betekenis van het krijgen / hebben van een kind met een verstandelijke beperking. Deelnemers hebben zich verdiept in de rol van ouders in de professionele relatie. Deelnemers zijn zich bewust van de kennis die ouders belangrijk vinden en weten hoe zij deze kennis verwerven. Deelnemers hebben handvatten om in gesprek te gaan en te blijven met ouders.
3 bijeenkomsten Bijeenkomst Bijeenkomst 1 Bijeenkomst 2 Programma 1. Kennismaken 2. Eigen situatie 3. Verwachtingen van ouders. 4. De plaats die ouders innemen in het zorgproces. 5. De uitgangspunten van de systeemtheorie, werken in de driehoek 1. Kennis (verwerving) / ondersteuningsplannen 2. Hoe komen ouders te weten over welke kennis begeleiders beschikken? 3. Verdere verdieping in het werken in de driehoek. Bijeenkomst 3 De professional: bespreken en oefenen van casuïstiek
Voorbeeld uit bijeenkomst 1 Eigen ervaringen Wat beteken(d)en jouw ouders voor jou? Welke normen en waarden heb je meegekregen Verwachtingen die mensen hebben als ze zwanger zijn Verstoorde verwachtingen Huiswerkopdracht: een interview met een ouder
Voorbeeld uit bijeenkomst 2 Wat ik van jou moet weten om je te kennen om jou goede zorg te kunnen geven? Weet je alles over de cliënt? Wat weet je over / van ouders? Werken in de driehoek Huiswerkopdracht: zoeken van een artikel over samenwerken met ouders
Voorbeeld bijeenkomst 3 Het is maandag. Meneer/mevrouw van Vliet komt op bezoek bij dochter Femke. Femke heeft donderdag tijdens het douchen met haar rug tegen een verwarmingsbuis gestaan met als gevolg een brandplek. Op advies van de arts behandelen jullie de plek met een speciale brandzalf. Jij (de begeleider) zegt: gelukkig gaat het al wat beter met de wond op haar rug. Meneer/ mevrouw reageert: Wond op de rug? Hoezo? Weet ik niets van.. Jij zegt :
Trainingspakket bestaat uit: Trainer- / docenthandleiding Powerpoint bij alle bijeenkomsten Deelnemersinformatie (aanbevolen) Literatuur Verdere Informatie vindt u op: www.han.nl/han-sociaal
Hartelijk dank voor uw aandacht en Vergeet vooral niet om gebruik te maken van de trainingspakketten!