Solidariteit: sterkmaker of splijtzwam? VSAE Congres 27 februari 2013 Dick Boeijen 1
Het begrip solidariteit heeft vele gezichten
Als we het containerbegrip solidariteit fileren Collectiviteit Risicodeling Voorspelbare subsidies 3
Wat wil ik vandaag met jullie bespreken? De grenzen aan risicodeling Case: het nieuwe, reële pensioencontract De grenzen aan voorspelbare subsidies Case: doorsneepremie / doorsneeopbouw 4
Demografische ontwikkelingen stellen grenzen aan de collectieve, intergenerationele risicodeling 1950 2008 2050 5 Voorziening: 900 miljard Premies in: 30 miljard
We moeten het collectief delen van beleggingsrisico s binnen en tussen de generaties behouden We kunnen beter overstappen op een systeem waarin ieder individu zijn eigen beleggingsrisico s draagt 6
Ik kies zelf voor behoud van collectieve risicodeling Risico s delen = pech en geluk dempen Risico s delen = incomplete markt completer maken Risico s delen = hogere welvaart Maar: grens van houdbaarheid komt in zicht Risico s kunnen niet onbeperkt worden doorgeschoven Daarom: nieuw reëel pensioencontract 7
Het nieuwe, reële pensioencontract Uitgangspunt: pensioenen groeien mee met inflatie In geval van schokken : direct ingrijpen Financiële schok Langlevenschok Schok uitsmeren over maximaal 10 jaar Iedere nieuwe schok = nieuwe uitsmeerperiode Bij weelde: genoeg is genoeg Heldere afspraken over wie wanneer welke risico s draagt 8
Reëel contract leidt tot meer stabiliteit Kans op verlagen Gemiddelde hoeveelheid verlagen Hoeveelheid verlagen slecht weer huidig contract 10% 8% 20% reëel contract 30% 2% 4% kans x impact 9
Nieuw, reëel contract leidt tot evenwichtigere verdeling van lusten en lasten profiteert van risicodeling huidig contract reëel contract draagt bij aan risicodeling 0 20 40 60 80 100 10
Effect van overstap op nieuw, reëel contract Direct ingrijpen (gunstig voor jong) Pijn uitsmeren (gunstig voor oud) Uitsmeerperiode maximeren (gunstig voor jong) Nieuwe schok = nieuwe periode (gunstig voor oud) Weelde in fonds houden (gunstig voor jong) Hoeveelheid verlagen beperkt (gunstig voor oud) Vooraf heldere afspraken (gunstig voor allen) Een stabiel, evenwichtig en transparant nieuw contract Vraag: is dit voldoende? Wordt hiermee de collectieve risicodeling weer houdbaar? 11
Onder het nieuwe, reële contract wordt collectieve risicodeling weer houdbaar voor de toekomst We kunnen beter overstappen op een systeem waarin ieder individu zijn eigen beleggingsrisico s draagt 12
Wat wil ik vandaag met jullie bespreken? De grenzen aan risicodeling Case: het nieuwe, reële pensioencontract De grenzen aan voorspelbare subsidies Case: doorsneepremie / doorsneeopbouw 13
Doorsneepremie / doorsneeopbouw: twee issues 1. Vuilnisman sponsort de hoogleraar Verschil in levensverwachting Hoog opgeleid leeft langer dan laag opgeleid 2. Jong betaalt vooruit aan oud Omslagelement in het systeem Eerst teveel betalen, daarna te weinig Maar wat als je halverwege uit het systeem stapt? 14
Uitgangspunt voor vandaag: doorsneepremie behouden Want: geen oneigenlijke concurrentie op arbeidsmarkt Vraag 1: Moeten we naar opleidingsafhankelijke opbouw? = laagopgeleiden een hogere opbouw = hoogopgeleiden een lagere opbouw Vraag 2: Moeten we naar degressieve opbouw? = jongere deelnemers een hogere opbouw = oudere deelnemers een lagere opbouw 15
Het effect van opleidingsonafhankelijke opbouw Een academicus leeft 6 à 7 jaar langer dan iemand met alleen basisonderwijs. Zijn pensioen is daardoor ongeveer 30% duurder. 16
De pensioenopbouw moet afhankelijk worden van het opleidingsniveau De pensioenopbouw moet onafhankelijk blijven van het opleidingsniveau 17
Opleidingsafhankelijke opbouw: veel gehoorde tegens Verevening voorspelbare eenzijdige subsidie Vuilnisman kan best ouder worden dan hoogleraar Vele andere factoren van invloed op individuele levensverwachting (geslacht, postcode, etcetera) In eerste pijler zijn effecten precies andersom (en groter) Bovendien: partnerpensioen mitigeert, aftopping mitigeert, keuze voor hoog-laagconstructie mitigeert Ethisch: moeten we hoge opleiding afstraffen? 18
Het effect van leeftijdsonafhankelijke opbouw Een jongere betaalt teveel premie, een oudere te weinig. Als je op je 45 ste zzp er wordt en het fonds verlaat, heb je ongeveer 70% van een jaarsalaris teveel betaald. 19 premie als percentage van salaris 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 25 30 35 40 45 50 55 60 65 leeftijd actuarieel benodigde premie werkelijk betaalde premie (doorsneepremie)
We moeten de leeftijdsonafhankelijke doorsneeopbouw handhaven We moeten overstappen op een leeftijdsafhankelijke degressieve opbouw 20
Degressieve opbouw: veel gehoorde tegens Juridisch: risico dat verplichtstelling vervalt Financieel: compensatie zittende deelnemers Maakt langer doorwerken (iets) minder aantrekkelijk Voor zzp ers zijn andere oplossingen denkbaar 21
Mijn boodschappen voor vandaag Collectief risico s delen heeft grote maatschappelijke meerwaarde In het nieuwe, reële contract wordt de risicodeling evenwichtiger en stabieler en dus beter houdbaar We moeten de collectieve risicodeling behouden en waar mogelijk versterken: Andere vormen van solidariteit kritisch tegen het licht houden Onderzoeken wat we van individuele pensioensystemen kunnen leren 22
Dank voor jullie aandacht! dick.boeijen@pggm.nl 06 125 43 125 23