Documentreferentie: Plaats: Auditorium VLEVA, Kortenberglaan 71, Brussel

Lerend netwerk Financiering lokale klimaatplannen Verslag Bijeenkomst Datum: 15/07/2015 Datum: 29/06/2015 Auteur: Sarah Bogaert Nummer: Documentreferentie: Plaats: Auditorium VLEVA, Kortenberglaan 71, Brussel Bestandsnaam: Verslag werkgroepvergadering WG3 Status: Ontwerp Goedgekeurd Onderwerp: Werkgroep KT Financiering collectieve renovatie Energy Performance Contracting Aanwezig: Joachim Castelain (Agentschap Ondernemen), Francis Hayen (Belfius), Elise Steyaert (Climate Alliance / CITYnvest), Bram Van Eeckhout (Eandis), Ingmar Hermans (Energinvest & Belesco), Steven Van Praet (Futureproofed), Erika Honnay (GRE-Liège), Frauke Van Goethem (Interwaas), Gert Druyts (IOK), Frederik Serroen (Kenniscentrum Vlaamse Steden), Bruno Moens (Kyoto in het Pajottenland), Jonas Van Meirvenne (LNE), Els Cornelis (Provincie Vlaams- Brabant), Evelien Anthierens (Provincie West-Vlaanderen), Olivier De Ryckere (Stad Gent), Wouter Geldhof (Stibbe), Luc Wittebolle (SuMa Consulting), Lynn Potvliege (Triodos Bank), Ellen Moons (VEA), Sarah Bogaert (VITO), Sofie De Regel (VITO), Bert Seys (Woonwijzer Meetjesland), Nathalie Garré ( WVI) 1. Agenda 10:00 10:20 Verwelkoming: toelichting doel en werking van de werkgroep (Sarah Bogaert - VITO) en Tour de table 10:20 11:15 Ingmar Hermans van Energinvest/Belesco stelt het EPC-model voor en geeft zijn ervaring op het veld mee, drempels en aanbevelingen 11:15 12:00 Wouter Geldhof en Leen De Vuyst van advocatenkantoor Stibbe geven juridische aandachtspunten mee 12:00 12:40 Francis Hayen van Belfius gaat in op de financieringsmodellen waarmee EPC gefinancierd kan worden 12:40 13:20 Broodjeslunch 13:20 13:50 Els Cornelis van Vlaams-Brabant spreekt over de stand van zaken van het EPC proces dat zij hebben opgestart 13:50 14:30 Erika Honnay van GRE Liège deelt haar ervaringen met Renowatt, een EPC programma van 40 miljoen voor 10 lokale overheden 14:30 15:00 Bram Eeckhout stelt het aanbod van Eandis voor

2. Verwelkoming door VITO en Tour de table Verwelkoming door Sarah Bogaert (VITO) met toelichting van het doel en de werking van de werkgroep. Energy Performance Contracting (EPC) bij collectieve renovatie werd tijdens het kruisbestuivingsmoment door de deelnemers als onderwerp aangebracht. Het doel van deze werkgroep is om te bespreken hoe EPC kan toegepast worden, welke concrete voorbeelden er in Vlaanderen bestaan, wat de knelpunten zijn in de praktijk en in welke mate EPC interessant is voor publieke overheden. De deelnemers zullen nog een evaluatieformulier ontvangen over de werking van het lerend netwerk. Op 18 september gaat de slotdag door. 3. Ingmar Hermans Energinvest/Belesco Ingmar Hermans is voorzitter van Belesco en business development director bij consultancybureau Energinvest. Hij stelt het EPC-model voor en geeft zijn ervaring op het veld, drempels en aanbevelingen mee. Zie presentatie Energinvest Het ESCO model is puur gericht op output/resultaat. Dit is waar veel mensen het nog moeilijk mee hebben (wantrouwen), omdat dit niet de klassieke aanpak is. Energinvest wil de nodige stappen (audit, studie, uitvoering, onderhoud en opvolging) faciliteren. De uitdaging bestaat erin om alle partijen bijeen te brengen en te komen tot een globale aanpak. Timing: Het proces heeft een standaard aanpak en tijdslijn. Er zijn verschillende beslissingsmomenten met overheden (overlegmomenten met aanbestedende overheid) die het proces soms vertragen. Een doorgedreven ambitieniveau en lange termijnvisie zijn onontbeerlijk. Voor veel investeringen is een periode van 5 jaar niet lang genoeg, 15 jaar minimum en idealiter 30 jaar. Dit is echter niet altijd evident voor lokale besturen, er wordt vaak nog op korte termijn gekeken. Methodiek van aggregatie binnen het smartepc model: pooling van gebouwen zodat de typologie en standaard gelijkaardig zijn, waarop een geheel van maatregelen kan afgestemd worden. Er zijn 3 grote voordelen aan het eindresultaat: 1) energiebesparing, 2) comfort van de mensen die het gebouw gebruiken, 3) (toekomst)waarde van het gebouw (wordt mee vermeld in het contract). Fedimmo is een concreet praktijkvoorbeeld met een goede schaal (hoewel slechts 11 gebouwen in Brussel en Wallonië) en met een goede afstemming met de klassieke onderhoudscontracten. De ambitie is om te evolueren naar 100 tot 150 gebouwen en van nog meer schaalvoordelen te genieten. o Huidige fase: finale onderhandelingen. Er zijn voldoende partijen die bereid zijn om te investeren. Dit is het eerste project in België dat zover staat in de implementatiefase. o Partijen: 1) Fedimmo als eigenaar 2) Regie der Gebouwen als huurder 3) o Energinvest als facilitator en 3 de investeerder Er waren zo goed als geen administratieve knelpunten of problemen. Idealiter is het mogelijk om per aanbesteding alle aanbieders opnieuw tegen elkaar uit te spelen,

maar dit is niet mogelijk in België (vb. in UK kan dit wel). Elke pool van gebouwen wordt wel als een afzonderlijke opdracht beschouwd. o 1 master standaardcontract is essentieel, maar het vraagt tijd van de ESCO om hiernaartoe te werken. Het voordeel is dat deze oefening maar 1x moet gebeuren voor elke aanbesteding. In dit geval is het een contract van 13 jaar. o De totale looptijd bedroeg 18 maanden, incl. studietijd (visie en ambitie werden vooraf bepaald). o 90% van alle werk door studiediensten, monitoring e.d. is opgenomen in de financiering. Kan een minimum schaalniveau bepaald worden vooraleer EPC de moeite is? Hoe groter de baseline (hoe meer aggregatie), hoe gemakkelijk om besparingen te realiseren. Kleinere schaal kan ook, maar dan kan best gestreefd worden naar een zelfde typologie. Voorbeelden van ESCO op particuliere woningmarkt? Dezelfde principes zijn van toepassing op bijvoorbeeld het collectieve renovatiewijkproject in Leuven. De moeilijkheid in Vlaanderen is dat er geen basistypologie is (vs. Nederland), m.u.v. de sociale woningbouw. ESR neutraliteit - Hoe ernstig is het boekhoudkundig probleem? Antwoord Belfius: o Indien een overheid investeert moet dit in hetzelfde jaar volledig opgenomen worden in de boekhouding. De lasten kunnen niet afgeschreven worden, wat zorgt voor een piek in de uitgaven in 1 jaar. Alle investeringen worden op dezelfde manier behandeld. Er zou een systeem moeten bestaan met nivellering in functie van het type investering. De schuld van lokale overheden (ongeacht het type investering) wordt geteld bij nationale schuld die al te hoog is. Er is een gebrek aan visie. o Oplossingen zijn niet eenvoudig: 1) saucissonering van de investering, maar zelfs dan blijft het bedrag per deel aanzienlijk 2) bedrijven kunnen het op hun balans nemen, maar die staan, ook onder druk van hun aandeelhouders (hoort niet tot core business) 3) 3 de partij neemt het op balans. Maar dit zijn vaak kleinere bedrijven/lege dozen en als zij lening moeten aangaan is de kans groot dat dit veel duurder is (omwille van de risico s, borgstelling) dan de voorwaarden die een lokale overheid krijgt o In omringende landen is de wetgeving aangepast. Vb. Stroomversnelling in NL Opgepast: NL heeft een totale andere huurmarkt dan Vlaanderen. Het systeem van NL kan niet gekopieerd worden, enkel voor de sociale huisvesting waar er in Vlaanderen zeker een groot potentieel geldt. o Opmerking gemaakt op het einde van de sessie: Moet dit in de pers bekend gemaakt worden? België moet bij Europa op de tafel kloppen. We moeten de projecten en beoogde resultaten goed in het voetlicht te plaatsen om druk uit te oefenen de wetgeving aan te passen. Europa vertoont 2 gezichten: enerzijds eisen qua investeringen in renovatie en energie-efficiëntie, anderzijds de ESR-neutraliteit opleggen. o What if: Vb. Wat als het gebouw komt leeg te staan? Dat zijn risico s die een financiële instelling bekijkt. Daar moet je mee rekening houden als je met een dossier bij de bank gaat. In het nastreven van quick wins zit een gevaar op cherry picking, een gevaar dat lange termijn (LT) pad uit het oog verloren wordt. Maatregelen zoals ventilatie, aanpassing bouwschil zijn minder aantrekkelijk maar onontbeerlijk. Reactie Ingmar: Daarom is het belangrijk dat er een LT visie is, zodat verschillende maatregelen samen in 1 hand genomen worden, maar met verschillend tijdsframe. In Fedimmo zijn de LT maatregelen nog niet gestart. Het is belangrijk te beginnen zelfs al zijn het de quick wins, als je niets doet blijf je de factuur van vandaag betalen en investeer je geen cent extra. De organisatie moet van bij het begin een LT visie opbouwen zodat de LT investeringen ook interessant worden. Reactie Els Cornelis: in Vlaams-Brabant heeft men dit aangepakt door binnen de bepaling van het ambitieniveau een aantal gebouwen te poolen op korte termijn en een aantal op LT.

4. Stibbe - Wouter Geldhof en Leen De Vuyst Wouter Geldhof en Leen De Vuyst van advocatenkantoor Stibbe geven juridische aandachtspunten mee. Knelpunten/ Aandachtspunten uit de ervaring van Stibbe: Scope van de projecten (bv. welke besturen, gebouwen, dienstverlening, duur van de opdracht, onzekerheden) Typologie/diversiteit van gebouwen Duur en terugverdientijd (verschillend van gebouw tot gebouw) Huurder/eigenaar Inspraak van besturen in de keuze van maatregelen (dit is zeker belangrijk bij pooling waarbij 1 aanbestedende overheid de organisatie trekt) Solidariteit tussen besturen: als gepoold wordt zijn er verschillende gebouwen, hoe gebeurt de verdeling van de lusten en lasten over de verschillende gebouwen? Hoe wordt de besparingsgarantie verdeeld tussen overheden? Capaciteit aanwezig bij besturen voor opvolging Diversiteit van alle betrokken partijen Hoe linken aan lopende onderhoudscontracten Capaciteit voor de opvolging Contractueel kader is complex en wekt argwaan Informatie: ESCO en overheid willen veel informatie en transparantie. Hoe komt men aan de informatie? Wat is de kostprijs van het bekomen van die info? Bepalen van visie: ambitieniveau, comfortniveau van de gebruiker De wetgeving overheidsopdrachten staat los van het EPC-verhaal maar blijkt toch een struikelblok. Je moet goed op voorhand weten wat de scope is, waar je naartoe gaat, wat de ESCO is, welke herzieningsclausules je gaat voorzien, etc. Deze hindernis is oplosbaar, maar vraagt een zekere discipline in een situatie van onzekerheid. Er is begrip om voor dit soort projecten soepeler om te gaan (vb. langere terugverdientijd is mogelijk). Er is een goede kennis vereist van die wetgeving. Zie presentatie Stibbe Het kader bepalen is een belangrijke fase in het begin van het project: pooling, samenwerking, beslissen over het aantal partners (evenwicht zoeken), definitie van de verschillende rollen, etc. Het vergt discipline en een goede voorbereiding om van bij het begin na te denken over deze aspecten. Opdrachten tussen overheden zijn niet mogelijk. Opdrachtencentrale: 1 bestuur namens andere doet marktbevraging. Nieuwe regelgeving laat toe dat overheid die kosten maakt, daarvoor een vergoeding krijgt van de anderen. (<-> aankoopcentrale: intermediair treedt op voor groep gemeenten) Rol van de aanbestedende overheid: hoe ver gaat aansprakelijkheid? Het willen betrekken van alle partners bij bv. opmaak bestek, gunningsbeslissing verhoogt het risico op een zeer lange periode vooraleer tot beslissing wordt overgegaan. Belang van herzieningsclausules in het contract op te nemen. Immers, de Europese regelgeving zegt dat als een contract sterk verandert, dit dan als een nieuw contract beschouwd wordt dat opnieuw moet worden aanbesteed. Herzieningsclausules laten toe dat bepaalde wijzigingen niet als een nieuw contract beschouwd worden. Er is een spanningsveld naar informatie. ESCO s die inschrijven op aanbesteding vragen vaak veel technische details, wat een aanzienlijke kost kan meebrengen. Echter hoe minder informatie de ESCO s krijgen, hoe meer risicomarges ze moeten inbouwen. Men moet de informatiekost meenemen en het belang van goede communicatie in rekening brengen.

Het gaat hier om een tendering procedure van diensten/services (geen works ). Daarom kan men in een bestek ook niet vragen naar specifieke installaties, maar enkel een besparing van energie First right of refusal: ESCO krijgt als 1 ste de kans om in te schrijven voor een bepaalde maatregel. Zonder deze bepaling is het risico groot dat nieuwe aanbesteding moet gebeuren. Het is van belang om jaarlijks een evaluatiemoment in te bouwen: is het comfortniveau gehaald? Welke besparing is gerealiseerd? Eventuele correcties door wijziging energieprijzen zijn doorgaans niet opgenomen in het contract. ESCO garandeert kwh besparingen, geen s. Split incentive o o Brutohuur: Het energieverbruik zit vervat in de huurprijs, dus verhuurder heeft incentive om energieverbruik te verminderen. Wat je wil oplossen als verhuurder: Hoe het gedrag van de huurder verzekeren en opvolgen? Nettohuur: De huurder kiest zelf energieleverancier en betaalt de energiefactuur. Wat je wil oplossen als verhuurder: Hoeveel zal de huurder bijdragen aan de investering die ten laste komt van de verhuurder? De daling van de factuur komt ten goede aan de huurder. Een oplossing bestaat erin de lusten en lasten van het ESCO-contract te verdelen in een achterliggende overeenkomst tussen huurder en verhuurder (regelen onderhoud en wie wat bijdraagt in de betalingen aan de ESCO). In het geval van Fedimmo is dit geregeld in de eco-overeenkomst tussen huurder en verhuurder. Afstand van recht van natrekking (eigenaar doet afstand van eigendom bv. nieuwe installatie blijft eigendom van ESCO): Mogelijk om budgetneutraal te houden? Dit is niet eenvoudig hard te maken bij bv. failliet zal de curator ervan uitgaan dat de installatie eigendom is van de gebouweigenaar. Een mogelijke oplossing is opstalrecht (in hypotheekkantoor neerleggen), maar dit is juridisch een zware procedure en dit kan moeilijk te gelde gebracht worden. Enige mogelijkheid is bankgarantie/garantie door moedermaatschappij: kan de opdrachtgever een garantie afleveren aan de ESCO (dit is niet zo eenvoudig wanneer men spreekt van termijnen van 15 jaar; een bank zal dit eerder doen voor de 1 ste jaren)? In private projecten wil men zaken off balance houden. Onvoldoende om afstand te doen. Zolang je een gedane investering afbetaalt, zit je boekhoudkundig in een lease verhaal (huurder moet installatie op balans nemen en afschrijven). In het geval van een overheid zal dit ook op balans moeten genomen worden. ESR vertrekt van de economische eigenaar op wiens boekhouding de investering moet komen. 5. Belfius - Francis Hayen Francis Hayen van Belfius gaat in op de financieringsmodellen waarmee EPC gefinancierd kan worden. Zie presentatie Belfius Elk bestuur heeft projecten in zijn schuif liggen maar de weg naar financiering is niet evident en is afhankelijk van eigendom, financieringsmarge van bestuur, gezondheid van de betrokken entiteiten, wil je afstand doen van natrekking, grootte project, etc. Belfius heeft via het Smart Cities initiatief met de Europese Investeringsbank (EIB) 400 miljoen (maximum 50 miljoen per project) op de markt gebracht voor projecten tot eind 2019 met als doel de markt in gang te trekken en de bewustwording te stimuleren dat de EU 2020/2050 targets moeten gehaald worden. Dit gaat over projecten van gebiedsontwikkeling, energie-efficiënte (EE) renovatie en mobiliteit. Vandaag zijn er 14 projecten uitgerold (Timing: 9 maanden van neerschrijving lastenboek tot vergunning). Er zijn nog meer dan 110 projecten in analyse (d.i. 80% van het budget). Slechts 15% van de projecten zijn rond EE omdat dit over kleinere projecten gaat in termen van waarde.

Belfius werkt samen met de EIB sinds juni 2014. Binnen Smart Cities moet de economische begunstigde een overheid zijn. De financiering mag door elke partij gebeuren. Bij leasing is de voorwaarde dat de leasingmaatschappij het voordeel doorschuift naar de lokale overheid zodat deze zuurstof krijgt. Er is wel wat renovatie, maar dit is vaak uitgebreid met andere zaken bv. gebiedsontwikkeling, oude gebouwen vervangen door nieuwe Energie-efficiënte renovatie: EIB is vrij streng op het gebied van energieprojecten. Ze hebben nu ook ruimte willen maken voor gefaseerde renovaties (maar moest passen binnen cost-optimum benadering, iets wat niet haalbaar bleek te zijn in de praktijk). Inspirerende voorbeelden: OCMW Schelle (toont aan dat BEN nieuwbouw budgettair haalbaar is), residentiële campus Oleyck, gebouwen in Bierbeek, etc. Deze voorbeelden tonen aan dat de behoeften afgetoetst worden aangaande bv. sociale en lokale integratie met scholen en VZW s. Weet welke ESCO tegenover jou staat en wie wat betaalt. Vandaag bestaat er een wirwar van categorieën EPC contracten (vb. het Infrax model van publieke ESCO levert geen prestatiegarantie). Je moet heel attent zijn i.v.m. de definities die gebruikt worden. Er is een duidelijke nood aan een standaardcontract en een standaardmodel. De nieuwe ESR boekhouding met de wijziging dat intercommunales worden opgenomen in de staatsschuld maakt het moeilijker voor de lokale besturen (zie discussie bij presentatie Energinvest). Overheden moeten trachten projecten te realiseren met bestaande middelen en starten met een cost-optimum benadering, inclusief fasering. We moeten bereid zijn om wetgeving te veranderen bv. voor sociale huisvestingsmarkt (cfr Stroomversnelling in NL). Reactie Triodos Bank: zij zijn minder actief in projecten voor lokale overheden. Er zijn meer private bedrijven die bijvoorbeeld relighting projecten uitvoeren. De bank hanteert verschillende soorten financiering en heeft voorlopig nog geen best practice (elk project wordt case by case beoordeeld). 6. Vlaams-Brabant - Els Cornelis Els Cornelis, coördinator van het Klimaatteam bij Provincie Vlaams-Brabant, spreekt over de stand van zaken van het EPC-coaching traject ( BEAST 2014-2017) dat ze met de dienst Energiebegeleiding van het Steunpunt Dubo aanbieden. Hiermee wordt de implementatie beoogd van energiezorg op korte termijn maar eveneens de bepaling van een strategische langetermijnvisie voor het ganse patrimonium. Het gaat om een vervolgtraject op de Provinciale Helpdesk Energiezorg 2011-2014 en het wordt voor 2/3 betaald door de provincie en voor 1/3 met Europese fondsen. Bijlage: presentatie Vlaams-Brabant (ppt) en het Stappenplan EPC-Coaching traject (fiche in pdf) De stap naar ESCO is soms nog wat groot voor een gemeente. Er is een duidelijk gebrek aan kennis rond hoe dit aan te pakken, er is nood aan een traject van kennisopbouw vooraf. Men is op dit moment bezig met een 8-tal gemeenten, in verschillende fasen. Men hoopt te komen tot een 5-tal EPC-projecten (pool of individuele gemeente). Als dit project lukt, heeft Vlaams-Brabant een aantal goede voorbeelden voor kleinere gemeentebesturen. Naast het aanbieden van tools en ondersteuning is er nog een extra stap nodig om lokale besturen echt over de streep te trekken. Het voortraject is belangrijk. De facilitator heeft daarin een belangrijke rol, maar kan niet alle taken op zich nemen die Vlaams-Brabant tijdens dit project op zich genomen heeft. Het EPC Coaching traject (stappenplan) werd uitbesteed aan Ernst & Young en Factor4:

1) Algemene informatie en opleiding: Doel om met 15 gemeenten te starten waaruit 5 EPC projecten komen. Engagementsverklaring gevraagd (bv. om capaciteit vrij te maken om basisdata in te zamelen), geen verplichting. 2) EPC haalbaarheid/diagnose/dataverzameling voor bepaling baseline: Gemeentelijk niveau, geen gigantisch grote projecten. Ze komen aan 400.000 500.000 baseline, zelfs binnen 1 gemeente 3) Gezamenlijke analyse implicaties via jamsessies met 3 gemeenten samen (technische + milieu + financiële diensten): Meeste tegenkantingen binnen gemeentebesturen worden ervaren bij de technische diensten (operationele ambtenaren die nu al energiebeheer en onderhoud doen). Bij uitbesteding aan een ESCO dringt de vraag zich op wat er met deze mensen gebeurt (werkzekerheid?). Het is de bedoeling om deze mensen te blijven inschakelen, maar het blijft moeilijk om hen te betrekken. Milieudiensten, secretariaten en financiële diensten zijn wel al vaker mee. Deze fase heeft veel meer tijd gekost dan verwacht. 4) EPC facilitatie kick-off: Bestek is nu in de maak voor het aanstellen van een facilitator door elke gemeente. Er is een princiepsakkoord hierover met Beersel en Sint-Pieters- Leeuw. Het volstaat niet om tools of publicaties aan gemeenten ter beschikking te stellen over EPC, er moet tijd gestoken worden in de begeleiding van mensen en daar kruipt veel tijd in! Een facilitator kan daar niet zoveel tijd in steken. Pooling binnen de gemeente is ruim bekeken. Niet enkel de eigen kantoorgebouwen en loodsen, maar ook OCMW gebouwen en gemeenschapsgebouwen, scholen worden meegenomen ( gemeenschapsvoorzieningen ). De hoofdgemeente treedt op als aanbestedende overheid. Waarom heeft Vlaams-Brabant een facilitator aangesteld en niet zelf opgetreden? De rol van facilitator was echt nodig om het takenpakket voor de provincie haalbaar te houden. 7. GRE-Liège - Erika Honnay Erika Honnay, Energy Project Director bij GRE-Liège, deelt haar ervaringen met RenoWatt, een EPC programma van 40 miljoen voor 10 lokale overheden. Zie presentatie GRE-Liège GRE Liège werkt op economische ontwikkeling binnen de provincie Luik. Ze fungeren als incubator van projecten. Het probleem is niet dat er geen geld is, maar je moet met een goed project naar de banken kunnen gaan! Europese fondsen (EEEF) hebben het mogelijk gemaakt om het project financieel-technisch voor te bereiden. Mix van grote en kleine gemeenten betrokken. De kleinere gemeenten hebben een capaciteitsprobleem, het werkt goed om als 3 de partij een deadline te stellen, competitie tussen gemeenten speelt ook. Het is van belang dat alle gemeenten op één lijn zitten, maar dat kost enorm veel tijd (eerst afzonderlijke vergaderingen, dan met groep bijeen). Het gaat om 220 gebouwen (30 per pool), op die manier kan het risico gediversifieerd worden voor de ESCO (besparingsgarantie) en de financiële instelling. Het project is uitgebreid met ziekenhuizen en KMO s. De pools van gebouwen zijn bepaald door budgettaire beperkingen, niet op basis van een typologie van gebouwen. Er is gekozen voor een systeem van opdrachtencentrale. In de toekomst, eens het project loopt, zal een aankoopcentrale nodig zijn om tussenpersoon toe te laten tussen ESCO en gemeente. Communicatie is zeer belangrijk en vertrouwensrelaties dienen opgebouwd te worden. Er is ook nood aan ervaring in-house en het team moet bestaan uit mensen met een technische achtergrond en mensen die het lobbywerk verzorgen. Op dit project werken 5 voltijdse equivalenten.

De ontwikkeling van financiële tools is de meest belangrijke stap. Belang van eigenaarschap: sale & lease back werkt niet. De enige oplossing is de overdracht van eigendom van gemeente naar ESCO. Dit is een probleem en het zal in de toekomst alleen maar verslechteren. De ESR-regels vormen een zeer sterke beperking! Ook de nieuwe IFRS-regels (voor bedrijven) die vanaf 1 januari 2018 (retro-actief) ingevoerd worden maken dat het moeilijker wordt voor bedrijven om dit off-balance te doen. 3 tenders zijn gepland: scholen, sportinfrastructuur en andere gebouwen (bv. musea) waarvoor verschillende competenties nodig zijn. Om dumping van buitenlandse arbeidskrachten in de bouwsector te vermijden, staat in de tenders niet enkel EPC als doelstelling maar ook social professional integration. Er wordt ook al in de selectiefase geëist om een lijst van subcontractors te geven en er zijn max 2 graden van subcontracting mogelijk. Men krijgt een hogere score voor het betrekken van lokale KMO s als subcontractor. Om ook kleinere, lokale bedrijven aan te moedigen in te schrijven, moet de milieustandaard hoog zijn, maar niet zodanig hoog dat het bedrijf een tekort heeft aan kennis (bv. CO2- balans) GRE-Liège ving het project aan met een workshop voor lokale besturen in januari 2014. Dankzij Europese fondsen begin juni 2015 kon het project opstarten in september 2015. 8. Eandis - Bram Eeckhout Bram Eeckhout stelt het aanbod van Eandis voor. Zie presentatie Eandis To EPC or not to EPC: Eandis gebruikt zowel de klassieke projectaanpak als de energieprestatie-contracten. o Klassieke projectaanpak: model aankoopcentrale, aankoop EPC tot aan contract en dan stoppen o EPC: Contracten met een looptijd tot 15 jaar. Financiering is optioneel. Eandis doet zelf de meting en verificatie voor de lokale besturen. De aanbesteding is vrij complex en vergt tijd. Het model is beperkt tot de meest energie-intensieve gebouwen. Het betreft een nieuwe markt dus er is nog onzekerheid. Er komen geen projecten op de balans van Eandis. Iedereen neemt zijn verantwoordelijkheid voor een stukje van de keten, niemand is eindverantwoordelijke. Eandis kan zelf niet optreden als Energy Performance contractor omdat er beperkingen zijn opgelegd wegens haar rol van netbeheerder. Er is een plan nodig op patrimoniumniveau: energiezorgplan 3 concrete EPC pilootprojecten: o Stad Geel : niet volgens EPC contract, omdat er contractueel geen akkoord was gevonden o Stad Gent: pool van 14 gebouwen via EPC contract. De selectie gebeurt op dit moment, dan wordt lastenboek verspreid o Regio Leuven: Er werden een 25-tal gemeenten aangeschreven in het najaar van 2013. Na een infosessie hebben een 13-tal gemeenten gevraagd om verder samen te werken. Uit de +/- 180 gebouwen in de analyse zijn er 18 projecten weerhouden als pool. Struikelblokken om niet meer gebouwen te weerhouden waren: energieintensiteit van de gebouwen te klein, gemeenten LT functie, eigendom gebouwen (schrappen van de lijst omdat ze hier zelf over beginnen te twijfelen) o Pooling: enkel voor gebouwen met energiekost boven 50.000. Versus pooling bij Vlaams-Brabant: kleintjes kunnen er wel bij, de totale som wordt bekeken. Vlaams-Brabant poolt ook binnen gemeente, Eandos over gemeenten heen.

EPC is voorlopig beperkt tot deze 3 piloten. Binnen 1 à 2 jaar kan Eandis een evaluatie maken van deze pilootprojecten en een antwoord bieden op de vraag of er voldoende aanbod is. Volgens Ingmar Hermans is er reeds voldoende aanbod. Er worden geen maatregelen opgelegd aan de ESCO. Maatregelen met langere TVT worden in pool gestoken en afgekapt in functie van rendabiliteitseisen. Bestaat er al een pooling voor publiek-private sector? Dit is contractueel complex. In Leuven bekijken ze dit voor de geïnteresseerde partijen. Het model in Berlijn doet dit misschien?