BBV Gevorderden Gemeente Enschede 11 en 18 april en 9 mei 2017 Welkom!
Programma Inleiding begrotingsvernieuwing en BBV algemeen Vernieuwing BBV Activeren en waarderen/reserves en voorzieningen BBV en overige (actuele) onderwerpen 9-5-2017 2
Doelstelling Kennis opdoen en opfrissen (vernieuwde) BBV (hebben we hetzelfde beeld/gedachte?) Interpretatie en toepassing (vernieuwde) BBV (hebben we alles voor elkaar?) Verkenning verdere mogelijkheden (vernieuwing) BBV (waar moeten we nog (extra) op letten?) Borging en verankering (nieuwe) BBV (waar nog puntjes op de i zetten) 9-5-2017 3
BBV cursus Kennis Begrip Actualiteit Reflectie 9-5-2017 4
Begrotingsvernieuwing en BBV (Wat zijn de ontwikkelingen?) Waarom vernieuwen? (schakelen tussen inzicht en overzicht) 1. Behoefte beter te sturen (doel/prestatie en geld) 2. Versterken/beheersen systematiek(kostentoerekening) 3. Decentralisaties (andere opbouw begroting) 4. Wijk en burgerbegroting (transparantie) 5. Toegankelijke presentatie (digitalisering) 6. Procesmatige motieven P&C (regie en eigenaarschap) 9-5-2017 5
Pro-actieve interpretatie en toepassing BBV Ontwikkeling en beweging bij gemeenten naar de toekomst: Meer afstemmen op informatiebehoefte Raad (minder gegevens, meer informatie en toegankelijker, begrijpelijker, leesbaarder) Ruimte zoeken binnen BBV (mogelijkheden benutten) Grijze gebied lokaal invullen (bijv. restwaarde) Technische vereenvoudigingen doorvoeren (bijv. kostentoerekening) 9-5-2017 6
Publicaties en wijzigingen BBV 2016 Wijzigingsbesluit BBV 5 maart 2016 staatsblad (101) V en A rubriek 2016 (deel 1-7) Aanvullende notities commissie BBV (2016) Grondexploitatie maart 2016 (ingangsdatum 1-1-2016) Faciliterend grondbeleid maart 2016 (ingangsdatum 1-1-2016) Notitie Rente 2017 juli 2016 (ingangsdatum 1-1-2018) Notitie Overhead juli 2016 (ingangsdatum 1-1-2017) Notitie Verbonden Partijen (oktober 2016) 9-5-2017 7
Publicaties en wijzigingen BBV Ministeriële regelingen Financiële kengetallen (2015 en 2016) Beleidsindicatoren (2016) (Definitie beleidsindicatoren bestuur en organisatie ) Taakvelden en IV3 Website met informatie over IV-3 informatiesysteem: Overzicht nieuwe taakvelden en toelichting Actueel IV3-informatievoorschrift-2017 (20 december 2016, versie 8.5) 9-5-2017 8
Vervolgstappen invoering vernieuwing BBV 1. Fasering op weg naar vernieuwing BBV (haalbaarheid) > Late besluitvorming Rijk! > Veel werk in korte tijd! 2. Ambitie toegankelijke begroting > Inzichtelijk (minder gegevens, meer informatie) > Begrijpelijk (transparant en duidelijk) > Leesbaar ( overzichtelijk en uitleg) 3. Hoe vergelijkbaar wil de gemeente zijn? 4. Beter inzicht in financiële positie? 9-5-2017 9
Vervolgstappen invoering vernieuwing BBV 5. Aanpassen programmabegroting aan taakvelden? 6. Trendbreuk financiële vergelijking begroting 2016 en 2017 door overhead! 7. Sturen op maatschappelijk effect > Hoe effectief en efficiënt en hoe ver ga je daarmee? > Eigen indicatoren ja/nee 8. Toelichting overhead, paragraaf financiering (rente) en kostenonderbouwing tarieven 9-5-2017 10
Vervolgstappen invoering vernieuwing BBV 9. Aanpassing eigen financiële beleidsdocumenten (kaderstelling) > Verordening 212 gemeentewet 10. BBV vernieuwing benutten voor > Vereenvoudiging > Informatie zo optimaal afstemmen op behoefte raad 9-5-2017 11
Succesvol vervolg verdere implementatie BBV 1. Op tijd klaar met verslaggevings-technische interpretatie en toepassing: accountant toetst aan: Regels en bepalingen BBV Notities Stellige uitspraken 2. Evalueer de 1 e invoering en maak een verbeterplan fase 2 Zet de puntjes op de i Kijk naar de witte vlekken Spoor de verbeteringen op En doe het snel 9-5-2017 12
Succesvol vervolg verdere implementatie BBV 3. Maak (samen met de raad) een visiedocument (kort en kernachtig) over je ambitie voor de volgende stappen Onderscheid: wat moet : vastleggen in verordening ex. artikel 212 Gemeentewet Facultatief: wat mag : idem vastleggen Fasering in de tijd : niet alles tegelijk willen 9-5-2017 13
Modelverordening ex. Artikel 212 Gemeentewet Financiële verordening Begroting en verantwoording Financieel beleid Paragrafen Financiële organisatie en financieel beheer Model 2016 (versus 2014) Aanleiding: wijziging BBV 9-5-2017 14
Modelverordening ex. Artikel 212 Gemeentewet Inrichting begroting en jaarstukken Van producten naar verplichte taakvelden Autorisatie vormgeven programma versus taakvelden Verplichte beleidsindicatoren Kostentoerekening (overhead en rente) Overzicht kosten overhead Kostprijsberekening rechten en heffingen c.a. Niet rechtstreeks uit de financiële administratie Extra comptabele kostprijsberekeningen vastleggen 9-5-2017 15
Modelverordening ex. Artikel 212 Gemeentewet Let op: modelverordening gaat uit van afschaffen bespaarde rente Vastleggen grondslagen toerekening kosten overhead en rente aan kostprijzen van rechten en heffingen c.a. Vastleggen verdeelsleutels toerekenen overhead aan besteding specifieke uitkeringen en subsidies en vpb Financiële kengetallen 9-5-2017 16
Beginselen BBV Toerekening Voorzichtigheid Realisatie Vergelijking Consistentie Resultaat (on)afhankelijk 9-5-2017 17
BBV- vraagstukken (hoe pak je die aan?) Kern BBV Beginselen BBV Notities: su + aanblv. Vraag- en antwoordenrubriek Artikelen + toelichting 9-5-2017 18
Benadering BBV-vraagstelling Waar lopen we tegenaan (probleem)? Wat zegt de regelgeving (bepalend voor de ruimte)? Wat zou de strekking en bedoeling zijn (context regelgeving)? Hoe zou de doelstelling kunnen luiden (probleem opgelost)? Wie is bevoegd / wie mag het besluit nemen? Waar regel ik dat dan? 9-5-2017 19
Hoofdlijnen vernieuwing BBV Overzicht vernieuwing BBV 1. Taakvelden (uniformiteit) 2. Beleidsindicatoren (uniformiteit) 3. Financiële kengetallen (uniformiteit) 4. Verbonden partijen (verbeterde informatie) 5. Overhead en Rente (inzichtelijkheid) 6. Stelsel van baten en lasten (aanpassingen) 7. Vernieuwing Accountantscontrole Vpb-plicht en gevolgen en verantwoording grondexploitaties 9-5-2017 20
Hoofdlijnen vernieuwing BBV Belang en betekenis vernieuwing BBV (waarom? Kaderstellende en controlerende rol raad versterken (inzichtelijker, transparanter en toegankelijker) Betere financiële vergelijkbaarheid Impuls 3 decentralisaties (extra noodzaak) Tijdig bijsturen in economische slechte tijden Meer inzicht in financiële positie en risico s (eigen positie en die van andere gemeenten) Vragen huidige praktijk rechtmatigheidstoezicht 9-5-2017 21
Vernieuwing BBV en accountant Jaarrekening 2016 proof Goede, separate toelichting onder de baten en lasten voor de heffing van de vennootschapsbelasting Verplaatsen balanscategorie bijdragen aan activa in eigendom van derden van financiële vaste activa naar immateriële vaste activa Vervallen categorie NIEGG en verplaatsen naar MVA 9-5-2017 22
Vernieuwing BBV en accountant Jaarrekening 2016 BBV-proof Uitsplitsing van ontvangen/nog te ontvangen voorschotbedragen met specifiek bestedingsdoel naar verstrekker, te weten: Europese overheidslichamen Rijk Overige Nederlandse overheidslichamen Uitbreiding verplichte toelichting aangaande bouwgronden in exploitatie 9-5-2017 23
Uniforme taakvelden (1) Betrouwbare informatie voor interne sturing en externe vergelijkbaarheid Kenmerken: Onderverdeling in deeltaken en activiteiten toegestaan Geen invloed op indeling programmabegroting Geen invloed op autorisatiebevoegdheid raad Laten sturing op beleidsprioriteiten vrij Gegevens taakvelden ook gebruiken voor IV3 College bevoegd taakvelden in te delen en te ordenen naar programma s van de raad Taakvelden worden vastgesteld bij ministeriële regeling 9-5-2017 24
Uniforme taakvelden (1) Betrouwbare informatie voor interne sturing en externe vergelijk Uitvoeringsinformatie (1) Taakveldenlijst ; onderverdeeld in 9 hoofdtaken en 48 deeltaken 0.0 Bestuur en ondersteuning (11) 1.0 Veiligheid (2) 2.0 Verkeer, vervoer en waterstaat (5) 3.0 Economische zaken (4) 4.0 Onderwijs (3) 5.0 Sport, cultuur en recreatie (7) 6.0 Sociaal domein (8) 7.0 Volksgezondheid en milieu (5) 8.0 Volkshuisvesting, ruimtelijke ord. en sted. vernieuwing (3) 9-5-2017 25
Uniforme taakvelden (1) Betrouwbare informatie voor interne sturing en externe vergelijk 0. Bestuur en ondersteuning 0.1 Bestuur 0.2 Burgerzaken 0.3 Beheer overige gebouwen en gronden 0.4 Overhead 0.5 Treasury 0.61 t/m 0.64 OZB-(niet) woningen, parkeerbel. en overig bel. 0.7 Algemene uitkering GF en overige uitkeringen GF 0.8 Overige baten en lasten 0.9 Vennootschapsbelasting 0.10 Mutaties reserves 0.11 Resultaat rekening baten en lasten 9-5-2017 26
Uitvoeringsinformatie: IV3-categorieën Gemeenten 7. Verrekeningen 7.1 Mutatie reserves 7.2 Mutatie voorzieningen 7.3 Afschrijvingen 7.4 Toegerekende reële rente en bespaarde rente 7.5 Overige verrekeningen 9-5-2017 27
Beleidsindicatoren (2) Sturen op de effecten van beleid en vergelijkbaarheid Indicatoren nu niet verplicht Richting geven aan beleid (meetbaar en vergelijkbaar) Nadruk op outcome = maatschappelijke effecten Verplichte beleidsindicatoren: 39 indicatoren Ministeriële regeling 24 maart 2016 Zowel bij begroting als rekening in de beleidsbegroting bij de programma s 9-5-2017 28
Beleidsindicatoren (2) Sturen op de effecten van beleid en vergelijkbaarheid Uitgangspunten: Leveren bijdrage aan horizontaal toezicht Sturen op maatschappelijke effecten door raadsleden Indicatoren van toepassing op alle gemeenten Gebaseerd op landelijke bronnen, geen extra informatie uitvraag, automatisch deelnemen gemeente Gebruik bestaande bronnen Regelmatige publicatie door de bronnen Aansluiting Gemeentelijke monitor sociaal domein 9-5-2017 29
Beleidsindicatoren (2) Sturen op de effecten van beleid en vergelijkbaarheid Openbaar en gebruiksvriendelijk ontsluiten www.waarstaatjegemeente.nl Gebruik eigen indicatoren is mogelijk Hardheidsclausule indien bronhouder gegevens niet kan leveren: gegevens niet beschikbaar Clausule voor taakveld bestuur en ondersteuning niet van toepassing = informatie waarover gemeente zelf beschikt 9-5-2017 30
Financiële kengetallen (3) Sturen op de financiële positie en vergelijkbaarheid Uniforme basisset van 5 financiële kengetallen Wijzigingsbesluit BBV 15 mei 2015 Ministeriële regeling 9 juli 2015 Begroting 2016 en jaarrekening 2015 Ministeriële regeling 24 maart 2016 Verloop kengetallen: Verslag t-2, Begr. t-1, Begr. t, Mjr. t+1, t+2 en t+3 (relatie geprognosticeerde balans) Voldoende informatie ontwikkeling financiële positie 9-5-2017 31
Financiële kengetallen (3) Sturen op de financiële positie en vergelijkbaarheid Opnemen in paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing Inzichtelijk maken financiële positie voor raadsleden Interpretatie financiële positie in relatie tot toekomstbestendigheid en weerbaarheid Niet normeren, wel berekeningswijze en verwerking in begroting en rekening 9-5-2017 32
Financiële kengetallen: vertaling wijziging BBV Artikel 11 paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing Toevoeging in lid 2 de 5 financiële kengetallen: 1a netto schuld quote; 1b netto schuldquote, gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen; 2. solvabiliteitsratio; 3. grondexploitatie 4. structurele exploitatieruimte; 5. belastingcapaciteit + een beoordeling onderlinge verhouding Actueel: de doorontwikkeling! 9-5-2017 33
Verbonden partijen (4) Beter inzicht in bijdrage VB aan beleid gemeente Grip, zicht en controle op beleid, financiën en risico s Belang, diversiteit en complexheid VP neemt toe Raad: welke bijdrage levert VP aan realisatie van de doelstellingen programma s (artikel 8, 3 e lid, letter b) Om dat vast te stellen nodig; Inzicht in de beleidsmatige prestaties Inzicht in de financiële positie VB 9-5-2017 34
Verbonden partijen (4) Beter inzicht in bijdrage VB aan beleid gemeente Paragraaf verbonden partijen (artikel 15): Visie VP i.r.t. realisatie doelstelling in paragraaf VP vervalt; Wel opnemen algemene visie en beleidsvoornemens omtrent inschakelen VP (artikel 15, 1 e lid, letter a) Bij kadernota VP dan daar naar verwijzen in paragraaf Realisatie beleidsdoelstellingen/concrete beleidsprestaties VP worden opgenomen bij de betreffende programma s (aanpassing artikel 8) Notitie verbonden partijen wordt geactualiseerd 9-5-2017 35
Verbonden partijen: vertaling wijziging BBV Artikel 15 1e lid: aanpassing vanwege inzicht voor de raad (paragraaf verbonden partijen bevat): a. Visie en beleidsvoornemens VP b. Lijst van verbonden partijen, uitsplitsen naar typen: - Vennootschappen en corporaties; - Stichtingen en verenigingen; - Gemeenschappelijke regelingen; - Overige verbonden partijen Doel letter b =vergroten inzicht in VP 9-5-2017 36
Verwerking bijdragen verbonden partijen Toepassing BBV (m.i.v. 2018): Openbaar lichaam (R + EBJ) Bedrijfsvoeringsorganisatie (R + EBJ) Gemeenschappelijk orgaan (geen R, wel EBJ) (voor Centrumgemeente, Lichte regeling: n.v.t.) BBV t/m 2016 geen regels verantwoorden bijdragen Vanaf 2018 geldt voor GR: Inzicht in kosten overhead Splitsing naar taakvelden 9-5-2017 37
Stellige uitspraken Bijdragen aan GR (uitspraak 1) 1. Directe last op het taakveld 2. Bijdragen lastenkant gemeenten/batenkant GR geen splitsing naar directe taakvelden en overhead 3. Lastenkant bij GR wel splitsing naar directe taakvelden en overhead GR voert overheadtaken uit van gemeenten (uitspraak 2) 1. Bijdrage als last bij gemeenten > taakveld overhead 2. Bijdrage als baat bij GR > taakveld overhead 9-5-2017 38
Aanbevelingen Geen sprake van verbonden partij door ontbreken financieel belang, maar wel sprake van: Een structurele bekostiging van een organisatie via één of meer geldstromen (begrotingsfinanciering, subsidie en overeenkomst van opdracht) én Een bestuurlijk belang, dan Deze organisatie toch opnemen in paragraaf verbonden partijen vanwege het maatschappelijk of algemene belang en de mogelijke risico s. 9-5-2017 39
Voorbeeld 1 GR Buitendienst (groen, begraafplaatsen, sportvelden) die werkt in mandaat 9-5-2017 40
Voorbeeld 2 GR Wmo voert de Wmo in delegatie uit 9-5-2017 41
Overhead (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Toerekening indirecte kosten niet inzichtelijk BBV kent geen voorschriften: > voor kostentoerekening van apparaats- en personeelskosten of rentelasten > die de kosten van overhead als geheel inzichtelijk maken BBV biedt daardoor veel ruimte bij toerekening overheadkosten Praktijk: veel discussie, raad geen zeggenschap, geen inzicht, geen controle, verschillende omgang, complex en ondoorzichtig en dus geen financiële vergelijkbaarheid (hoogte en samenstelling) 9-5-2017 42
Overhead (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Overheadkosten = PIOFACH Kostenplaatsen > verdeelsleutels > programma s Definitie overhead: het geheel van functies gericht op sturing en ondersteuning van medewerkers primaire proces ( Vensters voor Bedrijfsvoering ) Posten: a. loonkosten overhead; b. ICT kosten; c. huisvestingskosten d. uitbestedingskosten bedrijfsvoering en 9-5-2017 43
Overhead (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Kosten van overhead centraal begroten Niet meer in afzonderlijke beleidsprogramma s, maar centraal in afzonderlijk taakveld (04. Overhead) Baten en lasten overhead in apart overzicht in programmaplan (artikel 8. 1 e lid) Informatie over overhead niet meer opnemen in paragraaf bedrijfsvoering 9-5-2017 44
Overhead (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Voordelen andere toerekening kosten overhead: Meer inzicht in totale kosten overhead (omvang en samenstelling) Meer zeggenschap Minder administratieve lasten Eenduidiger budgetbeheer Verantwoording transparanter Betere sturing Betere vergelijkbaarheid 9-5-2017 45
Overhead (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Daarnaast nog 4 themaonderwerpen: Overhead en rente Overhead en investeringen Overhead en fiscale tarieven Overhead en berekening EMU-saldo 9-5-2017 46
Overhead en rente (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Rente in direct verband met taakveld = (omslag) rente van investeringen: toerekenen aan betreffende taakveld als directe kosten Rente en afschrijvingskosten investeringen overhead als indirecte kosten toerekenen aan de overhead Paragraaf financiering (artikel 13) inzicht in: de rentelasten het renteresultaat de financieringsbehoefte de rentetoerekening aan investeringen, grondexploitaties en taakvelden Herziene notitie rente 2017 (juli 2016 verschenen) 9-5-2017 47
Overhead en investeringen (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Geldt ook voor grondexploitatie en grote projecten Uitzondering op hoofdregel: als het niet toerekenen van overhead leidt tot begrotingstekorten Kosten van overhead kunnen dan dus wel worden toegerekend Om inzicht in totaaloverzicht te behouden: lasten wel boeken onder overzicht overhead Daartegenover de dekking: wordt geboekt als negatieve last via separate verrekencategorie binnen overzicht overhead (7.5 Overige verrekeningen) Wel apart toelichten in overzicht overhead 9-5-2017 48
Overhead en fiscale tarieven (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Systematiek overhead: niet direct mogelijk kosten te bepalen voor de maximaal kostendekkende tarieven Daarom: dient uit begroting op andere wijze te blijken: hoe de tarieven worden berekend Welke (beleids-) keuzes bij berekening zijn gemaakt Paragraaf lokale heffingen (artikel 10, onderdeel c): berekening kostendekkendheid tarieven beleidsuitgangspunten daarbij gebruikt hoe uitgangspunten bij tariefberekening gehanteerd 9-5-2017 49
Overhead en fiscale tarieven (5) Beter inzicht en eenvoudiger toerekening Voorbeeld berekening kostendekkendheid rioolheffing Kosten taakveld, incl. rente 3.500 Inkomsten taakveld, excl. Heffingen 240 Netto kosten taakveld -3.260 Toe te rekenen kosten: Overhead, incl. rente -1.440 BTW - 200 Totale kosten -4.900 100% Opbrengst heffingen 4.500 Dekking 92% 9-5-2017 50
Notitie Overhead Inleiding Juli 2016 Waar gaat de notitie nader op in? Definitie begrip overhead (soorten, omgang) Kostendekking tarieven Verwerking overhead in programmaplan Relatie overhead in IV-3 en grondexploitatie/invest. SU: methodiek berekening toerekening overhead tarieven opnemen in financiële verordening 9-5-2017 51
Programma 1 Programma 2 Programma.. Notitie Overhead Programmaplan: overzicht van baten en lasten Jaar x Baten Lasten Saldo Algemene dekkingsmiddelen (0.5, 0.61,0.62,0.64 en 0.7 Overhead (0.4) Heffing VPB (0,9) Onvoorzien (0.8) Saldo van baten en lasten Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves (0.10) Resultaat (0.11) 9-5-2017 52
Notitie Overhead Programmaplan artikel 8 BBV Overzicht van baten en lasten (artikel 17 en 27 BBV Overzicht baten en lasten per taakveld (artikel 7 en 24 BBV) Overzicht Overhead Taakveld 0.4 Overzicht Algemene dekkingsmiddelen 0.5 treasury 0.61/0.62 ozb (niet-)woningen 0.64 belastingen 0.7 algemene uitkering GF Vennootschaps- Belasting Taakveld 0.9 Onvoorzien Taakveld 0.8 9-5-2017 53
Stelsel van baten en lasten (6) Beter inzicht en betere vergelijkbaarheid Geen fundamentele wijziging BBV richting kasstelsel of voorschriften bedrijfsleven vanwege EPSAS Wel aanpassingen die de vergelijkbaarheid bevorderen en die het inzicht en de sturing op het verbeteren: Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut (MN): activeren en afschrijven Bijdrage investering derden: netto methode activering EMU-saldo: beter inzicht berekening 9-5-2017 54
Stelsel van baten en lasten (6) Beter inzicht en betere vergelijkbaarheid Investeringen openbare ruimte MN: activeren en afschrijven (1) Wat is het probleem? Verschillen in omgang en onduidelijkheden door vrijheid Geen rekening gehouden met vervangingskosten (vooruit schuiven kosten) Kosten komen niet ten laste van burgers die het profijt hebben Wat gaan we doen? Alle investeringen, ook die met een MN gaan we activeren en afschrijven 9-5-2017 55
Stelsel van baten en lasten (6) Beter inzicht en betere vergelijkbaarheid Geldt voor nieuwe investeringen na 2017 Andere methode = extra begrotingsruimte = dekkingsreserve In verloopoverzicht toelichting balans: inzicht geven in wat wel vergelijkbaar is: verantwoording bedrag oude en nieuwe systematiek Onderscheid investeringen EN in jaarrekening blijft (zelfstandige vervreemdbaarheid en inzicht in stille reserves) 9-5-2017 56
Stelsel van baten en lasten (6) Beter inzicht en betere vergelijkbaarheid Bijdrage investering derden: netto methode activering (2) Artikel 62, 2 e lid Kunnen wordt moeten = netto-methode verplicht Uniforme verantwoordingssystematiek Vergelijkbaarheid, transparantie en administratieve eenvoud 9-5-2017 57
Stelsel van baten en lasten (6) Beter inzicht en betere vergelijkbaarheid Actiever sturen op EMU-saldo (3) Nu niet voldoende aandacht voor meerjarige sturing op individuele referentiewaarden per gemeente Belang: overschrijding macro norm Betere raming en beheersing EMU-saldo Geprognosticeerde balans + berekening aandeel EMU-saldo in meerjarenperspectief in uiteenzetting financiële positie Raad meer inzicht in investeringen, aanwenden reserves en voorzieningen en financieringsbehoefte Vereisten: tenminste de posten om EMU-saldo te berekenen + aansluiten op balans, maar minder detail 9-5-2017 58
Overige wijzigingen BBV Artikel 1: definities aangepast Artikel 34: Bijdragen aan activa in eigendom van derden van FVA (36) naar IVA (34) Artikel 40a/49: uitsplitsing uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel Artikel 40b: actiefzijde balans buiten de telling: recht verliescompensatie Vbp 9-5-2017 59
Overgangsbepalingen wijziging BBV 1. Investeringen MN blijft oude BBV van toepassing 2. Activa als NIEGG voor begrotingsjaar 2016 overbrengen naar MVA tegen dezelfde boekwaarde, categorie gronden en terreinen en uiterlijk in begrotingsjaar 2020 op marktwaarde waarderen tegen dan geldende bestemming 3. Op begroting en jaarrekening 2015 en 2016 en op IV3 blijft oude BBV van toepassing, m.u.v. artikel I, onderdelen B,R,S,T,U,Y en W = m.i.v. 2016 (nader toelichten!) 4. Begroting 2017 WGR geldt oude BBV (begroting 2018 voor het eerst nieuw BBV) 9-5-2017 60
Notitie Rente 2017 Inleiding Gepubliceerd: juli 2016 Inhoud: verwerking van rentelasten en -baten in begroting en jaarstukken Doelstelling: bevorderen eenduidige handelswijze (harmoniseren) stimuleren opnemen werkelijke rentelasten inzichtelijk maken omgang rente (transparantie) 9-5-2017 61
Notitie Rente 2017 Inleiding Bepalingen en richtlijnen: m.i.v. begrotingsjaar 2018 Eerdere toepassing aanbevolen Vanaf 2017 toepassen: rente toerekenen aan taakvelden en rentetoerekening grondexploitatie Rente grondexploitatie: notitie grondexploitatie Rentenotitie december 2013 buiten werking: 1-1-2018 9-5-2017 62
Notitie Rente 2017 Stellige uitspraken (5) 1. Alle rentelasten en rentebaten: taakveld treasury. projectfinanciering = specifieke lening aangetrokken of doorgeleend 2. Rente EV en/of voorzieningen = maximaal gewogen gemiddelde (bruto) externe rentelasten kort en lang financieringsmiddelen 3. Omslagrente = toe te rekenen rente : boekwaarde vaste activa per 1-1 integraal te financieren. 9-5-2017 63
Notitie Rente 2017 Stellige uitspraken (5) - Omslagrente consistent en eenduidig toerekenen aan individuele activa van de taakvelden (moeten) - Rentedifferentiatie niet toegestaan - Omslagrentepercentage begroting afronden op 0,5% 4. Afwijking werkelijke rentelasten van voorgecalculeerde renteomslag dan correctie facultatief, verplicht bij afwijking > 25% 5. Toerekenen alle rente via taakveld treasury (0.5) 9-5-2017 64
Notitie Rente 2017 Aanbevelingen (2) 1. Renteschema opnemen in paragraaf financiering doel: inzicht geven in: Rentelasten externe financiering Renteresultaat Wijze van rentetoerekening 2. Systematiek rentevergoeding EV (of vergoeding inflatie) met doorbelasting aan taakvelden niet (meer) toepassen (inzicht, eenvoud en transparantie) Conclusie: mogelijkheid bespaarde rente blijft (nog) 9-5-2017 65
Notitie Rente 2017 Toerekening van rente Rentetoerekening aan taakvelden moet m.b.v. (rente) omslag Waarom deze wijze van verantwoorden? Behoefte aan inzicht in kosten taakvelden Behoefte aan harmoniseren wijze van renteverantwoording Verplichting = ter ondersteuning onderlinge vergelijking 9-5-2017 66
Notitie Rente 2017 Renteschema a. Externe rentelasten kort en lang financiering b. Externe rentebaten (idem) -/- Saldo rentelasten en rentebaten c. 1. Rente aan grondexploitatie (moet) -/- 2. Rente projectfinanciering (moet) -/- 3. Rentebaat verstrekte lening (moet) +/+ Aan taakvelden toe te rekenen externe rente d. 1. Rente EV +/+ d. 2. Rente voorzieningen +/+ Totaal aan taakvelden toe te rekenen rente e. Werkelijk aan taakvelden toegerekende rente (renteomslag) -/- f. Rente resultaat taakveld Treasury 9-5-2017 67
Notitie Rente 2017 Taakveld Treasury 5.1 Externe rentelasten kort en lang geld + 7.4 Rente EV + 7.4 Rente voorzieningen + 7.4 Rente GREX -/- 7.4 Rente projectfin. -/- 7.4 Werkelijke rente taakvelden (renteomslag) -/- 5.1 Externe rentebaten + 7.4 Bespaarde rente EV + 7.4 Bespaarde rente voorzieningen + 7.4 Rentebaat verstrekte lening projectfinanciering -/- Saldo renteresultaat Taakveld Treasury 9-5-2017 68
Activeringsbeleid (1) Artikel 35 BBV materiële vaste activa (MVA) Investeringen economisch nut Investeringen economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut 9-5-2017 69
Activeringsbeleid (2) Investeringen met economisch nut Verhandelbaar / markt voor Mogelijkheid middelen genereren Regel = activeren moet Uitzondering: kunstvoorwerpen met cultuurhistorische waarde Reserves niet in mindering op investering = bruto activeren Bijdragen van derden moeten in mindering op investering Resultaat afhankelijk (extra) afschrijven niet toegestaan Eenduidig activeren en consistent afschrijven 9-5-2017 70
Activeringsbeleid (3) Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut Dienen maatschappelijk nut Genereren geen middelen Geen markt voor Regel = nieuwe investeringen m.i.v. 2017 activeren Reserves mogen niet (meer) in mindering op investering Bijdragen van derden moeten in mindering op investering Resultaat afhankelijk (extra) afschrijven niet (meer) toegestaan Bij activeren: afschrijven volgens nuttige levensduur 9-5-2017 71
Activeringsbeleid (4) Kosten van onderzoek en ontwikkeling (artikel 34b/60) Kunnen worden geactiveerd Immateriële vaste activa Voorwaarden Plannen moeten redelijk omlijnd zijn (verkopen of gebruiken) Plannen moeten uitvoerbaar zijn (technisch) Actief in toekomst economisch of maatschappelijk nut genereren Kosten zijn in te schatten (betrouwbaarheid) Maximale afschrijvingstermijn 5 jaar 9-5-2017 72
Activeringsbeleid (5) Bijdrage aan activa in eigendom derden (artikel 34c/61) Kunnen worden geactiveerd Immateriële vaste activa Cumulatieve voorwaarden Investering door een derde Investering moet bijdragen aan publieke taak Gemeente kan derde partij verplichten te investeren Bij ingebrekestelling is terugvordering bijdrage mogelijk 9-5-2017 73
Reserves en voorzieningen (1) Karakteristiek reserves Eigen vermogen Raad kan de bestemming wel wijzigen Bespaarde rente mag wel worden toegevoegd (via resultaatbestemming) Stortingen / onttrekkingen verlopen via resultaatbestemming Administratieve verantwoording verloopt via taakveld 0.10 (980) Onderscheid in balans Algemene reserve Bestemmingsreserves Omvang: gekoppeld aan bestemming / doel 9-5-2017 74
Reserves en voorzieningen (2) Karakteristiek voorzieningen Vreemd vermogen Raad kan de bestemming niet wijzigen Bespaarde rente mag niet worden toegevoegd, tenzij waardering tegen contante waarde Stortingen verlopen via resultaatbepaling Onttrekkingen verlopen niet via exploitatie, maar worden rechtstreeks ten laste van de voorziening gebracht Administratieve verantwoording: functioneel / kostendrager 9-5-2017 75
Reserves en voorzieningen (3) Voorzieningen typering: a. Bestaande verplichtingen en/of verliezen Geen keuzevrijheid Pensioenverplichtingen Verschuldigde schadevergoeding b. Bestaande risico s Geen keuzevrijheid Wel bepaald (niet voor rampen) Claims garantiestellingen Lopende rechtsgedingen c. Gelijkmatige lastenvergoeding in de tijd Wel keuzevrijheid: facultatief Egalisatievoorzieningen Groot onderhoud d. Bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen 9-5-2017 76
Reserves en voorzieningen (4) Voorzieningen typering (artikel 44.2): Nog niet bestede middelen van derden die specifiek besteed moeten worden Geen keuzevrijheid Voorheen bestemmingsreserve Wijziging BBV: voorschotbedragen Europese en Nederlandse overheidslichamen (artikel 49, onder b) Geen voorziening: voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume 9-5-2017 77
Reserves en voorzieningen (5) Bij voorzieningen gaat het dus om: Voorzienbare lasten Omvang en tijdstip optreden onzeker Omvang wel bekend: schuld Redelijkerwijs te schatten Verplichtingen die oorzakelijk samenhangen met de periode voor balansdatum 9-5-2017 78
Mate van zekerheid over het verlies of de verplichting Mate van zekerheid over de omvang van het bedrag Zeker Waarschijnlijk Kans aanwezig Zeker Schuld Redelijkerwijs in te schatten (onderbouw de berekening) Opnemen als voorziening Niet redelijkerwijs in te schatten Risico: opnemen in de paragraaf weerstandsvermogen 9-5-2017 79
Attentiepunten jaarrekening Onderbouwing voorzieningen Structurele en incidentele baten en lasten (Notitie) Verwerking van derden verkregen middelen Rechtmatige vaststelling van uitgaven (SISA) Verwerking meerjarige contracten Verbonden partijen en aanbesteding Risico ontwikkeling Let Op: Stellige uitspraken en notities! 9-5-2017 80
Vennootschapsbelasting en BBV Nieuwe last in begroting en jaarrekening (taakveld 0.9) Nieuwe post in balans nog te verrekenen Vpb Bedrijfseconomisch en fiscaal resultaat; Verschillen: FR gaat over belastbare ondernemingsactiviteiten en BR gaat over alle taken Investeringen ondernemingsactiviteit tegen economische waarde op fiscale openingsbalans en BBV waardering wijkt daarvan af Verschil afschrijvingsstelsel: vastgoed in eigen gebruik/verhuur afschrijven tot 50/100% WOZ-waarde, bedrijfsmiddelen minimaal 5 jaar tot restwaarde; BBV: levensduur tot nihil of restwaarde Fiscaal strengere regels aanhouden reserves en voorzieningen Fiscale regelingen; bv. investeringsaftrekregelingen 9-5-2017 81
Vennootschapsbelasting en BBV De geraamde Vpb-last wordt berekend naar fiscale grondslag (artikel 2, 5 e lid) Extra comptabel conform fiscale uitgangspunten winst/voordelig saldo bepalen Daaruit afleiden de Vpb heffing in begroting en jaarstukken Eén aanslag Vpb heffing voor alle ondernemingsactiviteiten = één bedrag in programmaplan en verantwoording en in overzicht van baten en lasten (artikel 8, 17, 25 en 27) 9-5-2017 82
Grondexploitatie en BBV Voorstellen: afbakening, definiëring en verslaglegging Doel: meer transparantie, eenduidigheid en vermindering administratieve lasten Aanleiding: Forse afboekingen grondposities Rapport vernieuwing BBV Omgevingswet Vpb plicht gemeenten 9-5-2017 83
Grondexploitatie en BBV Vpb plicht noodzaakt tot afbakening NIEGG en BIE NIEGG niet langer passend: fiscaal niet beleidsmatig niet (kostentoerekening niet waargemaakt via grondverkopen= te hoge waardering) NIEGG wordt MVA (artikel 38 > artikel 52) (relatie oud artikel 70) Rente en andere kostentoerekening niet meer mogelijk Nieuw artikel 52 d toelichting balans voor de BIE > verloop activa Notitie Grondexploitaties 2016 (maart 2016) Notitie faciliterend grondbeleid (maart 2016) 9-5-2017 84
Grondexploitatie en BBV Voor NIEGG geen aparte categorie strategische gronden onder MVA (nieuw t.o.v. conceptwijziging BBV!) > niet transparant Kostentoerekening uitsluitend bij kwalificatie BIE: Gronden in bezit gemeente Actief grondbeleid (zelf ontwikkelen en grond via transformatieproces omvormen naar bouwrijpe grond met het oogmerk (opnieuw) bebouwen Grondexploitatiecomplex (ruimtelijk plan) met exploitatiebegroting Artikel 52 d. nieuw verslaglegging aangescherpt: afzonderlijke waardering per complex op balans, geen saldering 9-5-2017 85
Incidentele baten en lasten Bepalingen zijn nieuw vanaf 2004 Doel Duidelijkheid scheppen over de aard van de baten lasten Relevante informatie beoordelen financiële positie Incidenteel = maximaal 3 jaar 9-5-2017 86
Notitie incidenteel / structureel Verduidelijken onderscheid incidentele en structurele baten en lasten Geen SU en aanbevelingen (kader is BBV) Relatie Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Grens: toelichting BBV 3 jaar 9-5-2017 87
Notitie incidenteel / structureel Geen verandering binnen 3 jaar, dan baten en lasten structureel met dien verstande dat indien de eindigheid vaststaat door raadsbesluit of toekenningsbesluit er sprake is van incidenteel, ook als de geldstroom nog langer is dan 3 jaar Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves altijd incidenteel tenzij: - Reserve rente-inkomsten (vruchtgebruik) - Reserve dekking kapitaallasten investeringen EN 9-5-2017 88
Notitie incidenteel / structureel Wijzigingen in bestaand structureel beleid worden niet als incidenteel beschouwd Budgetverschillen tussen begroting en rekening op structureel bestaand beleid blijven naar hun aard structureel 9-5-2017 89
Notitie Budgetoverheveling Verschenen juli 2008 Platvorm rechtmatigheid Provincies en Gemeenten Budgetoverheveling tussen begrotingsjaren en rechtmatigheid Kern: Rechtmatig oplossen van de situatie dat een budget in het oude jaar niet besteed is, maar nog wel nodig is voor het uitvoeren van activiteiten in het nieuwe jaar 9-5-2017 90
Redenen waarom een budget wordt onderschreden: De activiteit is efficiënter uitgevoerd (naar resultaat) De begroting was te ruim (naar resultaat) De activiteiten zijn (nog) niet uitgevoerd (budgetoverheveling?) Dilemma: activiteiten en bestedingen moeten worden uitgevoerd, dat is afgesproken met de raad, maar in het nieuwe jaar is daar geen of onvoldoende budget voor Om dat op te lossen: gaan we budget overhevelen 9-5-2017 91
Onrechtmatig en niet toegestaan Verplichting aangaan en lasten in het oude jaar boeken Voorschotbetalingen aan derden Gefingeerde facturen boeken Bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden/beleid na 31 december jaar x als generieke toevoeging 9-5-2017 92
Oplossingsrichting Een viertal opties Actieve budgetoverheveling (actie vóór 31-12 en afzonderlijke besluitvorming vóóraf) 1) Specifieke budgetoverheveling 2) Generieke budgetoverheveling Passieve budgetoverheveling ( actie na 31-12 en informatie en bekrachtiging achteraf) 1) Saldo budgetoverheveling 2) Geen budgetoverheveling 9-5-2017 93
Notitie Gebeurtenissen na balansdatum Verschenen in mei 2008 Van toepassing vanaf boekjaar 2008 Vraag: welke zaken (gebeurtenissen), die voor het vaststellen van de jaarrekening door de raad bekend worden, moeten worden meegenomen in de jaarrekening Toepassing volledigheidsvereiste en toerekeningsbeginsel 9-5-2017 94
Notitie Gebeurtenissen na balansdatum Antwoord: artikel 29 BBV onontbeerlijk voor het in artikel 3 bedoelde inzicht Artikel 3 BBV: zodanige verwerking in de jaarrekening dat daarmee een getrouw, duidelijk en stelselmatig inzicht in de financiële positie aan het einde van het begrotingsjaar ontstaat 9-5-2017 95
Gebeurtenissen na balansdatum Zelfde datum Minimaal 14 dagen 31 december 2016 Opstellen jaarrekening Datering B&W Datum accountantsverklaring Behandeling B&W Ter inzage leggen Vaststelling door de raad Tussen opstellen en vaststellen: - gunstige en ongunstige gebeurtenissen - nadere informatie over situatie balansdatum - onontbeerlijk voor het inzicht van de gemeenteraad VERWERKEN EN JAARREKENING AANPASSEN JAARREKENING = NIEUWE ACCOUNTANTS- VERKLARING
Vernieuwing accountantscontrole gemeenten 1. Opdrachtgeverschap Gemeenteraad is opdrachtgever Aandacht voor kwaliteit opdrachtgeverschap raad 2. Specialisatie noodzakelijk Specifieke kennis accountant van gemeenten 3. Keuzen tussen accountants Expliciete keuze accountant in private en/of publieke dienst 4. Rechtmatigheid College legt verantwoording af over rechtmatigheid 9-5-2017 97
Vernieuwing accountantscontrole gemeenten 5. Interpretatie controlestandaarden Controlestandaarden laten aansluiten op eigenheid gemeenten (HADO = handreiking auditing) 6. Toezicht op accountants Specifieke kennis gemeenten bij AFM 7. Domein accountantscontrole gemeenten Controle gemeenten waarborgen met wettelijke controle Wel specifiek toegesneden op gemeenten (geen OOB status voor gemeenten) 9-5-2017 98