voorziening en educatief programma in het SPIL centrum of stand alone basisschool. A. Geboekte resultaten boeken uitleen en programma Wijzer! met taal en media in de SPIL centra en stand alone basisscholen. Boeken dichterbij kinderen en ouders, laagdrempelig door bereikbaarheid en gemak. Betere en complete collectie. Leesbevordering door ondersteuning / aanvulling van leesconsulenten en de inzet van het programma Wijzer! met taal en media. Conclusie pilot Tongelre In de periode januari juni 2012 heeft bij 4 scholen in het stadsdeel Tongelre een pilot plaatsgevonden waarbij bij elke school een bibliotheekpunt met fysieke boeken is ingericht. De Pilot Tongelre is een succes gebleken. Scholen zijn tevreden over de dienstverlening van de bibliotheek. Door de aanwezigheid van het bibliotheekpunt in de school zijn boeken makkelijk toegankelijk waardoor het bevorderen van lezen ook makkelijker gaat. De ondersteuning van de leesconsulent van de bibliotheek, met haar expertise over boeken, leesbevordering en mediawijsheid, wordt ook als meerwaarde ervaren. De rol van de leesconsulent is nog niet helemaal uitgekristalliseerd. In samenspraak met de scholen moet nog worden bepaald of dit een beleidsmatige of adviesvaardige functie moet zijn. Er is gebleken dat de opstartfase tijd vergt en het even duurt voordat het bibliotheekpunt en de inhoudelijke samenwerkingwerking met de leesconsulent een plek heeft gevonden in school. Draagvlak binnen het team is van groot belang om zo doelgericht mogelijk aan leesbevordering te werken. Dit was niet in alle gevallen vanzelfsprekend. Maar na ongeveer 6 maanden is de samenwerking nu goed op gang gekomen. Het werven van vrijwilligers kostte de meeste scholen veel energie maar bleek geen struikelblok. De scholen spreken wel hun bezorgdheid uit over hoe ze deze vrijwilligers betrokken kunnen laten blijven zodat de continuiteit gewaarborgd blijft. Schoolbesturen en de bibliotheek willen graag de samenwerking voortzetten en het concept dbos (de op Spil) uitrollen naar de rest van stad. De Pilot Tongelre is daarbij het uitgangspunt. Op basis van de ervaring wordt de inhoud van het concept aangescherpt. De schoolbesturen en de bibliotheek zijn voornemens om het komende schooljaar (2012-2013) alle scholen te voorzien van dbos (de op Spil) als groeimodel. B. Het proces Door bestuurders van scholen, kinderopvang, JGZ en bibliotheek is samen met gemeente meerdere keren inhoudelijk overleg gevoerd over stadsbrede samenwerking voor het educatieve programma Wijzer! met taal en media en de uitleenvoorziening van boeken en de sociale functie in de wijk. Op dit moment zijn en worden basisscholen ingericht met een boekenuitleenpunt en is er afstemming tussen de basisschool en de bibliotheek wat er aan ondersteuning nodig is om het educatieve programma uit te rollen. Het programma en de voorziening dienen aan te sluiten bij de behoefte binnen het SPIL centrum of stand alone basisschool. Het uiteindelijke doel is in een co-creatie en cofinanciering op SPIL/school 1
niveau te ondersteunen bij het bevorderen van taal, lezen en mediawijsheid van kinderen tot einde basisschoolleeftijd. Om dit te ondersteunen worden er door Eindhoven professionele leesconsulenten ingezet. Om voor alle deelnemende partijen duidelijkheid te verschaffen waar ieders verantwoordelijkheid ligt in relatie tot co-creatie en cofinanciering, is in bijlage 1 per activiteit een duidingsoverzicht gemaakt. Vervolgproces Het proces voor en na de sluiting van een nevenvestiging van de bibliotheek in een bepaald gebied moet worden gekoppeld aan het gedachtegoed van het integraal huisvestingsplan (IHP). Hier wordt vanuit de co-creatie tussen de SPIL partners per locatie gekeken naar het zo optimaal mogelijk inlijven van de bibliotheekfunctie. Daarbij wordt ook het Projectbureau Maatschappelijk Vastgoed (PMBV) ingezet waar ook aan de orde is om vanuit de behoefte in een gebied samen met de burgers te beoordelen waar en hoe de sociale functies van de wijkfilialen van de bibliotheek het beste vorm kunnen krijgen. Vraag en aanbod matchen. Bestuurlijk is er overeenstemming om het proces zoals hierboven beschreven vast te leggen in een intentieverklaring die zich verhoudt tot de afspraken met de raad en het college. C. Resultaat afstemmingsgesprekken en de bevindingen pilot Tongelre. Naar aanleiding van de gesprekken op bestuurders -en directieniveau is er gesproken over de ervaringen en onduidelijkheid waar de uitrol nog moet plaatsvinden of in andere gevallen waar de ervaring er sinds enige tijd al is. Constatering Ad 1. Wens om geen ongelijkheid te creëren in de wijk waar niet iedere school de mogelijkheid heeft om permanent ruimte vrij te maken voor de uitleenfunctie van boeken. Ad 2. Inzet leesconsulent graag aanvullend op wat op school al wel of niet is georganiseerd. Ad 3. Continuïteit van vrijwilligers wordt als zorg aangemerkt. Ad 4. Op een aantal scholen maakt men zich zorgen over de veiligheid bij het openstellen van de boeken uitleenfunctie voor niet eigen ouders en kinderen buiten schooltijd en buiten schooltijden. Ad 5. De uitrol op SPIL centrumniveau maakt een goede kans als alle SPIL partners betrokken worden. Op dit moment is het hoofdzakelijk een basisschool aangelegenheid. Oplossing constateringen Ad 1. Met deze notitie markeren we op bestuursniveau een startpunt en een kader die moet leiden tot een concrete uitwerking in het duidingsoverzicht IHP. Hiermee is de richting bepaald en is er ruimte gecreëerd voor maatwerk op SPIL en basisschoolniveau. De samenwerking op schoolniveau wordt vastgelegd met de SPIL partners of de directeur van de stand alone basisscholen. Dit proces wordt projectmatig gevolgd binnen het PBMV. Hier komen de processen IHP, Eindhoven, WIJ Eindhoven in relatie tot maatschappelijk vastgoed tot elkaar. De voortgang wordt telkens tijdens de commissievergadering besproken en vastgelegd (besluit commissievergadering 17092013). 2
De ervaring leert (pilot Tongelre met vier SPIL centra) dat als op alle SPIL centra of stand alone scholen afhankelijk van de mogelijkheden (IHP), dus maatwerk, de boekenuitleen georganiseerd wordt, er veel mogelijk is en er geen loop ontstaat naar een andere voorziening. Deze constatering pleit ervoor om op ieder SPIL centrum en stand alone basisschool te kijken wat er wel mogelijk is ondanks mogelijk de schaarste van permanente vierkante meters. Het doel is dat de uitleenvoorziening het educatief programma ondersteunt en stimuleert. Op dit moment zijn er locatiedirecteuren die geen exclusieve vierkante meters beschikbaar hebben maar desondanks vanuit deze onmogelijkheid door middel van een creatief proces komen tot een werkende voorziening. Brede openstelling Wat wel kan gebeuren is dat ouders met jonge nog niet schoolgaande kinderen of kinderen die niet in een voorschoolse voorziening zitten, boeken wensen te lenen. Daarnaast hebben we vanuit het kind in relatie tot vaak de gezinssituatie een doelgroep die geholpen moet worden om de weg naar de voorziening te vinden. Vanuit het programma VVE heeft ZuidZorg een indicerende en adviseren rol in samenspraak met de kinderopvang. Ook de generalist van WIJ Eindhoven heeft hier een adviserende rol. Op deze manier bewegen we alle ouders met basisschoolgaande kinderen richting de voorziening van de school waar het kind hoogstwaarschijnlijk ook zal starten met 4 jaar. In Eindhoven zit 100% van de kinderen op de basisschool en ongeveer 92% van alle peuters in een voorschoolse voorziening. De openingstijden van de bibliotheek verhouden zich tot de eigen populatie. Op die momenten is het mogelijk om anderen, bijvoorbeeld ouders met nog niet schoolgaande kinderen en die ook geen gebruik maken van de voorschoolse voorziening of kinderopvang, zonder veel drempels boeken te laten lenen. Conclusie: Loop van kinderen en ouders van niet eigen kinderen zal weinig aan de orde zijn. Nogmaals als er een uitleenvoorziening van boeken op ieder SPIL centrum en stand alone basisschool aanwezig is. Hiermee bewaken we in de toegankelijkheid van de voorzieningen ook een groot deel van de veiligheidsdiscussie en openbaarheid van gebouwen. De aanvulling van het educatieve programma Wijzer! met taal en media is in samenspraak op iedere locatie mogelijk. Ad 2. Met de SPIL partners en schooldirecteur van de stand alone basisschool wordt gekeken naar het huidige leesprogramma en structuur. De leesconsulent van Eindhoven adviseert hoe het educatief programma Wijzer! met taal en media kan aansluiten op de bestaande structuur. Ad 3. Als SPIL centra of stand alone basisschool lastig vrijwilligers kunnen vinden of behouden, gaat de bibliotheek ondersteunen door middel van het werven binnen haar eigen achterban en netwerk. De niet school SPIL partners (kinderopvang en Lumens Groep) geven aan ook mogelijkheden te zien voor het gezamenlijk efficiënt beheren van de boeken uitleen. Een praktijkvoorbeeld is dat de bibliotheek beheerd wordt door kinderen van groep 7/8 onder begeleiding van een goed geïnstrueerde volwassene. Deze zelfde leeftijdsgroep en vaak ook dezelfde kinderen vinden hun weg ook naar de Buitenschoolse opvang waardoor de openingstijden verruimt kunnen worden zonder een extra beheerfunctie te organiseren als de basisschool gesloten is. Voor de continuïteit ziet de bibliotheek mogelijkheden in het belonen met bijvoorbeeld (twee) jaarlijkse netwerkbijeenkomsten (persoonlijke ontwikkeling) 3
en/of een uitnodiging voor een spraakmakend evenement in de bibliotheek, bv. met een bekende kinderboekenschrijver. Ad 4. Lees Ad 2. Ad 5. Bij het uitrollen van bibliotheekfunctie binnen SPIL centra, is het speerpunt dat de SPILpartners gezamenlijk de mogelijkheden van de uitrol organiseren. Daarmee is er een sluitend aanbod mogelijk voor de uitleen van boeken gedurende het gehele jaar inclusief schoolvakanties. Kinderopvang en BSO is gedurende 52 weken per jaar geopend. Door de uitleen van boeken en het educatief programma Wijzer! met taal en media integraal en daarmee SPIL breed te integreren wordt de voorziening maximaal uitbenut. Alle bestuurders van basisonderwijs en kinderopvang onderschrijven dat binnen het IHP de oplossing gevonden wordt dit samen goed te regelen. 4
Bijlage 1 Met opmaak: Lettertype: Niet Vet Samenwerkingskader op hoofdlijnen. De volgende onderwerpen hebben een relatie tot de uitrol op SPIL niveau en in enkele gevallen op schoolniveau waar het geen/nog geen SPIL betreft. Het doel van de onderstaande opsomming is het delen en het uiteindelijk accorderen van wat we van elkaar verwachten om te komen tot een stadsbrede en kwalitatieve voorziening qua boeken uitleen en een leesbevorderend programma op ieder SPIL centrum en stand alone basisschool. Deze opstelling is input voor de intentieverklaring die de partijen tot elkaar moet verhouden. Waarbij de uitwerking en mogelijkheden tot fysieke uitrol op locatieniveau zal plaatsvinden in het IHP op basis van het duidingsoverzicht IHP. Leeswijzer: Bij iedere bullet treft u de duiding van de actiehouder en/of de samenwerkingsconstructie aan in de vorm van co-creatie, cofinanciering, rol bibliotheek en rol SPIL/school. De samenwerking uiteengezet in zes hoofdonderwerpen: 1. Collectie De bibliotheek levert per spilbibliotheek een boekencollectie op basis van een basislijst van titels voor kinderen tot einde basisschoolleeftijd. In het geval van basisscholen met een specifieke signatuur: Islamitische,- Evangelische en Vrije school is het mogelijk boeken uit de basislijst te vervangen. De omvang van de collectie is gemiddeld 5 boeken per kind. Voor kinderen in de voorschoolse leeftijd worden gemiddeld 2 boeken per kind geleverd. Op basis van deze normen en de leerlingenaantallen bepaalt de bibliotheek de normcollectie van de spilbibliotheek. Om het leesgedrag van kinderen te volgen en stimuleren adviseert de bibliotheek spilcentra een eventuele eigen collectie toe te voegen aan de Spilbibliotheek. o De bibliotheek zal minimaal acht weken vóór de installatiedatum met een inwerkteam de boekencollectie opschonen en beoordelen welke boeken in de Spilbibliotheek kunnen worden opgenomen (op basis van leeftijd, fysieke kwaliteit, basislijst). Op te nemen boeken worden van een label voorzien. Overtallige boeken worden teruggegeven aan de eigenaar binnen het spilcentrum achtergelaten. o Indien door de toevoeging van de boeken van het spilcentrum aan de Spilbibliotheek minder boeken hoeven te worden geleverd door de bibliotheek, ontvangt het spilcentrum een passende vergoeding van de bibliotheek ( 5,00 voor boeken van 1 jaar oud en 3,00 voor boeken van 2 jaar oud). De bibliotheek levert ieder jaar nieuwe titels voor de spilbibliotheek. De jaarlijkse levering bedraagt 15 tot 20% van de normcollectie. Op instructie van de bibliotheek wordt jaarlijks opgeschoond opdat de kwaliteit van de collectie op peil blijft. De boekencollectie (alsook het benodigde meubilair en systemen) worden om niet beschikbaar gesteld door de bibliotheek. Het spilcentrum draagt als goed huisvader zorg voor deze materialen die formeel eigendom blijven van de bibliotheek. Uit ervaring van de bibliotheek blijkt dat bij een normaal gebruik van de Spilbibliotheek per jaar maximaal ongeveer 5% van de boeken zoek of beschadigd raakt. Aan het einde van het schooljaar 2013-2014 wordt geëvalueerd wat stadsbreed het resultaat is en zal indien nodig worden herijkt. Indien op basis van het gemiddelde gegeven lokaalniveau 5
aanzienlijk meer boeken zoek of beschadigd raken, zal de bibliotheek in overleg treden met het desbetreffende spilcentrum dan wel school en passende afspraken maken. Bijvoorbeeld: Er worden minder boeken vervangen/toegevoegd aan de nieuwe locatie. en/of 2. Meubilair De bibliotheek levert hoogwaardig en aantrekkelijk meubilair en inrichtingsmaterialen (kasten) voor de spilbibliotheek. Indien door de toevoeging van boeken van het spilcentrum aan de spilbibliotheek, de omvang van de spilbibliotheek zo ver uitstijgt boven de normcollectie dat extra kasten nodig zijn, kunnen bestaande kasten van de partner binnen spil worden ingezet mist het geen afbreuk doet aan de uitstraling van de Spilbibliotheek. Zijn deze niet voorhanden of passend in het bibliotheekconcept, kunnen deze worden besteld via de bibliotheek. De kosten kunnen in dat geval indien van toepassing gedeeltelijk worden gedekt met de middelen die de school ontvangt voor de inbreng van de eigen collectie. en 3. Ruimte De bibliotheek levert zodanig meubilair voor de spilbibliotheek dat deze flexibel kan worden ingericht. De bibliotheek kijkt samen met de SPIL partners naar de best passende inrichting gezien de mogelijkheden binnen het SPILcentrum of stand alone school. Op basis daarvan levert de maatwerk. Samen wordt er gekeken naar de fysieke mogelijkheden en daarmee een passend aanbod. 4. 5. Systemen en informatie-uitwisseling De bibliotheek plaatst een gebruiksvriendelijk uitleensysteem in de SPIL/school bibliotheek. De bibliotheek onderhoudt en ontwikkelt de software voor dit systeem. Het uitleensysteem zal ook fungeren als een taal&leesmonitor waarmee het leesgedrag van kinderen en hun vorderingen door betrokken professionals kan worden gevolgd. Dit systeem vergt een bekabelde aansluiting op het internet (VLAN, Schoolnet). Dit kan niet door de bibliotheek worden geregeld en moet daarom door het Spilcentrum worden voorzien. Voor het adequaat functioneren van het uitleensysteem/leesmonitor is de bibliotheek afhankelijk van het spilcentrum. Het spilcentrum levert daartoe relevante gegevens van leerlingen, leerkrachten en pedagogisch medewerkers aan de bibliotheek aan. De bibliotheek zal die gegevens, zoals thans al gebruikelijk, in overeenstemming met de privacyregelgeving beheren en niet voor andere doeleinden gebruiken dan waarvoor deze gegevens zijn aangeleverd. De bibliotheek levert bibliotheekpassen voor alle leerlingen van de basisschool en passen voor professionals cq. groepen. Ouders van kinderen in de voorschoolse leeftijd kunnen passen digitaal aanvragen bij de bibliotheek. 6. Gebruik en openingstijden De collectie boeken is leenbaar voor alle kinderen van het Spilcentrum en van de stand alone school, voor gebruik in het spilcentrum/school en voor thuis. Om praktische redenen gelden bij de uitleningen de volgende richtlijnen. Per kind mogen 2 boeken voor thuis en 1 boek voor in de klas/groep worden geleend. Er worden door bibliotheek geen boetes berekend voor het te laat terugbrengen van materialen. 6
De intentie is om het de spilbibliotheek zo ruim mogelijk geopend te hebben. Uiteraard is dit afhankelijk van de beschikbaarheid van vrijwilligers. Het streven is om tenminste 10 tot 15 uur per week open te zijn. Het is aan de SPIL partners en de directeur van stand alone school dat de openingstijden zoveel mogelijk aansluiten bij de behoefte van de ouders/kinderen. Uitleningen vinden plaats op naam van het kind of op een pas van een professional/groep. en (tijd)! 7. Organisatie Het SPIL centrum en de stand alone school besluiten zelf op welke manier zij het operationeel beheer van de spilbibliotheek wil uitvoeren. In de meeste gevallen zal daarbij de inzet van vrijwilligers wenselijk zijn. Indien wenselijk ondersteunt de bibliotheek het spilcentrum actief bij de werving van vrijwilligers. zorgt voor instructie van lokale vrijwilligers en eventuele lokale beheerders. Het spilcentrum bepaalt en coördineert zelf op welke tijden en wijze de vrijwilligers werken teneinde dit optimaal te laten aansluiten op de andere werkprocessen in het spilcentrum. stelt een MediaCoach beschikbaar per spilcentrum gedurende een gemiddeld vast aantal uren per week (of op jaarbasis). Vrijwel alle spilcentra hebben een (voor)leescoördinator (of de intentie deze aan te stellen) voor de interne coördinatie van het leesonderwijs. De leescoördinator is de eerste contactpersoon voor de MediaCoach, tenzij de betreffende directeur van het spilcentrum anders bepaalt. De MediaCoach kan de leescoördinator ondersteunen bij de ontwikkeling van een Leesplan (en eventueel een plan Mediawijsheid). De Mediacoach is het eerste aanspreekpunt voor het spilcentrum ten behoeve van de door de bibliotheek te leveren dienstverlening. De wijze van inzet van de Mediacoach wordt bepaald door het spilcentrum binnen de mogelijkheden van het door de scholen, kinderopvang, JGZ en bibliotheek gezamenlijke ontwikkelde programma. Dit programma bestaat uit een gereedschapskist aan activiteiten en modules die naar behoefte kunnen worden ingezet. Aan de inzet van de MediaCoach gedurende het vaste aantal uren zijn voor de het spilcentrum geen kosten verbonden. *** 7