towerswatson.nl Update Over actualiteiten in de pensioenwereld Nummer 3 Maart 2012 Recente CBS-onderzoeken In de afgelopen periode is een aantal CBSonderzoeken gepubliceerd met relevantie voor pensioenvraagstukken. In de eerste plaats gaat het om een onderzoek waaruit blijkt dat nagenoeg alle AOW-gerechtigden kunnen beschikken over aanvullend inkomen, hetzij uit aanvullend pensioen, hetzij uit vermogen, of een combinatie van beiden. Dit kan worden beschouwd als een indicatie dat het pijlersysteem in de opzet zoals in Nederland gehanteerd naar behoren functioneert of althans heeft gefunctioneerd in de jaren waarin zij die nu AOW-gerechtigd zijn pensioen opbouwden. Dat nog steeds sprake is van goede dekking blijkt uit het rapport Witte vlek op pensioengebied 2010. Het beeld is over de afgelopen jaren ongeveer gelijk gebleven. Het aantal werknemers dat doorwerkt tot aan 65 is verdubbeld, tot nu 30% Onderzoek van begin dit jaar liet zien dat de effectieve pensioenleeftijd in de afgelopen jaren snel is opgelopen. Dat is uiteraard geen verrassing; de wetgeving is sinds 2007 zodanig gewijzigd dat pensionering op leeftijden jonger dan 65 jaar wordt ontmoedigd. De gemiddelde pensioenleeftijd is in de periode sindsdien omhoog gegaan van circa 61 naar ruim 63 jaar. Het aantal werknemers dat doorwerkt tot aan 65 is verdubbeld, tot nu 30%. Deze tendens verklaart ten dele de belangrijkste conclusie van een ander onderzoek, namelijk dat de gemiddelde leeftijd van werknemers in twintig jaar tijd met vijf jaar is gestegen. De stijgende leeftijd is een ontwikkeling die zich in alle sectoren voordoet, zij het in de ene sector veel sterker dan in de andere. Met name in het openbaar bestuur is de stijging groot. De stijgende gemiddelde leeftijd van de werknemers vertaalt zich in een stijging van de kostendekkende premie voor de pensioenregeling. Wanneer wordt gesproken van de invloed van vergrijzing op pensioenen wordt veelal primair gedacht aan de toenemende levensverwachting, maar dit tweede gevolg ervan verdient zeker ook de aandacht. Niet alleen in de verklaring van de toegenomen pensioenkosten, maar ook met het oog op toekomstige ontwikkelingen. Te voorzien is immers dat de gemiddelde leeftijd van werknemers in de toekomst nog verder zal toenemen, al was het maar alleen door de stijgende pensioenleeftijd. 1 kunt u contact opnemen met Wichert Hoekert wichert.hoekert@towerswatson.com In deze editie: 1 Recente CBSonderzoeken 2 Pensioenfederatie Aanbevelingen Uitvoeringskosten: Nadere uitwerking vermogensbeheerkosten 3 Wetsvoorstel Wet werken naar vermogen naar Tweede Kamer 4 Stevige reactie StvdA op wetsvoorstel versterking bestuursstructuur pensioenfondsen 5 Investeringsverbod clustermunitie per 1 januari 2013
Update - Maart 2012 Pensioenfederatie Aanbevelingen Uitvoeringskosten: Nadere uitwerking vermogensbeheerkosten Afgelopen week heeft de Pensioenfederatie een Nadere uitwerking van de Aanbevelingen Uitvoeringskosten gepresenteerd. In dit document komt de pensioenfederatie met aanbevelingen om op consistente en transparante wijze te rapporteren over vermogensbeheerkosten. Hierbij wordt het van belang geacht dat het pensioenfondsbestuur en de deelnemer inzicht krijgen in alle relevante kosten van het vermogensbeheer. Zo is een van de aanbevelingen om de vermogensbeheerkosten, die tot op heden direct in mindering werden gebracht op het rendement, ook inzichtelijk te maken. De gehanteerde definities van de Pensioenfederatie als het gaat om vermogensbeheerkosten zijn in lijn gebracht met die van De Nederlandsche Bank (DNB). DNB is op haar beurt van plan nieuwe rapportagestaten in 2012 in te voeren waarin gerapporteerd zal worden over vermogensbeheerkosten. In haar publicatie beschrijft de Pensioenfederatie hoe om te gaan met verschillende kostensoorten. Hierbij komen bijvoorbeeld vaste beheerkosten, prestatieafhankelijke vergoedingen en overige kosten aan bod. Deze worden zowel bij liquide als illiquidere beleggingscategorieën (vastgoed, infrastructuur, private equity en hedgefondsen) besproken. Extra aandacht wordt besteed aan transactiekosten. Transactiekosten zijn vaak versleuteld in de prijs en daardoor minder zichtbaar, maar komen wel voor rekening van het pensioenfonds. Soms komt het voor dat vermogensbeheerders niet tijdig kunnen rapporteren over bepaalde vermogensbeheerkosten. De Pensioenfederatie stelt dat pensioenfondsen dan genoodzaakt zijn om schattingen te maken inzake de vermogensbeheerkosten. Naar aanleiding van de publicatie verwacht de Pensioenfederatie dat een groot aantal pensioenfondsen over 2012 de kosten zal rapporteren volgens de Nadere uitwerking. De Pensioenfederatie onderschrijft het feit dat vermogensbeheerkosten niet in isolatie bekeken kunnen worden. Bij de beoordeling van het kostenniveau dient rekening gehouden te worden met de verschillende eigenschappen van de beleggingsportefeuille. Hierbij stuurt de Pensioenfederatie aan op relevante vergelijking die benchmarking mogelijk maakt. De verwachting is dat benchmarkkosten in het derde kwartaal van 2013 bekend worden gemaakt. Met behulp van voorbeeldrapportages geeft de Pensioenfederatie aan hoe het bestuur van het pensioenfonds inzicht kan krijgen in de opbouw van de vermogensbeheerskosten. Deze gedetailleerde informatie zou kunnen worden gebruikt in de communicatie-uitingen richting de toezichthouder, deelnemersraad en verantwoordingsorgaan. Uiteindelijk is het aan het bestuur van het pensioenfonds om te beslissen hoe zij wenst te gaan rapporteren over vermogensbeheerkosten in brede zin. Towers Watson kan u daarbij helpen, zowel bij het verzamelen en analyseren van alle benodigde informatie als bij het inzichtelijk rapporteren hierover. Daarbij kunnen uw eigen beheerkosten ook worden afgezet tegen een bandbreedte van relevante kosten die Towers Watson waarneemt in de markt. 2 met Shan Twan Thé shan.twan.the@towerswatson.com 2 towerswatson.nl
Wetsvoorstel Wet werken naar vermogen naar Tweede Kamer 3 met Sandra Bertram sandra.bertram@towerswatson.com Het wetsvoorstel Wet werken naar vermogen (WWNV) bevat maatregelen waarmee het voor werkgevers aantrekkelijker wordt om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Met het in het wetsvoorstel opgenomen instrument loondispensatie betalen werkgevers straks alleen het gedeelte dat deze werknemers ook daadwerkelijk produceren. De overheid vult dit vervolgens aan tot maximaal het minimumloon. Staatssecretaris De Krom wil met de invoering van de WWNV de kans op werk voor mensen met een arbeidsbeperking vergroten. De werkgever hoeft derhalve niet het volledige functieloon te betalen. Dit kan gevolgen hebben voor de pensioenopbouw, omdat het loon niet of nauwelijks boven de franchise zal uitstijgen. Dit zou betekenen dat werknemers die met loondispensatie werken weinig of geen pensioen opbouwen. Omdat het van groot belang is dat ook mensen met loondispensatie aan de slag worden geholpen en tevens kunnen investeren in pensioenopbouw, heeft de Stichting van de Arbeid de Pensioenfederatie en het Verbond van Verzekeraars opgeroepen pensioenopbouw mogelijk te maken voor werknemers die met loondispensatie werken. Dit zal mogelijk zijn door in pensioenregelingen op te nemen dat pensioenopbouw voor mensen met loondispensatie plaatsvindt volgens dezelfde methodiek die geldt voor werknemers die in deeltijd werken. Door het gebruik van een deeltijdfactor zal ook de werknemer die met loondispensatie werkt, toch in staat gesteld worden om pensioen op te bouwen. Door het gebruik van een deeltijdfactor zal ook de werknemer die met loondispensatie werkt, toch in staat gesteld worden om pensioen op te bouwen Het wetsvoorstel is 1 februari jl. naar de Tweede Kamer gestuurd. Het streven is om de nieuwe wet op 1 januari 2013 in werking te laten treden. De Wet werk en bijstand, de Wet sociale werkvoorziening en de Wajong zullen opgaan in de WWNV. Hiermee worden de uitkeringsvoorwaarden, financiering, ondersteuning en uitvoering voor deze groep zoveel mogelijk gelijkgetrokken. Daarnaast worden gemeenten vanaf 1 januari 2013 beleidsmatig en financieel verantwoordelijk voor de uitvoering van de WWNV. In reactie op het wetsvoorstel heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, tezamen met de directeuren van Sociale Diensten (Divosa) en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een zogenoemd Transitiebureau WWNV opgericht. Dit bureau gaat de gemeenten de komende tijd, samen met het UWV en de branche-organisatie van Sociale Werkplaats bedrijven, ondersteunen bij de invoering van de nieuwe wet. Towers Watson Update maart 3
Update - Maart 2012 Stevige reactie StvdA op wetsvoorstel versterking bestuursstructuur pensioenfondsen Op 12 maart heeft de Stichting van de Arbeid een eerste reactie gegeven op het wetsvoorstel versterking bestuursstructuur pensioenfondsen. Daarin uit de Stichting stevige kritiek op het wetsvoorstel. Om met de woorden van de Stichting zelf te spreken: De Stichting schrijft dat zij niet aan de conclusie kan ontkomen dat het wetsvoorstel op een aantal cruciale punten niet goed doordacht lijkt. De Stichting maakt zich zorgen over de voortvarende aanpak van dit dossier. Een aantal cruciale zaken lijkt niet goed doordacht te zijn, terwijl de pensioenfondsen bovendien veel tijd nodig zullen hebben om het wetsvoorstel te implementeren (niet alleen het opzetten van de structuur, maar ook om geschikte personen te vinden). De Stichting vindt dat het wetsvoorstel te weinig ziet op de verantwoordelijkheidsverdeling tussen cao-partijen en het pensioenfondsbestuur. Er zal ook aandacht moeten worden geschonken aan en rekening worden gehouden met de verhouding tussen de verantwoordelijkheid van cao-partijen voor de arbeidsvoorwaarde pensioen en de verantwoordelijkheid van de fondsbesturen voor de uitvoering daarvan. De Stichting gaat verder in op een paar specifieke thema s: 1. Wie heeft de zeggenschap over het bestuursmodel? Het wetsvoorstel maakt niet duidelijk wie de zeggenschap heeft over het bestuursmodel dat wordt gekozen. De Stichting vindt dat die keuze behoort te liggen bij cao-partijen. 2. De onderbouwing van de mogelijke bestuursmodellen De stichting vindt dat de focus op de zegeningen die van onafhankelijke deskundigen in de raden van toezicht bij paritair samengestelde besturen een volstrekt ongefundeerd signaal afgeeft dat sociale partners op dit terrein niet zijn te vertrouwen. Verder wordt leentjebuur gespeeld bij het terrein van de corporate governance zonder dat rekenschap wordt gegeven van de checks & balances van dat systeem (OR, algemene aandeelhoudersvergadering en Code-Tabaksblat). De Stichting wijst op een fundamenteel verschil tussen het paritaire model waarbij de sociale partners en de vertegenwoordigers van de geleding van pensioengerechtigden onder curatele worden gesteld door de raad van toezicht die goedkeuringsbevoegdheden krijgt en het onafhankelijke bestuursmodel, waarbij de stakeholders feitelijk meer invloed hebben door de hen toegekende goedkeuringsrechten. Daarnaast is de one tier board geschrapt, met als reden dat de nietuitvoerende bestuurders die door de belanghebbenden worden benoemd geen onafhankelijke toezichthouders zijn. Maar in het onafhankelijke bestuursmodel worden aan de belanghebbenden wél belangrijke goedkeuringsbevoegdheden toegekend en oefenen de belanghebbenden dus wél een toezichthoudende rol uit, aldus de Stichting. Zij roept dan ook op om de one tier board alsnog in het wetsvoorstel op te nemen. De Stichting wijst op een fundamenteel verschil tussen het paritaire model waarbij de sociale partners en de vertegenwoordigers van de geleding van pensioengerechtigden onder curatele worden gesteld door de raad van toezicht 4 towerswatson.nl
3. De positie van de werkgever Allereerst wordt de vraag gesteld wat onder een premiemaximum moet worden verstaan. Bovendien wordt de vraag gesteld of het wel redelijk is om de financiële betrokkenheid van de werkgever bij het pensioenfonds alleen af te meten aan een op enig moment overeengekomen maximale premie. 4 met Rick Crauwels rick.crauwels@towerswatson.com Veel werkgevers willen verder betrokken blijven bij hun fonds. Het wegdrukken van de werkgeversrol bij de uitvoering via een beperking in de zetelverhouding en door het in aanvulling daarop ontnemen van de verantwoordingsfunctie, kan risico s met zich brengen voor de toekomst van de arbeidsvoorwaarde pensioen in ons land, aldus de Stichting. 4. Focus op evenwichtige belangenbehartiging Met de sterke focus op de bevoegdheid van de raad van toezicht om de evenwichtige belangenbehartiging veilig te stellen, rijst de vraag of in de praktijk voldoende aandacht is of wordt geschonken aan deze norm waaraan pensioenfondsbestuurders sinds jaar en dag moeten voldoen. 5. De inrichting van het interne toezicht Het interne toezicht zou naar de opvatting van de Stichting primair moeten worden gericht op zowel het verleden als op de langere termijn en zich concentreren op processen, procedures en op een kwalitatief goed risicomanagement. Nu is er het gevaar dat de Raad van Toezicht op de stoel van het bestuur gaat zitten. 6. Welke bestuurders in het onafhankelijke bestuursmodel en onafhankelijke toezichthouders in het paritaire bestuursmodel heeft de wetgever op het oog? Het wetsvoorstel geeft geen helder antwoord op de vraag welke bestuurders en toezichthouders die geen band mogen hebben met de belanghebbenden bij het fonds men op het oog heeft. 7. Diversiteit De Stichting wijst erop dat de implementatie van het initiatiefwetsvoorstel Koser-Kaya / Blok spanning oplevert met de breed gedragen notie dat diversiteit essentieel is om het draagvlak onder het Nederlandse pensioenstelsel te behouden en versterken. Door de eenzijdige versterking van de positie van de pensioengerechtigden dreigt in het bijzonder de groep van jongeren en die van vrouwen in het gedrang te komen. Towers Watson Update maart 5
Update - Maart 2012 Investeringsverbod clustermunitie per 1 januari 2013 Op 30 mei 2008 is het Verdrag inzake Clustermunitie tot stand gekomen. Hiermee wordt het gebruik, maar ook het ontwikkelen, produceren, anderszins verwerven, opslaan of direct dan wel indirect aan een ander overdragen van clustermunitie verboden. De Nederlandse Staat heeft dit Verdrag ondertekend en geratificeerd. Het kabinet ondersteunt de motie van de Eerste Kamer om een wettelijk verbod op directe investeringen in clustermunitie door financiële instellingen te introduceren. Minister De Jager voert daarom per 1 januari 2013 een verbod in tegen het direct investeren in clustermunitie door banken, aanbieders van beleggingsproducten en institutionele beleggers. Dit schrijft de minister in een brief aan de Eerste Kamer. Door het verbod kunnen banken geen leningen verstrekken aan producenten van clustermunitie. Ook mag niet geïnvesteerd worden in beleggingsproducten van producenten van clustermunitie. Het verbod wordt via de Wet op het financieel toezicht (Wft) geregeld. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) zal toezicht houden op de naleving van het verbod. Bij overtredingen kan de AFM boetes opleggen. Door het verbod kunnen banken geen leningen verstrekken aan producenten van clustermunitie 5 met Paul de Koning paul.de.koning@towerswatson.com 6 towerswatson.nl
Towers Watson Academy Via onze website towerswatsonacademy.nl kunt u zich inschrijven voor onze opleidingen en vindt u aanvullende informatie. Alle opleidingen zijn tevens incompany te organiseren. Daarnaast kunt u voor specifieke incompany opleidingsvragen ook bij ons terecht. Kalender De Towers Watson Academy geeft een korting van 10% aan alle organisaties die 4 of meer deelnemers inschrijven voor dezelfde opleiding of module. met Hermine Steegstra academy.nl@towerswatson.com 10 en 12 april 09.00 17.00 uur Opleiding Deskundigheidsniveau 1 Executive 22, 24, 29 en 31 mei 09.00-17.00 uur Opleiding Deskundigheidsniveau 2 Donderdag 19 april 09.00 12.00 uur Masterclass Herverzekeren voor Pensioenfondsen Dinsdag 5 juni 10.00-17.00 uur Cursus De invloed van pensioen op HR beleid Dinsdag 15 mei 09.30 15.00 uur Masterclass Rente- en inflatierisico Woensdag 6 juni 09.00-17.30 uur Verdiepingsdag Pensioenakkoord voor pensioenfondsen Towers Watson Update maart 7
Over Towers Watson Towers Watson is een wereldwijd professioneel consultancybedrijf dat organisaties helpt hun bedrijfsresultaten te verbeteren door effectief Human Resources, financieel en risicoadvies. Met 14.000 medewerkers wereldwijd, bieden wij oplossingen op het gebied van arbeidsvoorwaarden, talent en beloningsprogramma s en risico- en kapitaalmanagement. Wilt u de Towers Watson Update per e-mail ontvangen? Stuur dan een e-mail naar: eu.subscribe@towerswatson.com Prof. E.M. Meijerslaan 5 1183 AV Amstelveen Postbus 75201 1070 AE Amsterdam T +31 88 543 30 00 F +31 88 543 30 01 Towers Watson B.V. Handelsregister Amsterdam nr: 34071443. Op alle door ons geleverde diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing. De algemene voorwaarden liggen op onze kantoren ter inzage en worden u desgewenst toegezonden. Ook zijn ze beschikbaar via towerswatson.nl/voorwaarden Copyright 2012 Towers Watson. Alle rechten voorbehouden. TW-NL-2012-25204 towerswatson.nl