VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE LOCATIE ROERDOMPSTRAAT: PEUTERSPEELZAAL DRIBBEL BASISSCHOOL DE KIM BASISSCHOOL DE TWEE WIEKEN Locaties : peuterspeelzaal Dribbel : basisschool De : basisschool Brinnummers : 15SZ-2/13WB-1 Plaats : Zwijndrecht Onderzoeksnummer : 15169 + 15170 + 15171 Documentnummer : 3200617 Datum onderzoek : 22 september 2011 Datum vaststelling rapport : 28 november 2011 Odin: 126278 Onderzoeksdatum: 22-9-2011 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroep Dribbel Aantal peuters in groep: 16, waarvan 3 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen De Aantal kleuters in groep 1-2a: 18, waarvan 4 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep 1-2b: 18, waarvan 5 doelgroepkleuters Groepsinformatie kleutergroep Aantal kleuters in groep 1-2: 28, waarvan 16 doelgroepkleuters Odin: 126278 Onderzoeksdatum: 22-9-2011 Pagina 2 van 8
2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal Dribbel en de basisscholen De en (alle drie locatie Roerdompstraat) vormen samen de Brede School Roerdomp, waar onder meer ook kinderopvang, tussen- en buitenschoolse opvang gerealiseerd is. Op een aantal vlakken werken zij al samen onder het motto 'Samen Doen, wat Samen Kan', met name waar het gaat om het gezamenlijk organiseren van verlengde schooldagactiviteiten. Het beleid voor de komende jaren is deels geformuleerd in het plan van aanpak 'Brede School Nederhoven 2012-2015'. Op peuterspeelzaal Dribbel heerst een aangename en gezellige sfeer: veel ouders blijven langer spelen en maken een praatje met elkaar tijdens de inloop. De beide basisscholen hebben een sluitend systeem gevonden voor het bieden van extra hulp aan die leerlingen voor wie dat noodzakelijk geacht wordt. Hierin zijn zij een voorbeeld voor anderen. Aandachtspunten liggen vooral op het vlak van het definiëren van een doorgaande lijn tussen peuterspeelzaal en basisschool; een moeilijke taak, aangezien de meeste peuters naar andere scholen in Zwijndrecht doorstromen. Het verdient daarom aanbeveling om na te denken over mogelijkheden om meer ouders (en daarmee hun kinderen) 'vast te houden'. Een ander gezamenlijk aandachtspunt betreft het beschrijven van gericht ouderbeleid en het vergroten van de ouderparticipatie. Op de peuterspeelzaal, ten slotte, is het zaak om de evaluatie van de geboden extra hulp aan peuters doelgerichter en planmatiger vorm te geven. Odin: 126278 Onderzoeksdatum: 22-9-2011 Pagina 3 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente: Zwijndrecht peuterspeelzaal Dribbel, locatie Roerdompstraat basisschool De, locatie Roerdompstraat basisschool, locatie Roerdompstraat A CONDITIES Dribbel De A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar - nvt nvt A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse - nvt nvt educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Dribbel: Puk en Ko De : Ik en Ko : Ik en Ko A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 nvt nvt A3 Leidster - kind ratio ('dubbele bezetting') 3 nvt nvt A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 nvt nvt A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd Dribbel, loc. Roerdompstraat: 2 jaar voor VVE? A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het VVEprogramma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 nvt nvt Er is geen recent GGD-rapport waarin de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie zijn getoetst. In dit rapport zijn de basisvoorwaarden van de peuterspeelzaal daarom meegenomen (A0.2). B OUDERS Dribbel De B1 Gericht ouderbeleid 2 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te 2 3 3 doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 2 2 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 3 3 B7 Rekening houden met de thuistaal nvt nvt nvt Een analyse van de ouderpopulatie en de daaruit voortvloeiende wensen en mogelijkheden van de ouders ontbreekt op alle drie locaties. Ook het opstellen van eigen doelstellingen ten aanzien van het betrekken van ouders heeft nog niet plaatsgevonden (B1). De ouders met wie de inspectie gesproken heeft, zijn tevreden over de peuterspeelzaal en de basisscholen. De leidsters en leerkrachten staan open voor vragen en tonen zich betrokken bij hun kinderen. Aan de feitelijke verbinding tussen de thuisgerichte elementen van het programma en de dagelijkse uitvoering op de peuterspeelzaal moet nog gewerkt worden. Door bijvoorbeeld activiteiten en/of woord- en begripslijsten aan ouders mee te geven die een zichtbare verlenging Odin: 126278 Onderzoeksdatum: 22-9-2011 Pagina 4 van 8
zijn van het geboden programma, worden ouders voldoende in staat gesteld om - in het verlengde van de voorschool - hun kind extra stimuleren in de ontwikkeling (B4). Specifieke activiteiten voor ouders zijn er in het verleden wel geweest; de leidinggevenden van alle drie organisaties geven aan dat er nieuw leven in geblazen moet worden. Voorwaarde is wel dat zij hiervoor de benodigde financiële middelen en mogelijkheden tot hun beschikking krijgen. Wel organiseert basisschool elke ochtend een inloop voor ouders en verzorgers (B5). Peuterspeelzaal Dribbel kent slechts één moment waarop de ontwikkeling van de kinderen met de ouders wordt besproken, namelijk als hun kind naar de basisschool doorstroomt. Hoewel afwijkende of zorgelijke observatiegegevens wel naar ouders worden gesignaleerd, vindt de inspectie dit eenmalige moment te weinig (B6). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Dribbel De C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is 4 3 3 respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische 4 3 3 gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden 4 3 3 en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed 3 3 nvt op elkaar afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Het aangeboden programma Op alle drie locaties wordt gewerkt met het gekozen VVE-programma. Er is een jaarplanning en de thema's zijn per week uitgewerkt. Er is kortom sprake van een doelgerichte planning, die rekening houdt met extra activiteiten voor bijvoorbeeld zorgkinderen. Het inzetten van materialen en middelen voor die kinderen die meer aankunnen en het aanbieden van extra taalondersteuning aan kinderen die moeite hebben met de taal gebeurt in voldoende mate. Het gezamenlijk bepalen en plannen van thema's gebeurt (vooralsnog) niet (C1.1 t/m C1.4). Odin: 126278 Onderzoeksdatum: 22-9-2011 Pagina 5 van 8
Het pedagogisch klimaat Zowel in de peutergroep als op beide basisscholen is sprake van een positief pedagogisch klimaat, waarin respect, veiligheid en structuur centraal staan. Er is voldoende bezetting op beide locaties. De manier waarop de leidsters omgaan met de peuters is een voorbeeld voor anderen: in handelen, taalgebruik en gedrag spreekt warmte en respect en de peuters voelen zich op hun beurt speciaal en genieten zichtbaar van de aandacht (C2.1 t/m C2.3). Het educatief handelen Op peuterspeelzaal Dribbel hebben de beide leidsters een vaste verdeling: per thema wordt bepaald wie de tutor-activiteiten voor haar rekening neemt. Op basisschool is gezorgd voor extra ondersteuning: gedurende anderhalve dag in week worden de kleuters van groep 1 en 2 gesplitst in twee aparte groepen (C3.1). Over het algemeen krijgen de peuters en kleuters werkjes en activiteiten aangeboden die passen bij hun leeftijd en ontwikkeling. Kinderen die een achterstand in de taalontwikkeling hebben, krijgen op alle drie locaties gerichte extra taalactiviteiten aangeboden (C3.2 en C3.7). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Dribbel De D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine 3 4 4 (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 4 4 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Op zowel basisschool De als op basisschool wordt op een bijzonder doelgerichte en planmatige manier gewerkt aan het begeleiden van de kleuters in het algemeen en extra hulp bieden aan zorgkleuters in het bijzonder. Behalve het feit dat op beide scholen goed zicht is op de (eventueel achterblijvende) ontwikkeling van de kleuters, slagen zij erin om vooraf de extra hulp (wie, wat, hoe vaak) in te plannen en met behulp van algemene en specifieke doelen op goede wijze te verlenen. Dit vereist een goed gevoel én discipline voor de klassenorganisatie en inzicht/deskundigheid in de specifieke aard van de problematiek. De evaluatie van de geboden extra hulp is transparant en biedt goede aanknopingspunten voor eventueel vervolghandelen. Hiermee zijn beide leerkrachten een voorbeeld voor anderen (D1.2 en D1.3). Op peuterspeelzaal Dribbel kunnen de peuters ook rekenen op extra hulp, indien nodig. Het verdient echter aanbeveling om de evaluatie van de geboden hulp eerder en specifieker te laten plaatsvinden, waardoor er een beredeneerde keuze gemaakt kan worden indien de aanpak niet toereikend is. Nu worden de geplande extra activiteiten wel uitgevoerd, maar wordt niet doelmatig nagegaan of het gewenste effect wel bereikt is (D1.3). Odin: 126278 Onderzoeksdatum: 22-9-2011 Pagina 6 van 8
E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Dribbel De E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 De vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen nvt 2 2 E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 3 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken nvt 3 3 Hoewel op de basisscholen wel kleutertoetsen worden afgenomen, wordt er nog geen onderscheid gemaakt tussen de opbrengsten van doelgroep- en overige leerlingen, noch over de opbrengsten van die leerlingen die een voorschool hebben bezocht en diegenen die dat niet hebben (E3). De Stichting Kinderopvang Zwijndrecht heeft in de afgelopen periode gewerkt aan het formuleren van haar kwaliteitsbeleid. Een aantal voornemens is al uitgewerkt en elke teammanager werkt met een eigen jaarplan, waarin verschillende verbetermaatregelen zijn opgenomen (E.1, E.2 en E.4). Op termijn zal ook het borgen van bereikte resultaten een plaats moeten krijgen in de kwaliteitscyclus van de stichting; dit is nu nog niet het geval (E.5). F DOORGAANDE LIJN Dribbel, De en F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3 F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 2 F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 3 F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 3 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- 2 en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool 2 op elkaar afgestemd In het nagesprek, waarbij tevens een afvaardiging van beide besturen van de basisscholen aanwezig was, is besproken dat de doorgaande lijn zoals hierboven beoordeeld zeker niet inhoudt dat de eigenheid van de afzonderlijke scholen in het gedrang komt. Wel wordt hier bezien of er al afstemming bereikt is in gezamenlijke doelen die met VVE te maken hebben, zeker gezien het feit dat er een brede school gevormd is. Zoals eerder gemeld, is het in dit licht raadzaam om samen de mogelijkheden te verkennen om ouders 'vast te houden'. Nu stroomt het merendeel van de peuters niet door naar een van beide basisscholen binnen de Brede School Nederhoven (F2). Daarnaast is men weliswaar volop bezig met het uitzetten van allerlei kaders rondom afstemming, maar is er nog weinig hiervan omgezet in concreet beleid. Dit zal de komende jaren worden vormgegeven (F5 t/m F7). Odin: 126278 Onderzoeksdatum: 22-9-2011 Pagina 7 van 8
G OPBRENGSTEN VAN VVE Dribbel De G1 De resultaten worden gemeten conform de afspraken nvt nvt nvt G2 De resultaten zijn van voldoende niveau nvt nvt nvt G3 Verlengde kleuterperiode nvt 3 2 De inspectie doet geen uitspraken over de resultaten wanneer op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt zijn over de opbrengsten van VVE (G1 en G2). Het aantal kleuters dat een verlengde kleuterperiode aangeboden krijgt op basisschool, locatie Roerdompstraat ligt met ruim bijna 15 procent boven het landelijk gemiddelde (G3). 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Odin: 126278 Onderzoeksdatum: 22-9-2011 Pagina 8 van 8