DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL DE CONTRABAS PEUTERSPEELZAAL DE KLEINE BAS Locatie De Contrabas De Kleine Bas Brinnr. 16HC Plaats Capelle a/d IJssel Reg.nr Onderzoeksnummer Datum onderzoek Datum vaststelling rapport VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Capelle a/d IJssel. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Capelle a/d IJssel. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek De Contrabas en De Kleine Bas zijn twee van de (voor)scholen die bezocht zijn door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, directie en een vertegenwoordiger van het bestuur Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 16, waarvan 6 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 16, waarvan 2 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep c: 16, waarvan 7 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep d: 16, waarvan 5 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 29, waarvan 6 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 26, waarvan 7 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep c: 27, waarvan 10 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep d: 27, waarvan 5 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep e: 30, waarvan 5 doelgroepkleuters VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 8

4 2. HET TOTAALBEELD De Contrabas en De Kleine Bas zijn samen gehuisvest in één gebouw en vallen onder het zelfde schoolbestuur. Destijds is er door de gemeente subsidie verleend voor een zogenaamde VVE light versie, omdat de school en peuterspeelzaal minder doelgroepkinderen hadden dan andere locaties. De gemeente heeft geen voorwaarden gesteld ten aanzien van de kwaliteit van VVE-programma s, scholing of aantal dagdelen. Dit betekent dat zowel de voor- als de vroegschool zelf invulling hebben gegeven aan VVE, zoveel mogelijk passend bij de eigen populatie. Maar dat betekent ook dat nog niet aan alle voorwaarden van kwalitatief goed VVE wordt voldaan. Zo kunnen de ouders nog meer gericht betrokken worden bij het stimuleren van de ontwikkeling van hun kinderen, kan het aanbod nog meer beredeneerd worden ingezet voor de vier ontwikkelingsdomeinen en kan het evalueren en borgen van de specifieke VVE kwaliteit nog aangescherpt worden. Ook de doorgaande lijn kan nog een nieuwe impuls krijgen. Het pedagogisch handelen in de groepen is overwegend voldoende ontwikkeld. Het gericht en actief stimuleren van de ontwikkeling, het zogenaamde educatief handelen, komt in de kleutergroepen meer uit de verf dan in de voorschool. 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES Vroegschool Voorschool A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar - 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse - 2 educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Vroegschool: Schatkist taal en rekenen Voorschool: Doe meer met Bas A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) - 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 2 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) - 2 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor Twee en een half jaar oud VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd - 3 (opleiding) A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands - 3 A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVEprogramma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan - 2 Er is een recent GGD-rapport, maar enkele onderdelen zijn niet door de GGD beoordeeld. De inspectie heeft deze onderdelen in haar onderzoek meegenomen (A0.2). Om VVE optimaal te kunnen uitvoeren is ook in de kleutergroepen een dubbele bezetting van minimaal 10 uur per week van belang. Op dit moment is in elke groep dubbele bezetting geregeld van één ochtend in de week. Daarnaast biedt de onderwijsassistent ook nog extra taalactiviteiten aan, buiten de groep, aan de VVE-leerlingen : leerlingen die een taalachterstand hebben. Hoewel er dus al wel extra handen op de groep zijn, is er nog geen sprake van minimaal 10 uur per week (A3). Niet alle doelgroepkinderen komen 4 dagdelen naar de voorschool. Er is bovendien een lange wachtlijst van ca. 50 peuters. Ouders kunnen zelf veelal aangeven hoeveel dagdelen de peuters komen (A4.1). VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 De leerkrachten van de groepen 1 en 2 hebben geen specifieke scholing gevolgd voor VVE. Van de twee pedagogisch medewerkers in de voorschool heeft één in het verleden de training gevolgd voor Piramide. De andere heeft geen specifieke scholing gehad voor VVE (A5.4). Voor de pedagogisch medewerkers van de voorschool is er nog geen opleidingsplan waarin is aangegeven hoe zij hun kennis en vaardigheden voor VVE bijhouden en aan laten sluiten op de nieuwste ontwikkelingen. De pedagogisch medewerkers hebben wel onlangs een cursus gevolgd over autisme op jonge leeftijd (A5.5). B OUDERS Vroegschool Voorschool B1 Gericht ouderbeleid B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 3 B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind Binnen de voor- en vroegschoolse educatie is de oudercomponent van groot belang. De Kleine Bas en de Contrabas hebben nog geen concreet ouderbeleid beschreven gericht op de doelstelling van VVE (B1). De vragen die in dit verband beantwoord dienen te worden zijn: Op welke wijze willen wij dat de ouders actief de ontwikkeling van hun kinderen stimuleren? Welke concrete doelen stellen wij op dit gebied? Wat voor ouders hebben wij? Wat zijn hun mogelijkheden en wensen? Welke activiteiten kunnen wij uitvoeren om onze doelen te bereiken? De ouders van de vroegschool worden vooraf geïnformeerd over hoe het er op school aan toe gaat, maar er is geen gerichte informatie over VVE (B2). Het betrekken van de ouders bij de activiteiten op de voor- en vroegschool, maar ook thuis kan nog een flinke impuls krijgen. Er worden inloop-ochtenden georganiseerd en de school heeft aan het begin van het schooljaar een algemene informatie-avond over wat er dat schooljaar staat te gebeuren. De ontwikkeling van kinderen kan flink gestimuleerd worden als ouders gericht aangemoedigd worden om activiteiten met hun kinderen te doen in het verlengde van de activiteiten op de voor- en vroegschool. Hier is voor de peuterspeelzaal en de school nog sprake van een gemiste kans (B4, B5). De betrokkenheid van ouders bij de ontwikkeling van hun kind kan ook toenemen door ze regelmatig uit te nodigen voor een gesprek om, aan de hand van een inzichtelijk observatiesysteem, met de ouders te praten over hoe hun kind zich ontwikkelt. In de kleutergroepen gebeurt dit regelmatig. In de voorschool gebeurt dit nog niet systematisch. Hier worden vooral de inloopmomenten voor benut. Ouders geven wel aan dat de pedagogisch medewerkers de ouders informeren als er sprake is van opvallende zaken (B6). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Vroegschool Voorschool C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 Zowel de voorschool als de vroegschool maken gebruik van programma s die net niet voldoen aan de eisen die aan een integraal VVE-programma worden gesteld. Zo werkt de school met een programma, waarin geen beredeneerd aanbod is opgenomen voor de motorische ontwikkeling. De planningen laten echter wel een duidelijke doelgerichtheid zien en een opklimming in moeilijkheidsgraad. De voorschool werkt met een programma, dat al wel is aangemeld om erkend te worden als VVEprogramma. Maar op De kleine Bas wordt nog gewerkt met een versie van het programma, waarin een beredeneerde leerlijn voor de vier ontwikkelingsgebieden nog ontbreekt. Hier wordt ook geen gebruik gemaakt van tussen- en einddoelen en een doelgerichte planning, waardoor niet duidelijk wordt of alle kinderen voldoende aangeboden krijgen en of er sprake is van een opklimming in moeilijkheidsgraad. C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren de zelfstandigheid van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spelen taal-uitlokkend 4 3 Opmerking [a1]: Voor de leesbaarheid voeg ik zelf altijd nog even bovenaan toe of het om de voor of vroegschool gaat. Slechts een suggestie. Het pedagogisch handelen is in zowel de voor- als de vroegschool respectvol en warm. De zelfstandigheid van de kleuters wordt actief gestimuleerd door het werken met zowel een planbord, als een gerichte weektaak voor de kleuters (C2.4). De inrichting van de ruimtes kan nog extra aandacht krijgen. In de peutergroepen kan meer gewerkt worden met taaluitingen. In de kleutergroepen kan de inrichting meer uitnodigend gemaakt worden door ontdektafels, waar de kinderen ook echt kunnen ontdekken en waar niet alleen sprake is van een mooie tentoonstelling van voorwerpen die met het thema te maken hebben. In alle groepen kan meer gedacht worden aan het gebruik van echte materialen, die nog beter aansluiten bij de belevingswereld van de kinderen (C2.5). C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Het educatief handelen is in de kleutergroepen al voldoende ontwikkeld. De inspectie heeft enkele mooie voorbeelden gezien van het actief bevorderen van de interactie tussen kinderen (C3.3). En ook voorbeelden van responsief gedrag, waarbij de leerkracht werkelijke aandacht en interesse toonde voor de belevingswereld van de kleuter en hier serieus en aandachtig op inging (C3.6). Op enkele onderdelen kan het educatief handelen van de pedagogisch medewerkers nog verder ontwikkeld worden. Het actief stimuleren van aandacht voor elkaar en interactie tussen de peuters VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 kan verstevigd worden, evenals het aanpakgedrag op peuterniveau (hoe zullen we dit oplossen?) (C3.3 en C3.5). Ook worden de activiteiten nog niet voldoende afgestemd op de verschillen tussen peuters en is er nog te weinig sprake van het bevorderen van het spel, door mee te spelen en de loop van het spel te sturen naar een zone van naaste ontwikkeling (C3.4 en C3.7). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Vroegschool Voorschool D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden In de kleutergroepen wordt de ontwikkeling van de kleuters gevolgd via een observatiesysteem en door middel van toetsen. De informatie hieruit wordt benut voor het bieden van extra aanbod en begeleiding. Dit is nog een belangrijk aandachtspunt in de peuterspeelzaal. Hier wordt gebruik gemaakt van het overdrachtsformulier behorende bij het programma. Alleen aan het begin en aan het einde van de peuterperiode wordt dit formulier ingevuld. Dit is niet genoeg om gedurende de peuterperiode de ontwikkeling te volgen en na te gaan of de geboden extra begeleiding effect heeft op de ontwikkeling. De pedagogisch medewerkers stimuleren de ontwikkeling van de peuters, maar er is nog geen sprake van planmatige zorg. Er zijn al wel plannen om de zorg en begeleiding meer planmatig op te zetten in samenwerking met de intern begeleider van de school. Omdat het systematisch volgen van de brede ontwikkeling voor de peuters niet plaatsvindt, is het lastig vast te stellen of alle peuters die extra zorg behoeven, tijdig gesignaleerd worden (D2.1). E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Vroegschool Voorschool E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken 2 Het systematisch evalueren van de kwaliteit en de opbrengsten van VVE is voor de voor- en de vroegschool nog een belangrijk aandachtpunt. Het gaat hier om het regelmatig evalueren of de kwaliteit van alle belangrijke VVE-aspecten, zoals ouderbetrokkenheid, educatief handelen, observeren, zorg en begeleiding, nog voldoende is. Ook worden er nog geen doelen gesteld voor VVE, waardoor niet is na te gaan of VVE het gewenste effect heeft. Op De Contrabas worden de groepen 1 en 2 wel meegenomen in het totale kwaliteitszorgsysteem van de school, waardoor er een zekere borging is van de kwaliteit van het onderwijs in deze groepen. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 F DOORGAANDE LIJN Vroegschool Voorschool F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten - 4 doorstromen naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 3 4 F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd Bijna alle peuters van De Kleine Bas stromen door naar basisschool De Contrabas. Bij de overdracht worden alle kinderen besproken en worden alle belangrijke gegevens overgedragen zodat de school al snel kan doorgaan, daar waar de peuterspeelzaal is gebleven. Van de kinderen die niet via De Kleine Bas komen, ontvangt de school doorgaans het standaard Capelse overdrachtsformulier, maar er zijn geen afspraken over een warme overdracht (F2 en F3). Hoewel er veel contacten zijn tussen de peuterspeelzaal en de school en ze ook onder hetzelfde bestuur vallen, kan de doorgaande lijn tussen beide nog wat meer gestructureerd opgepakt worden. Er zijn nu nog geen afspraken over het afstemmen van het aanbod, de wijze waarop ouders betrokken worden, het pedagogisch en educatief handelen en de zorg en begeleiding. Hierdoor laten school en peuterspeelzaal veel kansen liggen om de overgang voor peuters nog soepeler te laten verlopen. G OPBRENGSTEN VAN VVE Vroegschool Voorschool G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken - - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode 3 - De inspectie doet geen uitspraken over de resultaten wanneer op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt zijn over de opbrengst van VVE (G1 en G2). 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8