DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DRIBBEL BASISSCHOOL DE NOORD

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DRIBBEL BASISSCHOOL DE NOORD Locatie Peuterspeelzaal Basisschool De Brinnr. 14BV Plaats Ridderkerk Reg.nr Onderzoeksnummer Datum onderzoek Datum vaststelling rapport VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 9

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Ridderkerk. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Ridderkerk. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek Peuterspeelzaal en basisschool De zijn twee van de (voor)scholen die bezocht zijn door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locaties weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 9

3 Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 15, waarvan 5 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 15, waarvan 5 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 20, waarvan 5 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 22, waarvan 4 doelgroepkleuters VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 9

4 2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal en basisschool De zitten in hetzelfde gebouw en hebben veel informele contacten met elkaar. Bijna driekwart van de peuters van stromen door naar De. Peuterspeelzaal werkt met een erkend VVE-programma. Basisschool de heeft jaren geleden, toen het aantal gewichtenkinderen daalde, besloten over te stappen van een VVEprogramma naar een programma dat beter aansloot bij de leerlingenpopulatie in groep 1/2. Dit betekent dat De formeel niet beschouwd kan worden als een VVE-school. Omdat de school wel contacten heeft met een voorschool en ook waarde hecht aan een scan van de kwaliteit van het onderwijs aan leerlingen in groep 1/2, is De wel meegenomen in het onderzoek naar de kwaliteit van VVE. VVE wordt in dit onderzoek bij De echter meer opgevat als onderwijs aan het jonge kind. Op peuterspeelzaal werken pedagogisch medewerkers die respectvol en op een warme manier omgaan met peuters. Hierdoor is sprake van een veilig en warm pedagogisch klimaat, waarin peuters onbekommerd kunnen spelen en ontwikkelen. Basisschool De heeft te maken gehad met veel wisselingen in personeel. In de kleutergroepen is ook veel veranderd, waardoor op dit moment niet in alle groepen voldoende kennis en ervaring is op het gebied van onderwijs aan het jonge kind. Waar de school echter in uitblinkt is het volgen van de ontwikkeling van de kleuters en het gebruiken van deze informatie om planmatig gerichte zorg en begeleiding in te zetten. Voor zowel de peuterspeelzaal als de school zijn nog ontwikkelingen mogelijk op het gebied van de ouderparticipatie, de kwaliteitszorg en de doorgaande lijn. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 9

5 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 3 - getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) : Piramide De : Schatkist A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 - A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 2 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 - A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor Twee en een half jaar oud VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 - A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 - A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 3 2 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 2 - De leerkrachten in de groepen 1/2 beschikken niet over extra handen in de groep en werken ook niet bewust met kleine groepen. Omdat de leerkracht haar aandacht bij alle kinderen moet houden komen specifieke aspecten van VVE, zoals observeren, kleine kring-activiteiten en spelbevordering, in het gedrang (A3). De leerkrachten zijn niet geschoold voor een VVE-programma. Daarnaast is één leerkracht ook niet geschoold voor het programma dat nu gebruikt wordt in de kleutergroepen (A5.4). De peuterspeelzaal heeft nog geen opleidingsplan voor alle pedagogisch medewerkers die VVE aanbieden, om de kennis en competenties voor VVE te verbeteren of te behouden (A5.5). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 3 B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool 2 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 3 B7 Rekening houden met de thuistaal 2 2 Beide locaties hebben nog geen vastgesteld ouderbeleid gericht op effectieve ouderparticipatie in het kader van VVE. Het gaat hierbij om het beantwoorden van vragen zoals: Op welke wijze willen wij dat de ouders actief de ontwikkeling van hun kinderen stimuleren? Welke concrete doelen stellen wij op dit gebied? Wat voor ouders hebben wij? En op welke ouders gaan wij ons richten? Wat zijn hun mogelijkheden en wensen? Welke activiteiten kunnen wij uitvoeren om onze doelen te bereiken? De peuterspeelzaal geeft ouders wel boekjes mee over het actuele thema en suggesties voor activiteiten thuis. Het is echter niet duidelijk of ouders dit ook daadwerkelijk gebruiken. De ouders VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 9

6 die de inspectie gesproken heeft gaven bovendien aan dat ze nog moeite hebben met het lezen van de Nederlandse taal, waardoor deze boekjes hun doel voorbij schieten. Ook gaven de ouders aan dat de peuterspeelzaal de ouders voorafgaand aan de plaatsing van hun peuter, weinig gerichte informatie geeft over het VVE-programma en welke doelen de peuterspeelzaal hiermee voor ogen heeft. Om ouders daadwerkelijk te stimuleren actief met hun kind ontwikkelingsgerichte activiteiten uit te voeren is het van belang minder aanbodgericht te werk te gaan en meer vraaggericht, waarbij het uitgangspunt is, dat ouders en leerkrachten/leidsters samen het beste willen voor het kind. De peuterspeelzaal kan hier al een eerste stap zetten door alle ouders minimaal 2 keer per jaar uit te nodigen voor een 10-minutengesprekje om te vertellen hoe de ontwikkeling van hun kind verloopt. Bij voorkeur aan de hand van een observatiesysteem, dat zicht geeft op de brede ontwikkeling van het kind. Ook is het van belang dat zowel de school als de peuterspeelzaal rekening houden met de taalvaardigheid van de ouders en hier bewust hun activiteiten op afstemmen. Bijvoorbeeld door vertalingen mee te geven of door meer mondelinge toelichting. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 3 werkt met een erkend VVE-programma en volgt dit programma volledig. Er worden heldere planningen gebruikt en de taalontwikkeling is voldoende in het programma verankerd. In de planning is echter niet duidelijk op welke wijze de pedagogisch medewerkers de mogelijkheden benutten die het programma biedt om te differentiëren naar leeftijd en ontwikkelingsniveau (C1.4). Hoewel de school niet werkt met een erkend VVE-programma (C1.1), voldoet het wel aan de eisen die aan een VVE-programma gesteld worden. De vier ontwikkelingsgebieden komen voldoende aan bod. Bovendien heeft de school bewust gekozen voor een programma dat goed aansluit bij de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Er zijn duidelijke planningen en ook de differentiatie naar leeftijd en ontwikkelingsniveau is vastgelegd. C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische 3 2 gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de 3 2 persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend De pedagogisch medewerkers van hebben een warme en respectvolle benadering van de peuters. De kinderen worden gestimuleerd in hun sociale vaardigheden en zelfstandigheid en er zijn voldoende momenten waarop de kinderen leren dat bepaald gedrag ongewenst is en ook waarom dit niet wenselijk is. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 9

7 In de kleutergroepen zijn nog duidelijke verschillen te zien. Niet in alle groepen wordt er adequaat ingespeeld op ongewenst gedrag. Het is hierbij vooral belangrijk aan te geven waarom bepaald gedrag niet gewenst is en om aan te moedigen dat de kinderen problemen samen oplossen. De inspectie heeft hier nog wat gemiste kansen gezien. C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op 2 - elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen 2 2 kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de 2 2 kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 2 2 (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief 2 2 C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen 2 3 Het educatief handelen, oftewel het actief stimuleren van de ontwikkeling van de kinderen, is op beide locaties nog een aandachtspunt, al heeft de inspectie in één kleutergroep ook goede voorbeelden hiervan gezien (C3.1). De beide pedagogisch medewerkers van kunnen hun activiteiten meer op elkaar afstemmen en hierdoor beiden meer educatief bezig zijn. Een lange grote kringactiviteit kan bijvoorbeeld vervangen worden door twee kleine kringactiviteiten, waarbij bijvoorbeeld een onderscheid gemaakt wordt tussen de jongste en oudste peuters. Hierdoor wordt meer effectief gebruik gemaakt van de dubbele bezetting. Voor beide locaties is het belangrijk om vaker de kansen te benutten om kinderen net iets verder te brengen in hun ontwikkeling. Kinderen zelf probleempjes laten oplossen, stimuleren dat kinderen met elkaar praten en samenspelen en het spel verrijken door mee te spelen, de fantasie te prikkelen en elementen toe te voegen of juist weg te laten om de kinderen extra uit te dagen. Deze elementen komen nog niet genoeg uit de verf op beide locaties, waarbij het ontbreken van dubbele bezetting in de kleutergroepen een extra belemmering vormt (C3.5). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 4 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep 2 4 en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 4 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 4 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden De peuterspeelzaal maakt gebruik van de Cito-toetsen voor peuters Taal, Ordenen en Ruimte. Deze worden echter pas enkele maanden na het derde levensjaar afgenomen en het kan zelfs VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 9

8 voorkomen dat ze pas tegen het vierde jaar worden afgenomen. Bij zorgkinderen wordt soms een observatielijst gebruikt op het gebied van motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Omdat het vroeg signaleren van problemen een belangrijk aspect van VVE is, gaat de inspectie er van uit dat al enkele maanden na plaatsing op de peuterspeelzaal een eerste observatiemoment plaatsvindt en dat vanaf dat moment voor alle kinderen de brede ontwikkeling regelmatig in beeld gebracht wordt. Dit gebeurt op nog niet. Hierdoor ontbreekt het ook aan voldoende informatie om gerichte zorg en begeleiding in te zetten. De pedagogisch medewerkers kennen de kinderen goed en geven aan dat ze inspelen op de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van de kinderen, door individueel of in groepjes extra activiteiten aan te bieden. Deze zorg en begeleiding vindt echter nog niet planmatig plaats. Er wordt nog niet vastgelegd wat het gesignaleerde probleem is, welk actie ondernomen gaat worden met welk doel en wanneer en hoe gekeken wordt of de inspanningen resultaat hebben opgeleverd. Op De is dit hele proces juist een voorbeeld voor anderen. De brede ontwikkeling wordt gevolgd door middel van een observatiesysteem voor de brede ontwikkeling en toetsen voor taal, rekenen en de sociaal-emotionele ontwikkeling. De informatie die hieruit verkregen wordt bepaalt de zorg en begeleiding voor groepjes kinderen of individuele kinderen. Dit is terug te zien in de dagplanningen en handelingsplannen. Via het logboek en de kinderdagboeken is er een regelmatige evaluatie van de voortgang. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 3 2 E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 2 E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 3 E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties 2 2 verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 2 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken - 2 Binnen Peuter en Zo, waar toe behoort, is er een VVE-coördinator die verantwoordelijk is voor VVE. Binnen De is op dit moment nog niemand aangewezen die specifiek de kwaliteit van het onderwijs aan het jonge kind bewaakt (E1). De kwaliteit van VVE op wordt op dit moment nog niet systematisch geëvalueerd. De resultaten van de peutertoetsen zijn enkele jaren door de gemeente opgevraagd om te evalueren wat de resultaten zijn, maar de gemeente is hier een paar jaar geleden mee gestopt. Hoewel er zo nu en dan wel scholingen worden bezocht, gericht op aspecten van VVE, is dit niet gebaseerd op een evaluatie van VVE waaruit blijkt dat sommige aspecten nascholing verdienen. Het vasthouden van de kwaliteit van VVE is ook nog een aandachtspunt. Er wordt niet regelmatig nagegaan of de kwaliteit van de aangeboden VVE nog voldoet aan de standaarden die hiervoor gesteld zijn (of nog gaan worden) (E5). Bovenstaande geldt ook voor de school, maar dan op het gebied van het onderwijs aan het jonge kind. De school evalueert wel de resultaten van de kleuters, maar maakt hierbij nog geen onderscheid tussen kleuters die VVE in de voorschool gehad hebben en/of een doelgroepkind zijn. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 9

9 F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen 2 - naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 Er zijn voldoende contacten tussen de school en de peuterspeelzaal. Bijna driekwart van de peuters stroomt door naar De en er is voor deze peuters sprake van een warme overdracht. Gegevens worden gedeeld en de geboden zorg wordt besproken. Omdat de peuterspeelzaal en de groepen 1/2 aan dezelfde gang zitten, is de overgang voor de peuters heel soepel en vertrouwd. Toch stromen er ook nog kinderen door naar andere scholen en er is geen beleid vanuit de peuterspeelzaal of vanuit de gemeente om de doorstroom naar een vroegschool te bevorderen. Ondanks de goede contacten tussen De en kan de doorgaande lijn nog de nodige aandacht krijgen. Over het afstemmen van het aanbod, het ouderbeleid, het pedagogisch klimaat en het systeem van zorg en begeleiding kunnen meer concrete afspraken gemaakt worden. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken - - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode - 3 De inspectie doet geen uitspraken over de resultaten, wanneer op gemeentelijk niveau geen afspraken gemaakt zijn over wat de resultaten van VVE moeten zijn. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport Onderzoeksdatum: Pagina 9 van 9