RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE KRUIMELKRING

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE KRUIMELKRING Locatie Plaats Voorst (Twello) Onderzoeksnummer 1124 Datum onderzoek 8 november 2012 Datum vaststelling 18 december 2012 VVE-rapport 1124 Onderzoeksdatum: 8 november 2012 Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Voorst. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Voorst. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie: Werkwijze onderzoek is bezocht door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken; gesprekken met leidsters en leerkrachten; gesprekken met ouders; gesprekken met de interne coach van de peuterspeelzaal, de leerkracht van de startgroep, de directeur van basisschool De Oase en de bovenschoolse directie van PCBO. Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: de voorwaarden van VVE; de ouders; de kwaliteit van de educatie; het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden; het pedagogisch klimaat; het educatief handelen; de ontwikkeling, zorg en begeleiding; de kwaliteitszorg; de doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool; de resultaten van VVE. Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. VVE-rapport 1124 Onderzoeksdatum: 8 november 2012 Pagina 2 van 8

3 Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen Aantal peuters in groep a: 16, waarvan 10 doelgroeppeuters (startgroep peuters). Aantal peuters in groep b: 16, waarvan doelgroeppeuters (reguliere VVE-groep). Context Peuterspeelzaal is samen met een kinderdagverblijf (peuterplusgroep) gehuisvest in een gebouw met drie lokalen in de gemeente Voorst (Twello). De lokalen worden voor en na schooltijd ook benut door de buitenschoolse opvang. De peuterspeelzaal wordt op korte termijn overgenomen door een andere organisatie, te weten kinderopvangorganisatie het Kindercentrum. Dit schooljaar zijn peuterspeelzaal en basisschool De Oase gestart met een startgroep voor peuters. De startgroep is een gesubsidieerde pilot van het ministerie van OCW. De regie van de pilot ligt bij de directeur van de basisschool. Naast de startgroep peuters zijn er op de peuterspeelzaal drie reguliere peutergroepen. In de startgroep zitten de meeste doelgroeppeuters. Het streven van de peuterspeelzaal is dat, indien ouders hiervoor toestemming geven, alle doelgroepkinderen aan de startgroep deelnemen. In dit onderzoek zijn daarom de observaties in de startgroep als uitgangspunt genomen voor de beoordeling. Daar waar de oordelen in de reguliere groep niet overeen komen met die in de startgroep, is dit gemarkeerd (*) en van een toelichting voorzien. 2. HET TOTAALBEELD De kwaliteit van VVE op peuterspeelzaal is op de meeste onderzochte domeinen van voldoende niveau. Het gaat hierbij vooral om de condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, het ouderbeleid, het pedagogisch klimaat en educatief handelen, de externe zorg, de kwaliteitszorg en delen van de doorgaande lijn van de voor- naar de vroegscholen. In de condities, het ouderbeleid en het pedagogisch klimaat zijn enkele voorbeelden voor anderen vastgesteld. De verbeterpunten voor zowel de startgroep als de reguliere groep liggen in de zorg en begeleiding en de afstemming in de doorgaande lijn. VVE-rapport 1124 Onderzoeksdatum: 8 november 2012 Pagina van 8

4 . DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Voorst A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool Ja A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Startblokken van Basisontwikkeling en Puk & Ko A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 4* A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2,5 jaar VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 4* A5. Alle leidsters spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 2 De condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, zijn bijna geheel op orde en op meerdere indicatoren als een voorbeeld voor anderen gewaardeerd. In de startgroep krijgen de peuters vijf dagdelen per week (in totaal 12,5 uur) een VVE-aanbod. Dit is meer dan de wettelijke vereiste 10 uur per week en daarmee een voorbeeld voor anderen (A4.1). In de reguliere groep krijgen de doelgroepkinderen vier dagdelen VVE per week. In de startgroep staan een leidster (MBO- en MBO-4) en een leerkracht (HBO-opleiding) op de groep. Het opleidingsniveau is hiermee voorbeeld voor anderen (A5.2). In de reguliere groep zijn twee leidsters aanwezig. Alle leidsters en leerkrachten hebben de scholing voor het werken met het VVE-programma Startblokken gevolgd. Dit is een voorbeeld voor anderen (A5.4). Daarnaast hebben de leidsters en leerkrachten van de startgroep ook de scholing Opbrengstgericht werken met peuters gevolgd. Er is geen opleidingsplan voor de leidsters aanwezig. Dit is een verbeterpunt (A5.5). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake 2 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 4* B7 Rekening houden met de thuistaal 4 Het ouderbeleid laat een wisselend beeld zien. Enkele onderdelen vragen verbetering, terwijl andere indicatoren van voldoende niveau zijn of als voorbeeld voor anderen zijn benoemd. Het ontbreekt in de peuterspeelzaal aan een gericht VVE-ouderbeleid (B1). Het gaat hierbij om een analyse van de kenmerken van de ouderpopulatie, het vaststellen van wensen en mogelijkheden van ouders en het stellen van doelen. Ook de intake is een verbeterpunt (B). De peuterspeelzaal VVE-rapport 1124 Onderzoeksdatum: 8 november 2012 Pagina 4 van 8

5 hanteert een checklist tijdens het kennismakingsgesprek, maar dit formulier bevat (te) weinig vragen over de ontwikkelings-, gedrags- en kindkenmerken. Ook in het gesprek komt dit niet altijd aan de orde. Dit komt mede doordat de intake altijd met meerdere ouders tegelijk plaatsvindt. In positieve zin valt op dat ouders met kinderen in de startgroep elke zes weken een gesprek hebben met de leidster of leerkracht over hun kind. Tijdens dit gesprek worden de ouders gestimuleerd met hun kind te spelen (voorspelen naspelen) en de ouders krijgen daarbij instructie van de leidsters. Tevens benutten de leidsters en leerkrachten deze gesprekken om ouders te informeren over de ontwikkeling van de peuters. De inspectie waardeert dit als voorbeeld voor anderen (B6). In de reguliere groep worden ouders in de peuterperiode op één vast moment (na observatie van de kinderen) geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind. Daarnaast vindt er informatieoverdracht plaats tijdens de haal- en brengmomenten. Na de eerste observatie van de kinderen vindt er alleen een gesprek plaats met ouders indien de observatie hiertoe aanleiding geeft. Voor de reguliere groep is het aantal vaste overlegmomenten in de peuterperiode een verbeterpunt (B6). De inspectie verwacht dat alle ouders met peuters die een VVE-indicatie hebben, ten minste drie keer in de peuterperiode worden geïnformeerd. Voor ouders die het Nederlands minder goed beheersen, zijn meerdere kinderboeken in vijf talen aanwezig. Hierdoor kunnen ouders hun kind thuis voorlezen. Tevens is er gerichte aandacht voor de taal die thuis gesproken wordt, onder meer via een gerichte themabijeenkomst over tweetaligheid. Dit is een voorbeeld voor anderen (B7). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning * C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend * C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol 4 C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2. De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de 4 persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 2 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de 2 ontwikkeling van de individuele kinderen De uitvoering van VVE is voor de meeste onderdelen op orde, voor drie indicatoren een ontwikkelpunt en voor twee indicatoren een voorbeeld voor anderen. VVE-rapport 1124 Onderzoeksdatum: 8 november 2012 Pagina 5 van 8

6 Het aangeboden programma In de startgroep wordt, net als in de reguliere groep, gewerkt met het integrale VVE-programma Startblokken van Basisontwikkeling. Daarnaast gebruiken de leidsters en leerkrachten in de startgroep ook de methode Puk & Ko. Zij maken daarbij gebruik van een jaarplanning van de thema s die aan bod komen en er is een weekplanning. In de reguliere groep is deze vooral gericht op activiteiten en in beperkte mate gericht op doelen. Ook is het aanbod gericht op de taalontwikkeling in de planning te beperkt. Dit zijn voor de reguliere groep verbeterpunten (C1.2 en C1.). Het pedagogisch klimaat Tijdens de observaties is gezien dat rust, ruimte en structuur wordt gecreëerd om te kunnen spelen en te leren. De leidsters en leerkrachten handelen respectvol en stellen heldere gedragsgrenzen. Zij treden de kinderen uitermate positief en ondersteunend tegemoet. De inspectie waardeert dit als voorbeeld voor anderen (C2.1). Ook bieden de leidsters en leerkrachten de peuters mogelijkheden om hun sociale vaardigheden te ontwikkelen. De peuters spelen relatief veel samen en de leidsters en leerkrachten leren de kinderen op een goede manier (namelijk met woorden) conflicten op te lossen. De wijze waarop zij dit doen is een voorbeeld voor anderen (C2.). De inspectie is positief over de manier waarop de leidsters en leerkrachten de kinderen stimuleren in hun zelfstandigheid. De peuters worden gestimuleerd zelf hun jasjes aan te doen, werkjes te pakken en op te ruimen. Echter, het ontbreekt in de ruimte aan dagritmekaarten. De zelfstandigheid van de kinderen kan door een visualisatie van het dagritme en de regels bevorderd worden. Dit is nu een ontwikkelpunt (C2.4). Het educatief handelen De leidsters en leerkrachten hebben duidelijke afspraken over de rolverdeling in de groep. De taalontwikkeling van de peuters is een voortdurend aandachtspunt tijdens het spelen. De leidsters en leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen door het stellen van open vragen en door actief mee te doen met het spel. Een verbeterpunt is het afstemmen van de activiteiten op verschillen in ontwikkeling van de peuters (C.7). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep 2 en het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2. De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Het systeem van zorg en begeleiding is voor de Kruimelkring een verbeterpunt (D1.1 t/m D1.4). De leidsters en leerkrachten volgen de ontwikkeling van de peuters op verschillende ontwikkelingsgebieden door dagelijkse observaties. Deze worden ook vastgelegd en dienen als basis voor het handelen. Daarnaast is er sprake van systematische observaties op twee momenten (na 4 maanden en bij jaar en 9 maanden) met behulp van het overdrachtsformulier dat in overleg met de gemeente wordt gebruikt. Op dit formulier ontbreekt de signalering ten aanzien van de rekenkundige ontwikkeling. Bovendien verwacht de inspectie dat er minimaal drie observatiemomenten zijn in de peuterperiode (D1.1). De peuterspeelzaal geeft aan de momenten VVE-rapport 1124 Onderzoeksdatum: 8 november 2012 Pagina 6 van 8

7 waarop observaties worden gedaan en de inhoud van de observatieformulieren te gaan bespreken met de gemeente. In de startgroep zijn de leidsters en leerkrachten recent gestart met het afnemen van peutertoetsen. Op korte termijn wordt ook een gestructureerd observatie-instrument ingezet. Hiermee is zicht op verbetering. Er is nog geen sprake van planmatige zorg- en begeleiding van de peuters (in de hele groep, de kleine groep en het individuele kind) ten aanzien van de taalontwikkeling of de andere ontwikkelingsgebieden (D1.2 en D1.4). Ook ontbreekt een systematische en vastgelegde evaluatie (D1.). Dit is in de startgroep in ontwikkeling. De externe zorg is wel van voldoende niveau. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool * E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E De voor- c.q. vroegschool evalueert de VVE-resultaten van alle kinderen * E4 De voor- c.q. vroegschool werkt planmatig aan VVE-verbetermaatregelen * E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar VVE-educatie 2 De kwaliteitszorg gericht op VVE is in de startgroep grotendeels op orde. In de reguliere groep vraagt de kwaliteitszorg VVE op alle onderdelen versterking. De directeur van De Oase verzorgt de VVE-coördinatie in de startgroep. In de reguliere groep is op organisatieniveau op dit moment niet voorzien in VVE-coördinatie. Van het jaarlijks evalueren van de kwaliteit van VVE is in de groepen nog geen sprake (E2). Het evalueren van de opbrengsten van de kinderen maakt deel uit van de pilot Startgroep peuters. In de reguliere groep gebeurt dit niet (E). Elke maand vindt op de peuterspeelzaal regulier overleg plaats tussen de leidsters. De verbetermaatregelen bij VVE komen daar aan bod. Het ontbreekt echter aan een overzicht van de gemaakte afspraken en aan andere manieren om de kwaliteit van VVE te borgen. Dit is een verbeterpunt (E5). F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen 2 naar een vroegschool F De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht * F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd * F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar 2 afgestemd De startgroep is tot stand gekomen door intensieve samenwerking van de voor- en de vroegschool. Van VVE-coördinatie tussen de reguliere groep en de vroegschool is geen sprake (F1). Bij de overgang van de voor- naar de vroegschool is in de reguliere groep overwegend sprake van een schriftelijke overdracht naar zo n vijf scholen in Twello (F). Alleen in uitzonderlijke gevallen vindt een warme overdracht plaats. In de startgroep vindt voor de doelgroepkleuters altijd een warme overdracht plaats. Het aanbod in de startgroep en basisschool De Oase is op elkaar afgestemd. Dit is in mindere mate het geval bij de reguliere groep (F4). Van afstemming tussen de peuterspeelzaal en de basisscholen in het pedagogisch klimaat, educatief handelen, ouderbeleid en zorg en begeleiding is geen sprake. Dit zijn verbeterpunten (F5, F6 en F7). VVE-rapport 1124 Onderzoeksdatum: 8 november 2012 Pagina 7 van 8

8 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 1124 Onderzoeksdatum: 8 november 2012 Pagina 8 van 8