Ruimteweer: de impact van zonnestormen op aarde Cis Verbeeck Koninklijke Sterrenwacht van België Open Deur Dagen Koninklijke Sterrenwacht van België, 11-12 oktober 2014 Feb 08, 2008 Space Weather: international Solar-Terrestrial Centre of Excellence affairs and beyond
Atmosfeer van de zon Fotosfeer Zonneoppervlak 500 km diep Geen vast oppervlak, maar ondoorzichtig Temperatuur: 6000 C Verschijnselen: Zonnevlekken Fakkelvelden Carrington (1853): Rotatie rond eigen as: 27.3 dagen 400 430 490 520 590 650 CaK CaH Fe Hβ Mg Fe Na Hα
Zonnevlekken
Zonnevlekken
Zonnevlekken 14 FEB 2011
De 11-jarige zonnecyclus Zonnevlekkengetal, KSB Ukkel (RWC, WDC)! R. Wolf (19de E) introduceerde het Wolfgetal of zonnevlekken-index.! uitzonderlijk lang en diep minimum! vorige cyclus: langst durende cyclus van laatste 180 jaar!
Zonnecyclus! LANGE TERMIJN" P. BRUEGEL DE OUDE, 1565 - SPÖRER MINIMUM kleine ijstijd 6ºC kouder ~2ºC kouder zomerloos 1816
Atmosfeer van de zon Corona Zeer heet Tussen 1 en 3 miljoen C Straalt vooral in EUV en röntgen Zeer ijl 1.000* beter dan vacuüm met een ionenpomp 1.000 miljard maal ijler dan fotosfeer Vorm verandert doorheen zonnecyclus Actieve gebieden: coronale lussen, sterk magneetveld Foto Koen Van Gorp, 29/3/2006 Zonnewind Hoge temperatuur drijft deeltjes van zon weg 200-500 km/s, maar tot 3 000 km/s bij zonneuitbarstingen Ter hoogte van de aarde: 100 000 C - 1 miljoen C
Om goed te zien, moet je alles zien Wit licht X-stralen
Om goed te zien, moet je alles zien Wit licht Extreem ultraviolet
alle omstandigheden op de zon en in de zonnewind, magnetosfeer, ionosfeer en thermosfeer die de prestaties en de betrouwbaarheid van technologische systemen in de ruimte en op grond kunnen beïnvloeden en die een gevaar kunnen betekenen voor het menselijk leven of de gezondheid. NSWP Het ruimteweer
Ultraviolet licht MINUTEN Zonnewind 1-4 DAGEN Energetische deeltjes 30 MINUTEN
UITBARSTINGEN Ultraviolet licht ZONNEVLAM Zonnewind + MAGNETISCHE WOLK CORONAAL GAT Energetische deeltjes ENERGETISCHE DEELTJES
UITBARSTINGEN STORMEN Ultraviolet licht Radiostorm ZONNEVLAM Zonnewind + Geomagnetische storm MAGNETISCHE WOLK CORONAAL GAT Energetische deeltjes Deeltjesstorm ENERGETISCHE DEELTJES
UITBARSTINGEN STORMEN BESCHERMING Radiostorm ZONNEVLAM IONOSFEER + Geomagnetische storm MAGNETISCHE WOLK CORONAAL GAT Deeltjesstorm AARDS MAGNEETVELD ENERGETISCHE DEELTJES
Radiostormen
Oorzaak radiostorm: zonnevlammen 500x meer X-stralen van de zon! Reistijd: 8 minuten Doet ionosfeer aan dagzijde uitzetten Storingen in radiocommunicatie
Effecten radiostorm Verstoorde radiocommunicatie GPS onnauwkeurig Satellieten worden afgeremd Statische elektriciteit op satellieten
Geomagnetische stormen
Oorzaken geomagnetische storm: 1. Magnetische Wolk of Coronale Massa-Ejectie (CME)
Filament-uitbarsting
Oorzaken geomagnetische storm: 2.Snelle zonnewind van coronaal gat
Effecten geomagnetische storm I Problemen met GPS-gestuurde boringen Poollicht Schade aan hoogspanningslijnen en pijpleidingen Onnauwkeurige GPS Waremme, JM Maillard
Effecten geomagnetische storm II Schade aan en verlies van satellieten Satellieten worden afgeremd Oriëntatieproblemen satellieten
Effecten geomagnetische storm III: poollicht Als energetische deeltjes langs de veldlijnen van het geomagnetische veld bewegen en botsen met deeltjes uit de atmosfeer Zowel aan noord- als zuidpool Noordelijke richting, lokale middernacht Kleuren In België: tiental keer / 11 jaar >200 km: zuurstof: rood <200 km: stikstof: blauw <200 km: zuurstof: groen (<100 km: stikstof: krimson) G. Gonzales, Iowa State University, Okt 2003
Protonenstormen
Oorzaken protonenstorm Protonen tussen zon en aarde worden enorm versneld door zonnevlam of magnetische wolk Energetische deeltjes (vooral protonen) komen op aarde aan met bijna de lichtsnelheid
Effecten protonenstorm I (Polaire) vluchten: Verhoogde straling Verstoorde radio-communicatie over de polen
Effecten protonenstorm II Gevaar voor astronauten Schade aan en verlies van satellieten
Omwille van protonen: lancering Antares-raket en Cygnus cargo uitgesteld! (NASA, 8/1/2014) Protonen 1/1: ongestoorde ionosfeer 8/1: verstoorde ionosfeer Uitbarsting 7 januari 2014
Meer weten? http://sidc.be http://www.sidc.be/registration/registration_main.php Vragen?