Inleiding Astrofysica college 6
|
|
- Pieter Pieter-Jan Bauwens
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inleiding Astrofysica college 6
2 Onze zon en de sterren De opbouw van de zon Binnen in de ster: opaciteit - Hoe lichtdoorlatend is het gas? Veel tegenwerking zorgt voor een heter gas. In de zon botst een foton ongeveer elke cm op een elektron, en wordt verstrooid in een willekeurige richting à random walk. Random walk: N=aantal botsingen Afgelegde weg naar buiten: x 1 cm R= km = 7x10 10 cm à N=5x10 21 C= km/sec à reistijd = 5000 jaar (eigenlijk nog veel langer!)
3 Onze zon en de sterren De opbouw van de zon Binnen in de ster: energietransport Granulatie = convectiecellen
4 Helioseismologie (asteroseismologie) hoe we binnen in een ster kunnen kijken Frequenties van trillingen hangen af van dichtheid als functie van straal
5 Onze zon en de sterren De opbouw van de zon De fotosfeer van de zon: de buitenste laag van de zon die we kunnen zien (als functie van golflengte). Zonnevlek Randverzwakking (limb darkening)
6 Hoe diep kunnen we in de zon kijken? Optische diepte: Absorptie coefficient (cm 2 /g) (opacity) Dichtheid (g/cm 3 ) Weglengte door gas/medium I 0 I Fotosfeer: Dichtheid = 3.0e-7 g/cm^3 k=0.1 g/cm^2
7
8 Magnetisch veld en zonnevlekcyclus (11 jaar)
9 Differentiele rotatie
10 Zonnevlekken en ons klimaat Kleine ijstijd!
11 Flares en protuberansen De zonnecorona is heel heet à 1x10 6 graden
12 Zonnestormen en Noorderlicht
13 Onze zon en de sterren Andere sterren
14 Sterren zijn bijna zwartlichaamstralers Kleur geeft de oppervlakte-temperatuur (fotosfeer) aan Helderheid (+ afstand + temperatuur) geeft grootte van ster
15 Astrofysica: licht, atomen en energie Korte herhaling VWO Quantumfysica, atomen en spectraallijnen Een atoom bestaat uit een kern van protonen en neutronen, met daar omheen electron(en). Electronen zijn deeltjes met een golfkarakter met specifieke energieniveaus in het atoom. Een electron dat naar een lager energie-niveau terugvalt zendt een foton uit met een specifieke energie (golflengte). Waterstofatoom spectraallijnen
16 Astrofysica: licht, atomen en energie Licht als foton - een energiepakketje Quantumfysica, atomen en spectraallijnen Het waterstofspectrum
17 Astrofysica: licht, atomen en energie Elk atoom heeft zo zijn eigen vingerafdruk
18 Onze zon en de sterren Het classificeren van sterren Sterren hebben verschillende absorptielijnen met temperatuur O, B, A, F, G, K, M à onderverdeeld in subklassen bijv. G2 O: blauw; T> 30,000 K B: blauwwit: 10,000-30,000 K A: wit: K F: geelwit: K G: geel: K K: oranje: K M: rood: K
19 helderheidsklassen Klasse Omschrijving I Superreuzen II III IV V Heldere Reuzen Reuzen Subreuzen Hoofdreeksterren
20 Onze zon en de sterren Het Hertzsprung Russel-diagram
21
22
23 Begrijpen van HR diagram à massa s van sterren. Dubbelsterren (stellar binaries) geven meting van stermassa s. Baansnelheid kan gemeten worden dmv Doppler effect: Aarde Geeft massa s van beide sterren.
24 Massa-lichtkracht relatie op de hoofdreeks Dus, zware sterren verbranden hun waterstof veel sneller dan lichte sterren à leven veel korter!
25 Oorsprong van de massa-lichtkracht relatie 4 1 H à 4 He: 15 miljoen Kelvin nodig om coulombkrachten te overwinnen. In de zon: Proton-proton cyclus
26 Oorsprong van de massa-lichtkracht relatie 4 1 H à 4 He Zwaardere steren: CNOcyclus
27 Oorsprong van de massa-lichtkracht relatie Reactie-snelheid sterke functie van kern-temperatuur: Kern-temperatuur is afhankelijk van massa van ster.
28 Onze zon en de sterren Het Hertzsprung Russel-diagram
29 Onze zon en de sterren Na de hoofdreeks: Wanneer het waterstof opraakt in de sterkern à al het waterstof in de kern is omgezet in helium. à kern van puur helium, maar waterstof brandt in een schil à geen energieproductie in de kern à wordt kleiner à kleiner wordende kern levert veel zwaartekrachtsenergie à de energie laat de temperatuur stijgen en versneld kernfusie à veel hogere energieproductie laat ster flink uitdijen. à buitenste lagen koelen flink af. à Rode Reus à Heliumkern groeit tot deze ook ontbrandt à triple alfa proces: 3He à C C + He à O
30 Waterstof à helium kernfusie (proton-proton cyclus/ CNO cyclus) Inert helium Helium à koolstof/zuurstof kernfusie (triple-alfa reactie) Inert koolstof/zuurstof Hoofdreeks 9 Gjr Reuzentak (1 Gjr) Asymptotische reuzentak
31 Einde kernfusie He-fusie in schil Asymptotische reuzentak Lichtkracht (L zon ) Evolutie van de zon H-fusie (9 Gjr) He-fusie in kern (100 Mjr) He-ontsteking H-fusie in schil ( 1 Gjr) rode reuzentak Effectieve temperatuur (K)
32 Onze zon en de sterren Wanneer het waterstof opraakt in de sterkern Lichtste sterren: à De lichtste sterren (0.1 Mzon) verbranden hun waterstof heel langzaam à Ze ondergaan volledige convectie kunnen lang waterstof blijven fuseren. à tot zo n miljard jaar op de hoofdreeks Sterren van zo n <0.5 Mzon gaan geen helium verbranden Nog geen van deze sterren oud genoeg in het heelal! 0.08 Mzon à nooit H-verbranding (alleen deuterium) Bruine Dwerg
33 Onze zon en de sterren Wanneer het waterstof opraakt in de sterkern Zware sterren: à zware sterren gaan steeds zwaardere elementen fuseren, tot aan ijzer! Waterstof fusie Helium fusie koolstof fusie Zuurstof fusie Neon fusie Magnesium fusie Silicium fusie ijzerkern
34 Onze zon en de sterren Sterevolutie in het HR diagram
Inleiding Astrofysica college 5
Inleiding Astrofysica college 5 Methoden Afstanden tot de dichtstbijzijnde sterren zijn >100,000x groter dan tot planeten in ons zonnestelsel Stralen zelf nauwlijks licht uit à miljoenen/miljarden keren
Nadere informatieInleiding Astrofysica College 5 17 oktober Ignas Snellen
Inleiding Astrofysica College 5 17 oktober 2014 13.45 15.30 Ignas Snellen Ons zonnestelsel Planetoiden, kometen en dwergplaneten Pluto en de Kuipergordel NASA s New Horizon Mission naar Pluto Ons zonnestelsel
Nadere informatieInleiding Astrofysica
Inleiding Astrofysica Hoorcollege VIII 5 november 2018 Samenvatting hoorcollege VII n Detectie van exoplaneten n Sterren n Fysieke eigenschappen n Dubbelsterren n Steratmosfeer n Herzsprung-Russel Diagram
Nadere informatiesterren en sterevolutie
Sterrenkunde Olypiade 2015 les 1: sterren en sterevolutie Onno Pols Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen 1 de zon: de dichtstbijzijnde ster 2 de zon: de dichtstbijzijnde ster de zon is
Nadere informatieSterstructuur. Wordt samengehouden door zwaartekracht
Sterstructuur Ster = gasbol Wordt samengehouden door zwaartekracht Oppervlaktetemperatuur Zon ~ 6000 K Ontsnappingssnelheid: (2GM/R)1/2 = 600 km/s Ook H atomen gebonden! Straalt energie uit (L = 3.9 1026
Nadere informatie13 Zonnestelsel en heelal
13 Zonnestelsel en heelal Astrofysica vwo Werkblad 51 LEVENSLOOP VAN STERREN In deze opdracht ga je na hoe de levensloop van een ster eruit ziet, en wat dat betekent voor het leven op aarde. Uit het HRD
Nadere informatieInleiding Astrofysica
Inleiding Astrofysica in 110 vragen en 21 formules Henk Hoekstra, Universiteit Leiden, 2018 Het tentamen van het vak Inleiding Astrofysica (IAF) zal uit twee delen bestaan. In het eerste deel (30% van
Nadere informatieInleiding Astrofysica
Inleiding Astrofysica Hoorcollege V 8 oktober 2018 Praktische aspecten n Woensdag eerste werkcollege n Indeling werkgroepen (zalen in Huygens): n WG1: Stan Barmentloo, 204 n WG2: Gerben Jolink, 207 n WG3:
Nadere informatieEvolutie van Zon en Sterren
Evolutie van Zon en Sterren E.P.J. van den Heuvel Universiteit van Amsterdam 12 December 2018, Amersfoort Zon en planeten op dezelfde schaal weergegeven Massa 330 000 maal Aarde 70 % Waterstof, 28% Helium
Nadere informatieAfstanden in de astrofysica
Afstanden in de astrofysica Booggraden, boogminuten en boogseconden Een booggraad of kortweg graad is een veel gebruikte eenheid voor een hoek. Een booggraad is per definitie het 1/360-ste deel van een
Nadere informatieSterren en sterevolutie Edwin Mathlener
Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener Kosmische raadselen? Breng ze in voor de laatste les! Mail uw vragen naar info@edwinmathlener.nl, o.v.v. Sonnenborghcursus. Uw vragen komen dan terug in de laatste
Nadere informatieSterrenkunde Ruimte en tijd (6)
Sterrenkunde Ruimte en tijd () Om het geheugen op te frissen, even een korte inhoud van het voorafgaande: Ruim tien miljard jaar geleden werd het heelal geboren uit een enorme explosie van protonen, neutronen,
Nadere informatieOverzicht (voorlopig) Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015
Vandaag: Frank Verbunt Het heelal Nijmegen 2015 vroedvrouwen in Nijmegen zwaartekracht vs. druk het viriaal theorema energie-transport kernfusie Overzicht (voorlopig) 4 mrt: Kijken naar de hemel 11 mrt:
Nadere informatieVan Zonnestelsel tot Ontstaan Heelal Leeuwarden, jan-april 2013. Leven van Sterren. Paul Wesselius, 11 maart 2013. 11-3-2013 Leven van sterren, HOVO 1
Van Zonnestelsel tot Ontstaan Heelal Leeuwarden, jan-april 2013 Leven van Sterren Paul Wesselius, 11 maart 2013 11-3-2013 Leven van sterren, HOVO 1 Inhoud Sterrenleven Inleiding Geboorte van Sterren Sterren
Nadere informatieSTERREN EN MELKWEGSTELSELS
STERREN EN MELKWEGSTELSELS 4. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Outline Helium-verbranding Degeneratiedruk Witte dwergen Neutronensterren
Nadere informatieAstrofysica. Ontstaan En Levensloop Van Sterren
Astrofysica Ontstaan En Levensloop Van Sterren 1 Astrofysica 9 avonden Deeltjestheorie als rode draad Energie van sterren Helderheden Straling en spectrografie HR diagram Diameters en massa 2 Astrofysica
Nadere informatieSterrenstof. OnzeWereld, Ons Heelal
Sterrenstof OnzeWereld, Ons Heelal Mesopotamie: bestudering van de bewegingen aan het firmament vooral voor astrologie. Veel van de kennis, ook over bedekkingen (waaronder maans- en zonsverduisteringen)
Nadere informatieHertentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2015,
Hertentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2015, 14.00-17.00 Let op lees onderstaande goed door! *) Dit tentamen omvat 4 opdrachten. De eerste opdracht bestaat uit tien individuele kennisvragen. Deze
Nadere informatieInleiding Astrofysica College 2 15 september 2014 13.45 15.30. Ignas Snellen
Inleiding Astrofysica College 2 15 september 2014 13.45 15.30 Ignas Snellen Samenvatting College 1 Behandelde onderwerpen: Sterrenbeelden; dierenriem; planeten; prehistorische sterrenkunde; geocentrische
Nadere informatieOnze Zon is een doodgewone gele ster. Inleiding sterren. Energiebron: hydrostatisch evenwicht. De atmosfeer van de Zon
De Zon Inleiding sterr Onze Zon is e doodgewone gele ster. 109 x diameter aarde (maanbaan past erin!) 333.000 x zwaarder dan aarde dichtheid 1.4 gr/cm 3 (vergelijkbaar met Jupiter) rotatieperiode 25(+)
Nadere informatieInleiding Astrofysica
Inleiding Astrofysica in 122 vragen en 23 formules Henk Hoekstra, Universiteit Leiden, 2017 Het tentamen van het vak Inleiding Astrofysica (IAF) zal uit twee delen bestaan. In het eerste deel (30% van
Nadere informatieSterren en sterevolutie Edwin Mathlener
Sterren en sterevolutie Edwin Mathlener 100 000 lichtjaar convectiezone stralingszone kern 15 miljoen graden fotosfeer 6000 graden Kernfusie protonprotoncyclus E=mc 2 Kernfusie CNO-cyclus Zichtbare
Nadere informatieTentamen Inleiding Astrofysica 16 December 2015,
Tentamen Inleiding Astrofysica 16 December 2015, 14.00-17.00 Let op lees onderstaande goed door! *) Dit tentamen omat 4 opdrachten. De eerste opdracht bestaat uit tien indiiduele kennisragen. Deze ragen
Nadere informatieWaar is al dat lithium naartoe? Claude Doom
Waar is al dat lithium naartoe? Claude Doom 2 Lithium Johan August Arfvedson ontdekte lithium in 87 Lithium in de tabel van Mendeljev 3 3 protonen 3 elektronen 4 neutronen Lithium 4 Zilverwit alkalimetaal
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Hoofdstuk 10 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift gaat over dubbelsterren: twee sterren die als gevolg van de zwaartekracht om elkaar heen draaien. Deze systemen zijn van groot belang voor de sterrenkunde,
Nadere informatieInleiding Astrofysica College 8 9 november Ignas Snellen
Inleiding Astrofysica College 8 9 november 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen De chemische verrijking van het heelal o In het begin bestaat het heelal alleen uit waterstof, helium, en een beetje lithium o
Nadere informatieInleiding Astrofysica in 90 vragen en 18 formules Ignas Snellen, Universiteit Leiden, 2014
Inleiding Astrofysica in 90 vragen en 18 formules Ignas Snellen, Universiteit Leiden, 2014 Het tentamen van Inleiding Astrofysica zal uit twee delen bestaan. In het eerste deel (30% van de punten) zal
Nadere informatieEvolutie van Sterren. Hertzsprung-Russell Diagram. Generated by Foxit PDF Creator Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Evolutie van Sterren In dit artikel ga ik in op de evolutie van sterren. De nadruk zal liggen op de gebeurtenissen die zich plaatsvinden nadat de ster de hoofdgroep heeft verlaten de dood van de ster dus.
Nadere informatie6.1 de evolutie van sterren
N E D E R L A N D S E S A M E N VAT T I N G 6 Als je op een heldere nacht naar boven kijkt, kun je er een paar duizend zien. Maar die paar duizend is maar een heel klein gedeelte van het totale aantal
Nadere informatie11/15/16. Inleiding Astrofysica College 8 14 november Ignas Snellen. De melkweg
Inleiding Astrofysica College 8 14 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen De melkweg 1 De melkweg Anaxagoras (384-322 BC) en Democritus (500-428 BC): Melkweg bestaat uit verwegstaande sterren Galilei
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Sterren
Praktische opdracht ANW Sterren Praktische-opdracht door een scholier 2121 woorden 25 maart 2003 6,7 54 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Hoe vaak zouden onze voorouders wel niet naar de sterren gekeken
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 9.1 De hemel Wanneer s nachts naar een onbewolkte hemel wordt gekeken is het eerste wat opvalt de vele fonkelende sterren. Met wat geluk kan ook de melkweg worden gezien als een
Nadere informatieInleiding astrofysica Sterren 1. Sterren begrijpen. Inleiding Astrofysica. Het Hertzsprung-Russell diagram. Spectraal typen.
Inleiding astrofysica 003 Sterren begrijpen Spectraal typen Inleiding Astrofysica Paul van der Werf Sterrewacht Leiden Fysica: kwantumfysica en kernfysica klassieke mechanica en gravitatie gaswetten stralingsfysica
Nadere informatie13 Zonnestelsel en heelal
13 Zonnestelsel en heelal Astrofysica vwo Uitwerking basisboek 13.1 INTRODUCTIE 1 [W] Sterspectra 2 [W] Elektromagnetische straling 13.2 OPPERVLAKTETEMPERATUUR VAN STERREN 3 [W] Experiment: Spectra 4 [W]
Nadere informatieGevaar uit de ruimte
Gevaar uit de ruimte Gevaar uit de ruimte Hoe veilig is het leven op Aarde Wat bedreigt ons Moeten wij ons zorgen maken Wat doen we er tegen Gevaar uit de ruimte Gevaren zijn tijdgebonden en zitten meestal
Nadere informatieHet Quantummechanisch Heelal. prof.dr. Paul Groot Afdeling Sterrenkunde, IMAPP Radboud Universiteit Nijmegen
Het Quantummechanisch Heelal prof.dr. Paul Groot Afdeling Sterrenkunde, IMAPP Radboud Universiteit Nijmegen Late evolutiestadia 3 C 12 12 C O 16 Evolutie in het HRD Rode super reus Hoofdreeks 100 R_sun
Nadere informatieDe Fysica van Sterren. Instituut voor Sterrenkunde
De Fysica van Sterren Overzicht Sterrenkunde en de universaliteit van de natuurwetten Astro-fysica: wat is een ster? De kosmische cyclus van ontstaan en vergaan De vragen over het heelal zijn ook vragen
Nadere informatiePraktische opdracht ANW De levensloop van een ster
Praktische opdracht ANW De levensloop van een ster Praktische-opdracht door een scholier 2522 woorden 18 maart 2003 7 90 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Wij hebben er voor gekozen om ons werkstuk over
Nadere informatieBegripsvragen: Elektromagnetische straling
Handboek natuurkundedidactiek Hoofdstuk 4: Leerstofdomeinen 4.2 Domeinspecifieke leerstofopbouw 4.2.8 Astrofysica Begripsvragen: Elektromagnetische straling 1 Meerkeuzevragen Stralingskromme 1 [H/V] Het
Nadere informatieUitwerking Opgave Zonnestelsel 2005/2006: 1. 1 Het Zonnestelsel en de Zon. 1.1 Het Barycentrum van het Zonnestelsel
Uitwerking Opgave Zonnestelsel 2005/2006: 1 1 Het Zonnestelsel en de Zon 1.1 Het Barycentrum van het Zonnestelsel Door haar grote massa domineert de Zon het Zonnestelsel. Echter, de planeten hebben een
Nadere informatie5.6. Boekverslag door K woorden 22 december keer beoordeeld
Boekverslag door K. 1768 woorden 22 december 2011 5.6 56 keer beoordeeld Vak NLT 1. De straal van de aarde is 637800000 cm. Als deze afneemt tot 0.5 cm, dan is deze in verhouding 0.5/637800000 keer de
Nadere informatieDe Zon. N.G. Schultheiss
1 De Zon N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module is direct vanaf de derde of vierde klas te volgen en wordt vervolgd met de module De Broglie of de module Zonnewind. Figuur 1.1: Een schema voor kernfusie
Nadere informatieEvolutie van sterren
Evolutie van sterren In deze aflevering van VESTA eerst een overzicht van onze astronomische kennis tot ± 1945. [Voor een aantal Vestadonateurs misschien allang bekend]. Reeds in de verre oudheid wisten
Nadere informatieNeutrinos sneller dan het licht?
Neutrinos sneller dan het licht? Kosmische neutrinos Ed P.J. van den Heuvel, Universiteit van Amsterdam 24/10/2011 Zon en planeten afgebeeld op dezelfde schaal Leeftijd zon en planeten: 4,65 miljard jaar
Nadere informatieSTERREN EN MELKWEGSTELSELS
STERREN EN MELKWEGSTELSELS 3. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Hydrostatisch evenwicht Stralingstransport Toestandsvergelijking Stroomparallax
Nadere informatieExact Periode 7 Radioactiviteit Druk
Exact Periode 7 Radioactiviteit Druk Exact periode 7 Radioactiviteit Druk Exact Periode 7 2 Natuurlijke radioactiviteit Met natuurlijke radioactiviteit wordt bedoeld: radioactiviteit die niet kunstmatig
Nadere informatieEen mooi moment is er rond een honderdduizendste van een seconde. Ja het Universum is nog piepjong. Op dat moment is de temperatuur zover gedaald dat
1 Donkere materie, klinkt mysterieus. En dat is het ook. Nog steeds. Voordat ik u ga uitleggen waarom wij er van overtuigd zijn dat er donkere materie moet zijn, eerst nog even de successen van de Oerknal
Nadere informatieSpectroscopie. ... de kunst van het lichtlezen... Karolien Lefever. u gebracht door. Instituut voor Sterrenkunde, K.U. Leuven
Spectroscopie... de kunst van het lichtlezen... u gebracht door Instituut voor Sterrenkunde, K.U. Leuven Spectroscopie en kunst... Het kleurenpalet van het elektromagnetisch spectrum... Het fingerspitzengefühl
Nadere informatieTentamen Inleiding Astrofysica
Tentamen Inleiding Astrofysica 19 December 2017, 10.00-13.00 Let op lees onderstaande goed door! Dit tentamen omvat 5 opdrachten, die maximaal 100 punten opleveren. De eerste opdracht bestaat uit tien
Nadere informatieSchoolexamen Moderne Natuurkunde
Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 4 april 2005 Tijdsduur: 90 minuten Deze toets bestaat uit twee delen (I en II). In deel I wordt basiskennis getoetst via meerkeuzevragen. Deel II
Nadere informatieFrequentie = aantal golven per seconde op gegeven plek = v/λ = ν. Golflengte x frequentie = golfsnelheid
Golflengte, frequentie Frequentie = aantal golven per seconde op gegeven plek = v/λ = ν λ v Golflengte x frequentie = golfsnelheid Snelheid van het licht Manen van Jupiter (Römer 1676) Eclipsen van Io
Nadere informatie(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben.
Uitwerkingen HiSPARC Elementaire deeltjes C.G.N. van Veen 1 Hadronen Opdracht 1: Elementaire deeltjes worden onderverdeeld in quarks en leptonen. (a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met
Nadere informatieRADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN AFDELING STERRENKUNDE ANNA NELLES
RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN AFDELING STERRENKUNDE JÖRG R. HÖRANDEL ANNA NELLES Astronomisch Practicum 1 2010/11 Week 7 Inleveren voor 9 maart, in postvakje Astronomisch Practicum bij secretariaat Sterrenkunde
Nadere informatieHOVO cursus Kosmologie
HOVO cursus Kosmologie Voorjaar 011 prof.dr. Paul Groot dr. Gijs Nelemans Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen HOVO cursus Kosmologie Overzicht van de cursus: 17/1 Groot Historische inleiding
Nadere informatieSTERREN EN MELKWEGSTELSELS
STERREN EN MELKWEGSTELSELS 2. Insterstellair medium en stervorming Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Outline HII-gebieden Stof en interstellaire
Nadere informatieALGEMEENHEDEN STRUCTUUR VAN DE ZON WAARNEMEN IN WIT LICHT EIGEN WAARNEMINGEN HUIDIGE ZONNEACTIVITEIT
1 DE ZON ALGEMEENHEDEN STRUCTUUR VAN DE ZON WAARNEMEN IN WIT LICHT EIGEN WAARNEMINGEN HUIDIGE ZONNEACTIVITEIT 2 3 ALGEMEENHEDEN DE ZON Zon is een ster Bol met diameter van 1,4 miljoen km Ouderdom 4,5 miljard
Nadere informatieBasiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 8 Mei 2019
Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 8 Mei 2019 Deze les Zijn er nog vragen n.a.v. de vorige les? Deze les: Ontstaan zonnestelsel De Zon Ons zonnestelsel binnen het sterrenstelsel
Nadere informatieDe Zon Helderheid, afstand, temperatuur, kleur Dubbelsterren Veranderlijke sterren
Basiscursus Astronomie en Astrofysica Leeuwarden, jan.-apr. 2013 Samenstelling en opbouw van Jan de Boer, 4 maart De Zon Helderheid, afstand, temperatuur, kleur Dubbelsterren Veranderlijke sterren o 12
Nadere informatieHet Levend Heelal LEVEN EN DOOD VAN STERREN 1 EIGENSCHAPPEN VAN STERREN
Het Levend Heelal LEVEN EN DOOD VAN STERREN Dr. F.P. Israel, Sterrewacht Leiden 1 EIGENSCHAPPEN VAN STERREN 1.1 Aantallen Met het blote oog zijn aan de hemel ca. 3000 sterren te zien; het totaal aantal
Nadere informatieStervorming. Scenario: Jonge sterren komen voor in groepen (vormen dus samen, tegelijkertijd) Jeans massa. Voorbeelden:
Stervorming Jonge sterren komen voor in groepen (vormen dus samen, tegelijkertijd) Voorbeelden: - de open sterrenhopen (herinner de Pleiaden) - OB associaties (groepen met veel sterren van spectraaltype
Nadere informatieHoe meten we STERAFSTANDEN?
Hoe meten we STERAFSTANDEN? (soorten sterren en afstanden) Frits de Mul Jan. 2017 www.demul.net/frits 1 Hoe meten we STERAFSTANDEN? (soorten sterren en afstanden) 1. Afstandsmaten in het heelal 2. Soorten
Nadere informatie1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002
1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002 1 Kosmische straling Onder kosmische straling verstaan we geladen deeltjes die vanuit de ruimte op de aarde terecht komen. Kosmische straling is onder
Nadere informatieVariabele Sterren. Instability strip: Cepheiden RR Lyrae W Virginis sterren. Rode reuzen op de z.g. instability strip in het HR diagram
Variabele Sterren Cepheiden Lyrae W Virginis sterren ode reuzen op de z.g. instability strip in het H diagram De pulsatie en variabiliteit onstaan doordat in de buitenlagen van zulke sterren de He + nogmaals
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Hoofdstuk 7 Nederlandse samenvatting De zon is een hele gewone ster. Hij heeft een tamelijk kleine massa voor een ster en het heelal hangt vol met vergelijkbare sterren. De zon is ook nog eens in een rustige
Nadere informatieIn de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur).
2.1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een Elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische golf. Andere voorbeelden
Nadere informatie13 Zonnestelsel en heelal
13 Zonnestelsel en heelal Astrofysica vwo Werkblad 52 STRAAL EN MASSA VAN STERREN In deze opdracht ga je na hoe je de lijnen van gelijke straal en van gelijke massa in het HRD kunt plaatsen. Straal van
Nadere informatieTENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 15 DECEMBER,
Tentamen Inleiding Astrofysica Pagina 1 uit 8 TENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 15 DECEMBER, 14.00-17.00 LEES ONDERSTAANDE INFORMATIE GOED DOOR: DIT TENTAMEN OMVAT VIER OPGAVES OPGAVE 1: 2.0 PUNTEN
Nadere informatieOplossingen Vlaamse Sterrenkundeolympiade 2008
Oplossingen Vlaamse Sterrenkundeolympiade 2008 9 mei 2008 Multiple choice gedeelte vraag antwoord vraag antwoord 1 b 8 b 2 b 9 a 3 a 10 a 4 d 11 a 5 c 12 d 6 d 13 d 7 c 14 b Tabel 1: MC-antwoorden 1 Afstanden/Satellieten
Nadere informatieBasis Cursus Sterrenkunde. Namen van Sterren
Basis Cursus Sterrenkunde Namen van Sterren 1 Namen van sterren 1 Arabisch of Latijn (Betelgeuze, Algol, Spica, Polaris enz) 2 Per sterrenbeeld van helder naar zwak (α Lyrae, β Orionis, γ Cepheus, ώ Cassopeia)
Nadere informatieMaterie bouwstenen van het heelal FEW 2009
Materie bouwstenen van het heelal FEW 2009 Prof.dr Jo van den Brand jo@nikhef.nl 2 september 2009 Waar de wereld van gemaakt is De wereld kent een enorme diversiteit van materialen en vormen van materie.
Nadere informatieThermische Fysica 2 - TF2 Statistische Fysica en Sterevolutie
Thermische Fysica 2 - TF2 Statistische Fysica en Sterevolutie Joost van Bruggen 0123226 Universiteit Utrecht - Faculteit Natuur- en Sterrenkunde (2004) 1 2 Samenvatting In deze paper wordt met behulp van
Nadere informatieKosmische regen op Groningen
Kosmische regen op Groningen Wat is de samenstelling van de kosmische straling: protonen, zware kernen, neutrino s? Waar komen deze deeltjes met extreem hoge energie vandaan? Kunnen we met behulp van de
Nadere informatieSterrenkunde Ruimte en tijd (3)
Sterrenkunde Ruimte en tijd (3) Zoals we in het vorige artikel konden lezen, concludeerde Hubble in 1929 tot de theorie van het uitdijende heelal. Dit uitdijen geschiedt met een snelheid die evenredig
Nadere informatie12/2/16. Inleiding Astrofysica College november Ignas Snellen. Kosmologie. Studie van de globale structuur van het heelal
Inleiding Astrofysica College 10 28 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Kosmologie Studie van de globale structuur van het heelal 1 12/2/16 Afstanden tot sterrenstelsels Sommige sterren kunnen als
Nadere informatieInterstellair Medium. Wat en Waar? - Gas (neutraal en geioniseerd) - Stof - Magneetvelden - Kosmische stralingsdeeltjes
Interstellair Medium Wat en Waar? - Gas (neutraal en geioniseerd) - Stof - Magneetvelden - Kosmische stralingsdeeltjes Neutraal Waterstof 21-cm lijn-overgang van HI Waarneembaarheid voorspeld door Henk
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Op een heldere avond kunnen we aan de hemel een witte, op sommige plekken onderbroken band van licht tegenkomen. Wat we zien zijn miljoenen sterren die samen de schijf van ons eigen sterrenstelsel, de
Nadere informatieHoofdstuk 6 Vorming en evolutie van compacte dubbelsterren
Hoofdstuk 6 Vorming en evolutie van compacte dubbelsterren In dit proefschrift wordt onderzoek naar een bepaald type dubbelsterren beschreven. In hoofdstuk 6.1 geef ik een korte inleiding over het ontstaan
Nadere informatieJe weet dat hoe verder je van een lamp verwijderd bent hoe minder licht je ontvangt. Een
Inhoud Het heelal... 2 Sterren... 3 Herzsprung-Russel-diagram... 4 Het spectrum van sterren... 5 Opgave: Spectraallijnen van een ster... 5 Verschuiving van spectraallijnen... 6 Opgave: dopplerverschuiving...
Nadere informatieAlles om je heen is opgebouwd uit atomen. En elk atoom is weer bestaat uit protonen, elektronen en neutronen.
2 ELEKTRICITEITSLEER 2.1. Inleiding Je hebt al geleerd dat elektriciteit kan worden opgewekt door allerlei energievormen om te zetten in elektrische energie. Maar hoe kan elektriciteit ontstaan? En waarom
Nadere informatieDe levensloop van sterren.
De levensloop van sterren. Hierover had men wel een vaag idee: een ster zou beginnen als een rode reus, om daarna te gaan samentrekken tot een hete O ster om dan, afkoelend en inkrimpend, langs de hoofdreeks
Nadere informatieAarde Onze Speciale Woonplaats
Aarde Onze Speciale Woonplaats Wat Earth in space BEWOONBAARHEID voor intelligente wezens betreft is er geen betere planeet dan de AARDE! Wij leven op een doodgewoon rotsblok dat rond gaat om een middelmatige
Nadere informatieRuud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden
Ruud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden 19 februari 2009 Sterrewacht Leiden Astrochemiegroep Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 5 postdocs 12 promovendi (aio s)
Nadere informatieExact Periode 5 Niveau 3. Dictaat Licht
Exact Periode 5 Niveau 3 Dictaat Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is
Nadere informatiehet grote boek van de ruimte met professor astrokat Tekst van dr. dominic walliman Ontwerp en illustraties van ben newman
het grote boek van de ruimte met professor astrokat Tekst van dr. dominic walliman Ontwerp en illustraties van ben newman Iedere avond zetten de laatste stralen van de ondergaande zon de hemel in vlammende
Nadere informatieEvolved stars with circumstellar shells Oudmaijer, René Dick
Evolved stars with circumstellar shells Oudmaijer, René Dick IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieHet zonnestelsel en atomen
Het zonnestelsel en atomen Lieve mensen, ik heb u over de dampkring van de aarde verteld. Een dampkring die is opgebouwd uit verschillende lagen die men sferen noemt. Woorden als atmosfeer en stratosfeer
Nadere informatie(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben.
Werkbladen HiSPARC Elementaire deeltjes C.G.N. van Veen 1 Hadronen Opdracht 1: Elementaire deeltjes worden onderverdeeld in quarks en leptonen. (a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar
Nadere informatieThermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 4 december 2014
Thermodynamica rol in de moderne fysica Jo van den Brand HOVO: 4 december 2014 jo@nikhef.nl Kosmologie Algemene relativiteitstheorie Kosmologie en Big Bang Roodverschuiving Thermodynamica Fase-overgangen
Nadere informatieExact Periode 5. Dictaat Licht
Exact Periode 5 Dictaat Licht 1 1 Wat is licht? In de figuur hieronder zie je een elektromagnetische golf: een golf die bestaat uit elektrische en magnetische trillingen.(zie figuur). Licht is een elektromagnetische
Nadere informatieDe correcte bewering aankruisen: WAAR FOUT
Warmte en straling De correcte bewering aankruisen: WAAR FOUT - Lichtgolven noemt men ook wel elektromagnetische golven. - Het zichtbaar lichtspectrum is een klein onderdeel van het E.M -spectrum - Rood
Nadere informatie1 Welk van onderstaande schakelingen is geschikt om de remspanning te meten?
Domein F: Moderne Fysica Subdomein: Atoomfysica 1 Welk van onderstaande schakelingen is geschikt om de remspanning te meten? 2 Bekijk de volgende beweringen. 1 In een fotocel worden elektronen geëmitteerd
Nadere informatieGEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! SPECTROSCOPISCH ONDERZOEK VAN STERLICHT INTRODUCTIE
LESBRIEF GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! Deze NOVAlab-oefening gaat over spectroscopisch onderzoek van sterlicht. Het is een vervolg op de lesbrief Onderzoek de Zon. De oefening is bedoeld voor de bovenbouw
Nadere informatieWerkstuk ANW Supernova's
Werkstuk ANW Supernova's Werkstuk door een scholier 1622 woorden 18 oktober 2010 4,8 24 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ik heb het onderwerp supernova s gekozen omdat ik in dit onderwerp twee onderwerpen
Nadere informatieWetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%?
Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 23 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober 2017 1 / 27
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo
Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting door een scholier 1193 woorden 30 oktober 2012 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Scheikunde
Nadere informatie5,5. Samenvatting door een scholier 1429 woorden 13 juli keer beoordeeld. Natuurkunde
Samenvatting door een scholier 1429 woorden 13 juli 2006 5,5 66 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Natuurkunde samenvatting hoofdstuk 3 ioniserende straling 3. 1 de bouw van de atoomkernen. * Atoom: - bestaat
Nadere informatieCorrectievoorschrift Schoolexamen Moderne Natuurkunde
Correctievoorschrift Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1, VWO 6 9 maart 004 Tijdsduur: 90 minuten Regels voor de beoordeling: In zijn algemeenheid geldt dat het werk wordt nagekeken volgens
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Chapter 8 Nederlandse Samenvatting Clusters van melkwegstelsels zijn in veel opzichten de grote steden van ons heelal. Ze bestaan uit honderden melkwegstelsels die op hun beurt weer miljarden sterren bevatten.
Nadere informatieUitwerkingen. T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
Uitwerkingen T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN
Nadere informatieTerug naar het begin. Van ontstaan van de aarde naar de oerknal
Van ontstaan van de aarde naar de oerknal Moeder aarde NU Ons zonnestelsel Ontstaan Zon Melkweg ontstaan 12 miljard jaar geleden. Daarna zijn andere kleinere sterrenstelsels, gas- en stofwolken geïntegreerd
Nadere informatie