Goed toezicht vanuit maatschappelijk perspectief. STRATEGIE- EN BELEIDSPLAN
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 Profileren... 3 Professionaliseren... 4 Programmeren... 4 2. Visie, Missie, Kernwaarden... 5 Visie... 5 Missie... 5 Kernwaarden... 6 3. Overzicht activiteiten... 7 4. Slot... 8 Bijlagen... 9 A. De vereniging en haar omgeving... 10 B. Strategische opgaven... 13 C. Condities... 16 D. Cijfers Kinderopvang... 18 E. Cijfers Onderwijs... 20
1. Inleiding De vereniging van toezichthouders in onderwijs en kinderopvang, VTOI NVTK, verenigt toezichthouders bij instellingen in het onderwijs en de kinderopvang. VTOI-NVTK is het resultaat van de fusie van de VTOI (vereniging van toezichthouders bij onderwijsinstellingen) en de NVTK (Nederlandse vereniging van toezichthouders in de kinderopvang). VTOI-NVTK telt 582 raden van toezicht met meer dan 2800 leden per 01-07-2017. De vereniging streeft naar goed, professioneel toezicht vanuit maatschappelijk perspectief. Onderwijs en kinderopvang zijn gericht op de ontplooiing van kinderen, scholieren en studenten. De ontwikkeling van normen en waarden en van kennis en vaardigheden staat centraal, opdat zij zelfstandige burgers kunnen worden in onze samenleving. De VTOI-NVTK baseert zich voor het waarde gedreven toezicht op het document dat Hans Boutellier schreef over beter toezicht in de huidige maatschappelijke context. De vereniging VTOI-NVTK organiseert en stimuleert kennis- en informatie-uitwisseling en ontmoetingen, mede via sectorplatforms voor de kinderopvang (KO), primair onderwijs (PO), voortgezet onderwijs (VO), middelbaar beroepsonderwijs (MBO) en hoger beroepsonderwijs/academisch onderwijs (HBO/AO). Dit strategie & beleidsplan van de VTOI-NVTK bevat de visie, de missie en de kernwaarden van de vereniging. Doelen en taken waar de vereniging voor staat en hoe ze daaraan vorm geeft, zijn eveneens opgenomen in dit document. We denken en doen dit langs de lijnen van drie P s: Profileren Professionaliseren Programmeren Profileren Onderwijs en kinderopvang vervullen een belangrijke en verantwoordelijke rol in de maatschappij. Elke instelling bepaalt hoe zij deze rol wil vervullen en wat haar identiteit is. VTOI- NVTK stimuleert haar leden erop toe te zien dat de instelling op verantwoorde wijze uitvoering geeft aan die verantwoordelijkheid. De VTOI-NVTK vertegenwoordigt haar leden op de plekken waar dat nodig is: bij beleidsmakers en inspectie, de politiek, bij de vertegenwoordigende organen uit de onderwijssectoren en de kinderopvang en bij onderzoeks- en andere instellingen. De VTOI-NVTK voert namens de raden van toezicht in het primair en voortgezet onderwijs de cao-onderhandelingen met de bestuurders in die sectoren en ondersteunt de raden van toezicht in de kinderopvang op dit punt met een adviesregeling en richtlijnen. 3
Professionaliseren De vereniging wordt gevormd door leden in de raden van toezicht die hun werk uitvoeren conform de doelstellingen die onderwijs en kinderopvang hebben. Dat vraagt om het bijhouden en vernieuwen van kennis en gedrag door de leden van de raden van toezicht. De VTOI-NVTK ondersteunt haar leden met informatie en andere dienstverlening en zorgt voor professionaliseringsactiviteiten waaraan de leden kunnen deelnemen. Alle middelen en activiteiten dragen bij aan een goede invulling van hun onafhankelijke toezichtstaak. Programmeren Om invulling te geven aan goed toezicht door Profilering en Professionalisering organiseert VTOI-NVTK cursussen en opleidingen, faciliteren wij ontmoetingen rondom thema s en in sectorplatforms, geven wij handreikingen m.b.t. zelfevaluaties en verantwoording, verzorgen wij besprekingen met betrekking tot good governance en vinden het jaarlijkse congres en de ledenvergaderingen plaats. De leden kunnen met hun vragen terecht bij het verenigingsbureau, zowel rechtstreeks als via de website. Om uitvoering te geven aan de drie P s stelt VTOI-NVTK jaarlijks een jaarplan op. 4
2. Visie, Missie, Kernwaarden Visie Onze kinderen, scholieren en studenten hebben goede kinderopvang en goed onderwijs nodig. Dat vraagt om instellingen die deze maatschappelijke verantwoordelijkheid kunnen dragen en uitvoeren. En goede, professionele toezichthouders die hierover het gesprek aangaan met hun bestuurders. Daarom ondersteunt de VTOI-NVTK haar leden met informatie, opleidingen, bijeenkomsten en vertegenwoordigt ze haar leden daar waar beleid gemaakt wordt en besluiten genomen worden die het toezicht betreffen. De vereniging behartigt de belangen van haar leden vanuit een maatschappelijk perspectief. De maatschappelijke waarde van de organisatie waarop toezicht wordt gehouden en uitvoering geven aan het werkgeverschap zijn uitgangspunt. Dit is terug te zien in onze visie: De VTOI-NVTK bevordert dat toezichthouders in het onderwijs en de kinderopvang vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid hun werk betrokken en professioneel kunnen uitvoeren. Missie De VTOI-NVTK heeft goed toezicht als uitgangspunt en ondersteunt dit in samenspraak met de leden, met organisaties en instellingen die zich richten op de educatieve ontwikkeling van kinderen, scholieren en studenten en andere toezichthoudersverenigingen. De vereniging zet de middelen zo in, dat die bijdragen aan verdere professionalisering, kwaliteitsverbeteringen, goede governance en een onafhankelijke en kritische houding van de toezichthouder. De VTOI-NVTK behartigt de belangen van haar leden. Dit doet zij door de maatschappelijke betekenis van onderwijs en kinderopvang centraal te stellen, door toezichthouders te ondersteunen en door de maatschappelijke ontwikkelingen te volgen, daar als toezichthouder standpunten over in te nemen en waar het toezicht betreft, pro-actief te handelen naar beleidsmakers en politici. De vereniging geeft veel aandacht aan kennisdeling en reflectie voor en door haar leden en belanghebbenden door het aanbod van opleidingen, workshops, seminars, themabijeenkomsten, een jaarcongres, handreikingen en andere publicaties. Met de informatie en middelen binnen handbereik en de maatschappelijke attitude voor zijn handelen biedt de toezichthouder de toegevoegde waarde voor de bestuurder en de instantie waarop hij toezicht houdt. Verder bevordert VTOI-NVTK goed werkgeverschap door het bijdragen aan de totstandkoming van collectieve arbeidsovereenkomsten voor bestuurders van onderwijsinstellingen in het primair en voortgezet onderwijs en het ontplooien van activiteiten die daarbij horen. Voor de arbeidsvoorwaarden voor bestuurders in de kinderopvang zijn een adviesregeling en richtlijnen ontwikkeld, die geregeld worden geactualiseerd. Voor ondersteuning in hun werkgeversrol kunnen de leden van de raden van toezicht terecht bij het bureau van de VTOI-NVTK. 5
Samengevat komen we tot de volgende missie: De VTOI-NVTK bevordert dat toezichthouders in het onderwijs en de kinderopvang vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid hun werk betrokken en professioneel kunnen uitvoeren en zodoende proactief kunnen bijdragen aan de ontwikkeling en ontplooiing van kinderen, scholieren en studenten. De VTOI-NVTK ondersteunt haar leden in het vervullen van hun toezichthoudende taak, fungeert als belangenbehartiger en bevordert het werkgeverschap. We zetten ons in voor de continuïteit en kwaliteit in onderwijs en kinderopvang vanuit een maatschappelijk perspectief. Kernwaarden De VTOI-NVTK is een vereniging die de kwaliteit van de toezichthoudende taak van haar leden bevordert. Aan de basis hiervan staan de volgende kernwaarden: Professioneel: visie, kennis, ervaring, functionele vaardigheden, attitude en reflectie op het eigen handelen zijn de basis ingrediënten voor professioneel toezicht. Betrokkenheid, interesse en een goede dialoog met bestuurders zorgen voor verdere professionalisering van instellingen voor onderwijs en kinderopvang. Authentiek: onderwijs en kinderopvang vervullen een maatschappelijke rol in de samenleving. De VTOI-NVTK neemt hierover standpunten in en profileert zich als belangenbehartiger en aanjager. Wij stimuleren toezichthouders de maatschappelijke betekenis en de eigen identiteit van hun organisaties in onderwijs en kinderopvang te waarborgen. Pro-actief: wij anticiperen op de ontwikkelingen in de wet- en regelgeving, in de samenleving en in de markt. We verstrekken informatie hierover, geven advies aan de toezichthouders en nemen in overleg met de leden standpunten in die we delen met belanghebbenden. We vestigen aandacht op de belangrijke rol van het onderwijs en de kinderopvang in de samenleving. VTOI-NVTK stimuleert haar leden vanuit dit oogpunt proactief toezicht te houden in plaats van reactief. Samenwerking: de VTOI-NVTK heeft een uitgebreid netwerk en werkt veel samen met instanties die mede verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling en het welzijn van kinderen, scholieren en studenten. Het gaat hier om beleidsmakers, inspectie, de politiek, instanties in de diverse onderwijssectoren en kinderopvang en onderzoekinstellingen. Ook is er contact met andere (semi-) publieke verenigingen van toezichthouders, onder andere om gezamenlijk invloed uit te oefenen in het bestuurlijke en politieke veld. 6
3. Overzicht activiteiten Jaarlijks stellen de leden in een algemene ledenvergadering het inhoudelijke beleid van de vereniging vast en de financiële kaders waarmee dat beleid kan worden uitgevoerd. De voortgang van dit beleid wordt eveneens jaarlijks besproken. Specifieke vraagstukken voor raden van toezicht van kinderopvanginstellingen kunnen besproken worden in het sectorplatform Kinderopvang. De cao-afspraken voor bestuurders in het Primair en Voortgezet Onderwijs worden in overleg met de leden van de raden van toezicht uit deze sectoren vastgesteld. In de komende periode ontwikkelt de VTOI-NVTK naast het aanbod van opleidingen, trainingen en cursussen een aantal reflectiebijeenkomsten. Denk aan intervisiebijeenkomsten, kijken in de keuken van een ander, visitatie en sectorplatform bijeenkomsten. Dit aanbod wordt momenteel voorbereid. Om de kwaliteit van het toezicht te waarborgen heeft VTOI-NVTK de intentie in samenwerking met haar leden een verenigingscode of lidmaatschapscode ontwikkelen. Hiertoe zal worden ingezet op structurele scholing van de toezichthouders, reflectie op het functioneren van de raad van toezicht en aandacht voor de plaats die de instelling heeft in de samenleving en de rol van de toezichthouder daarbij. De code zal de komende jaren verder worden uitgewerkt. Via de NieuwsfliTZ worden alle leden op de hoogte gehouden van actuele ontwikkelingen in het onderwijs en de kinderopvang. Ook wordt het aanbod aan cursussen en overige bijeenkomsten gecommuniceerd. De Nieuwsbrief die periodiek verschijnt wordt gewaardeerd en wordt gecontinueerd. Nieuwe producten zoals handreikingen, richtlijnen en instrumenten zullen worden ontwikkeld dan wel geactualiseerd en zijn beschikbaar voor alle leden. Voor vragen op het terrein van governance, scholing en reflectie, arbeidsvoorwaarden voor bestuurders, beloning leden van raden van toezicht en andere onderwerpen kunnen de leden terecht bij het bureau van de vereniging. Voor de hoogte van de contributie worden de afspraken die de VTOI en NVTK daarvoor hebben gemaakt, voortgezet, wat betekent dat vooralsnog onderscheid wordt gemaakt. Bij de inzet van de geldstromen zorgt het bestuur ervoor, dat de ontvangen contributiegelden worden ingezet voor de doelen waarvoor ze zijn ontvangen. 7
4. Slot Dit beleidsplan is de start van het veranderingsproces waarbij twee verenigingen samen een nieuwe vereniging vormen. Het strategisch beleidsplan is dan ook mede gebaseerd op de strategische beleidsplannen van de twee verenigingen waaruit de VTOI - NVTK is voortgekomen. De VTOI-NVTK beoogt en borgt in dit plan de missie, visie en kernwaarden van de vereniging evenals de manier waarop de vereniging deze vormgeeft en de plannen voor de toekomst. De voornemens die in dit document worden genoemd zullen jaarlijks geëvalueerd en gemonitord worden waarbij er aan de leden verantwoording wordt afgelegd over de behaalde doelen. 8
Bijlagen A. De vereniging en haar omgeving B. Strategische opgaven C. Condities D. Cijfers kinderopvang E. Cijfers onderwijs 9
A. De vereniging en haar omgeving De VTOI-NVTK is tot stand gekomen door het samengaan van twee verenigingen van toezichthouders: de VTOI en de NVTK. In deze bijlage worden de ontwikkelingen geschetst die van invloed zijn geweest op het besluit tot fusie en de ontwikkelingen die van invloed zullen zijn op het werk van de VTOI-NVTK. Fusie De samenwerking van onderwijsinstellingen en kinderopvangorganisaties is in de afgelopen jaren toegenomen. Het aantal IKC s (integrale kindcentra) groeit, scholen organiseren de buitenschoolse activiteiten i.s.m. kinderopvangorganisaties. Scholen en kinderopvangorganisaties spreken met elkaar over de doorlopende leerlijn en het hanteren van gedeelde pedagogische principes en werken met dezelfde methode bij de voor- en vroegschoolse educatie. Onderwijs en kinderopvang worden steeds vaker in hetzelfde gebouw gehuisvest niet alleen in krimpgebieden - en zoeken bestuurlijke modellen waarin de samenwerking vorm kan krijgen. Naast de hierboven beschreven maatschappelijke ontwikkeling wordt met de fusie een efficiëntieslag gemaakt: nu organiseren beide verenigingen de eigen ondersteuning helemaal zelf, terwijl een groot deel van de activiteiten parallel loopt. Toezicht houden is niet fundamenteel anders in onderwijs als in de kinderopvang; het vak van toezichthouder, de dilemma s van de toezichthouder, de scholingen hebben veel raakvlakken. We zien ook hier een landelijke ontwikkeling: met de aanpassing van de governance codes gaan verschillende branches steeds meer de overeenkomsten benadrukken dan de verschillen. Het aantal kinderopvangorganisaties met een raad van toezicht is betrekkelijk klein. Door de samenwerking van scholen en kinderopvang, komen er nieuwe bestuursmodellen en neemt het aantal raden van toezicht voor kinderopvang voor de toekomst af. Voor de NVTK is het belangrijk dat voldoende inhoudelijke ondersteuning aan de leden gewaarborgd is en nieuwe ontwikkelingen een kans krijgen. Door de fusie kan met name in de overheadsfeer een efficiëntieslag gemaakt worden. Onderwijs Onderwijs is onderdeel van de semipublieke sector en is gebonden aan wettelijke regels, die worden voorbereid en gecontroleerd door het ministerie. De staat heeft de verplichting tot financiering van het onderwijs. Nederland kent scholen voor PO, VO, MBO, HBO en speciaal onderwijs en telt 14 universiteiten. Kinderen volgen onderwijs vanaf hun vierde jaar. De inspectie controleert de kwaliteit van de scholen, raden van toezicht en bestuursleden houden toezicht op de onderwijsinstellingen, ook wel het interne toezicht genoemd. Ook als een school of onderwijsinstelling geen raad van toezicht heeft, heeft ze de plicht het interne toezicht te organiseren. Nederland kent vrijheid van keuze van onderwijs. Daarnaast beïnvloeden demografische factoren de groei en krimp van scholen. 10
Kinderopvang Onder kinderopvang vallen de kinderdagopvang, het gastouderschap, de tussen- en buitenschoolse opvang en de peuterspeelzalen. Kinderopvang valt in de private sector en heeft niet de plicht het interne toezicht te organiseren. Evenmin vallen bestuurders en leden van raden van toezicht onder de Wet Normering Topinkomens (WNT). Veel instellingen voor kinderopvang hebben geen raad van toezicht. Regelgeving die de kinderopvang betreft wordt voorbereid en gecontroleerd door het ministerie van SZW. De kinderopvangsector wordt gekenmerkt door een grote diversiteit. Er zijn instellingen die alle opvang aanbieden, terwijl anderen zich beperken. Er zijn grote instellingen met veel vestigingen in een soms groot geografisch gespreid gebied en er zijn de zogenaamde éénpitters. Er zijn instellingen met eigen personeel en instellingen die veel op contractbasis doen. Na een terugloop van de kinderdagopvang in de afgelopen jaren zien we nu weer een stijging. Oorzaken van de terugloop waren de vermindering van de kinderopvangtoeslagen, oplopende werkloosheid en demografische ontwikkelingen. De sector kende een bovengemiddeld aantal faillissementen en veel kinderopvangorganisaties hadden moeite het hoofd boven water te houden. Ook hebben de wijzigingen door het kabinet in de kinderopvangtoeslagen en andere bezuinigingen de sector geraakt, evenals de wijzigingen in wet- en regelgeving op het gebied van samenwerking met primair onderwijs en peuterspeelzalen. Ontwikkelingen in toezicht houden Toezichthouden is een professioneel vak. Aan de toezichthouder worden tegenwoordig hoge eisen gesteld. Dat geldt voor het onderwijs en kinderopvang maar ook voor de andere delen van de semipublieke sector. Voor het onderwijs heeft het parlement afgelopen jaar de Wet Versterking Bestuurskracht vastgesteld. Alle sectoren hebben governance codes. De bestuurders en de leden van de raden van toezicht in het onderwijs zijn gehouden aan de Wet Normering Topinkomens (WNT). De vereniging heeft De Algemene Leden Vergadering van de VTOI heeft in 2016 een professionaliseringskader met het accent op permanente educatie vastgesteld. Hans Boutellier heeft op verzoek van de VTOI- NVTK een inspirerend visiedocument geschreven over beter toezicht op de maatschappelijke betekenis van het onderwijs. Voor de VTOI-NVTK zijn deze documenten uitgangspunt voor een te ontwikkelen verenigingscode voor de leden van de vereniging. De kinderopvangsector kent een governance code en aan de raden van toezicht bij instellingen voor kinderopvang wordt deskundigheid gevraagd, opdat ze de drie rollen kunnen vervullen die gelden voor alle raden van toezicht: werkgeverschap, toezicht en advies. Voor de kinderopvangsector geldt de WNT niet, maar de VTOI-NVTK streeft naar afspraken die daarmee vergelijkbaar zijn. 11
Opgaven voor de vereniging Mede door incidenten in de sectoren van de zorg, de volkshuisvesting en het onderwijs is er meer publieke aandacht en wetgeving gekomen voor raden van toezicht en raden van commissarissen. Toezichthouders en commissarissen kunnen persoonlijk aansprakelijk gesteld worden. Daarom is het van belang, dat de leden van onze vereniging goed voorbereid zijn op hun taak, opdat ze die kunnen uitoefenen in het belang van de samenleving. Dat vraagt van de vereniging dat ze zorgt voor scholing, deskundigheidsbevordering, informatie over actuele ontwikkelingen die de sector en het toezicht betreffen, handreikingen voor en antwoorden op specifieke vragen van leden, trainen van vaardigheden, bijeenkomsten voor en door leden rondom specifieke thema s en ontmoetingen zoals intervisie. De vereniging behartigt de belangen van de leden op die plekken waar beleid wordt gemaakt. Toezicht verandert onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen. Met de invoering van passend onderwijs is een nieuwe besturings- en toezichtslaag ontstaan. Raden van toezicht van onderwijsinstellingen houden toezicht op het werk van de bestuurder, die op zijn beurt deel uitmaakt van een bestuur of raad van toezicht voor het samenwerkingsverband passend onderwijs in het PO of VO. Wat dat betekent voor de verantwoordelijkheid van de raden van toezicht van de onderwijsinstellingen in het PO en VO, heeft blijvend onze aandacht. Omdat kinderopvang en scholen voor primair onderwijs steeds intensiever samenwerken is er behoefte de aansturing te doen vanuit één bestuur en één raad van toezicht. Een fusie van een openbare onderwijs- en kinderopvangorganisatie is wettelijk nog niet toegestaan. Hoe moeten raden van toezicht in deze situatie hun taak vervullen? Verder zou er in dit kader aandacht besteed kunnen worden aan toezicht bij kleinere organisaties en de verhouding tussen in- en extern toezicht. Een andere vraag betreft de samenstelling van raden van toezicht. De VTOI-NVTK is voorstander van maatschappelijke representativiteit en diversiteit in de raden van toezicht. De vraag is hoe dat gerealiseerd kan worden. Voor de aanpak van de opgaven van de VTOI-NVTK wordt jaarlijks een plan opgesteld dat wordt voorgelegd aan de algemene ledenvergadering. 12
B. Strategische opgaven De strategische opgaven van de VTOI-NVTK zijn gebaseerd op de speerpunten Profileren, Professionaliseren en Programmeren. Profileren Belangenbehartiging in onderwijs en kinderopvang De VTOI-NVTK vindt het belangrijk dat kinderen, scholieren en studenten door goede opvang en goed onderwijs zich ontwikkelen tot zelfstandige burgers in onze samenleving. Professioneel toezicht levert een bijdrage daaraan. De VTOI-NVTK behartigt de belangen van haar leden in het licht van deze doelstelling. Een nauwe samenwerking met andere belanghebbenden in onderwijs en kinderopvang is belangrijk. VTOI-NVTK vertegenwoordigt haar leden bij beleidsmakers en inspectie, de politiek, bij onderzoeks- en andere instellingen. Wij stimuleren kennisdeling. Daarnaast zijn er activiteiten en vraagstukken die van belang zijn voor alle toezichthouders in de semipublieke sector. Met andere verenigingen van toezichthouders - in de zorg, volkshuisvesting, cultuur en pensioenfondsen - worden de krachten gebundeld om bijv. invloed uit te oefenen op toekomstige wet- en regelgeving met betrekking tot governance. Intensivering samenwerking primair onderwijs, kinderopvang en peuterspeelzalen De afgelopen jaren neemt de samenwerking tussen basisscholen, peuterspeelzalen en kinderopvangorganisaties toe. Op veel plaatsen in Nederland ontstaan Integrale Kind Centra (IKC s). In 2013 waren er tegen de 1.000 IKC s in Nederland en dit aantal neemt toe. Daarnaast zien we dat basisscholen steeds meer samenwerken met kinderopvangorganisaties voor buitenschoolse activiteiten of gebruik maken van het zelfde gebouw. Ook ontstaan nieuwe bestuursmodellen om de diverse activiteiten te bundelen. VTOI-NVTK volgt deze ontwikkelingen op de voet en informeert en adviseert haar leden hierover. Bevorderen van goed werkgeverschap De raad van toezicht is de werkgever van het bestuur met een focus op het functioneren en de kwaliteit van de bestuurder in relatie tot de primaire functie en continuïteit van de onderwijs of kinderopvang instelling. VTOI-NVTK stelt hiervoor middelen ter beschikking die bijdragen aan goed werkgeverschap. Voor onderwijsinstellingen in het PO en VO treedt VTOI-NVTK op als werkgeversvereniging voor de bestuurders. Zij gaat voor de bestuurders collectieve arbeidsovereenkomsten aan en ontplooit activiteiten die hierbij passen. Voor de arbeidsvoorwaarden voor bestuurders in de kinderopvang zijn er adviesregelingen en richtlijnen ontwikkeld, die geregeld worden geactualiseerd. 13
Professionaliseren Bevorderen van de professionalisering van toezichthouders vanuit een maatschappelijk perspectief De VTOI-NVTK besteedt veel aandacht aan de (verdere) professionalisering van toezichthouders. Het gaat niet meer om alleen toezicht houden op de bedrijfsvoering en het voortbestaan, maar ook op de maatschappelijke betekenis van de organisatie. Welke identiteit past bij de organisatie en hoe komt deze tot uiting? Het inwinnen door de raad van toezicht van informatie buiten de organisatie is belangrijk, zodat de toezichthouders niet (alleen) afhankelijk zijn van de informatieverstrekking door zijn bestuurder. Ook gedrag en de morele verplichtingen van de toezichthouders dragen bij tot professioneel toezicht. Door de commissie Goodijk 1 en in het visierapport van Hans Boutellier 2 zijn adviezen gegeven over de manier waarop toezicht versterkt kan worden. VTOI-NVTK neemt die als vertrekpunt voor het uitbouwen van haar activiteiten. De VTOI-NVTK ondersteunt haar leden in deskundigheidsbevordering, in kennisdeling en geeft handreikingen voor het beschouwen van de maatschappelijke waarde van een organisatie en de uitvoering van het toezicht. De vindbaarheid van goede en complete informatie is daarbij belangrijk. De VTOI-NVTK heeft een proactieve aanpak en gaat met de tijd mee om informatie via diverse middelen beschikbaar te stellen voor haar leden. Stimuleren van het strategisch partnerschap tussen bestuurders en toezichthouders In de samenwerking tussen bestuurder en raad van toezicht is het belangrijk, dat ieder zijn eigen rol en taak kent. Er is een rolverschil tussen de werkzaamheden van de bestuurder en die van de raad van toezicht. De VTOI-NVTK heeft als doel te ondersteunen bij deze rolverdeling door middelen aan te reiken aan de toezichthouders. Programmeren Faciliteren van ontmoetingen voor en door leden Er is veel overlap in de toezichthoudende taken bij onderwijs en kinderopvang. VTOI-NVTK organiseert gezamenlijke bijeenkomsten voor toezichthouders uit deze sectoren om kennis en ervaringen te delen en de dialoog met elkaar aan te gaan. Aan de andere kant is het belangrijk dat er ruimte is voor de specifieke aandachtsgebieden binnen elke geleding. Binnen elke sector kunnen specifieke kenmerken invloed hebben op de maatschappelijke waarde en identiteit van een organisatie. VTOI-NVTK stimuleert daarom ontmoetingen van de leden in sectorplatforms. Verstrekken van informatie en bundelen van krachten De vereniging beschikt over een digitaal kennisplatform voor haar leden dat de komende jaren verder wordt uitgebreid. Daarnaast kunnen alle leden met vragen contact opnemen met het verenigingsbureau voor nadere informatie. Door de fusie tussen de twee verenigingen worden de krachten van de beide verenigingen gebundeld. Het onderwijs beschikt over een uitgebreid netwerk en heeft kritische massa om activiteiten te organiseren. 1 Advies Professionalisering intern toezicht in de kinderopvang, NVTK, oktober 2015 2 Visienotitie Beter toezien. De maatschappelijke waarde van het onderwijs en de kinderopvang, en het toezicht daarop. VTOI-NVTK, december 2016. 14
De kinderopvang heeft als private sector veel ervaring met het aanbieden van onderscheidend vermogen en het vergroten van klanttevredenheid. Door deze ervaringen met elkaar te delen kan goed toezicht in de verschillende sectoren versterkt worden. Voortgang strategische opgaven De drie speerpunten vormen de rode draad voor de strategie en het beleid van VTOI-NVTK voor de komende jaren. De voortgang en realisatie van de strategische doelen zal jaarlijks uitgewerkt worden in het jaarplan van VTOI-NVTK, dat vastgesteld wordt in de ledenvergadering. 15
C. Condities Om de opgaven te kunnen realiseren is een aantal voorwaarden van belang. Een aantal verschillen vanuit de oude verenigingen VTOI en NVTK zullen blijven bestaan na de fusie. Verschillen die blijven bestaan na de fusie: De wet- en regelgeving geschiedt vanuit meerdere ministeries. VTOI-NVTK heeft ervaring met diverse private- en overheidsgeldstromen. Besluitvorming in de vereniging geschiedt door de algemene ledenvergadering met uitzondering van die onderwerpen die uitsluitend een bepaalde (sub)sector betreffen 3. Het onderwijs is onderdeel van wat we de semipublieke sector noemen, de kinderopvang behoort tot de private sector en is daarmee marktgevoeliger. Voor de leden van de raden van toezicht in het onderwijs wordt een ander contributiemodel gehanteerd als voor de leden die toezichthouder zijn in de kinderopvang; in de komende jaren zal een voorstel worden voorbereid om dit gelijk te trekken. Bestuursmodel Het bestuur van de VTOI-NVTK bestaat uit een voorzitter en zes algemene bestuursleden. Vijf leden komen voort uit het bestuur van VTOI en twee leden uit het bestuur van NVTK. De leden in het bestuur worden gekozen door de leden van de VTOI-NVTK. Het bestuur wordt samengesteld, rekening houdend met de diversiteit in de samenstelling van de vereniging (KO, PO, VO, MBO, HBO/AO). In de statuten en het huishoudelijk reglement heeft de vereniging vastgelegd wat de regels en richtlijnen zijn voor de organisatie. Wet- en regelgeving De kinderopvangbranche kent een eigen wet- en regelgeving. Die is anders dan de wet- en regelgeving van het primaire onderwijs, waarmee de kinderopvang het meest te maken heeft. Aangezien het primair onderwijs en de kinderopvang steeds nauwer gaan samenwerken is een aansluitende wet- en regelgeving wenselijk. Het is aan te bevelen om de politiek te adviseren over verdere integratie en de daarbij behorende wet- en regelgeving, dan een afwachtende houding aan te nemen. De wet- en regelgeving voor governance aangelegenheden zijn van toepassing voor alle verenigingen van toezichthouders in het publieke domein. Een voortzetting van de gezamenlijke aanpak door de verschillende verenigingen is gewenst. Aantal leden / financiën Contributiegelden zijn noodzakelijk om het aanbod van activiteiten voort te kunnen blijven zetten. De VTOI-NVTK geeft aandacht aan profilering van de vereniging en neemt initiatieven om de inkomsten te verhogen zoals actief benaderen van potentiële leden en subsidiegevers. 3 Dit geldt bijvoorbeeld voor het (digitaal) instemmen met collectieve arbeidsovereenkomsten. 16
Verenigingscode / lidmaatschapscode Om de kwaliteit van het toezicht te waarborgen heeft de VTOI-NVTK in samenwerking met haar leden de intentie een verenigingscode of lidmaatschapscode ontwikkelen. Hiertoe zal worden ingezet op structurele scholing van de toezichthouders, reflectie op het functioneren van de raad van toezicht en aandacht voor de plaats die de instelling heeft in de samenleving en de rol van de toezichthouder daarbij. De code zal de komende jaren verder worden uitgewerkt. Kindcentra 2020 / kopgroep kindcentra Het project kindcentra 2020 4 is een samenwerking tussen vier partijen: een kopgroep van bestuurders uit het primair onderwijs, de kopgroep kinderopvang, de kopgroep Wethouders voor kindcentra en Het Kinderopvangfonds. Met het project wordt gestreefd naar integrale voorzieningen volgens één pedagogische en educatieve visie voor alle kinderen (en hun ouders) van nul tot en met twaalf jaar. De VTOI-NVTK ziet deze samenwerkingsvormen in de praktijk al ontstaan en begeleidt haar leden waar nodig in deze ontwikkelingen. Het ontstaan van nieuwe organisatievormen betekent ook een verandering voor de aansturing van deze organisaties inclusief de raden van toezicht. Het verkennen van nieuwe organisatievormen en integratie van de werkzaamheden maakt deel uit van de plannen van de VTOI-NVTK. Digitale informatievoorziening De serviceverlening door het bureau van de vereniging zal worden voortgezet en daarnaast wordt aandacht besteed aan de digitale toegankelijkheid. Naast informatievoorziening via de website en het gebruik van social media beschikt de vereniging over een digitaal kennisplatform voor haar leden dat de komende jaren verder wordt uitgebreid. 4 Ontwikkel de toekomst, Kindcentra 2020, oktober 2015 17
D. Cijfers Kinderopvang Sector kinderopvang Sector Kinderopvang: 2015 Nederland Aantal kinderen in kinderopvang 643.000 Aantal locaties dagopvang (kinderdagverblijf: KDV) 6.431 Aantal kinderen Buitenschoolse opvang (BSO) 339.000 Aantal gastouderbureaus 694 Gemiddeld uurtarief dagopvang EUR 6,82 Aantal kinderopvanglocaties 12.758 Aantal kindplaatsen 463.000 Aantal werknemers 68.000 Aantal huishoudens dat gebruik maakt van kinderopvang 436.000 Totale uitgaven aan kinderopvangtoeslag EUR 2.173.000.000,- Aantal kinderen in dagopvang 304.000 Bron: Feiten en cijfers 2015, Brancheorganisatie Kinderopvang De vraag naar kinderopvang is de laatste jaren afgenomen. Oorzaken zijn de vermindering van kinderopvangtoeslagen, oplopende werkloosheid en demografische ontwikkelingen. De sector kent een bovengemiddeld aantal faillissementen en veel kinderopvangorganisaties staan er financieel niet goed voor. Nu al en voor de komende jaren zal de sector in moeten springen op wensen van ouders die meer flexibiliteit willen, zoals in aanbod van activiteiten, in tijden, in locaties (bij scholen of sportlocaties), in bekend personeel en in prijs. Creativiteit van bestuurders en toezichthouders kan de kosten beperken om aan de klantwensen tegemoet te komen. In de markt zet de integratie met primair onderwijs en peuterspeelzalen zich voort de komende jaren. samenwerking biedt perspectief voor een betere samenhang tussen de organisatie, de financiering en de regelgeving van kind voorzieningen op lokaal gebied. Een betere samenhang leidt niet alleen tot een beter en overzichtelijk aanbod voor ouders, maar vergroot tegelijkertijd het maatschappelijk rendement van onderwijs en kinderopvang. 5 Een andere omgevingsfactor voor de sector zijn de maatregelen van de regering. Vanuit financieel oogpunt spelen maatregelen een rol door wijzigingen in de kinderopvangtoeslagen en andere kabinetsbezuinigingen die de sector raken. Ook de wijzigingen in wet- en regelgeving op het gebied van samenwerking met primair onderwijs en peuterspeelzalen hebben een grote impact op de bedrijfsvoering van kinderopvangorganisaties. En als laatste de koers die wordt uitgezet voor governance aangelegenheden in de semipublieke sector. 5 Rabobank cijfers en trends, een visie op branches in het Nederlandse bedrijfsleven, 40 e jaargang, editie 2016/2017 18
Aantal leden kinderopvang (NVTK) Bij de NVTK zijn 77 raden van Toezicht lid van de vereniging. Door het lidmaatschap van een raad van toezicht zijn automatisch alle leden die zitting hebben in die raad lid van de NVTK. Door verandering in samenstelling in de diverse rvt s is het totaal aantal individuele leden onbekend bij NVTK. Het aantal rvt s dat lid is neemt de laatste jaren af door faillissementen, fusies en overnames door zowel kinderopvangorganisaties onderling als door het primair onderwijs. Omzet in miljoen Aantal rvt s (lid NVTK) 2016 Aantal rvt s (lid NVTK) 2015 > 10 21 22 5-10 14 17 2-5 32 36 1-2 1 8 0,5-1 9 1 < 0,5 0 0 Totaal 77 84 Om de NVTK voor alle toezichthouders toegankelijk te maken, kent de NTVK een getrapt systeem voor de contributiegelden, afhankelijk van de omzet van de kinderopvang organisatie. 19
E. Cijfers Onderwijs De kengetallen voor het onderwijs over 2015 worden hieronder weergegeven. Onderwijs 2015 Aantal deelnemers PO 1.427.165 VO 1.002.338 MBO 481.896 HBO 441.969 WO 276.692 Totaal 3.630.060 Onderwijs 2015 Aantal werknemers FTE PO 120.964 VO 85.383 MBO 43.602 HBO NB WO NB Onderwijs 2015 Aantal instellingen PO 1.054 VO 336 MBO 65 HBO 37 WO 18 Totaal 1.510 Het onderwijs kent vijf sectoren, van primair onderwijs (PO) tot en met wetenschappelijk onderwijs (WO). In het primair onderwijs, dat de grootste sector is, heeft de helft van de instellingen, ongeveer 500 kleine scholen, gemiddeld maximaal 500 leerlingen. Als gevolg van de trek van jonge gezinnen naar de grote steden is reeds vele jaren sprake van groei en krimp. Dat werkt de komende jaren door in de gehele onderwijssector. Het aantal raden van toezicht zal als gevolg daarvan de komende jaren licht afnemen. Voor zowel bestuurders als toezichthouders ligt er een grote uitdaging om daar waar nodig samenwerking te zoeken of te fuseren. Hierdoor zal het aantal instellingen verder dalen. Door samen te werken en krachten te bundelen met de kinderopvang ontstaan nieuwe mogelijkheden om de continuïteit in de regio te borgen. Elke sector in het onderwijs heeft een eigen governance code. Uit onderzoek blijkt, dat de codes veel gemeenschappelijk hebben (80%). 20
Aantal leden VTOI per 31-12 2016 Leden Organisaties PO 1342 266 VO 862 157 PO/VO 173 38 PO/VO/MBO 4 1 VO/MBO 58 10 MBO 102 20 HBO 39 8 WO 6 1 Totaal 2586 501 De leden van de VTOI vertegenwoordigen 501 raden van toezicht per 31-12-2016. Dat is ca. 33 procent van het totaal aantal raden van toezicht. gemiddeld telt een raad vijf leden. De vereniging groeit nog jaarlijks. Om met name kleine onderwijsinstellingen als lid te kunnen ontvangen, zijn de contributies gelaagd en is er de mogelijkheid om voor een instaplidmaatschap (1 jaar) te kiezen. 21