Pilotproject Zandmotor 1^ voortgangsrapportage 2013 Inleiding Op 28 november 2012 is in de Statencommissie Groen & Water gesproken over de Zandmotor. U heeft toen aangegeven graag tweemaal per jaar een voortgangsrapportage te ontvangen over de ontwikkeling van de Zandmotor, waarin ook aandacht wordt besteed aan de organisatie van de zwemveiligheid. Deze rapportage treft u hierbij aan. Tevens heeft u op 28 november gevraagd naar een afrondende rapportage van het IRP Delflandse Kust en naar een overzicht van compensatiegebieden voor de 2^ Maasvlakte. Hierover wordt u later dit jaar geïnfonneerd. Morfologische ontwikkeling Zandmotor De foto's op de volgende pagina geven een beeld van de Zandmotor in maart 2013. De eerste jaren van de Zandmotor worden gekenmerkt door snelle morfologische verandering zowel boven als onder water. De oude geul naar de lagune is bijna toegeknepen en ondiep geworden. Daarnaast is een nieuwe kortsluitgeul ontstaan met korte bochten en snelle stroming. In totaal is inmiddels circa 4 miljoen m"^ zand in beweging gekomen van de 21,5 miljoen m' bij aanleg. De Zandmotor krijgt steeds meer een 'gladde' symmetrische vorm. Daardoor is de Zandmotor langs de kust circa 1,5 kilometer langer geworden, vooral richting Kijkduin. De zandbanken rond de Zandmotor zijn zeer variabel. Duidelijk herkenbaar is de grote zandbank aan de punt van de Zandmotor waar mensen met opkomend water het risico lopen ingesloten te raken. Zowel de lagune als het duinmeer zijn flink aan het verzanden. Vooraf was bekend dat met name de eerste jaren het meest dynamisch zouden zijn en het moeilijkst te voorspellen. Het is te vroeg om nu al conclusies te trekken over de ontwikkeling van de Zandmotor in relatie tot de doelstellingen. De Zandmotor is een pilot project met een looptijd van 20 jaar. Het monitoringsprogramma voorziet in 2016 een eerste evaluatie op grond waarvan conclusies over de ontwikkeling van de Zandmotor mogelijk zijn. Strand- en zwemveiligheid Evaluatie Strand- en Zwemveiligheid Eind 2012/ begin 2013 is in samenspraak met alle betrokken partijen een evaluatie van strand- en zwemveiligheid op en rond de Zandmotor opgesteld. Op basis hiervan zijn afspraken gemaakt over verbeteringen voor het komende jaar. Een samenvatting van de evaluatie met de afspraken voor komend jaar treft u aan in bijlage 1. De volledige tekst van de evaluatie ligt ter inzage bij het secretariaat van de Statencommissie Groen en Water
Zandmotor 27 maart 2013, situatie met eb Zandmotor 27 maart 2013, situatie met vloed
In het kader van de evaluatie is ook overleg gevoerd met betrokken eigenaren van strandpaviljoens in de omgeving van de Zandmotor. Deze hebben grote moeite met de zwemverboden die de provincie heeft ingesteld ter hoogte van (delen van) de Zandmotor. Zij ervaren negatieve effecten op hun bedrijfsresultaten. De paviljoenhouders stellen dat zwemverboden niet nodig zijn wanneer het toezicht op de Zandmotor door de gemeentelijke toezichthouders en de reddingsbrigades gerichter plaatsvindt. In het kader van de evaluatie is in overleg met gemeenten en reddingsbrigades en de Regionale Uitvoeringsdienst Midden-Holland geconcludeerd dat niet op voorhand kan worden afgezien van zwemverboden in het jaar 2013. Voor het begin van het strandseizoen wordt door de Veiligheidsregio Haaglanden samen met de reddingsbrigades een schouw uitgevoerd van de fysieke situatie op de Zandmotor. Op grond van deze schouw wordt advies uitgebracht aan de provincie over een eventuele noodzaak tot instelling van een (gedeeltelijk) zwemverbod. De paviljoenhouders worden geïnformeerd over dit advies. De provincie neemt dan een beslissing waarbij ook zal worden overwogen of volstaan kan worden met waarschuwingen in plaats van verboden. Vergelijking veiligheid met andere stranden op verzoek van de provincie heeft Reddingsbrigade Nederland' een quick scan uitgevoerd van de veiligheid op de Zandmotor in vergelijking met de veiligheid langs andere delen van de kust Daarnaast is informatie verkregen van de medewerker Zandmotor bij de Veiligheidsregio Haaglanden en van professor Stive van de TU Delft, betrokken bij o.a. de monitoring van de Zandmotor. Dit heeft hel volgende beeld opgeleverd: - in vergelijking met andere stranden langs de Noordzeekust waarin ook sprake is van zandbanken en stromingen en een vergelijkbaar aantal dagbezoekers, vertoont het aantal en de aard van de geregistreerde incidenten op de Zandmotor geen afwijkend beeld; - de Zandmotor brengt, vergeleken met een standaard strand, wel extra risico's mee, maar door goede voorlichting kunnen die tot een aanvaardbaar minimum worden beperkt; - de intensiteit van toezicht en mate van samenwerking tussen hulpverlenende instanties is, vergeleken met overige delen van de kust. zeer hoog en kan gezien worden als een pilot voor de bewaking van de Nederlandse stranden; - de strandveiligheid tussen Den Haag en Hoek van Holland is In algemene zin toegenomen doordat strandhoofden, die vroeger voor gevaarlijke stromingen zorgden, onder het zand zijn verdwenen. Professor Stive wees er op, dat voorlichting van belang is om te voorkomen dat mensen zich laten verrassen door opkomend water. 'Alleen tijdens de overgang tussen laag en hoog water, een uurtje per dag, moet je oppassen. De rest van de tijd kan je eigenlijk probleemloos over de zandplaat wandelen", aldus Slive. Hij wijst er op. dat er zich geen levensbedreigende situaties voordoen. 'Mensen die er in de problemen raakten werden ook snel en makkelijk geholpen." De Zandmotor is een grootschalige zandsuppletie die de 5-jaarlijkse kleinere zandsuppleties vervangt. In het verleden is gebleken dat ook deze 5-jaarlijkse zandsuppleties soms zwemveiligheidsproblemen met zich meebrachten.
Incidenten Eind 2012 zijn hulpdiensten in actie gekomen bij 2 incidenten: een groep afgestudeerde Vmbo-ers met begeleiders die in het donker 'vastliepen' op de Zandmotor en een gezin met kinderen dat ingesloten raakte op een zandbank. In beide gevallen werd 112 gebeld waarna de betrokkenen van de Zandmotor zijn gehaald. Verbetering Informatie Mede naar aanleiding van de incidenten maar ook op grond van bovengenoemde evaluatie is door de gemeenten, als verantwoordelijke instanties voor strandveiligheid, in samenspraak met reddingsbrigades en provincie, een voorstel gedaan voor verbetering van het systeem van informatieborden over de Zandmotor. Deze informatieborden met aandachtspunten voor bezoekers zullen voor het begin van het strandseizoen van 2013 worden geplaatst ter hoogte van de strandslagen. Ook worden er flyers gemaakt die bij strandpaviljoens en bij verblijfsaccommodatie langs de kust worden verspreid. Afzetting duinmeer Tijdens een periode van strenge vorst begin 2013 is het duinmeer dichtgevroren. Het ijs op dit brakke duinmeer was onbetrouwbaar. Toen vervolgens het meer en omgeving met een laag sneeuw werden bedekt, besloot de gemeente een afzetting met roodwitte linten aan te brengen. Natuurontwikkeling en recreatief gebruik Het natuur- en recreatiebeheer en monitoring op de Zandmotor wordt uitgevoerd door het Zuid-Hollands Landschap in opdracht van de provincie. De beheerrapportage van het Zuid-Hollands Landschap over 2012 treft u als bijlage aan. Mede naar aanleiding van de conclusies en aanbevelingen heeft de provincie het Zuid- Hollands Landschap opdracht gegeven om de monitoring door het Zuid-Hollands Landschap aan te scherpen en meer excursie en natuurvoorlichting te verzorgen. Tevens zijn alle beheerders opgeroepen om het strandverkeer op de Zandmotor te beperken tot wat nodig is. De 4 belangrijkste recreantengroepen zijn badgasten, hondenuitlaters, wandelaars en surfers (kite-, golf-, en windsurfers). Daarnaast blijkt de Zandmotor aantrekkelijk voor uiteenlopende buitenactiviteiten zoals paardrijden, vissen, hardlopen, fossielen zoeken en in de koude periode van deze winter zelfs snowkiten. Door een student van 'Inholland' is als afstudeeropdracht een recreantenonderzoek uitgevoerd op de Zandmotor. Enkele punten uit het Inholland onderzoek: - De recreanten hebben in het algemeen een hoge waardering voor de Zandmotor. Deze waardering voor het gebied is hoger dan die uit een in 2010 uitgevoerd onderzoek van het Kenniscentrum Recreatie van vóór de aanleg van de Zandmotor. Ook de tijd die recreanten op de Zandmotor doorbrengen is behoorlijk lang (2-4 uur). - Veiligheid in het water (en op het strand) vinden vooral de badgasten een belangrijk zorgpunt. Voor de andere recreantengroepen speelt dit minder. Surfers hebben een hoge zelfredzaamheid in het water. De praktijk van het afgelopen jaar leert echter dat de belangrijkste incidenten op de Zandmotor niet op badgasten betrekking hadden, maar op wandelaars die ingesloten werden door het water. - Recreatie en natuur gaan goed samen. Het gebied is robuust genoeg. Ook de (meeste) recreanten zijn zich zeer bewust van de natuurkwaliteiten van het gebied. De belangrijkste verstoringen komen niet van recreanten, maar van de vele 4-wheeldrives van organisaties die over de Zandmotor (mogen) rijden met als
gevolg vegetatieschade, platrijden van embryonale duinen en verstoring van rustende vogels. Alle beheerders zijn daarom opgeroepen om het strandverkeer op de Zandmotor te beperken tot wat nodig is. De Zandmotor is toegankelijke natuur die ruimte biedt aan een breed spectrum van recreatiemogelijkheden. Het voortdurend veranderende landschap met de kans om bijzondere dieren en planten te spotten heeft een grote aantrekkingskracht op recreanten. De excursies van het Zuid-Hollands Landschap en de Stichting Ark voorzien in een grote behoefte. Alles bij elkaar lijkt de Zandmotor voor zowel natuur als recreatie een groter succes dan indertijd in het MER is aangenomen. Internationale belangstelling Een belangrijk nevendoel van de Zandmotor is de internationale profilering. Het project is een 'showcase' voor 'Building with nature', voor innovatie in kustveiligheid en draagt bij aan de export van deltatechnologie. De internationale belangstelling voor de Zandmotor blijkt inmiddels groot. De vraag naar rondleidingen op de Zandmotor en presentaties over de Zandmotor komt uit de hele wereld. Delegaties uit bijvoorbeeld China. Bangladesh, Canada, Verenigde Staten en Denemarken zijn al op de Zandmotor geweest. Dat waren vooral de professionals uit verschillende sectoren, zoals deskundigen op het gebied van kustonderhoud, landschapsarchitectuur en klimaat. De internationale media hebben journalistieke items over de Zandmotor gemaakt. In de kranten van bijvoorbeeld België en Japan zijn artikelen gepubliceerd. Er zijn tv-programma"s gemaakt voor RAI Uno (Italië) en ARTE-canal (Frankrijk), De Zandmotor is in 2012 onderdeel geweest van een tentoonstelling 'Dutch Design' in India, China, Turkije, Duitsland en Brazilië. Ook is de Zandmotor gepresenteerd op de Wereldtentoonstelling in Zaragoza en de Wereld Water Fora in Istanbul en Marseille. Monitoring Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de monitoring. De monitoring verloopt volgens plan. In het najaar van 2012 is de argusmast geplaatst en van camera's voorzien. De argusmast maakt het mogelijk de morfologische ontwikkeling van de Zandmotor continue en onder alle weersomstandigheden te volgen. In 2013 vindt nog een uitbreiding van de monitoringactiviteiten plaats, gefinancierd vanuit de toegekende EFRO-subsidie (Kansen voor West). Eind 2103 zal een eerste (beperkte) inhoudelijke evaluatie uitgevoerd worden. In 2016 wordt de eerste fase van de monitoring afgesloten met een brede evaluatie, op grond waarvan ook uitspraken kunnen worden gedaan over de morfologische ontwikkeling van de Zandmotor. Communicatie De Zandmotor heeft veel kranten, tijdschriften, tv-programma's en on-line items gehaald. Daarbij gaat het gelukkig niet alleen over incidenten. Veel redacties besteden aandacht zowel aan de natuurontwikkeling en recreatiemogelijkheden op de Zandmotor, als aan het bijzondere concept 'bouwen met de natuur'. Er zijn ook tv-programma's voor kinderen gemaakt. Communicatie over de Zandmotor is onder te verdelen in drie sporen: publieksvoodichting, marketing van de Zandmotor en communicatie over monitoring en onderzoek. Belangrijke middelen zijn de website, publieksexcursies en exposities. Op dit moment worden de nieuwe informatieborden ontworpen. Deze borden
worden neergezet bij de strandopgangen vanaf Hoek van Holland tot Kijkduin. De borden bevatten zowel algemene informatie over dit unieke project als aandachtspunten voor zwem- en wandelveiligheid voor bezoekers. Rijkswaterstaat maakt momenteel een aantal communicatiemiddelen voor de presentatie van de monitoringsinformatie; infographics. een factsheet, een wetenschappelijke poster en een brochure. Bijlagen: 1. Samenvatting Evaluatie strand- en zwemveiligheid Zandmotor 2. Zuid-Hollands Landschap: Beheerrapportage 2012 Zandmotor
Samenvatting evaluatie strand- en zwemveiligheid Zandmotor 2012 Inleiding In november 2011 is de Samenwerkingsovereenkomst Strandbewaking en Toezicht Zandmotor ondertekend door provincie Zuid- Holland, Veiligheidsregio Haaglanden, betrokken gemeenten en reddingsbrigades. Daarin zijn afspraken gemaakt over laak- en verantwoordelijkheidsverdeling, organisatie, benodigd materieel, personeel en financiën, communicatie etcetera. Een van de afspraken is dat de Provincie en de bij de Veiligheidsregio aangestelde medewerker Zandmotor jaarlijks een evaluatierapport zwemveiligheid opstellen. 2012 is het eerste jaar waarin de opgetuigde organisatie gefunctioneerd heeft. De Zandmotor is een uniek project, waar in de wereld nog geen ervaring mee is opgedaan. Daarom is het van groot belang om goed te evalueren hoe de organisatie heeft gefunctioneerd en vasl te stellen wat er goed ging en wat beter kan. Voor deze evaluatie is naar alle betrokken partijen inzake de strand- en zwemveiligheid Zandmotor een uitgebreide enguête verstuurd. De uitkgmsten hiervan zijn in een workshop met alle partijen doorgenomen, waarna deze zijn verwerkt in een concept- evaluatierapport dat nogmaals met alle partijen is besproken. Dit heeft geresulteerd in het bijgaande definitieve rapport. Daarin wordt uitgebreid ingegaan op alle aspecten die van belang zijn voor de stranden zwemveiligheid. Deze evaluatie biedt een goed inzicht in de wijze waarop de organisatie heeft gefunctioneerd, wat er goed ging en wat de verbeterpunten zijn voor het strandseizoen van 2013. Hierna wordt ingegaan op de conclusies en aanbevelingen uit de evaluatie. Vervolgens worden de concrete acties opgenoemd die hieruit volgen. Het volledige evaluatierapport is als bijlage bijgevoegd. Verklaring van afkortingen en begrippen: VRH= Veiligheidsregio Haaglanden; MRB= Monsterse Reddingsbrigade; GVRB= s- Gravenzandse Vrijwillige Reddingsbrigade; HVRB= Haagse Vrijwillige Reddingsbrigade; KNRM=Koninklijke Nederlandse Reddingsmaatschappij. RIE= Risico-inventarisatie en -evaluatie Regiegroep Zwemveiligheid: een overleggroep waarin provincie, gemeenten en VRH ambtelijk zijn vertegenwoordigd alsmede de betrokken reddingsbrigades en de KNRM. Beheerdersoverleg een overleggroep waarin provincie, gemeenten en beherende instanties van de Zandmotor en zijn omgeving, alsmede het Wereldnatuurfonds (adviseur in dit project) zijn vertegenwoordigd. Conclusies en aanbevelingen Overlegstructuren Het beheerdersoverleg is dermate groot dat hierin alleen mededelingen worden gedaan en procesafspraken worden gemaakt. Dit biedt te weinig ruimte om te discussiëren. De betrokken partijen concluderen daarom dat het van belang is om voorlaan de Regiegroep Zwemveiligheid los van het Beheerdersoverleg bijeen te laten komen. De medewerker Zandmotor geeft voortaan in het Beheerdersoverleg de terugkoppeling uit de Regiegroep en vice versa. Daarnaast dient meer operationeel overleg plaats te vinden, onder meer door de toezichthouders te betrekken bij de briefings van de reddingsbrigades.
Communicatie tijdens en na incidenten Op het gebied van communicatie tijdens en na afloop van incidenten is nog ruimte voor verbetering. Partijen wisten gedurende het seizoen eikaars kwaliteiten steeds beter in te schatten. Na afloop van incidenten dienen conclusies en bevindingen breder gecommuniceerd te worden. Vooral de toezichthouders zijn afgelopen jaar vaak onvoldoende geïnformeerd. Dit is zowel voorgekomen tijdens als na afloop van incidenten. Bestaande procedures dienen strakker nagevolgd te worden om een betere samenwerking en verdeling van de laken en verantwoordelijkheden lussen de partijen te krijgen Communicatie naar publiek Voorkomen moet worden dat er te veel borden op de Zandmotor staan. Met betrokken partijen dient te worden vastgesteld of het aantal borden verminderd en tegelijk de infomiatievoorziening verbeterd kan worden. Toezicht: Voor de toezichthouders is strand- en zwemveiligheid een nieuw onderdeel van hun werkzaamheden. Afgelopen jaren hebben zij veel kennis en ervaring opgedaan. Voor komende jaren is nog ruimte aanwezig voor verdere verbetering op het gebied van kennis, invulling geven aan gastheerschap, zichtbaarheid en de wijze van samenwerking met de hulpdiensten. De medewerker Zandmotor en de Reddingsbrigades spelen hierin een belangrijke rol Door de verschuiving van de Zandmotor naar het noorden is het nog noodzakelijker dat de toezichthouders ook als BOA s voor het Haagse deel worden gemachtigd. Strandbewaking: De strandbewaking op de Zandmotor heeft goed gefunctioneerd. De afgesproken inspanningsverplichting m.b.t. de doordeweekse strandbewaking in de zomervakantie is door de reddingsbrigades ingevuld. Tijdens het strandseizoen is er een aantal incidenten geweest, maar niet anders dan op een regulier strand Ook de samenwerking tussen reddingsbrigades is goed verlopen, GVRB heeft uiteindelijk nooit een deel van het reguliere strand van MRS hoeven over te nemen in geval van calamiteiten op de Zandmotor. Wel is de GVRB door de MRB een enkele keer gevraagd extra stand-by te staan bij de doordeweekse bewaking. Oefenen: Het afgelopen jaar heeft de focus gelegen op interne oefeningen, mede doordat de MRB en GVRB een 24/7 alarmploeg moesten inrichten en daarmee moesten oefenen. Het is nuttig om meer gezamenlijke oefeningen te verrichten. Daarnaast is nader ovedeg nodig tussen de reddingsbrigades over samenwerking tijdens reguliere strandbewaking, onder andere over preventieve inzet van waterscooters en het vlaggenprotocol bij zwemverboden. De impact voor HVRB is door de snelle ontwikkeling in noordelijke richting en aantakking richting strand van de Zandmotor groter geweest dan verwacht. Voor HVRB is het noodzakelijk dat in overleg met VRH en/of provincie Zuid Holland een oplossing wordt gevonden voor het beschikbare materieel op post 1. Bewakingsgebieden: Het bewakingsgebied van GVRB is niet veranderd. Tussen HVRB en MRB dienen afspraken gemaakt te worden over de huidige bewakingsgebieden, gezien de verschuiving van de zandmotor in noordelijke richting (van Westland naar Den Haag). Alarmploegen: Het realiseren van de alarmploegen heeft een grote impact gehad op zowel de MRB als de GVRB. De alarmploegen hebben bijgedragen aan de professionaliteit van beide organisaties. De alarmploegen zijn 24/7 inzetbaar geweest en hebben de afgesproken aanrijdtijden behaald. Door het ASK systeem is altijd zicht op de beschikbare capaciteit. Het werken met waterscooters verloopt tevens naar tevredenheid, MRB heefl alleen problemen gehad met de technische robuustheid van de waterscooter Momenteel wordt mei de leverancier naar een oplossing gezocht. De
samenwerking met de meldkamer werkt niet altijd vlekkeloos. Dit blijft in 2013 inzet vergen van de medewerker Zandmotor, Monitoring: In 2012 zijn de metingen van bureau Shore over stromingen als erg waardevol ervaren door de RB's Tussen de reddingsbrigades bestaan verschillen in de mate waarin gebruik gemaakt is van het voorspellingsmode! van Deltares, Vooral gebruiksvriendelijkheid is een aandachtspunt. Het gebruik in de komende jaren hangt ook af van de mate waarin metingen door Shore worden verricht. De komst van de Argusmast inclusief bewakingscamera's kan een welkome aanvulling betekenen op de beschikbare monitoringsinformatie, ICT: Partijen zien het belang van een gezamenlijk ICT-platform in Voor aanvang van het strandseizoen wordt een "share point-site" gelanceerd, waar belangrijke informatie is te vinden. Daarnaast houden de reddingsbrigades hun redstatistieken digitaal bij. Risico-in ventarisaiie: De Risico-inventarisatie en- evaluatie (RIE) is een zeer waardevol document en dient in ieder geval jaarlijks, kort voor aanvang van strandseizoen, geactualiseerd te worden. In het voorjaar van 2013 wordt dit gedaan op initiatief van de medewerker Zandmotor Hierbij worden de toezichthouders nadrukkelijk betrokken. Tijdens het strandseizoen dient bij veranderende (morfologische) omstandigheden de RIE aangescherpt te worden. De RIE wordl als onderwerp opgenomen bij de operationele overleggen. Instellen zwemverbod: Het proces rondom het instellen van zwemverboden door de provincie verloopt voor alle belrokken partijen naar wens. Aandachtspunt blijft om toezichthouders en slrandtenthouders goed Ie informeren. Het voorstel van strandtenthouders om in plaats van zwemverboden continu loezicht te houden is in de praktijk niet haalbaar; wel kan het toezicht meer geconcentreerd worden naar tijd (opkomend tij) en plaats (plekken met sterkste stroming). Doorkijk naar de toekomst in werkwijze RB' s Komend jaar dient goed gekeken ie worden naar de afstemming qua bewakingsgebied tussen HVRB en MRB en dient goed gekeken te worden naar geschikt materieel voor HVRB, Verdere veranderingen worden (nog) niet voorzien. Wel dient blijvend aandacht te zijn voor werving van nieuwe leden bij de brigades. Concrete acties Op basis van de uitgevoerde evaluatie zijn acties geformuleerd om tijdens het strandseizoen 2013 goed gesteld te staan. Het betreft aclies op het gebied van - verbetering overleg- en informatiestructuren - verbetering dagelijkse communicatie en verankering afspraken in organisaties - verbetering communicatie tijdens en na incidenten - verbetering communicatie naar publiek, o.a. bebording De acties zijn toebedeeld aan partijen, waarbij de medewerker Zandmotor een groot aantal acties 'in zijn portefeuille heeft'. De voortgang van alle acties wordt door medewerker Zandmotor bijgehouden. Tenslotte In de loop van het jaar 2013 zal regelmatig met alle partijen, verzameld in de Regiegroep Zwemveiligheid, worden overlegd, te beginnen met een Start up bijeenkomst tijdig voor aanvang van het strandseizoen. Daarbij zal de voortgang van de afgesproken acties op initiatief van de medewerker Zandmotor steeds op de agenda staan. Provinciale Staten en andere betrokken partijen zullen door ons jaadijks door middel van een beknopte voortgangsrapportage worden geïnformeerd.