Bijlage 2 Bestuursopdracht Integraal jeugdbeleid Heerenveen, oktober 2011 (gewijzigd 10 november 2011) 1
Bestuursopdracht integraal jeugdbeleid 2012-2016 1. Aanleiding De vorige nota Jeugd- en onderwijsbeleid ( Investeren in jeugd. Investeren in de toekomst ), die is vastgesteld in 2006 had een looptijd tot 2010. Om ook de komende jaren in Heerenveen goed te blijven anticiperen op een doelgroep die continu in ontwikkeling is, is het nodig het beleid te herijken. Conform het in Mei 2011 door uw raad vastgestelde format treft u onderstaand de bestuursopdracht integraal jeugdbeleid aan. Deze bestuursopdracht is de basis voor een nieuwe speerpuntennota integraal jeugdbeleid 2012-2016 voor de gemeente Heerenveen. 2. Onderwerp van opdracht 2.1 Onderwerp Het leven van kinderen en jongeren speelt zich af op veel verschillende plaatsen: thuis, bij de peuterspeelzaal, kinderopvang, op school, in de buurt, in en op ontmoetingsplaatsen en sportverenigingen. Opvoeden gebeurt dan ook niet alleen thuis en in het gezin maar ook op tal van andere plaatsen. Integraal jeugdbeleid (inclusief onderwijs) beperkt zich daarom niet tot één specifiek terrein, maar legt juist verbindingen tussen de verschillende terreinen. De afgelopen tijd is op landelijk niveau op de beleidsterreinen jeugd en onderwijs veel nieuwe wet- en regelgeving tot stand gekomen 1. Kijkend naar de nabije toekomst staan binnen deze werkvelden de komende jaren opnieuw diverse omvangrijke veranderingen op stapel 2. De gemeentelijke rol op het terrein van jeugdbeleid wordt enerzijds nadrukkelijker, terwijl er op andere terreinen een stap terug moet worden gedaan en meer aan het veld moet worden overgelaten. In het integraal jeugdbeleid speelt het onderwijs vanzelfsprekend een belangrijke rol. We zien dat jeugdbeleid en onderwijsbeleid steeds meer raakvlakken hebben en er meer verbindingen nodig zijn. Dit alles maakt dat er een toenemende behoefte en noodzaak is naar meer samenhang binnen de verschillende beleidsterreinen rondom jeugd en samenwerking tussen de diverse organisaties, die zich hiermee bezig houden. Integraal jeugdbeleid in Heerenveen richt zich op kinderen en jongeren van -9 maanden tot 27 jaar én hun ouders. Speciale aandacht gaat in preventieve zin ook uit naar de voorafgaande fase, vanaf -9 maanden. De uitvoering van het integraal jeugdbeleid (dus inclusief onderwijsbeleid) gebeurt voor een belangrijk deel niet door de gemeente zelf, maar door andere organisaties en instanties. Juist omdat dit er nogal veel zijn, is sturing, afstemming en coördinatie nodig. Hierin vinden wij als gemeente dat we een regierol en verantwoordelijkheid hebben. Inhoudelijk is de rol van de gemeente in het onderwijsbeleid echter beperkt. De kaders worden primair door het rijk bepaald. Binnen deze kaders ontwikkelen de zelfstandige schoolbesturen hun beleid en voeren dat uit. Het is niet langer vanzelfsprekend en betaalbaar dat de gemeente een veelheid aan rollen op zich neemt. We gaan in Heerenveen uit van de kracht en creativiteit van burgers, van hun vermogen om voor zichzelf en voor elkaar te zorgen en daarbij eigen sociale netwerken te benutten. Waar nodig voorziet de gemeente in algemene- en collectieve voorzieningen. 1 Voorbeelden hiervan zijn de WMO, VVE en OKE-wetgeving, Centra voor Jeugd en Gezin. 2 Decentralisaties Werken naar vermogen, Jeugdzorg, AWBZ, maar ook Passend Onderwijs. 2
2.2 Opdracht De vorige nota Jeugd- en onderwijsbeleid ( Investeren in jeugd. Investeren in de toekomst ), die is vastgesteld in 2006 had een looptijd tot 2010. Om ook de komende jaren in Heerenveen goed te blijven anticiperen op maatschappelijke ontwikkelingen en op een doelgroep die continu in ontwikkeling is, is het nodig het beleid te herijken. Het beleid jeugdbeleid moet zich richten op de speerpunten voor de komende jaren (2012-2016). Om integraal jeugdbeleid tot stand te brengen is het noodzakelijk dat de gemeente een duidelijke visie formuleert op elementen 3 die de basis vormen voor ons integraal jeugdbeleid. Het eindresultaat is: Een speerpuntennotitie integraal jeugdbeleid; Een samenwerkingsagenda met de belangrijkste partners; Een meerjarenuitvoeringsprogramma voor de gemeentelijke taken. 3. Uitgangspunten en randvoorwaarden Alvorens in te gaan op de uitgangspunten en randvoorwaarden gaan we kort in op de wettelijke taken en rollen die we als gemeente op het jeugdbeleid en binnen het onderwijsveld hebben. Tot slot worden nog een tweetal uitgangspunten beschreven alvorens de randvoorwaarden aan bod komen. 3.1 Gemeentelijke taken A. Wettelijke taken en verantwoordelijkheden De rol van de gemeente verschilt per beleidsterrein en is mede afhankelijk van onze wettelijke taken en verantwoordelijkheden (zie ook onder uitgangspunten en randvoorwaarden). De maatschappelijke ontwikkelingen van de laatste jaren hebben ertoe geleid dat er nieuwe bestuurlijke verhoudingen zijn ontstaan. Hierdoor is de samenwerking tussen gemeente en schoolbesturen professioneler en zakelijker geworden. De verdeling van de verantwoordelijkheden tussen schoolbesturen en de gemeente als ook de gezamenlijke verantwoordelijkheden zien er als volgt uit: Binnen het brede jeugdbeleid zijn er voor de gemeente wettelijke taken ten aanzien van: Handhaving kinderopvang; Ambulante verslavingszorg en de maatschappelijke opvang; Schoolmaatschappelijk werk; Integrale jeugdgezondheidszorg van 0-19 jaar; Preventieve opvoed- en opgroeiondersteuning jeugd (prestatieveld 2 Wmo); Wet op de Jeugdzorg: gemeenten zijn verantwoordelijk voor de totstandkoming van Centra voor Jeugd en Gezin (CJG). De gemeente heeft op het terrein van onderwijs een wettelijke taak en verantwoordelijkheid voor: Onderwijshuisvesting, waaronder nieuwbouw, vervanging, renovatie en groot onderhoud; Leerplicht (Leerplichtwet 1969/kwalificatieplicht 2007); Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) voorkoming voortijdig schoolverlaten (gemeentelijke registratieplicht van voortijdig schoolverlaters tot 23 jaar); Leerlingenvervoer; Voor- en vroegschoolse educatie (Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (Wet OKE) per 1 augustus 2010). Bovengenoemde wettelijke taken voeren we uit en hier sturen we op. 3 Jeugd, opgroeien en opvoeden, verantwoordelijkheden, participatie, integraal jeugdbeleid, sturing. 3
De schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor: De kwaliteit van onderwijs; Het onderhoud van de schoolgebouwen (de materiële instandhouding/binnenkant en deels buitenkant schoolgebouwen); De financiën. Uit het bovenstaande blijkt dat de gemeente geen rol en geen directe invloed heeft op het onderwijsbeleid, dit is een bevoegdheid van het schoolbestuur. B. Regierol Er zijn echter ook een veelheid aan taken waarin we geen wettelijke verantwoordelijkheid hebben maar als samenwerkingspartner in afstemming en samenwerking met anderen proberen interventies in te zetten. Dat kunnen we echter niet alleen. We hebben geen harde middelen om te sturen, het is de kunst van het verleiden van het veld om mee te doen en te blijven doen. De kracht hierbij zit in een goede samenwerking en afstemming met partners. Vanuit het algemene belang neemt de gemeente hierin soms haar rol, bijvoorbeeld als regisseur om partners samen te brengen en verantwoordelijkheden bij partners te leggen. Dit kan echter niet vrijblijvend. Gemeente en partners moeten elkaar hierop kunnen aanspreken. C. Autonoom beleid Daarnaast voert de gemeente autonoom gemeentelijk beleid. We hebben geen wettelijke taken maar zien toegevoegde waarde om hierop extra sturing te geven (bijvoorbeeld subsidie). Gezien nieuwe ontwikkelingen en bezuinigingen zullen we nagaan of middelen die we hiertoe de afgelopen jaren hebben ingezet (bijvoorbeeld subsidies) nog moeten worden gecontinueerd. Dit alles bezien vanuit onze rol of dat een partner dat kan overnemen. 3.2 Uitgangspunten In de op te stellen kadernota integraal jeugdbeleid beschrijven we op welke de inhoudelijke speerpunten we de komende vier jaar gaan inzetten en waarom? Daarbij wordt aandacht besteed aan de wettelijke taken en rollen. Een interne terugblik naar het huidige jeugd en onderwijsbeleid en een vooruitblik naar komende ontwikkelingen, in relatie tot minder financiële middelen en een veranderende rol van de overheid, heeft opgeleverd dat drie programma s 4 de komende jaren van belang zijn: o Doorlopende leerlijnen; o Preventie, zorg en veiligheid; o Ontmoeting en ontwikkelingsmogelijkheden in dorp en wijk. De interventies uit de op te stellen kadernota jeugdbeleid moeten worden uitgevoerd met de huidige formatie en binnen de huidige budgetten, waarbij bekeken wordt in hoeverre het wenselijk en mogelijk is met middelen binnen de programma s te schuiven (zie verder paragraaf 4.1). 3.3 Randvoorwaarden Omdat we een realistisch beleidsdocument voor de periode 2012-2016 nodig hebben zijn de volgende randvoorwaarden van toepassing: Een inhoudelijk realistisch beleidsdocument voor de periode 2012-2016; Afstemming, betrokkenheid en samenwerking met partners (onder andere vanuit onderwijs, welzijn en zorg) en met de doelgroep (jongeren en hun ouders); 4 Bij het veld wordt getoetst of zij zich kunnen vinden in deze indeling. Dit kan mogelijk nog tot aanvulling/bijstelling leiden. Zij worden eveneens betrokken bij de nadere invulling. 4
Doelstellingen moeten kunnen worden gemeten; Acties staan altijd in relatie tot het realiseren van doelstellingen; We monitoren periodiek de stand van zaken rondom jeugd en onderwijs om te kunnen evalueren en eventueel bij te sturen; Er worden keuzes gemaakt: Waar zetten we op in (speerpunten) en dus ook Wat doen we niet meer. 4. Risico s 4.1 Financiën Uitgangspunt is dat de realisatie van het nieuwe integrale jeugdbeleid binnen de bestaande budgetten en binnen de bestaande formatie moet worden uitgevoerd. Bij een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de realisatie van de doelen, hoort, naast de inzet van gemeentelijke middelen ook de inzet van middelen en menskracht vanuit het veld. Bij de speerpuntennota integraal jeugdbeleid zal een financieel overzicht worden gevoegd, waarin deze middelen (inkomsten/uitgaven) zijn opgenomen. De keuzes die in gezamenlijkheid gemaakt zullen worden, bepalen uiteindelijk welke middelen nodig zijn en of deze middelen toereikend zijn. Zo niet, dan zullen de keuzes moeten worden bijgesteld. Het zal nodig zijn om met de budgetten die beschikbaar zijn voor jeugd en onderwijs (daar waar dat mogelijk is) te schuiven. In de speerpuntennotitie wordt hierover een concreet voorstel gedaan. 4.2 Overige risico s Daarnaast kunnen de volgende risico s worden onderkend: - Continuïteit inzet en betrokkenheid van zowel externe als interne betrokkenen. Niet alleen bij de totstandkoming van de kadernota, maar ook bij de implementatie hiervan (2012-2016), is het van cruciaal belang dat de gemeente en het veld de continuïteit van de personen (capaciteit en deskundigheid), die hierbij betrokken zijn zoveel mogelijk realiseert en waarborgt. - Overeenstemming over speerpunten/prioriteiten en beschikbare inzet. Belangrijk is dat er een breed draagvlak bij het veld ontstaat voor de realisatie van de prioriteiten/speerpunten in het integraal jeugdbeleid voor de komende jaren. Daartoe zal vanuit de gemeente een voorzet worden gedaan en van het veld input worden gevraagd. Zonder voldoende draagvlak zullen de prioriteiten/speerpunten niet of wellicht in een andere vorm worden gerealiseerd, hetgeen niet tot de gewenste resultaten zou kunnen leiden. Dit kan ook gevolgen hebben voor de planning. 5
5. Communicatie en participatie Interactieve beleidsvorming is een kernbegrip bij het tot stand komen van de kadernota integraal jeugdbeleid. Gedurende het proces zullen de volgende externe partijen betrokken worden: Maatschappelijk middenveld: van scholen tot jeugdzorg, van politie tot schoolmaatschappelijk werk; Jongeren -> de doelgroep zelf; Ouders. Participatie van het veld bij het opstellen van de kadernota integraal jeugdbeleid Om onze doelstellingen te kunnen realiseren is het noodzakelijk dat het maatschappelijk middenveld nauw bij het tot stand komen van het nieuwe integraal jeugdbeleid betrokken wordt. Niet alleen om hierover mee te denken en te praten, maar vooral om commitment van het veld te krijgen, interactief dus. Bij interactieve beleidsprocessen/planvorming is communicatie met de direct betrokken partijen de belangrijkste weg om tot resultaat te komen. Draagvlak, helderheid over rollen/verantwoordelijkheden en uiteindelijke overeenstemming over de gezamenlijke keuzes zijn dan de kernbegrippen. Er zal met deze betrokkenen gediscussieerd worden over onder andere: - de wijze waarop de gemeente Heerenveen haar integrale jeugdbeleid wil gaat vormgeven, zowel inhoudelijk als procesmatig; - de rollen en verantwoordelijkheden, die het maatschappelijk middenveld binnen het integraal jeugdbeleid heeft, helder worden beschreven; - de inzet van middelen en menskracht vanuit de gemeente en het veld; commitment over de prioriteiten/speerpunten en de afspraken vastleggen in een samenwerkingsovereenkomst. Jongerenparticipatie Wij willen op een aantal manieren input vragen vanuit jongeren. Onder andere door groepen jongeren (o.a. aangedragen door het jongerenwerk en vanuit de pilot sociale cohesie die in Oudeschoot heeft gedraaid in 2010) te bevragen. Ook gaan we de jongeren benaderen die hebben meegedaan aan het project CNV participatie en in dat kader voorlichting hebben gegeven aan de eigen doelgroep over het CJG enk zullen we de jongerenraden op de scholen betrekken. Daarnaast gaan we de mogelijkheid bekijken om jongeren via social media hun input te laten geven op nieuw integraal jeugdbeleid in de gemeente Heerenveen. Hierbij zullen we het redactieteam van www.ondertussen.nl betrekken. Ouderparticipatie Vanuit het CJG heeft een aantal ouders aangegeven, dat de gemeente hen mag benaderen wanneer er input van ouders nodig is bij het vervolg. Hiervan gaan wij gebruik maken. Participatieraad In februari 2011 is de Participatieraad al geïnformeerd over de toenmalige plannen rond het integraal jeugdbeleid. Op korte termijn zal de Participatieraad worden bijgepraat over de huidige stand van zaken en de nieuwe planning. Daarnaast zal de Participatieraad in het vaststellingstraject van de uiteindelijke kadernota integraal jeugdbeleid om advies worden gevraagd. 6
6. De rol van uw raad in het proces Indien uw raad instemt met deze bestuursopdracht en daarmee zijn fiat geeft voor het opstellen van een speerpuntennota integraal jeugdbeleid 2012-2016, betekent dit dat: In juni 2012 de concept-speerpuntennota in het college is besproken: Dit tussenresultaat wordt besproken in de commissie SaZa; Uw raad op 28 juni kennis kan nemen van de concept-speerpuntennota en van de concept-samenwerkingsovereenkomst; Er vervolgens na de zomer 2012 de stappen OOGO, definitieve besluitvorming college, advies participatieraad plaats gaan vinden. Dit kan nog tot bijstelling leiden. Definitieve besluitvorming door uw raad is dan eind oktober mogelijk is. Uw raad heeft hierin een kaderstellende rol. Zie voor een gedetailleerde planning paragraaf 7. Wij nodigen uw raad van harte uit als toehoorder in het participatietraject dat wij met het veld gaan organiseren. Ook zullen wij uw raad te zijner tijd informeren over de resultaten van de afstemming die met het veld, jongeren en ouders heeft plaatsgevonden. 7. Planning De komende maanden zullen we de gedachten, zoals neergelegd in deze bestuursopdracht nader uitwerken in een kadernota integraal jeugdbeleid voor de jaren 2012-2016. Onderstaand is een korte beschrijving opgenomen van de te doorlopen stappen en de planning. Wat Wanneer Besluitvorming B&W bestuursopdracht integraal jeugdbeleid 11 oktober 2011 Bespreking bestuursopdracht in commissie SaZa 31 oktober 2011 Raad stelt bestuursopdracht vast 14 november 2011 Interactieve bijeenkomsten met het veld Januari maart 2012 Voorbereiden en opstellen speerpuntennota integraal jeugdbeleid (= doorlopend) April 2012 Bespreken concept-speerpuntennota en samenwerkingsagenda met het veld April 2012 Bespreking concept-speerpuntennota en samenwerkingsagenda in PFO Mei 2012 Beeld en oordeelsvorming concept-speerpuntennota in B&W Mei 2012 Tussenresultaat bespreken in commissie SaZa Mei 2012 Eventuele aanpassingen doorvoeren /bespreking PFO Mei 2012 Besluitvorming B&W concept -speerpuntennota en samenwerkingsagenda 5 juni 2012 Behandeling concept-speerpuntennota in de gemeenteraad 28 juni 2012 5 Besluitvorming OOGO Juli 2012 Besluitvorming B&W definitieve speerpuntennota en samenwerkingsagenda Juli 2012 Participatieraad vragen om advies Juli 2012 Afrondende besluitvorming B&W September 2012 Vaststellen definitieve speerpuntennota door de raad Oktober 2012 * 5 Tegelijkertijd met behandeling V&P-nota. 7
* Er is nog geen definitief vastgesteld vergaderschema voor 2012. Er is uitgegaan van de concept-versie, waarover het Presidium binnenkort een besluit neemt. Het betreft een complex en breed terrein met een veelheid aan betrokken partijen waarmee moet worden afgestemd. Tevens gelden in het traject diverse in acht te nemen procedures en termijnen. Met deze planning blijft de koppeling met de bestuursopdracht onderwijshuisvesting bestaan en kan tegelijkertijd met de V&P nota een afweging gemaakt worden door uw raad. 8