2 februari 2016 Corr.nr. 2016-06377, ECP Nummer 11/2016 Zaaknr. 615942 Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen ter vaststelling van het Programma Economie en Arbeidsmarkt 2016-2019. 1. Samenvatting Onze missie is om alle Groningers perspectief op werk te geven: jong en oud, laag en hoogopgeleid, Stad en Ommeland. Hoofddoelstellingen zijn het stimuleren van werkgelegenheid en het terugdringen van werkloosheid. In deze voordracht blikken wij kort terug op het voorgaande Economische Actieprogramma en gaan wij nader in op doelstellingen en uitgangspunten van het nieuwe programma Economie en Arbeidsmarkt. Daarna geven we kort de programmalijnen weer. Wij geven met het programma Economie en Arbeidsmarkt aan hoe wij gestructureerd en samenhangend willen inzetten op de opgaven die wij schetsen. Wij denken dat we met dit programma en de aanpak die we daarin voorstaan de missie 'perspectief op werk voor iedereen' dichterbij brengen. Hierbij zullen we samenwerken met een groot aantal partners, zowel in noordelijk verband als binnen de provincie. Met dit programma geven wij de richting en de focus van ons handelen de komende jaren weer. 2. Doel en wettelijke grondslag Het huidige Economisch Actieprogramma 2012-2015 krijgt een opvolger in het Programma Economie en Arbeidsmarkt 2016-2019. We bouwen voort op onder andere de Noordelijke InnovatieAgenda en de Commissie Van Zijl. Het gaat hier om een autonome taak. Met deze voordracht wordt u eveneens geïnformeerd over het onderzoek naar ZZP ers dat u ons per motie op 24 juni 2015 heeft verzocht uit te voeren en de schriftelijke vragen van de GroenLinks fractie over starters op het platteland d.d. 30 november 2015. 3. Procesbeschrijving en planning Met ons collegeprogramma hebben wij onze prioriteiten met betrekking tot economie en arbeidsmarkt benoemd. Na de zomer van 2015 hebben we de uitwerking opgepakt. Dat hebben wij destijds mondeling aangekondigd in de commissie Mobiliteit, Economie en Energie. Het programma biedt zoals gezegd de kaders voor uitvoering. Daarnaast geven we in het programma aan wat het vertrekpunt is en welke resultaten wij beogen met de uitvoering. Met uw instemming op dit programma kunnen wij direct de verdere uitwerking en uitvoering ter hand nemen. Wij zullen u jaarlijks informeren over de voortgang in de P&C-cyclus. 4. Begroting Voor de uitvoering van het programma zullen we enerzijds gebruik maken van Noordelijke subsidieprogramma's en de aanwezige relevante beleidskredieten. Daarnaast zijn er kosten voorzien waarvoor additionele middelen nodig zijn. Voor uitvoering van het programma voor de programmalijnen Innovatief en Groen Groningen en Aantrekkelijk Groningen is per jaar 531.350 ( 181.350 bestaand en 350.000 additioneel) nodig. Voor uitvoering van programmalijn Werkend Groningen, met name voor de werkplannen van de commissie Van Zijl, is 581.595 ( 281.595 bestaand en 300.000 additioneel) nodig. Daarnaast is voor de externe regisseurs van dit proces voor 2016 en 2017 125.000 (additioneel) per jaar nodig. Opgeteld komt dit voor de 11-1
programmaperiode neer op 2.850.000 aan additionele middelen. Deze worden ten laste gebracht van de algemene middelen. 5. Inspraak/participatie Het programma Economie en Arbeidsmarkt is tot stand gekomen met behulp van input van een groot aantal stakeholders. Om te beginnen is gebruik gemaakt van de inzichten van een groot aantal bedrijven en (kennis)instellingen die betrokken zijn bij zowel de opstelling van de Noordelijke Innovatie Agenda als het eindrapport Kop d'r veur van de commissie Van Zijl. Daarnaast hebben we specifiek voor het nieuwe programma gesprekken gehouden met individuele partijen en heeft in december 2015 een sessie plaatsgevonden met stakeholders als onderdeel van het proces. Formele inspraak is niet van toepassing. 6. Nadere toelichting Aanleiding In het collegeprogramma hebben wij economische structuur, werkloosheid en leefbaarheid benoemd als opgaven waar we de komende jaren voor staan. De werkgelegenheidsontwikkeling in Groningen presteerde een aantal jaren beter dan landelijk maar scoort sinds 2012 slechter. De crisis slaat later toe, maar werkt langer door. Dit komt onder meer door een aantal structurele factoren zoals de sectorstructuur en de vergeleken met nationaal beperkte export- en innovatiegerichtheid van ons bedrijfsleven. Ook de aantallen starters zijn lager dan nationaal alsmede het opleidingsniveau. Al met al lijkt de Groningse economie minder veerkracht te hebben. De hieruit voortvloeiende werkloosheid is met ruimt 13% onaanvaardbaar hoog. Specifieke opgaven zijn er in Oost-Groningen en het aardbevingsgebied. Aan de andere kant zijn er kansrijke ontwikkelingen rondom bijvoorbeeld de Eemsdelta en de Stad en qua werkgelegenheid grote sectoren zoals de zorg met veel dynamiek, ruimte voor innovatie en werk op verschillende opleidingsniveaus. Deze opgaven en kansen vergen een samenhangende aanpak. In deze voordracht blikken wij kort terug op het voorgaande programma en gaan wij nader in op doelstellingen en uitgangspunten van het nieuwe programma. Daarna geven we kort de actielijnen weer. Wat hebben we geleerd van het Economisch Actieprogramma 2012-2015? De afgelopen jaren is sterk ingezet op de Groningse topsectoren zoals energie en healthy ageing. In deze sectoren hebben positieve ontwikkelingen plaatsgevonden. We hebben groeiende bedrijven en sterke kennisinstellingen. En de zichtbaarheid van onze regio, ook in Brussel, is vergroot. Wij blijven inzetten op onze sterke punten. Wij zien echter ook een aantal trends die leiden tot verschuiving van onze inzet. Zo zien wij bijvoorbeeld de toename van het aantal ZZP ers, wij zien een grotere noodzaak maar ook kans voor vergroening in met name de chemie en een toenemende rol voor ICT en internet. Om goed in te spelen op en te profiteren van deze ontwikkelingen willen wij meer dan voorheen uitgaan van de behoeften en het belang van het bedrijfsleven, met name het Midden- en Kleinbedrijf (MKB). Ook de NOM en de clusterorganisaties hebben hierbij een rol. Een betere onderlinge samenwerking en gerichtheid op het MKB zijn daarbij van belang. Daarnaast vinden we het van belang dat we inzetten op ontwikkelingen die passen bij het menselijk kapitaal in onze regio. Hieraan gekoppeld zien we dat onze rol verandert. Bedrijven en instellingen krijgen een meer dominante rol. Wij zijn meer faciliterend. In het programma wordt aangegeven hoe wij onze rol zien. Een uitgebreidere evaluatie kunt u tegemoet zien in de reguliere P&C-cyclus. Waar staan we nu? In de bijlage van het programma vindt u een korte weergave van de analyse die we hebben uitgevoerd. Een indruk daarvan geven we hier. De arbeidsparticipatie is in Groningen lager (62%) dan landelijk (65%). Ook is er sprake van een hoge werkloosheid onder laag opgeleiden (47% ten opzichte van 32% landelijk) en jongeren (12,8% ten opzichte van 9,6% landelijk). In de Stad zijn veel hoog opgeleiden, in de regio veel lager en middelbaar opgeleiden. De vraag en het aanbod zijn onvoldoende structureel op elkaar afgestemd. Ons MKB is minder innovatief dan landelijk en exporteert minder ten opzichte van het landelijk MKB. Dat is deels te wijten aan de kleinschaligheid van het MKB. Minder dan 5% van het MKB heeft meer dan 10 personen in dienst. Als het gaat om aantal starters dan blijven we ook daar wat achter. We zien verder dat kennis en ideeën blijven liggen en de markt niet bereiken. 11-2
Samenhang diverse programma s. We hebben dit programma uitgewerkt op basis van onze ambities, het profiel van de provincie Groningen, de evaluatie van het Economisch Actieprogramma 2012-2015 en met behulp van input van instellingen, bedrijven en organisaties. We hebben daarbij voor een integrale aanpak van economie en arbeidsmarkt gekozen. Daarnaast kent dit programma raakvlakken met diverse andere nota's en programma s die wij opstellen, zoals de internationaliseringsagenda, recreatie en toerisme en het programma Energietransitie. Ook de landbouwagenda, het evenementbeleid en de cultuurnota raken aan economie en arbeidsmarkt. Het verschil is bij dat het Programma Economie en Arbeidsmarkt het stimuleren van werkgelegenheid centraal staat. We streven met dit programma naar synergie met de diverse andere thema s en in de uitvoering van de diverse programma's. Motie onderzoek ZZP ers en schriftelijke vragen starters op het platteland U heeft ons op 24 juni 2015 verzocht onderzoek te doen naar de vraag hoe de provincie een bijdrage kan leveren aan het ondernemersklimaat voor ZZP ers. De uitkomsten van dit onderzoek is in de bijlage bijgevoegd en hebben mede input gegeven aan het programma Economie en Arbeidsmarkt. Belangrijk om vast te stellen is dat binnen de groep ZZP ers een zeer grote dynamiek heerst. De samenstelling wisselt snel en daarmee veranderen ook wensen en behoeften van deze groep. ZZP ers in Groningen zijn over het algemeen tevreden over hun financiële situatie en ervaren weinig belemmeringen als zelfstandige. Ze zijn tevreden over aspecten als interessant werk, eigen baas zijn en een goede relatie hebben met de klant. Ze hebben behoefte aan ondernemersnetwerken en financiële ondersteuning/subsidiëring. Als verbeterpunt wordt snel internet genoemd. Bij de uitvoering van dit programma zullen de uitkomsten van dit onderzoek een rol spelen. In een vervolgonderzoek zullen we kijken of we de behoeften van ZZP ers die min of meer uit noodzaak zelfstandig worden inzichtelijk kunnen maken ten opzichte van de ZZP ers die kiezen voor zelfstandigheid en daar zo nodig (met anderen) actie op ondernemen. Daarnaast heeft u ons vragen gesteld over starters op het platteland. Bij de uitwerking van het programma zullen wij ook dit onderwerp oppakken. Programma Economie en Arbeidsmarkt: Perspectief op werk voor iedereen Onze missie is om alle Groningers perspectief op werk te geven: jong en oud, laag en hoogopgeleid, Stad en Ommeland. Hoofddoelstellingen zijn het stimuleren van werkgelegenheid en het terugdringen van werkloosheid. Werk is belangrijk voor eigenwaarde, zelfvertrouwen en ontplooiing van mensen. Naast het belang voor de individuele Groninger is het ook essentieel voor de toekomstige leefbaarheid in de provincie. Werk zorgt voor betrokkenheid in de samenleving en voor inkomen dat leidt tot bestedingen die bijdragen aan het in stand houden van voorzieningen. Het in stand houden van voorzieningen is op zijn beurt ook van belang voor het behoud van werkgelegenheid. Onze visie is dat de provincie samen met een groot aantal partners, zowel in noordelijk verband als binnen de provincie, op twee lijnen gaat werken aan werk voor iedereen. Enerzijds door in te zetten op het versterken van de regionale economie via innovatie en vergroening waardoor het verdienpotentieel en de veerkracht toeneemt. Anderzijds door een integrale aanpak gericht op een betere balans op de arbeidsmarkt. Via deze lijnen zetten we in op toename van werkgelegenheid passend bij ons menselijk kapitaal en op een betere aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Een aantrekkelijk ondernemers- en vestigingsklimaat is hierbij een voorwaarde. Dit vormt de derde programmalijn. Programma Economie en arbeidsmarkt uitgewerkt in drie programmalijnen Zoals aangegeven kent dit programma drie programmalijnen. Hieronder geven we kort weer wat we binnen deze lijnen beogen en welke doelstellingen daarbij horen. Innovatief en groen Groningen Voor een toekomstbestendige economische ontwikkeling van Groningen, het behouden van bestaande en creëren van nieuwe werkgelegenheid zijn innovatie en vergroening essentieel. De opgaven zijn onder ander om het aandeel innoverende bedrijven te verhogen richting het landelijk gemiddelde en de (maak)industrie toekomstbestendig te maken. We zien grote potentie in de 'groene driehoek', ofwel de verbinding tussen chemie, agri en energie. Met deze lijn sluiten we onder andere aan bij de Noordelijke InnovatieAgenda. 11-3
De doelstellingen die we hebben geformuleerd zijn: - acquisitie van 8 nieuwe bedrijven, waarvan twee in de groene chemie, - hogere groei van de werkgelegenheid dan landelijk. Werkend Groningen Om perspectief op werk voor alle Groningers dichterbij te brengen is naast het stimuleren van bedrijven inzet nodig op de human capital/arbeidsmarkt. Een aantal opgaven tekent zich af. Werk voor de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt, het verhogen van het opleidingsniveau, het verkleinen van de kwalitatieve mismatch tussen vraag en aanbod en het verdwijnen van banen op MBO2-3 niveau door digitalisering en automatisering. De situatie in Oost-Groningen en met name het terugdringen van de werkloosheid onder jongeren vraagt om een specifieke aanpak. De doelstellingen die we hebben geformuleerd zijn: - de arbeidsparticipatie beweegt naar het landelijk gemiddelde van 65%, - de werkloosheid van laag opgeleiden en jongeren bewegen naar het landelijk gemiddelde van respectievelijk 32% en 9,6%. Aantrekkelijk Groningen Een concurrerend ondernemings- en vestigingsklimaat is nodig om onze bestaande bedrijven te kunnen laten floreren, om nieuwe bedrijven aan te trekken en om human capital, waar steeds meer om gestreden wordt, hier te houden dan wel hier naar toe te halen. Het realiseren van snel internet voor de hele provincie is hierbij een speerpunt. De doelstellingen die we hier hebben geformuleerd zijn: - snel internet in de hele provincie, - clusters en NOM functioneren meer vraaggericht en gericht op samenwerking. In het programma Economie en Arbeidsmarkt geven wij op hoofdlijnen aan waar de focus van onze inzet ligt en welke resultaten daarmee worden beoogd. In samenwerking met onze partners zullen wij de uitvoering ter hand nemen. 7. Geheimhouding Niet van toepassing 8. Voorstel Wij geven met het programma Economie en Arbeidsmarkt aan hoe wij gestructureerd en samenhangend willen inzetten op de opgaven zoals geschetst. Wij denken dat we met dit programma en de aanpak die we daarin voorstaan de missie 'perspectief op werk voor iedereen' dichterbij brengen. Daarom stellen we voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 2 februari 2016 Gedeputeerde Staten van Groningen: M.J. van den Berg, voorzitter. H.J. Bolding, secretaris. Behandeld door : F. Mennega Telefoonnummer: 0652761811 e-mail : f.v.mennega@provinciegroningen.nl Bijlagen bij de voordracht Nr. Titel Soort bijlage 1 Onderzoek ZZP-ers Onderzoeksrapport 11-4
Nr. 11/2016 Provinciale Staten van Groningen: Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 2 februari 2016, 2016-06377, ECP Gelet op de autonome taak van de provincie, Besluiten: 1. De kaders vast te stellen van het bijgevoegde programma Economie en Arbeidsmarkt 2016-2019, nr. 2016-2016-06377, bestaande uit de volgende elementen: a. Innovatief en Groen Groningen, met als doel het versterken van de regionale economie en een toename van de werkgelegenheid. b. Werkend Groningen, met als doel het realiseren van een betere balans op de arbeidsmarkt. Hierbij is specifiek aandacht voor arbeidsparticipatie in Oost- Groningen. c. Aantrekkelijk Groningen, met als doel het creëren van een aantrekkelijk ondernemersklimaat. Een speerpunt hierbij is het realiseren van snel internet in de hele provincie. 2. 2.850.000 beschikbaar te stellen voor de programmaperiode 2016-2019 ten laste van de Algemene Middelen. 3. Gedeputeerde Staten opdracht te geven het programma Economie en Arbeidsmarkt 2016-2019 uit te voeren. Groningen, Provinciale Staten voornoemd:, voorzitter, griffier Bijlagen bij het besluit: Nr. Titel Soort bijlage 1 Groningen@Work, programma Economie en arbeidsmarkt programma 2016-2019 11-5