Centrum adolescentenpsychiatrie Wie denk je wel dat je bent?! Identiteit en persoonlijkheidspathologie in de adolescentie: richtlijnen voor diagnostiek Christel Hessels Centrum Adolescentenpsychiatrie
Centrum adolescentenpsychiatrie Programma: Diagnostiek van persoonlijkheidspathologie < 18 Model voor diagnostiek bij adolescenten met een vermoeden van persoonlijkheidspathologie Diagnostiek in het HYPE behandelmodel
Diagnostiek en classificatie < 18 Centrum adolescentenpsychiatrie
Huivering voor classificeren < 18 jaar Ernst en beperkt beïnvloedbaar Angst voor stigmatisering Persoonlijkheid nog niet volledig ontwikkeld
Argumenten om wel te classificeren Persoonlijkheidspathologie bij adolescenten komt veelvuldig voor (Kernberg et al., 2000; Tromp, 2010; Westen et al., 2005) Grote invloed op sociaal-maatschappelijk functioneren Slecht herstel, grotere kans op terugval én chroniciteit van As I pathologie (Westen, 2003) Vroegdetectie verbetert de prognose (Chanen, 2009) In elke ontwikkelingsfase worden leeftijdsadequate identiteit en persoonlijkheid gevormd (Kernberg, 2001) Kosten voor de maatschappij
DSM-IV AS II DSM-IV is terughoudend, maar classificatie is mogelijk (APA, 1994; p.687) DSM-IV criteria blijken toepasbaar voor adolescenten van 14-18 jaar (Westen et al., 2003) Stabiliteit is vergelijkbaar met die bij volwassenen (Chanen, 2004)
Centrum adolescentenpsychiatrie Diagnostiek < 18 jaar: Hoe dan??
Zijn adolescenten echt zo anders? Moeilijk te betrekken in hulpverlening Between yes and no (Anthony, 1975) Zelfreflectie vaak nog beperkt ontwikkeld Adolescenten zijn in ontwikkeling Adolescenten in hun context Autonomie ontwikkeling Andere tijdsbeleving Belang van constant wisselende relaties. Balans tussen afstand en nabijheid Heterotypische continuiteit (Kagan, 1969)
Theoretische handreikingen
Clinical case formulation (Westen & Chang, 2000) 1. Wat zijn de wensen, angsten en waarden van deze persoon en tot welke hoogte zijn deze motieven in conflict? 2. Welke psychologische vermogens staan hem/haar tot beschikking om met de interne en externe eisen om te gaan? 3. Hoe is het vermogen tot hechting en het vermogen tot relatievorming? Hoe is het vermogen om zich zelf en de ander als onderscheiden individu te zien en te ervaren?
Adolescenten in hun context Gedrag is functie van persoonlijkheid en omgeving Functioneren in/van het gezin De rol van peers Wisselwerking tussen persoonlijkheid en omgeving
Interactie persoonlijkheid-omgeving Pro-actief Reactief Evocatief
Integratie (cf. Eurelings & Snellen, 2003) 1. Symptomen, gedragsstoornissen 2. Situatie, systeem, context 3. Cognities, copingstijl, representaties 4. Dynamiek, objectrelaties, conflicten 5. Veiligheid gezinsklimaat 6. Genetische kenmerken, temperament
Model voor diagnostiek Voor handreikingen diagnostiek BPD bij adolescenten: www.kenniscentrum-kjp.nl, 2011
Uitgangspunten Uitgaande van leeftijdsspecifieke factoren (heterotypische continuïteit) Kader is helder omschreven voor adolescent Het integreren van informatie van de adolescent zelf, zijn ouder(s), leerkracht, eerdere hulpverlener draagt bij aan de validiteit van de diagnose
Doel van diagnostiek Het beschrijven van de gepresenteerde persoonlijkheidspathologie in een geïntegreerd beeld van ontwikkelingsgeschiedenis, omgevingsfactoren, persoonlijkheid en ontwikkelingsfase. In een voor adolescent en ouders begrijpelijke formulering Het geven van adviezen voor eventuele vervolgbehandeling en bevorderen van de motivatie hiervoor
Onderdelen van diagnostiek (1) Intakegesprek: verwachtingen, afspraken Dossieronderzoek Ontwikkelingsanamnese (jongere en ouders) Informatie over functioneren vanuit verschillende bronnen (YSR, CBCL, TRF) 2 a 3 gesprekken bij psychiater of klinisch psycholoog semi-gestructureerd interview
Onderdelen van diagnostiek (2) Gezinsdiagnostisch onderzoek Psychodiagnostisch onderzoek: intelligentieonderzoek persoonlijkheidsonderzoek Integratie Twee adviesgesprekken, waar in overleg met adolescent wordt afgesproken wie er behalve de adolescent wordt uitgenodigd Diagnostiekbrief (cf. Finn, 2007)
Intakegesprek Verwijzing Verwachtingen, uitleg over procedure, afspraken Klachtenanamnese Functioneren in verschillende milieus Gezondheid (middelengebruik) Hulpverleningsgeschiedenis Gezinsbeleving en sociale inbedding HULPVRAAG
Dossieronderzoek Eerdere diagnostische bevindingen Eerdere hulpverlening Altijd naast verhaal van cliënt
Ontwikkelingsanamnese Bij ouders Bij adolescent zelf
Verschillende bronnen YSR, CBCL, TRF Contact met ouders, school Contact leeftijdgenoten?
Klinisch interview 2 a 3 gesprekken bij specialist Visie op klachtenbeeld en ontwikkelingsgeschiedenis, traumata Suïcidaliteit 3 vragen Westen Reflectief vermogen (vragen uit GBI) Specifieke adolescententhema s Semi-gestructureerd interview
Gezinsdiagnostisch onderzoek Gezinsstructuur Reflectief vermogen in het gezin Zorgen en traumata Verwachtingen ten aanzien van behandeling
Psychodiagnostisch onderzoek Hypothesetoetsend Intelligentie Persoonlijkheidsvragenlijsten: MMPI-A, DAPP-A, SIPP-A, TCI, NEO/BFI Indirecte methoden: ZALC, projectief materiaal Integratie
Integratie Het beschrijven van de gepresenteerde persoonlijkheidspathologie in een geïntegreerd beeld van ontwikkelingsgeschiedenis, omgevingsfactoren, persoonlijkheid en ontwikkelingsfase Koppelen aan vraagstelling cliënt DSM-IV classificatie Hypothese toetsend model
Terugkoppeling aan cliënt Adviesgesprekken Diagnostiekbrief (cf. Finn, 2007)
Diagnostiek binnen psychotherapeutische behandeling: HYPE
Helping Young People Early PS hebben hun wortels in kindertijd en adolescentie Adolescenten met BPS vormen een groep met een hoge prevalentie en slechte prognose Kenmerken van PS bij adolescenten vormen de sterkste lange termijn voorspellers van PS op volwassen leeftijd Volwassenen met BPS hebben eerste contact met GGZ in adolescentie Vroeginterventie
Uitgangspunten In treatment we try to unscramble eggs : undoing the harm of the mental health interventions. The end of therapy is the beginning of change. Intermittent therapy. Tools meegeven, die cliënten in het echte leven kunnen gebruiken.
HYPE Helping Young People Early Geïntegreerde behandeling: Psychotherapie (CAT) Casemanagement Gezinsinterventie Crisisinterventie Farmacotherapie
Waarom specifiek voor adolescenten? Theorie vanuit ontwikkelingspsychologie Vroege interventie Informed consent en informed refusal Afgebakend aantal sessies in afgebakende tijdsperiode Actieve samenwerking Gezin wordt betrokken in behandeling Duidelijke grenzen Één therapeut, maar wel geïntegreerde multidisciplinaire behandeling
Cognitive Analytic Therapy 1. Reformulation 2. Recognition 3. Revision
3 fases in therapie 1. Reformulation 2. Recognition 3. Revision
Casus: Reformulation Diagram Brief
3 fases in therapie 1. Reformulation 2. Recognition 3. Revision
3 fases in therapie 1. Reformulation 2. Recognition 3. Revision
Diagnostiek bij adolescenten met een vermoeden van persoonlijkheidspathologie Complex Ingebed in een theoretisch kader Goede integratie van onderzoeksgegevens Ingebed in werkrelatie met adolescent Noodzakelijke basis voor succesvolle psychotherapie
Christel Hessels Klinisch psycholoog psychotherapeut Centrum Adolescentenpsychiatrie Reinier van Arkelgroep 073-658 6651 C.Hessels@RvAgroep.nl