Vakdidactiek : Praktijkgerichte seminaries : Bio-ingenieurswetenschappen Draaiboek Actiegericht Onderzoek 1. Inleiding 1.1. Probleemstelling ICT in de praktijk van het Vlaamse onderwijs implementeren is een complexe opdracht. Het Departement Onderwijs (Ministerie Vlaamse Gemeenschap) heeft daartoe een (financierings)programma lopen. Internettoepassingen en gebruik worden steeds goedkoper en worden overal gratis aangeboden. De technologie wordt steeds meer beschikbaar. De toegevoegde (didactische) waarde staat echter vaak nog ter discussie. 1.2. Actiegericht Onderzoek 1.2.1. Situering In de vernieuwde lerarenopleiding van de Universiteit Gent worden o.a. accenten gelegd op permanente vorming, bereidheid tot vernieuwing, zelfreflectie en gerichtheid op onderzoek. Het actiegericht onderzoek, geprogrammeerd bij de praktijkgerichte seminaries over vakdidactiek, komt aan deze attitudevorming tegemoet. 1.2.2. Methodologie Het betreft een strategie voor het systematisch onderzoeken van de eigen praktijksituatie door de direct betrokkenen, met de uitdrukkelijke bedoeling de kwaliteit van het handelen in die situatie te verbeteren : door mensen die rechtstreeks bij de situatie betrokken zijn ; praktische vragen uit de dagelijkse onderwijspraktijk ; eenvoudige methoden en strategieën : inspanningen moeten leiden tot effectieve verbetering van de beroepspraktijk ; reflectie over het eigen handelen ; ieder actieonderzoek heeft zijn eigenheid, is een casestudy. Aangezien de praktijkrelevantie fundamenteel is voor deze opdracht, wordt voor deze methodiek geopteerd. 2. Opdracht Stap 1 Een ICT-toepassing Ga op zoek naar een educatieve website (of onderdeel). Kan ook : educatieve software. Bespreek het gebruik en de praktijkrelevantie van de informatiebron. Baseer U hierbij op 3. Helpende vragen (max. 1 pag.) Stap 2 Een lesmoment. Ontwikkel een les(moment) met gebruik van deze ICT. Bedenk dus een toepassing voor een bepaald vak uit de lesbevoegdheid van een bio-ingenieur. Situeer en beschrijf uw toepassing (max. 1 pag.) Stap 3 Bepaal uw onderzoeksdoel & -opzet Wat hoop je te bereiken door het inschakelen van ICT in DEZE (DIT) les(onderdeel)? Welke meerwaarde zal je trachten te realiseren? Welke hinderpalen verwacht je? Stap 4 Het onderzoeksinstrument. Stel een korte enquête op. Voorstel : Personalia : Naast de schoolgegevens - thuis internetaansluiting? Frequentie gebruik? School : Klas : Aantal lln : Richting : ASO-TSO-BSO-KSO 26 Draaiboek AGO.doc Pagina 1 van 6 Vakdidactiek Bio-ingernieurswetenschappen
Thuis internetaansluiting 1 Neen 2 Neen, maar ik internet ook buiten de school (bij familie, vrienden, de bib, ) 3 Ja Frequentie 1 Ik internet nooit. 2 Ik internet ongeveer maandelijks. 3 Ik internet ongeveer wekelijks. 4 Ik internet (bijna) dagelijks. 6 items : 5 gesloten items + 1 open item. Van deze 5 items: 3 items over de toegevoegde waarde volgens de leerlingen + 2 items over de hinderpalen volgens de leerlingen. Eventuele meerwaarden volgens de leerlingen: leerrendement (b.v. ik snap het nu beter) extra oefenkansen de kans tot zelfstandig werk - variatie (het was nu boeiender) de kans tot groepswerk - Eventuele hinderpalen volgens de leerlingen: inhoudelijk (een lkr legt het beter uit geef ons maar een leraar ) taal (Engels is een probleem) organisatie / klasmanagement (te veel gedoe met afspraken, te veel rumoer e.d.) technologische hinderpalen (traag internet, moeilijk te openen) Opgelet bij formulering: hoge score wil zeggen dit is geen hinderpaal. Voorbeeld : Het Engels taalgebruik op deze site is voor mij geen probleem. Antwoordalternatieven items 1 Dit is helemaal niet zo. 2 Dit is grotendeels niet zo. 3 Dit is evenveel wel als niet zo. 4 Dit is grotendeels zo. 5 Dit is helemaal zo. Open item: suggesties voor verbetering, andere bemerkingen, Stap 5 Experimenteren & effectmeting Probeer uw les(moment) uit. Neem de enquête af. Bedenk vooraf een introductie : waarom van de enquête? Wat ga je met de resultaten doen? Bedenk vooraf de instructie : b.v. geen items overslaan, op alles een antwoord. Niet overleggen met elkaar. Vul zelf de enquête in NA het uitproberen van je toepassing. Laat onmiddellijk NA het uitproberen van je toepassing de enquête invullen door de leerlingen: doe dit in de klas niet meegeven als huiswerk. Indien mogelijk laat de enquête invullen door de lesbeoordelaar. Stap 6 Verwerking & feedback Verwerken van de gegevens. De gesloten items: turven + omzetten in procenten. De open items: antwoorden clusteren + turven + omzetten in procent aantal lln Vormgeving turflijst: Personalia Items Naam ll Thuis internet Frequentie 1 2 3 4 5 Totaal Gemiddeld 26 Draaiboek AGO.doc Pagina 2 van 6 Vakdidactiek Bio-ingernieurswetenschappen
Totaal 1 : 2 : 3 : Gemiddeld Student Beoordelaar Item 6 Cluster 1 :. NVT N lln % Cluster 2 :. N lln % Cluster 3 :. N lln % Maak een kort verslag en bezorg een exemplaar hiervan aan de betrokken LKR die het eventueel met de lln kan bespreken. Indien je de mogelijkheid hebt, mag je het natuurlijk ook wel zelf met de lln. bespreken. B.v. : hoeveel lln beschikken eigenlijk over internet? Hoeveel wordt er eigenlijk gesurfd? B.v. : Welke items scoren gemiddeld hoog of juist laag? B.v. : Over welke items bestaat er een duidelijk meningsverschil met de leraren? B.v. Gemiddelde verschil 1 à 2 punten van jouw score.) B.v. : Waarover zijn 50 % van de lln het roerend eens? B.v. : Waarover zijn de lln verdeeld? (B.v. Drie subgemiddelden.) Dit verslag wordt een onderdeel van uw ruimer rapport i.v.m. het actiegericht onderzoek. 3. Helpende vragen voor de bespreking van de ICT (website, CD-rom, ) Belangrijk : Deze vragen moeten niet allemaal aan bod komen ; het is ook niet de bedoeling dat ze beantwoord worden. Gebruik ze als inspiratie voor het schrijven van uw document. Het toevoegen van eigen aspecten kan een meerwaarde betekenen. 3.1. Technologisch aspect URL? Hoe gevonden? Doelgroep (leeftijd, LKN/LLN, ) en aard (commercieel, non-profit organisatie, )? Voor welk(e) bètavak (ken)? Gebruiksgemak? Statisch of mogelijkheid tot interactiviteit? Open pakket? (LKR + LLN kunnen zelf de leerinhoud maken en op het web zetten ) Gesloten pakket? (leerstof vooraf geselecteerd en gestructureerd met interactieve functie) Attractiviteit : leuk? boeiend? uitnodigend tot verder gebruik? Visuele kwaliteit? 3.2. Pedagogisch-didactisch aspect Functie : Differentiatie?(BHV-model ; peer-tutoring) Remediëring? Inductief/deductief leerproces? Inoefenen : routinevaardigheden of probleemoplossende vaardigheden? Onderwijsleergesprek met computer als leraar? Illustratie? Demonstratie? Simulatie? Zoekopdracht? Groepswerk of individueel? Mogelijkheid tot zelfstandig leren? Inhoudelijke informatiebron? Inhoudelijke kwaliteit? Mogelijkheid tot kritisch omgaan met ICT? Mogelijkheid tot vakoverschrijdend werken, geïntegreerd leren? Welke vaardigheden hebt U als leerkracht nodig? Welke heb je al en waarin moet je groeien? Welke mogelijkheden zijn er i.v.m. evaluatie? Kan de leerling de leerstof verwerken? Productgericht? Procesgericht? Permanent? Hoe pas je dit toe op het geschetste lesmoment? Praktijkervaring? Wat zijn knelpunten? Wat schrikt verder gebruik af? Welke weerstanden roept dit materiaal op? (praktische, pedagogisch-didactische, informatieve, menselijke?) 26 Draaiboek AGO.doc Pagina 3 van 6 Vakdidactiek Bio-ingernieurswetenschappen
4. Rapportering Schrijf een nota van max 5 pagina s. Elementen : zie stap 1, 2, 3, 4 & 5. In de bijlage: uw onderzoeksinstrument + tabel met resultaten. Uw nota heeft een hoofding als volgt : Student :.. Meer info : @UGent.be Onderwerp : Datum : mm/jjjj Abstract : Dus uw abstract (max 5 lijnen) volgt onmiddellijk op de hoofding. De abstracts worden verzameld in één document, dat daarna bij het prikbord wordt geplaatst. Tussentijdse evaluatie (zie kalender) : presentatie van het eerste werk. Op 06 maart presenteert elke student een eerste resultaat van zijn zoekwerk en eventueel experiment. Een kopie hiervan wordt op dat moment bezorgd aan dhr. T. Walgraeve. Dit zal vergeleken worden met het uiteindelijke rapport. Dit neemt niet weg dat de student zijn actiegericht onderzoek nog mag verrijken met de ervaringsuitwisseling n.a.v. de presentatie. Deadline rapport : zie kalender Het volledige rapport wordt elektronisch bezorgd. Op dat moment bespreken we knelpunten en suggesties met de medestudenten, om aldus tot een dieper inzicht te komen in ICT en bètavakken. Later indienen heeft als consequentie, een beoordeling in tweede zit. 5. Lijst URL s Op onze website vind je bij de rubriek 11. Informatiebronnen een reeks suggesties die je op weg kunnen zetten. 26 Draaiboek AGO.doc Pagina 4 van 6 Vakdidactiek Bio-ingernieurswetenschappen
Bijlage : suggesties voor de enquête School : Klas : Aantal lln : Richting : ASO-TSO-BSO-KSO Thuis internetaansluiting 1 Neen 2 Neen, maar ik internet ook buiten de school (bij familie, vrienden, de bib, ) 3 Ja Frequentie 1 Ik internet nooit. 2 Ik internet ongeveer maandelijks. 3 Ik internet ongeveer wekelijks. 4 Ik internet (bijna) dagelijks. 1. Toegevoegde waarde van de computer in de voorbije les 1 Dit is helemaal niet zo. 2 Dit is grotendeels niet zo. 3 Dit is evenveel wel als niet zo. 4 Dit is grotendeels zo. 5 Dit is helemaal zo. De software is aangepast aan wat ik nu al weet over deze les. Ik vind vlugger goede info op het internet ipv in de bibliotheek. Nu snap ik wat deze leerstof te maken heeft met het alledaagse leven. Ook al ben ik jaar, ik vind het toch aangename op deze speelse manier de leerstof te oefenen. Door het gebruik van deze CD-rom/website snap ik de leerstof beter. Op de site heb ik nuttige links gevonden naar andere websites. Indien ja, wat was er zo nuttig : Op deze website vond ik links naar andere interessante sites Indien ja, wat was er zo interessant : Het loont de moeite deze site in mijn vrije tijd nog eens opnieuw te bezoeken. Ik kan met deze cd-rom of site werken op eigen tempo. De informatie op de site sluit voldoende aan bij de les Ik vind het nuttig van de computer bij de les te betrekken Indien ja, waarom : Indien neen, waarom niet : In deze les kan de computer kan de leraar vervangen. Indien ja, waarom : Indien neen, waarom niet : Door de computer kan ik op mijn eigen tempo werken. Via deze ICT toepassing ben ik tot nieuwe inzichten gekomen in de leerstof. De kleurrijke illustraties, figuren en filmpjes op de website verduidelijken de leerstof behandeld tijdens de les. Met behulp van die figuren kan ik de les veel beter begrijpen. 26 Draaiboek AGO.doc Pagina 5 van 6 Vakdidactiek Bio-ingernieurswetenschappen
Ik vind het leuker met internet dingen te leren dan gewoon een leerboek te moeten studeren. Ik vind het gemakkelijk om mijn weg te vinden door de website. Ik kan allerlei informatie gemakkelijk terugvinden. Bij de voorbereiding van een toets ivm dit onderwerp zal ik zeker deze website nog eens gaan bezoeken. Ik vind dat de websites die ik in schoolverband bezoek echt helpen om de leerstof beter te begrijpen. Ik ervaar zoekopdrachten buiten de lesuur als ongewenst extra huiswerk. Indien ja, waarom? 2. Hinderpalen bij het gebruik van de computer in de voorbije les 1 Dit is helemaal niet zo. 2 Dit is grotendeels niet zo. 3 Dit is evenveel wel als niet zo. 4 Dit is grotendeels zo. 5 Dit is helemaal zo. Ik kan me minder goed concentreren, de computer leidt me erg af. Werken met internet kan ik voldoende op mezelf leren via diverse kanalen buiten school. Ik denk dat het aanleren van verschillende andere vaardigheden een hogere prioriteit zou moeten krijgen en veel nuttiger kan zijn. Flashy en ondoordachte kleurencombinaties en grote stroken publiciteit bemoeilijken het lezen van deze site. Na een lesuur werken voor een computerscherm, ben ik meer moe dan een uur les volgen." Een verwarrende reeks van links en doorklikmogelijkheden naar andere sites zorgen ervoor dat de oorspronkelijke site niet meer terug te vinden is. Lawaai in de PC klas verhindert mij om te werken. Ik vind werken op een Engelstalige website/cd-rom zeer moeilijk. Op het internet is het moeilijk om een overzicht op de leerstof te krijgen. In de website worden moeilijk woorden gebruikt, die ik niet begrijp en die niet worden verklaard. Indien ja, welke had je graag begrepen : 3. Heb je nog suggesties of bemerkingen i.v.m. de zopas meegemaakte les, dan kan je ze hier noteren. 26 Draaiboek AGO.doc Pagina 6 van 6 Vakdidactiek Bio-ingernieurswetenschappen