Lerarenopleiding Bedrijfseconomie

Lerarenopleiding Bedrijfseconomie (CROHO-nr. 35203) Variant dagopleiding Schematisch beeld van het opleidingsmodel: Curriculum Bachelor 2010 (BA2010) Kenmerken: 1. Programma vanaf cohort september 2010 (dagopleiding) 2. Indeling van het curriculum in: a. Een beroepsvoorbereidende leerlijn b. Een werkervaring, reflectie en onderzoek leerlijn c. Een opleidingsspecifieke leerlijn 3. Gebaseerd op de kennisbasis (generiek en opleidingsspecifiek) 4. Plaats van de minors in het programma (een opleidingsgebonden minor in het tweede leerjaar) 5. Introductie van leerwerktaken. 6. Onderwijseenheden te herkennen aan de plaats van het streepje op positie 3 in de code: EN- Dagopleiding 1

sopgave Propedeuse... 4 Beroepsvoorbereidende leerlijn... 4 Onderwijskunde 1... 4 Onderwijskunde 2... 5 Drama 1... 6 Werkervaring, reflectie en onderzoek leerlijn... 7 Studieloopbaanbegeleiding 1A... 7 Studieloopbaanbegeleiding 1B... 8 Leerwerkstage 1... 9 Opleidingsspecifieke leerlijn... 10 Vakdidactiek Economie 1... 10 Wiskunde voor economen... 11 Financiële rekenkunde... 12 Inleiding financieel management... 13 De economie van Nederland... 14 Inleiding recht... 15 Inleiding marketing... 16 Boekhouden met de computer... 17 Financiering... 18 Onderzoek en statistiek... 19 Management accounting... 20 Markt- en micro-economie... 22 Financiële educatie... 23 Digibord... 24 Postpropedeuse... 25 Beroepsvoorbereidende leerlijn... 25 Onderwijskunde 3... 25 Onderwijskunde 4... 27 Onderwijskunde 5... 28 Drama 2... 29 Drama 3... 30 Levensbeschouwelijke oriëntatie 1... 31 Levensbeschouwelijke oriëntatie 2... 32 Werkervaring, reflectie en onderzoek leerlijn... 33 Studieloopbaanbegeleiding 2... 33 Studieloopbaanbegeleiding 3... 34 Studieloopbaanbegeleiding 4... 35 Leerwerkstage 2A... 36 Leerwerkstage 2B... 37 Leerwerkstage 2 Onderzoek... 38 Leerwerkstage 2 Internationalisering... 39 Leerwerkstage 3... 40 Opleidingsspecifieke leerlijn gezamenlijk programma... 41 Vakdidactiek Economie 2... 41 Kwantitatief onderzoek... 42 Kostprijs- en winstbepaling... 43 Onderneming en marketingstrategie... 44 Dagopleiding 2

Geld- en bankwezen... 45 Digitaal zoeken... 47 Jaarverslaglegging... 48 Publiekrecht... 49 Bedrijfsstage... 51 Organisatiekunde... 52 Beslissingscalculaties... 53 Excursie organiseren... 54 Ondernemingsplan... 55 Belastingrecht... 56 Risico en informatie... 57 Logistiek en kwaliteitszorg... 59 Economie actueel... 60 Leerwerktaak 1: Actualiteit... 62 Leerwerktaak 2: Maatschappelijk verantwoord ondernemen... 63 Leerwerktaak 3: Ontwikkelingseconomie... 64 Leerwerktaak 4: ICT en economie-onderwijs... 65 Vrije studiepunten economie... 66 Opleidingsspecifieke leerlijn Bedrijfseconomie... 67 Bedrijfsadministratie en ondernemingsvorm... 67 De industriële boekhouding... 68 Fiscale jaarrekening... 70 Afstudeerfase... 72 Meesterstuk 1... 72 Meesterstuk 2... 74 Afstudeerstage... 76 Afstudeeronderzoek... 77 Kennisbasistoets startbekwaamheid Bedrijfseconomie... 78 Dagopleiding 3

Propedeuse Beroepsvoorbereidende leerlijn Onderwijskunde 1 EN-VO-ONWK1.V.12 Onderwijskunde 1 - Dagonderwijs Dit is de eerste beroepsondersteunende onderwijseenheid die studenten krijgen binnen de opleiding tot docent. Juist bij aanvang van een opleiding tot leraar is het van groot belang dat de student zich bewust wordt van wat de rol van docent (precies) inhoudt. Docent zijn betekent niet alleen het geven van een vak, maar gaat verder, namelijk een teamlid zijn, een pedagoog, een onderwijsinnoveerder, et cetera. Niet alleen wordt de student gestimuleerd om zijn/haar eigen toekomstige rol te verkennen, maar ook de plek daarvan in de school en in het huidige onderwijssysteem. Waarom hebben we tegenwoordig al die verschillende opleidingen als vmbo, havo, vwo, bve? Hoe is dat ontstaan? Waar komen verschillende typen als bijzonder en openbaar onderwijs vandaan? Ook maken de studenten kennis met een drietal leertheoretische concepten binnen een onderwijsorganisatie. Colleges Diagnostische toetsen Digitale colleges Elektronische leeromgeving Werkcolleges en hoorcolleges code: EN-VO-ONWK1 Titel: Onderwijskunde/pedagogiek 1 Tijdens deze onderwijseenheid wordt aan de volgende hoofddoelstellingen gewerkt: 1. De studenten doen ervaring op in het leren binnen de community of learners van de School of education, LVO/BVE 2. De studenten hebben zicht gekregen op de ontwikkeling van de eigen basisstudievaardigheden 3. De studenten verwerven kennis over het ontstaan en de ontwikkeling van het Nederlands onderwijssysteem 4. De studenten hebben zichzelf georiënteerd in de verschillende taken of rollen die een docent in het onderwijs heeft Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Tentamen 1 5,5 Werkstuk 1 5,5 (). Reader OWK1 Geerts, G & Kralingen, van, R (2011). Handboek voor leraren, 1. Bussum: Coutinho Dagopleiding 4

Onderwijskunde 2 EN-VO-ONWK2.V.12 Onderwijskunde 2 - Dagonderwijs In deze onderwijseenheid staan centraal de vijf rollen die succesvolle docenten laten zien en het gedrag van leerlingen en de leraar in de klas. Allereerst kijken we naar concrete gedragskenmerken van de vijf rollen, die te oefenen en toe te passen zijn. Belangrijk daarbij is of de voorgestelde doelen zijn bereikt, weergegeven door het gedrag van de leerlingen. Daarna gaan we in op de vraag hoe het gedrag van de individuele leerling, het gedrag in en van de groep en het gedrag van de leraar een rol spelen en hoe ze beïnvloed kunnen worden. Centraal staat welke interventies de docent kan plegen om tot voorbeeld(ig) gedrag te komen. We kijken hierbij zoveel mogelijk naar gedrag in relatie met de omgeving, omdat er altijd sprake is van een wisselwerking. We besteden aandacht aan effectieve vormen van klassenmanagement en uitdagend en activerend onderwijs waarin leerlingen door samenwerkend leren in een opbouw tot zelfverantwoordelijk leren komen. Je wordt je in deze onderwijseenheid steeds meer bewust van jouw eigen rol bij het ontstaan van bepaald gedrag bij leerlingen. Verder worden instrumenten aangereikt om jouw lessen op orde te krijgen en te houden. We gaan in op hoe persoonskenmerken tot uiting komen in het pedagogisch handelen en de wijze van communiceren van jou als docent. Door hier bewust mee te oefenen, krijg je meer variatiemogelijkheden tot jouw beschikking om leerlinggedrag te beïnvloeden. Hoorcolleges Werkcolleges Stage Elektronische leeromgeving Werkcolleges en hoorcolleges code: EN-VO-ONWK2 Titel: Onderwijskunde 2 Hoofddoelen OWK2. 1. Aan het einde van de onderwijseenheid weten de studenten welke vijf rollen succesvolle docenten laten zien en kunnen ze deze rollen toepassen in hun eigen onderwijspraktijk. 2. Aan het einde van de onderwijseenheid hebben de studenten inzicht en vaardigheden in klassenmanagement. 3. Aan het einde van de onderwijseenheid hebben de studenten kennis van en inzicht in groepsdynamica en interactieprocessen. Generieke kennisbasis: 2.5; 3.1; 3.2; 3.3; 8.1; 8.2 De doelen en de generieke kennisbasis zijn nader uitgewerkt in de toetsmatrijs OWK2. Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Werkstuk 67 5,5 1 t/m 10, 1 dec Leerwerktaak 33 5,5 Reader OWK2 M. Slooter (2009). De vijf rollen van de leraar, 3. Amersfoort: CPS onderwijsontwikkeling en advies P. Teitler (2009). Lessen in orde, 1. Bussum: Coutinho W. Geerts, R. van Kralingen (2011). Handboek voor leraren, 1. Bussum: Coutinho Dagopleiding 5

Drama 1 EN-VO-DRA1.V.01 Drama - Dagonderwijs Studenten leren te streven naar congruentie tussen hun non-verbale communicatie en hun verbale taal. Interactie gericht op het nemen en houden van leiding staat hier centraal. Vragen als: Hoe zorg ik dat ik aandacht krijg en houd? Kom ik zo over als ik wil overkomen? Hoe kan ik dit beïnvloeden? komen aan de orde. De nadruk ligt op: stemgebruik, houding, non-verbale communicatie, contact maken, zelfvertrouwen, expressie, een samenhangend verhaal boeiend kunnen brengen. Studenten verdiepen zich dus in aspecten van performance in en voor de klas, en werken aan hun handelingsbekwaamheid. Door middel van gerichte opdrachten in de les ( en daarbuiten) vergroten zij de effectiviteit van hun communicatie voor en in de klas. De lessen kunnen beschouwd worden als practicum. Studenten werken ervaringsgericht in deze onderwijseenheid. Door middel van gerichte opdrachten in de les (en in de school) werken zij aan het vergroten van hun vaardigheden e ontvangen zij feedback op die vaardigheden. Door middel van andere opdrachten maken zij zich de theorie eigen. De docent op het instituut begeleidt de student in de lessen, via Blackboard, via opdrachten de docent in de school geeft feedback op uitgevoerde opdrachten van de student in de school. code: EN-VO-DRA1 Titel: Drama 1 1. studenten zijn zich bewust van de signalen, die zij met hun non-verbale communicatie uitzenden 2. studenten kunnen non-verbale signalen van anderen herkennen en interpreteren en kunnen hun eigen non-verbale communicatie doelbewust inzetten 3. studenten leren te streven naar congruentie tussen hun non-verbale communicatie en hun verbale taal. 4. studenten kunnen via spel variëren in gedragingen 5. studenten weten welke factoren van gedrag horen bij leiding nemen 6. studenten weten dat een krachtige (dramatische) vorm de inhoud van de boodschap versterkt en kunnen dat ook toepassen Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur portfolio 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan presentatie 1 5,5 Victor van Geel (2009). Lichaamstaal, praktijkboek voor de leraar, laatste druk 2009 Reader: Hier ben ik!, zesde. Baarn: HB-uitgevers Dagopleiding 6

Werkervaring, reflectie en onderzoek leerlijn Studieloopbaanbegeleiding 1A EN-VO-SLB1A.V.01 Studieloopbaanbegeleiding 1A - Dagonderwijs Je werkt bij SLB1A aan het in kaart brengen van je eigen ontwikkeling. Dit doe je door te werken aan de vijf beroepstaken in het kader van zelfsturing op studie en loopbaan. Dit zijn: kwaliteitenreflectie (wat kan ik? wie ben ik?), motievenreflectie (wat wil ik?), werkexploratie (waar wil ik werken), loopbaansturing (hoe bereik ik dat?) en netwerken (wie heb ik daarbij nodig?). Ook leer je meer over jezelf door te reflecteren en daarbij dingen bewust te maken die je onbewust aan het doen bent. Je leert concrete, meetbare doelen te stellen en daarbij een stappenplan te maken om die doelen ook te halen: je eerste persoonlijk ontwikkelingsplan. Je krijgt een SLB-groep van ongeveer 10 studenten uit je vakgebied met een SLB'er. Hiermee werk je aan groepsopdrachten maar je zal ook veel individuele opdrachten moeten doen. Het gaat bij SLB immers om jouw persoonlijke ontwikkeling. Jouw SLB'er begeleidt de groepsbijeenkomsten en zal ook regelmatig een persoonlijk gesprek met je aangaan. Studieloopbaantoolkit, loopbaankompas, blackboard, nulmeting De SLB'er begeleidt de groepsbijeenkomsten en gaat regelmatig met elke student persoonlijk in gesprek over de persoonlijke ontwikkeling van de student. Daarnaast is de SLB'er het eerste aanspreekpunt voor de student. Niet voldaan t/m Voldaan code: EN-VO-SLB1A Titel: Studieloopbaanbegeleiding 1A LVO 1. De student ontwikkelt de competentie zelfsturing op studie en loopbaan en zet hierbij de beroepstaken van SLB op een juiste wijze in. 2. De student oriënteert zich op de referentiepunten van het eerste jaar op het gebied van persoonlijk professionele ontwikkeling in relatie tot het opleidings- en beroepsprofiel. 3. De student kan reflectie-instrumenten inzetten om tot een zelfsturing te komen. Ec: 2 Toetsen Toets Weging Cesuur Dossier 1 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan Mirjam Groen (2006). Reflecteren, de basis, 1. Groningen: Noordhoff Dagopleiding 7

Studieloopbaanbegeleiding 1B EN-VO-SLB1B.V.01 Studieloopbaanbegeleiding 1B - Dagonderwijs In het vervolg van SLB1A werk je bij SLB1B aan het in kaart brengen van je eigen ontwikkeling. Je blijft werken aan de vijf beroepstaken en je werkt aan je reflectieniveau. Je leert een portfolio aan te leggen waarin je met bewijsmateriaal je ontwikkeling aantoont. Je leert kijken naar je eigen ontwikkeling vanuit je persoonlijke ontwikkeling (jouw beeld van jouw kwaliteiten en motieven), je opleiding (jouw beeld van jouw studievaardigheden) en de beroepsidentiteit (jouw beeld van het beroep van docent) In de periode waarin je SLB1B volgt zal je veel op je stageschool zijn. Hier zullen de SLBbijeenkomsten dan ook plaatsvinden begeleidt door de schoolopleider. Je krijgt door de schoolopleider begeleiding bij het werken aan je POP en het maken van je portfolio. Je SLB'er van Windesheim zal met jou voortgangsgesprekken voeren. Studieloopbaantoolkit, loopbaankompas, blackboard De SLB'er op Windesheim begeleidt op afstand, de schoolopleider leidt de themabijeenkomsten en begeleidt je persoonlijke ontwikkeling die te zien is in en om je les. Niet voldaan t/m Voldaan code: EN-VO-SLB1B Titel: Studieloopbaanbegeleiding 1B LVO 1. De student ontwikkelt de competentie zelfsturing op studie en loopbaan 2. en zet hierbij de beroepstaken van SLB op een juiste wijze in. 3. De student oriënteert zich op de referentiepunten van het eerste jaar op het gebied van persoonlijk professionele ontwikkeling in relatie tot het opleidings- en beroepsprofiel. 4. De student kan reflectie-instrumenten inzetten om tot een zelfsturing te komen. Ec: 2 Toetsen Toets Weging Cesuur Propedeusetoets 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan Portfolio 1 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan Taaltoets 0 5,5 Mirjam Groen (2006). Reflecteren, de basis, 1. Groningen: Noordhoff Dagopleiding 8

Leerwerkstage 1 EN-VO-LWS1.V.02 Leerwerkstage jaar 1 - Dagonderwijs Je gaat in de beroepspraktijk aan de slag met het vormgeven van een goede activerende leeromgeving voor leerlingen. Je bereidt onderwijsactiviteiten voor en kiest daarbij voor een didactische aanpak die activerend is voor leerlingen en die past binnen de context van de school. Je gaat de geplande onderwijsactiviteiten uitvoeren met leerlingen. Je kunt daarbij denken aan vaklessen, maar (afhankelijk van de stageschool) ook aan andere vormen van onderwijs, zoals het maken en begeleiden van onderwijsactiviteiten binnen leergebieden of binnen het competentiegericht leren op het MBO. Ook ga je de uitgevoerde onderwijsactiviteiten bespreken en evalueren. Je gaat in de beroepspraktijk aan de slag met het omgaan met leerlingen. Je geeft leiding aan gesprekken en activiteiten met groepen leerlingen. Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan het leiding geven tijdens een docentgestuurde lessituatie of aan een project waar leerlingen samen aan werken. De context waarin je leiding geeft is afhankelijk van de mogelijkheden binnen je stageschool. Leerwerkstage Handboek LWS1 en ondersteunende materialen op de bijbehorende blackboard module. door vakcoach, opleider in de school en leerwerkbegeleider in de vorm van lesbezoek, intervisie, gesprekken en themabijeenkomsten. Zeer slecht t/m Uitmuntend code: EN-VO-LWS1 Titel: Leerwerkstage jaar 1 1. Je werkt in de beroepspraktijk aan de SBL competenties. Het vereiste niveau is in de bijhorende gedragsindicatoren uitgewerkt. 2. Je kunt na afronding van onderwijseenheid motiveren of je docent wil worden en of het beroep bij je past. Ec: 6 Toetsen Toets Weging Cesuur Beoordelingsgesprek 1 5,5 Zeer slecht t/m Uitmuntend basis van een bewijsdossier Handboek leerwerkstage Dagopleiding 9

Opleidingsspecifieke leerlijn Vakdidactiek Economie 1 EN-EC-DID1.V.01 Didactiek 1 Economie - Dagonderwijs Via het model directe instructie maken studenten kennis met een didactisch model. De studenten leren in de voorbereiding van een leeractiviteit een relatie te leggen tussen leerdoelen, onderwijsinhoud, beginsituatie en werkvormen. De studenten maken kennis met de dimensies van Marzano. Verschillende leeractiviteiten worden uitgevoerd, met aandacht vooral op ontwikkeling. Studenten moeten de gemaakte keuzes kunnen uitleggen aan de hand van de dimensies. De studenten krijgen een oriëntatie op het vak economie in zowel vmbo als mbo. Zij krijgen inzicht in de methoden economie in het vmbo. Tijdens de werkcolleges wordt samen gewerkt aan de opdrachten Werkcolleges code: EN-EC-DID1 Titel: Didactiek 1 economie 1. de student kan een lesplan opstellen aan de hand van het model Directe Instructie 2. de student kan de functie van de SBL-competenties uitleggen en gedragsindicatoren hiervan toepassen in het evalueren van een eigen les en die van een medestudent 3. de student kan de richtvragen van de vijf dimensies van Marzano uitleggen en toepassen in het evalueren van een eigen les en die van een medestudent 4. de student kent de plaats van het vak economie in vmbo en mbo 5. de student kent verschillende methoden economie voor het vmbo Aansluiten bij kennisbasis Kennisbasis economie Domein vakdidactiek VD 4.1 Doelen, formuleren en vertalen van leerdoelen naar concrete leeractiviteiten, kennis van kerndoelen Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Dossier 1 5,5 Ebbens en Ettekoven (). Effectief leren, basisboek,. Groningen: Noordhoff Dagopleiding 10

Wiskunde voor economen EN-EC-WIVEC.V.01 Wiskunde voor economen - Dagonderwijs De volgende onderwerpen komen aan de orde: 1. Rekenen 2. Algebra 3. Lijnen 4. Functies 5. Differentiëren 6. Procenten 7. Interestberekeningen Colleges (hoor- en werkcolleges) Voorbereiden van colleges d.m.v. maken van opgaven uit boek en van de ondersteunende site. Construeren van toetsen in groepsvorm voor medestudenten. calculator Geven van college Bespreken van opgaven code: EN-EC-WIVEC Titel: Wiskunde voor economen Aan het eind van de onderwijseenheid heeft de student voldoende wiskundige kennis en rekenvaardigheden in huis om de studie voor leraar economie te kunnen volgen en te kunnen volbrengen. Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties. Kennisbasis: Domein wiskunde en statistiek: W1.1 - algemene rekenvaardigheid W1.2 - vergelijkingen Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Schriftelijk tentamen 1 5,5 Opdrachten en aanwezigheid 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan G.J.S. Reus cs (2007). Basisvaardigheden toegepast rekenen., eerste. Groningen/Houten: Noordhoff Dagopleiding 11

Financiële rekenkunde EN-EC-FIRE.V.12 Financiële rekenkunde Dagonderwijs Onderwerpen die aan bod komen: 1. Enkelvoudige interest 2. Samengestelde interest 3. Renten 4. Annuïteiten Colleges Spreadsheet, bv Excel code: EN-EC-FIRE Titel: Financiële rekenkunde Studenten zijn aan het eind van deze module in staat om een aantal financieel rekenkundige problemen op te lossen, mogelijke toepassingen hiervan te zien. Onderwerpen die aan bod komen: 1. Enkelvoudige interest 2. Samengestelde interest 3. Renten 4. Annuïteiten Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties. Kennisbasis economie: Domein wiskunde en statistiek W3 Renteberekeningen; 3.1 enkelvoudige interest, 3.2 samengestelde interest, 3.3 renten en 3.4 annuïteiten Kennisbasis ICT Hier gaan studenten gebruikmaken van de kracht van een spreadsheet, in bv. Excel. Ec: 2 Toetsen Toets Weging Cesuur Schriftelijk tentamen 1 5,5 Aanwezigheid 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan J.C.M. Gruijters (2008). Financiële rekenkunde voor het HEO, 5e. Groningen: Wolters Noordhoff Dagopleiding 12

Inleiding financieel management EN-EC-INFIM.V.01 Inleiding Financieel Management - Dagonderwijs Bedrijfseconomie 1. ondernemingen en hun functie in de economie 2. bedrijfseconomische vakgebieden en functies 3. financiële overzichten 4. ondernemingsplan Bedrijfsadministratie 1. inleiding en algemene begrippen 2. de inventaris, de balans en de winst-en-verliesrekening 3. het grootboek 4. de kolommenbalans 5. de rangschikking van de rekeningen in het grootboek 6. journaliseren 7. belastingen 8. inkoop- en verkoopretouren en kortingen 9. de grootboekrekening Privé Combinatie van hoor- en werkcollege met 80% verplichte, actieve aanwezigheid. Rekenmachine Computer met Excel code: EN-EC-INFIM Titel: Inleiding Financieel Management De student maakt kennis met de beginselen van bedrijfseconomie en bedrijfsadministratie. Kennisbasis economie Domeinen bedrijfseconomie en financiële administratie: F1: Boekhoudkundige cyclus F2: Ondernemingsvormen F4.1: Inkoop- en verkoopadministratie B2.1: Investeringsbegroting ICT-kennisbasis De student voert bedrijfseconomische opdrachten uit met Excel. Ec: 4 Toetsen Toets Weging Cesuur Verplichte, actieve aanwezigheid 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan Schriftelijk tentamen 1 5,5 de Boer/Brouwers/Koetzier (2011). Basisboek Bedrijfseconomie, Opgavenboek, 9. Groningen: Noordhoff de Boer/Brouwers/Koetzier (2011). Basisboek Bedrijfseconomie, 9. Groningen: Noordgoff Fuchs/van Vlimmeren (2009). Boekhouden geboekstaafd, deel 1, opgavenboek, Elfde druk. Groningen: Noordhoff Fuchs/van Vlimmeren (2009). Boekhouden geboekstaafd, deel 1, Elfde druk. Groningen: Noordhoff Dagopleiding 13

De economie van Nederland EN-EC-ECONE.V.12 De economie van Nederland - Dagonderwijs De volgende onderwerpen komen aan de orde: 1. economische orde, marktmechanisme en budgetmechanisme 2. concentratie en marktmacht 3. internationale handel en betalingsbalans 4. geld- en bankwezen 5. functies overheid 6. rijksbegroting en begrotingspolitiek 7. arbeidsverhoudingen in Nederland 8. werkgelegenheid en werkloosheid 9. onderwijs en economische actualiteit Hoor- en werkcolleges Computer en rekenmachine Instructie door docent tijdens hoorcolleges, begeleiding bij werkcolleges code: EN-EC-ECONE Titel: De economie van Nederland De student kan na het volgen van de module: 1. de economische orde van Nederland beschrijven 2. het belang van internationale handel voor Nederland beredeneren 3. de rol van het bankwezen in de Nederlandse economie beschrijven 4. het belang van de overheid in de economie uitleggen 5. een beschrijving geven van de Nederlandse arbeidsverhoudingen 6. de kenmerken van de Nederlandse arbeidsmarkt weergeven Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties. Kennisbasis: Domein Algemene economie: A1: Arbeid, beroepsbevolking,arbeidsmarkt en arbeidsvoorwaarden A2.1: Internationale handel ( deels) A3.1 : Geld en Bankwezen ( deels) A6.1: Taken van de overheid (deels) Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Schriftelijk examen 1 5,5 J.Buunk (2011). De economie in Nederland, 8e. Houten: Wolters Noordhoff Dagopleiding 14

Inleiding recht EN-EC-INREC.V.01 Inleiding Recht - Dagonderwijs Het gaat in deze onderwijseenheid om de ordening van de rechtsgebieden vanuit de realiteit van een bestaand bedrijf. Naast een kennismaking met het recht, ligt de nadruk vooral op het privaatrecht. Een extra verdieping zal aangebracht worden ten aanzien van het arbeidsrecht. Activiteiten zijn: 1. Het opzoeken van wetteksten. 2. Het lezen en interpreteren van rechterlijke uitspraken. 3. Het oplossen van een casus. Hoor-en werkcolleges. Wetbundel. code: EN-EC-INREC Titel: Inleiding Recht Na afloop van de onderwijseenheid heeft de student een praktische inleiding van het recht zich eigen gemaakt. Deze module is gericht op het voorbereiden van studenten op het verzorgen van leerinhouden Recht in het middelbaar beroepsonderwijs. Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties. Kennisbasis Domein Recht R.1.1 Algemene concepten in het recht R.3.1 Overeenkomsten/verbintenissen Burgerschapscompetentie SBL1 De student onderschrijft zijn interpersoonlijke verantwoordelijkheid. SBL3 De student heeft kennis van de samenleving en het debat en beleid inzake burgerschap, toegespitst op de (rechts-)relatie tussen het individu en de gemeenschap. SBL5 De student is op de hoogte van het maatschappelijk debat over de rol van de leraar en de positie van het onderwijs. SBL 6 De student is op de hoogte van enkele maatschappelijke en overheidsinstellingen die van belang zijn voor het functioneren van de leerlingen, de school en het onderwijs en het achterliggende beroepenveld. De student heeft voldoende kennis van maatschappelijke vraagstukken die de leerlingen, de school of het onderwijs raken met betrekking tot het beroepenveld waarvoor hij op gaat leiden. Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Tentamen 1 5,5 (Zo recent mogelijk). Wetteksten Hoger Economisch Onderwijs, LET OP: ISBN nummer verandert ieder jaar.. Groningen: Wolters Noordhoff Loonstra (). Hoofdlijnen Nederlands Recht, 10. : Wolters Noordhoff Dagopleiding 15

Inleiding marketing EN-EC-INLMA.V.12 Inleiding Marketing - Dagonderwijs 1. Marketing vandaag en morgen 2. De marketingomgeving 3. Product- en merkstrategie 4. Productontwikkeling en levenscylusstrategieën 5. Marketing van diensten 6. Prijsbeleid 7. Geïntegreerde marketingcommunicatiestrategie 8. Reclame en public relations 9. Persoonlijke verkoop en sales promotions 10. Direct en online marketing: directe klantrelaties opbouwen 11. Distributiebeleid Combinatie van hoor- en werkcolleges. code: EN-EC-INLMA Titel: Inleiding Marketing De student krijgt een inleiding in marketing. Aan de orde komt de vraag: wat is marketing. Verder worden de 4 P's van de marketingmix uitgebreid behandeld en besproken. Kennisbasis economie Domein marketing: M1.1: Definitie van marketing M1.2: Beleid M2.1: Product M2.2: Prijs M2.3: Promotie M2.4: Distributie Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Schriftelijk tentamen 1 5,5 Philip Kotler (2009). Principes van Marketing, Vijfde druk. : Pearson Education Dagopleiding 16

Boekhouden met de computer EN-EC-BOEKC.V.01 Boekhouden met de computer - Dagonderwijs De volgende onderwerpen komen aan de orde: 1. inrichting van de administratie 2. grootboek, journaalposten, balans en resultatenrekening 3. subadministraties 4. voorraadadministratie tegen fifo, lifo en vvp 5. boekingen in verband met personeelskosten, interest en kosten vaste activa 6. boekingen in verband met voorzieningen 7. werken met software voor de boekhouding 8. het aanmaken van een administratie met behulp van een boekhoudprogramma 9. verwerken financiële feiten met behulp van een computerprogramma 10. jaarafsluiting en financiële overzichten Werkcolleges Computer ( laptop of desktop) en rekenmachine Docent is beschikbaar voor uitleg en instructie code: EN-EC-BOEKC Titel: Boekhouden met de computer De student kan na het volgen van de module : 1. financiële feiten in de administratie verwerken zowel handmatig als met behulp van een computerprogramma voor de boekhouding. 2. de voorraadadministratie uitwerken tegen fifo, lifo en vvp. 3. kosten in de administratie verwerken waarbij de permanence wordt toegepast 4. voorzieningen verwerken 5. een eenvoudige administratie voor een handelsonderneming inrichten en bewerken 6. lessen administratie verzorgen waarbij met software voor de boekhouding wordt gewerkt Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties Kennisbasis: Domein financiële administratie: F1: Boekhoudkundige cyclus F3: Permanence F4: Inkoop- en verkoopadministratie F6: Aanschaf en afschrijving van duurzame productiemiddelen F7: Geautomatiseerde systemen, computerboekhouden Ec: 4 Toetsen Toets Weging Cesuur CijferschaaI Computerpracticum 1 5,5 Schriftelijk examen 1 5,5 H.Fuchs (2009). Boekhouden Geboekstaafd Deel 1 Opgaven, lle. Houten: Noordhoff H.Fuchs (2009). Boekhouden Geboekstaafd Deel 1, lle. Houten: Noordhoff Pietersen (). Computerboekhouden met King Deel 1, 2e. Baarn: NOl Dagopleiding 17

Financiering EN-EC-FINAN.V.12 Financiering - Dagonderwijs De volgende onderwerpen komen aan de orde: 1. Financiering met eigen en vreemd vermogen 2. Aandelenvermogen en reserves 3. Waardebepaling aandelen 4. Kort en lang vreemd vermogen 5. Vormen van vreemd vermogen 6. Ratioanalyse en financiële structuur 7. Beleggen en investeren 8. Beleggingsproducten en risico Hoor- en werkcolleges, min. 80% aanwezigheid Computer en rekenmachine Instructie door docent tijdens hoorcolleges, begeleiding bij werkcolleges code: EN-EC-FINAN Titel: Financiering Na het volgen van de module kan de student: 1. de verschillende vormen van eigen en vreemd vermogen beschrijven 2. de intrinsieke waarde van een onderneming bepalen 3. de emissie van aandelen boekhoudkundig verwerken 4. journaalposten in verband met de winstverdeling maken 5. een ratioanalyse maken aan de hand van een balans en resultatenrekening 6. diverse beleggingsvormen beschrijven 7. werken met beleggingskengetallen Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties. Kennisbasis: Domein Bedrijfseconomie: B 2.2: Financieringsplan, diverse vormen van eigen en vreemd vermogen B2.5 : Kengetallen, werken met diverse ratio's Domein Financiële administratie: F2: Ondernemingsvormen, journaalposten met betrekking tot het aantrekken van vermogen Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Aanwezigheid 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan Schriftelijk examen 1 5,5 De Boer (2011). Basisboek bedrijfseconomie Opgavenboek, 9e. Houten: Noordhoff De Boer (2011). Basisboek Bedrijfseconomie, 9e. Houten: Noordhoff Dagopleiding 18

Onderzoek en statistiek EN-EC-ONSTA.V.01 Onderzoek en statistiek - Dagonderwijs De volgende onderwerpen worden behandeld: 1. tabellen en grafieken 2. regressie en correlatie 3. tijdreeksanalyse 4. normale verdeling 5. binomiale verdeling 6. steekproeftheorie 7. indexcijfers hoorcolleges en werkcolleges rekenmachine docentbegeleiding code: EN-EC-ONSTA Titel: Onderzoek en statistiek Aan het eind van de onderwijseenheid heeft de student voldoende statistische kennis en vaardigheden om onderzoeksresultaten te presenteren en te interpreteren Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties. Kennisbasis: Domein wiskunde en statistiek: W2.1 - indexcijfers W2.2 - tabellen en grafieken Onderzoeksvaardigheden: nr 6 - beschrijven van conclusies, mondeling en schriftelijk rapporteren/ presenteren, beschrijven en presenteren van resultaten, delen van kennis Burgerschapscompetentie SBL7 -De leraar is bereid en in staat te reflecteren op de maatschappelijke rol van de docent Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Schriftelijk tentamen 1 5,5 Reus e.a. (2007). Basisvaardigheden Toegepast Rekenen,. Groningen - Houten: Wolters- Noordhoff Reus, GJ en Buuren, H van (2010). Basisvaardigheden Toegepaste Statistiek, 1. Groningen: Noordhoff Dagopleiding 19

Management accounting EN-EC-MANAC.V.01 Management accounting - Dagonderwijs 1. Kostenstructuur 2. Vaste en variabele kosten 3. Break-evenanalyse 4. De hefboomwerking van de kostenstructuur 5. Kostencalculaties 6. Integrale kostprijs 7. Direct Costing 8. Kosten als grondslag voor beslissingen 9. Indirecte kosten 10. Gevaren van onjuiste kostentoerekening 11. Deelcalculatie en equivalentiecijfermethode 12. Opslagmethoden 13. Kostenplaatsenmethode 14. Activity based costing 15. Budgettering en verschillenanalyse 16. Budgettering als beheersinstrument 17. Masterbudget 18. Verschillenanalyse 19. Daarnaast wordt er een managementgame gespeeld waarbij kennis van marketing, management accounting en financiering toegepast in een simulatieomgeving. Leerdoelen managementgame: 1. het formuleren van een strategie 2. het formuleren van ondernemingsbeleid 3. vaardigheden van ondernemerschap 4. omgaan met tijdsdruk 5. het leren samenwerken 6. het leren constructief te vergaderen 7. het kunnen opstellen van beleidsondersteunende analyses en rapporten Combinatie van hoor- en werkcolleges met 80% verplichte, actieve aanwezigheid. De inleveropdrachten met Excel tellen mee bij de actieve aanwezigheid. Rekenmachine Computer met Excel code: EN-EC-MANAC Titel: Management accounting 1. De studenten krijgen een inleiding in Management Accounting. 2. Bij het oplossen van vraagstukken wordt onder andere gebruik gemaakt van Excel. Dagopleiding 20

Daarnaast wordt er een managementgame gespeeld waarbij kennis van marketing, management accounting en financiering toegepast in een simulatieomgeving. Leerdoelen managementgame: 1. het formuleren van een strategie 2. het formuleren van ondernemingsbeleid 3. vaardigheden van ondernemerschap 4. omgaan met tijdsdruk 5. het leren samenwerken 6. het leren constructief te vergaderen 7. het kunnen opstellen van beleidsondersteunende analyses en rapporten Kennisbasis economie Domeinen bedrijfseconomie: B1.1: Kosten/offers B1.2: Kostenindelingen B1.3: Kostensoorten B1.4: Kostprijs B1.5: Resultaatberekeningen B1.6: Budgetteren ICT-kennisbasis De student voert bedrijfseconomische opdrachten uit met Excel. Ec: 4 Toetsen Toets Weging Cesuur Opdrachten bij managementgame 1 5,5 managementgame Schriftelijk tentamen 1 5,5 Verplichte, actieve aanwezigheid 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan de Boer/Brouwers/Koetzier (2011). Basisboek Bedrijfseconomie, 9. Groningen: Noord hoff de Boer/Brouwers/Koetzier (2011). Basisboek Bedrijfseconomie, Opgavenboek, 9. Groningen Noordhoff Dagopleiding 21

Markt- en micro-economie EN-EC-MAMI.V.01 Markt- en micro-economie - Dagonderwijs In deze onderwijseenheid staat een aantal onderwerpen centraal, deze onderwerpen spelen zich af op het terrein van de meso- en micro-economie. 1. Bedrijfstak 2. Vraag 3. Aanbod 4. Marktstructuur en marktvormen 5. Invloed van de overheid op de prijsvorming De colleges zullen een mix zijn van verschillende werkvormen: hoorcolleges werkcolleges responsiecolleges code: EN-EC-MAMI Titel: Markt- en micro-economie In deze onderwijseenheid maakt de student kennis met de verschillende facetten van het begrip concurrentie. Het perspectief is de bedrijfsomgeving, zowel op meso- als microniveau. Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties. Kennisbasis: Domein Algemene economie: A4.2 - Consumentengedrag (met name elasticiteiten en vraag- en aanbodcurven) A5.1 - Productieproces A5.2 - Productiefactoren A5.3 - Producentengedrag A5.4 - Elementaire Bedrijfscalculatie A5.5 - Economische groei A5.6 - Werking markten Burgerschapscompetentie SBL3 -De leraar heeft kennis van de samenleving en het debat en beleid inzake burgerschap. Het gaat hier over met name over prijsvorming en macht en eventueel ingrijpen van de overheid om machtsposities te veranderen. SLB6 -De leraar heeft voldoende kennis van het maatschappelijk debat en de hoofdlijnen van overheidsbeleid t.a.v. die maatschappelijke vraagstukken die de leerlingen, de school of het onderwijs raken. (N.B. Hier toegespitst op prijsvorming en macht.) Ec: 2 Toetsen Toets Weging Cesuur Schriftelijk tentamen 1 5,5 Marijs A.J., Hulleman W. (2005). Meso-economie en bedrijfsomgeving, 4e druk. Groningen / Houten: Wolters-Noordhoff Dagopleiding 22

Financiële educatie EN-EC-FINED.V.01 Financiële Educatie - Dagonderwijs De student maakt een project/ lessenserie om de leerlingen op de school financiële educatie te leren. code: EN-EC-FINED Titel: Financiële Educatie De student maakt een project/ lessenserie over financiële educatie 1. Het project/ de lessenserie kan in de context van de stageschool gebruikt worden. 2. De student maakt gebruik van onder meer de volgende instellingen; Nibud, CentiQ, Consumentenbond 3. De student voert het project/ de lessenserie uit op de stageschool Aansluiting bij kennisbasis en overige competenties Kennisbasis Domein vakdidactiek VD 2.4 Denken over en handelen in optimaliseringsvraagstukken VD 4.6.3 Inzet van adequate zelf te ontwikkelen leermiddelen Burgerschap 1.2 de student is op de hoogte van de mogelijke diversiteit aan overtuigingen van de leerlingen ICT De student kan sites beoordelen op geschiktheid, betrouwbaarheid en authenticiteit Domein AE A.9.1 Kerndoel M&M 42 Consumeren en budgetteren Ec: 2 Toetsen Toets Weging Cesuur Werkstuk 1 5,5 Dagopleiding 23

Digibord EN-EC-DBORD.V.01 Werken met een (digitaal) bord - Dagonderwijs inhouden: 1. de student oefent zijn eigen bordschrift 2. de student werkt aan duidelijke bordindeling als ondersteuning van de les 3. de student leert de meerwaarde van digitaal schoolbord en weet dit toe te passen werkcolleges/praktijklessen met aandacht voor: 1. vaardigheden bordschrift en bordindeling 2. gebruik digibord 3. instructie m.b.v. powerpoint schoolbord: whiteboard/krijtbord digibord met computer zelfstandig werken van studenten met (facultatieve) individuele begeleiding van docent. code: EN-EC-DBORD Titel: Werken met een (digitaal) bord 1. de student moet een leesbaar bordschrift ontwikkelen. 2. de student maakt tenminste 2 bordindelingen voor een les economie voor een whiteboard of krijtbord. Bij een van de bordindelingen komt rekenvaardigheid aan bod en eenmaal wordt economische kennis (theorie) overgebracht. 3. de student maakt een toepassing voor een les economie m.b.v. een digibord. Het gaat om een instructie in Powerpoint van een economisch thema verplicht ondersteund door mindmap en beeldmateriaal. Aansluiting bij kennisbank en overige competenties: Kennisbasis: Domein vakdidactiek: VD4.3 - structureren van de leerstof VD4.6 - leermiddelen Ec: 2 Toetsen Toets Weging Cesuur portfolio digibord 1 5,5 Dagopleiding 24

Postpropedeuse Beroepsvoorbereidende leerlijn Onderwijskunde 3 EN-VO-ONWK3.V.01 Onderwijskunde 3 - dagonderwijs In deze onderwijseenheid focussen we ons op de leerlingen. Hoe ontwikkelen leerlingen zich. Wat kenmerkt de leerling/ student in het vo en mbo? Hoe kan je leerlingen ondersteunen als de ontwikkeling niet vanzelfsprekend gaat? Wat betekent dit voor jou als docent, wat kan je als school hieraan doen? Hoe kan je onderwijs bieden aan alle leerlingen: passend onderwijs. In deze eenheid wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling van jongeren (ontwikkelingspsychologie). Daarnaast gaan we in op de diversiteit van leerlingen en in het bijzonder leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wat betekent die voor jouw handelen als docent, wat betekent dit voor jouw lesgegeven? Tevens wordt verkent op welke wijze scholen extra ondersteuning bieden aan leerlingen bij wie de ontwikkeling en leren niet vanzelfsprekend gaat. Welke instrumenten en organisatiestructuren zijn hier voor? Hoe werken scholen samen met andere partners? Hoe worden ouders hierbij betrokken? Het vormen van jouw eigen mening en het opdoen van ervaringen hierin is, naast het verkrijgen van een (eerste) kennisbasis, een belangrijk onderdeel van deze onderwijseenheid. Jouw rol als docent en jouw mogelijkheden om goed onderwijs aan alle leerlingen te bieden zijn belangrijke thema s in deze eenheid. Kernwoorden zijn: ontwikkelingspsychologie, ontwikkelingsbehoeften, ontwikkelingsperspectief, passend onderwijs, handelingsgericht werken, leer- en gedragsproblemen/stoornissen, pedagogische grondhouding, activerende didactiek en klassenmanagement voor alle leerlingen. (werk)colleges Leerwerktaak maken in de praktijk Het maken van een dossier Toets ontwikkelingspsychologie code: EN-VO-ONWK3 Titel: Onderwijskunde/pedagogiek 3 Hoofddoelen OWK3. 1. Aan het eind van deze onderwijseenheid heeft de student kennis en inzicht in de adolescentiepsychologie. 2. Aan het eind van deze onderwijseenheid heeft de student kennis van een aantal veelvoorkomende ontwikkelingsproblemen en kan de student een hierbij passende interventie uit zijn of haar handelingsrepertoire inzetten in de onderwijspraktijk. 3. Aan het eind van deze onderwijseenheid weet de student op welke wijzen scholen en externe instanties aan passende interventies kunnen bijdragen. Generieke kennisbasis: 1.1; 2.1; 2.2; 2.3; 2.4; 2.5; 2.6; 4.1; 5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 6.1; 6.2; 6.3; 6.4. Projectgroep Passend Onderwijs Windesheim: 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7. Ec: 3 Dagopleiding 25

Toetsen Toets Weging Cesuur Tentamen 1 5,5 Dossier 1 5,5 docenten ONWK (2011). Reader Onderwijskunde 3, 1ste. Zwolle: Windesheim Vd Wal & De Wilde (2011). Vd Wal & De Wilde (2011), entiteitsontwikkeling en Leerlingbegeleiding. Bussum: Coutinho, 4de. bussum: coutinho Dagopleiding 26

Onderwijskunde 4 EN-VO-ONWK4.V.12 Onderwijskunde 4 Dagonderwijs In deze onderwijseenheid staan een tweetal thema s centraal. Het eerste thema is ICT in het onderwijs. Het is belangrijk dat je als toekomstig docent weet hoe je ICT kunt gebruiken in je lessen. Je wilt dat leerlingen bepaalde dingen leren en dan is het zinvol dat je weet hoe ICT kan worden ingezet als (didactisch) middel om dat doel te bereiken. Het tweede thema is Toetsing, als docent is het belangrijk om te weten waar een goede toets aan moet voldoen. Je moet niet alleen een goede toets kunnen herkennen, maar ook zelf een goede toets kunnen ontwikkelen. Als je leerlingen wat wilt leren, is het goed om te kunnen meten in hoeverre ze de leerstof eigen hebben gemaakt. Colleges Workshops Digitale leeromgeving Elektronische leeromgeving Werkcolleges Hoorcolleges Workshops code: EN-VO-ONWK4 Titel: Onderwijskunde 4 Tijdens deze onderwijseenheid wordt aan de volgende hoofddoelstellingen gewerkt: 1. Studenten verwerven exemplarische kennis en vaardigheden van ICT leermiddelen in het onderwijsleerproces en ontwerpen hierbij een leerarrangement. 2. Studenten hebben kennis van de functies van toetsing in het onderwijssysteem en kunnen daarbij een kwalitatief goede toets ontwikkelen, afnemen en analyseren. Generieke kennisbasis: 1.1;1.4;2.1;2.3;2.4;2.6;6.4 Zie voor de exacte uitwerking van de leerdoelen de toetsmatrijs behorend bij deze onderwijseenheid. Kennisbasis ICT: 0. Attitude 1. Instrumentele vaardigheden 2. Informatievaardigheden 3. Algemene didactiek 4. Arrangeren en ontwikkelen Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Werkstuk 2 5,5 Tentamen 1 5,5 Reader ONWK4 Geerts, G. & Kralingen, van, R (2011). Handboek voor leraren, 1. Bussum: Coutinho Dagopleiding 27

Onderwijskunde 5 EN-VO-ONWK5.V.12 Onderwijskunde 5 Dagonderwijs OWK 5 is een differentiatiegestuurde module ondersteunend aan de LIO- fase. De doelen verschillen per keuzethema. Mogelijke thema s: 1. Mentoraat 2. Decanaat 3. Zorgcoördinator 4. ICT- Coördinator 5. Intercultureel onderwijs 6. Differentiatie 7. LWOO Diagnostisch tentamen Hoorcolleges Werkcolleges OWK 5 is een differentiatiegestuurde module ondersteunend aan de LIO- fase. De doelen verschillen per keuzethema. Mogelijke thema s: 1. Mentoraat 2. Decanaat 3. Zorgcoördinator 4. ICT- Coördinator 5. Intercultureel onderwijs 6. Differentiatie 7. LWOO Werkcolleges en hoorcolleges code: EN-VO-ONWK5 Titel: Onderwijskunde 5 Hoofddoelen OWK5. OWK 5 is een differentiatiegestuurde module ondersteunend aan de LIO- fase. De doelen verschillen per keuzethema. Mogelijke thema s: 1. Mentoraat 2. Decanaat 3. Zorgcoördinator 4. ICT- Coördinator 5. Intercultureel onderwijs 6. Differentiatie 7. LWOO Afhankelijk van gekozen thema Generieke kennisbasis: 2.2; 2.3; 2.5; 3.1; 3.2; 3.3; 4.3; 5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 6.1; 8.3; Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Werkstuk 1 5,5 Reader ONWK5 Dagopleiding 28

Drama 2 EN-VO-DRA2.V.01 Drama 2 - dagonderwijs Omgaan met leerlingen: Nu moet jij even goed naar mij luisteren. Deze onderwijseenheid gaat over communicatie en interactie van de student zelf, en is een verdieping op de module Drama1 Hier ben ik. Als aankomend docent is communiceren de rode draad binnen je vak: met collega s, leidinggevenden, leerlingen, ouders, etc. Welke effecten heeft jouw gedrag op een ander? Welk effect heeft het gedrag van een ander op jou? Hoe kun je dit beïnvloeden? Aan de hand van een aantal modellenervaren studenten hun eigen handelen en werken op die manier verder aan hun handelingsbekwaamheid. In deze onderwijseenheid wordt dus ook gewerkt aan de randvoorwaarden voor klassenmanagement. In deze onderwijseenheid leren studenten een scene te maken (te dramatiseren), waarin zij duidelijk maken wat zij geleerd hebben op het gebied van communicatie in tweegesprekken. In dit onderdeel zijn studenten gericht op hun eigen handelen in relatie tot de ander; tweezijdige communicatie is hier het uitgangspunt. Voor deze module werk je wekelijks klassikaal in het dramalokaal. Zelfstandig wordt wekelijks literatuur bestudeerd. Op de stageschool wordt een individuele leerwerktaak uitgevoerd. Daarnaast worden individuele opdrachten uitgevoerd voor de vakdocent. De leerwerktaak en deze opdrachten komen in het portfolio van Drama 2. In duoverband wordt een scène uitgewerkt en gespeeld voor de klas. De uitwerkingen hiervoor komen ook in het portfolio. Zorg voor makkelijk zittende kleding (gympen ipv pumps). Neem elke les pen en (logboek)schrift mee voor aantekeningen en reflectie tijdens de les. De docent geeft wekelijks praktijkcolleges. De docent beoordeelt het eindresultaat en geeft hierop feedback. code: EN-VO-DRA2 Titel: Drama 2 Omgaan met leerlingen: Nu moet jij even goed naar mij luisteren Deze onderwijseenheid gaat over communicatie en interactie van de student zelf, en is een verdieping op de module Drama1 Hier ben ik. Als aankomend docent is communiceren immers de rode draad binnen je vak: met collega s, leidinggevenden, leerlingen, ouders, etc. Welke effecten heeft jouw gedrag op een ander? Welk effect heeft het gedrag van een ander op jou? Hoe kun je dit beïnvloeden? Aan de hand van de Roos van Leary oefenen en ervaren studenten hun eigen handelen en werken op die manier verder aan hun handelingsbekwaamheid. In deze onderwijseenheid wordt dus ook gewerkt aan de randvoorwaarden voor klassenmanagement. In deze onderwijseenheid leren studenten een scene te maken (te dramatiseren), waarin zij duidelijk maken wat zij geleerd hebben op het gebied van communicatie in tweegesprekken. In dit onderdeel zijn studenten gericht op hun eigen handelen in relatie tot de ander; tweezijdige communicatie is hier het uitgangspunt. Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur presentatietoets 1 5,5 portfolio 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan Reader: Nu moet jij eens even goed naar mij luisteren! Dagopleiding 29

Drama 3 EN-VO-DRA3.V.12 En even anders! Creativiteit geeft kracht - Dagopleiding Studenten kiezen groepsgewijs een onderwerp uit hun vakgebied. Dit onderwerp koppelen zij aan een thema dat met burgerschap te maken heeft. Via verder onderzoek verdiepen ze zich in dit vakonderwerp, gekoppeld aan burgerschap. Deze kennis dramatiseren zij in een klokhuisvoorstelling die gericht is op de onderbouw. Hierbij leren ze een beroep te doen op hun creativiteit, deze creativiteit structuur en vorm te geven voor de doelgroep waar zij les aan (gaan) geven. Practicum Dramalokaal noodzakelijk De docent verzorgt de lessen, begeleidt het maken en het uitvoeren van een klokhuisaflevering code: EN-VO-DRA3 Titel: En even anders! Creativiteit geeft kracht De student: 1. kan een abstract idee praktisch en didactisch vorm geven, op een wijze die boeiend is voor de doelgroep, in de vorm van een voorstelling van 15 minuten. 2. is in staat om te kiezen voor een krachtige vorm voor het overbrengen van informatie, en maakt op die manier gebruik van zijn of haar creativiteit en van die van de groep. 3. kan een vakonderwerp koppelen aan een burgerschapsthema verbetert zijn of haar verbale en non-verbale communicatie kan in goede samenwerking met anderen tot een gezamenlijk product komen. 4. kan een klokhuisscenario maken dat voor hergebruik geschikt is (m.a.w. collega s moeten het zo weer uit de la kunnen pakken om te gebruiken). 5. kan ideeën omzetten in spel. Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Dossier 0 5,5 Niet voldaan t/m Voldaan Presentatie 1 5,5 Gea van Soest (). Reader: en nu even anders! Dagopleiding 30

Levensbeschouwelijke oriëntatie 1 EN-VO-LEV1.V.12 Levensbeschouwelijke oriëntatie - dagonderwijs De onderdelen van de module Levensbeschouwelijke oriëntatie zijn steeds (onder meer) gericht op de ontwikkeling van kennis en inzicht. Immers, voor het inpassen van levensbeschouwelijke vorming in je beroepsmatige en persoonlijke handelingsrepertoire moet je weten welke levensbeschouwingen er zijn, welke visie, waarden en normen hieraan ten grondslag liggen, hoe levensbeschouwing in het alledaagse moderne leven tot uiting wordt gebracht én (nadenken over) welke positie je hier zelf in aanneemt. We starten de bijeenkomsten met een 'feitelijke' oriëntatie op visies, (inspiratie)bronnen, tradities en vieringen in zes levensbeschouwingen: het christendom, het jodendom, de islam, het humanisme, het boeddhisme en het hindoeïsme. Let wel, het gaat hierbij niet alleen om beheersingskennis als wel om oriënteringskennis. Dat wil zeggen, oriëntatie voor het leven aan bronnen van waarde. We behandelen vervolgens zingeving in het alledaagse leven, waarbij we verschillende kijkkaders hanteren; zowel cultureel-maatschappelijk als onderwijspraktisch en zowel vanuit mensbeelden als vanuit waarden. Het gaat om het positioneren van jezelf binnen de levensbeschouwelijke kaart en het verplaatsen in levensbeschouwelijke tradities van anderen. De slotbijeenkomst dient ter ondersteuning van de leerwerktaak ethisch denken op school. In deze bijeenkomst verkennen de betekenis en inhoud van ethische dilemma s en genereren we, als opstart naar de uitvoering van de leerwerktaak, ervaringen uit (bijvoorbeeld) stages. Hoor- en werkcolleges, samenwerkend en individueel leren, casusbehandeling, debat, presentaties. en persoonlijke inbreng vanuit de praktijk. Colleges code: EN-VO-LEV1 Titel: Levensbeschouwelijke oriëntatie 1. Je hebt kennis van levensbeschouwelijke bronnen en de diversiteit daarbinnen. 2. Je kunt jezelf positioneren op levensbeschouwelijk terrein en deze positionering onderbouwen in gesprek met anderen. 3. Je bent in staat je eigen visie op levensbeschouwelijke vorming in het onderwijs te expliciteren en verantwoorden 4. Je kunt een ethisch dilemma herkennen, analyseren en met behulp van argumenten in kaart brengen. Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Tentamen 2 5,5 Leerwerktaak 1 5,5 Reader met artikelen, te vinden op Blackboard,. : A. von Schmid (2010). Praktische ethiek. Van dilemma naar standpunt., 2. Den Haag: Boo uitgevers R. van Dijck (2008). Wereldreligies, eenheid en diversiteit, 1. Rotterdam: Synthese Uitgever b.v. Dagopleiding 31

Levensbeschouwelijke oriëntatie 2 EN-VO-LEV2.V.12 Levensbeschouwelijke vorming: jij en de ander In deze module staat de relatie tussen de eigen levensbeschouwelijke identiteit en de onderwijspraktijk centraal. Het gaat hier om het verkrijgen van inzicht in de levensbeschouwelijke vorming van leerlingen, de rol die jij als docent hierin kan hebben en het ontwikkelen van vaardigheden om aan deze vorming een bijdrage te kunnen leveren. Kennis over modellen van morele opvoeding, interreligieus leren en de relatie tussen burgerschapsvorming en het pedagogisch klimaat in de klas zijn hulpmiddelen hierbij. Gedurende de module krijg je via werkvormen zicht op de eigen waarden, waar vanuit jij de eigen onderwijspraktijk vorm wilt geven. Dit draagt bij aan jouw normatieve professionaliteit als docent. Hoor- en werkcolleges, samenwerkend en individueel leren. en persoonlijke inbreng vanuit de praktijk. Colleges code: EN-VO-LEV2 Titel: Levensbeschouwelijke vorming: jij en de ander 1. Je kunt een relatie leggen tussen je eigen levensbeschouwing en je visie op onderwijs. 2. Je bent in staat om de verschillende modellen van morele opvoeding te beschrijven 3. Je bent in staat te bepalen vanuit welke waarden je de eigen onderwijspraktijk vorm wilt geven 4. Je kunt de kenmerken van interreligieuze leerprocessen benoemen 5. Je kunt de relatie leggen tussen burgerschapsvorming en het pedagogische klimaat in de klas verwoorden.. 6. Je bent in staat een gesprek met een leerling (vanuit de doelgroep die valt onder het tweedegraadsonderwijs) met als doel het bijdragen aan de levensbeschouwelijke ontwikkeling te evalueren. Generieke kennisbasis: 9.2, 9.3, 9.4 Ec: 3 Toetsen Toets Weging Cesuur Leerwerktaak 1 5,5 Individueel werkstuk 2 5,5 Jij en de ander B. Roebben (2007). Godsdienstpedagogiek van de hoop, 1e. Leuven: Acco Dagopleiding 32