ZWEMWATERPROFIEL BADSTRAND HOORN, HOORN

ZWEMWATERPROFIEL BADSTRAND HOORN, HOORN Rijkswaterstaat Noord-Nederland Februari 2014

Colofon Titel: Verantwoordelijke organisatie: Oorspronkelijke versie (2008) uitgevoerd door: Actualisatie door: Opdrachtgever: Opmaak: Zwemwaterprofiel Badstrand Hoorn, Hoorn Rijkswaterstaat Noord-Nederland Grontmij / DHV RPS / Tauw / KWR Rijkswaterstaat Water Verkeer en Leefomgeving Grontmij / DHV Datum actualisatie: Februari 2014 Status: BWID-code zwemwaterlocatie: Donar-code zwemwaterlocatie: Definitief (R127/NC13180307) NLBW81_HOORNTSLG HOORNTSLG OSWOP-code zwemwaterlocatie: 4367 Numind-code zwemwaterlocatie: 425000003 Disclaimer Dit zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. RWS aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit onderzoek. RWS aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen. 1

INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL... 3 1.1 Zwemwaterprofiel... 3 1.2 Kwaliteitsklassen en normen... 3 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel... 4 2 AANPAK... 5 3 GEBIEDSBESCHRIJVING TERSCHELLING HOORN... 7 3.1 Algemeen... 7 3.2 Hydromorfologie en ecologie... 9 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering... 10 3.4 Begrenzing... 10 3.5 Gezondheidsrisico s... 11 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA... 12 4.1 Bacteriële parameters... 12 4.2 Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden... 13 5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES... 14 6 BRONNENANALYSE... 15 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES... 16 7.1 Zwemwaterkwaliteit... 16 7.2 Bronnenanalyse... 16 8 AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN... 16 9 LITERATUUR... 17 BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3 Verslag veldbezoek Betrokken organisaties Invulblad ZWEMPROF 2

1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie moet worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is een verplichting volgens de zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Een zwemwaterprofiel is bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen) zoals die in de richtlijn gedefinieerd zijn. In dit zwemwaterprofiel wordt ook aandacht besteed aan eventuele overige gezondheidsrisico s. 1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen, die vastgesteld worden aan de hand van de concentraties intestinale enterococcen en Escherichia coli (E.coli). Beide typen bacteriën (micro-organismen) zijn afkomstig van feces van mensen en dieren en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor een grotere groep van ziekteverwekkende fecale bacteriën en kunnen leiden tot voornamelijk maag- en darmklachten. De indeling van kwaliteitsklassen is toegelicht in tabel 1.1. Tabel 1.1. Parameter Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoute kustwateren en overgangswateren wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli. Uitstekende Goede kwaliteit * kwaliteit * Intestinale enterococcen (kve/100 ml) 100 200 185 Escherichia coli (kve/100 ml) 250 500 500 * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse ISO 7899-1 of ISO 7899-2 ISO 9308-3 of ISO 9308-1 De beoordeling van elke zwemwaterlocatie en de indeling in de kwaliteitsklassen vindt plaats op basis van de metingen zoals die 4 jaar voorafgaand aan het moment van beoordelen verzameld zijn. Naast deze Europese beoordeling hanteert Nederland ook signaalwaarden voor het beoordelen van afzonderlijke metingen gedurende het badseizoen (tabel 1.2). Indien op een zwemwaterlocatie concentratie van E.coli hoger is dan 1800 kve/100ml en/of de concentratie intestinale enterococcen 3

Evalueren? Actieprogramma hoger is dan 400 kve/100ml wordt een extra monster genomen. Als dit extra monster bevestigt dat er sprake is van overschrijding van de signaalwaarde, wordt tijdelijk een negatief zwemadvies ingesteld. Zodra uit nieuw genomen monsters blijkt dat de signaalwaarde niet langer wordt overschreden, wordt het negatief zwemadvies weer ingetrokken. Tabel 1.2. Signaalwaarden voor intestinale enterococcen en Escherichia coli. Parameter Signaalwaarde Referentiemethoden voor de analyse Intestinale ISO 7899-1 of ISO enterococcen 400 7899-2 (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) 1800 ISO 9308-3 of ISO 9308-1 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Sinds 2005 is een algemeen protocol voorhanden voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Hierin is een routekaart opgenomen (zie figuur 1.1) die voor het opstellen van de zwemwaterprofielen wordt gebruikt. De aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen van fecale verontreiniging, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemwaterlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Figuur 1.1 Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel In 2008 is voor het eerst een zwemwaterprofiel opgesteld voor Badstrand Hoorn met gebruikmaking van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). In 2013 hebben RPS, Tauw en KWR het zwemwaterprofiel geactualiseerd en de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). 4

2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van het Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel wordt hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemwaterlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol Noordzee uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Bij de actualisatie in 2013-2014 is de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt beschreven of er meldingen van gezondheidsklachten zijn geweest. Hoofdstuk 4 Analyse van historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste vier jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Conform de Europese Zwemwaterrichtlijn zijn de parameters intestinale enterococcen en Escherichia coli geanalyseerd. Een nadere analyse wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is geweest van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer er een overschrijding is van de signaalwaarden. In een nadere analyse wordt gekeken naar: de invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. Hoofdstuk 5 Potentiële verontreinigingsbronnen en -routes Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden 5

meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. Hoofdstuk 6 Bronnenanalyse Indien de waterkwaliteit over de jaren 2010-2013 niet als uitstekend of goed te beoordelen is, of wanneer er overschrijdingen zijn van de signaalwaarden, zijn de potentiële verontreinigingsbronnen nader geanalyseerd met behulp van het eenvoudige spreadsheetmodel ZWEMPROF. Hiermee wordt geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Bij een uitstekende of goede beoordeling van de zwemwaterkwaliteit zijn de conclusies uit de ZWEMPROF-modellering van de vorige versie van dit zwemwaterprofiel vermeld. Dit is niet het geval voor Badstrand Hoorn en een nieuwe beoordeling met ZWEMPROF is uitgevoerd. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen voor maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd, bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. Eventueel worden preventieve maatregelen genoemd om de huidige goede situatie in stand te houden. 6

3 GEBIEDSBESCHRIJVING TERSCHELLING HOORN 3.1 Algemeen Terschelling grenst aan de noordkant aan de Noordzee en in het zuiden aan de Waddenzee. Op Terschelling zijn twee meetpunten van Rijkswaterstaat waar de zwemwaterkwaliteit wordt gecontroleerd. Dit wordt gedaan bij zwemwaterlocatie Badstrand Hoorn en bij zwemwaterlocatie Badstrand West aan Zee. Tevens is er een HMC meetpunt (Hydro Meteo Centrum Noordzee) nabij het RWS meetpunt Terschelling Hoorn. Zwemwaterlocatie Badstrand Hoorn ligt in het noorden van Terschelling aan de Noordzee. Ten zuiden van de zwemwaterlocatie ligt het Hoornse Bos en even verderop ligt het dorp Terschelling Hoorn. Een overzicht van de omgeving van de zwemwaterlocatie is weergegeven in figuur 3.1. In bijlage 1 is een verslag opgenomen van het veldbezoek (september 2013) inclusief foto s van de zwemwaterlocatie. Figuur 3.1. Overzicht zwemwaterlocatie Terschelling Badstrand Hoorn en zijn omgeving Naast de in dit zwemwaterprofiel beschreven zwemwaterlocatie Badstrand Hoorn zijn er meer delen langs het Noordzeestrand van Terschelling waar veelvuldig gezwommen wordt. Deze zwemplekken zijn weergegeven in figuur 3.2. Alleen zwemwaterlocatie Badstrand Hoorn en zwemwaterlocatie Badstrand West aan Zee (Hotel Paal 8) worden bemonsterd. Er wordt echter ook veelvuldig gezwommen op de zwemplekken Midsland, Formerum en Oosterend. Daarom wordt de begrenzing van de huidige zwemzones aangepast, zodat alle locaties waar mensen zwemmen binnen een officiële zwemzone vallen. De exacte nieuwe begrenzing is beschreven in paragraaf 3.4. Voor zwemwaterlocatie Badstrand Hoorn geldt dat zwemplek Oosterend bij de huidige zwemzone worden getrokken. De twee zwemplekken behoren dan tot één zwemwaterlocatie en worden in dit profiel besproken. 7

Zwemplek Oosterend Zwemplek Badstrand Hoorn Oosterend Lies Formerum Hoorn Figuur 3.2. Overzicht zwemwaterlocatie Badstrand Hoorn op Terschelling, met de zwemplekken Badstrand Hoorn en Oosterend Beheer Terschelling is een eigen gemeente en valt onder de provincie Friesland. De gemeente Terschelling beheert de zwemwaterlocatie. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en -kwantiteit van de zwemwaterlocatie. Het Wetterskip Fryslân is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en -kwantiteit van het polderwater en is beheerder van de rioolwaterzuivering op het eiland. De provincie Friesland is toezichthouder op de waterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze en overige zwemwaterlocaties in Friesland en is verantwoordelijk voor de zwemverboden. De contactgegevens van de betrokken organisaties zijn opgenomen in bijlage 2. Faciliteiten Badstrand Hoorn Op het strand van de officiële zwemwaterlocatie Badstrand Hoorn zijn geen faciliteiten. Aan de andere kant van de duinenrij ligt wel Strandpaviljoen Kaap Hoorn. Bij het strandpaviljoen zijn toiletten en prullenbakken aanwezig. Deze worden dagelijks schoongehouden door de strandpaviljoenhouder. Zowel het strandpaviljoen als de toiletten zijn aangesloten op de riolering. Op het strand zelf zijn afvalbakken aanwezig, gedurende 6-9 weken in het hoogseizoen (240 liter containers en per zwemplek twee 3 m 3 bakken). Op de zwemplek zijn in principe honden en paarden toegestaan, maar deze zijn tijdens het veldbezoek niet waargenomen. Manege Terschelling ligt in Hoorn en er lopen diverse ruiterroutes over het Noordzeestrand. Het strand is alleen per fiets of te voet bereikbaar. Op de toegangsweg naar het strand zijn auto s niet toegestaan. Parkeerplaatsen voor auto s zijn dan ook niet aanwezig. Bij het strandpaviljoen is wel een fietsenstalling aanwezig. Badstrand Oosterend Bij Badstrand Oosterend staat een paviljoen op het strand. Daar zijn toiletten aanwezig die dagelijks door de eigenaar worden schoongemaakt. Bij het paviljoen is één centrale afvalcontainer. Ook op de parkeerplaats bij de strandovergang is een afval- en glascontainer aanwezig. Het strand is bereikbaar per auto, fiets of lopend. Het is verboden op het strand te blokarten en strandzeilen van 1 april tot 1 november. 8

Algemeen De KNRM houdt toezicht en is de reddingsbrigade. Overigens zijn de eilander ambulances met 4x4 uitgerust voor toegang op het strand. Op Terschelling worden de stranden regelmatig gebruikt voor andere activiteiten dan zwemmen, zowel binnen als buiten het zwemseizoen. Het gaat hierbij om onder andere feesten en beachparty s, kitesurfen, blokarten, huifkartochten, 4x4 strandroutes, roei- en zeilwedstrijden, festival Oerol en demonstraties van een reddingsboot met twaalf paarden. Bezoekersaantal Het strand is gratis toegankelijk. Een indicatie van het aantal bezoekers is lastig te geven. In de zomermaanden zijn er rond de 25.000 toeristen op het eiland. Veel van hen zullen het Noordzeestrand opzoeken. De drukte concentreert zich hierbij met name bij Midsland en Formerum en in mindere mate bij Badstrand West aan Zee. Bij Terschelling Hoorn is het rustiger, mede omdat deze locatie niet te bereiken is met de auto. Oosterend is drukker omdat het wel per auto te bereiken is. Waterkwaliteitsbemonstering De waterkwaliteit van Badstrand Hoorn en Badstrand Oosterend wordt bepaald aan de hand van de waterkwaliteit op het meetpunt van Badstrand Hoorn (code dte5-zwz). Dit meetpunt is representatief voor beide zwemplekken (RoyalHaskoningDHV, 2012). Vanaf 2013 vindt de monitoring van het zwemwater tijdens het zwemseizoen afhankelijk van de klasse tweewekelijks (klasse slecht/ aanvaardbaar) of vierwekelijks (klasse goed/uitstekend) plaats door Rijkswaterstaat. Informatie over de zwemwaterkwaliteit is te vinden op de website www.zwemwater.nl. 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie Het oppervlaktewatersysteem waar de locatie in ligt is de Noordzee. Laagtij in de Noordzee is NAP -250 cm en hoogtij is NAP +250 cm. De waterstand en de stroomsnelheid van het water is afhankelijk van getijdewerking. Deze wordt continu gemeten door Hydro Meteo Centra van Rijkswaterstaat. In de nabijheid van de zwemwaterlocatie zijn geen duikers, gemalen, sluizen of andere kunstwerken aanwezig. Ecologie De kustzone heeft een relatief hoge ecologische waarde. De sterke getijdenstroom heeft een tweeledig nut: het leveren van sediment voor de kustopbouw en het transporteren van vislarven. Bovendien trekt het bepaalde schelpdieren aan die op hun beurt weer bijzondere vogelsoorten aantrekken. Op Terschelling broeden 125 vogelsoorten. Tijdens het veldbezoek zijn voornamelijk meeuwen (kleine mantelmeeuw en zilvermeeuw) gezien en ook een enkele drieteenstrandloper. In de Noordzee komen bruinvissen en zeehonden voor en ongeveer 145 verschillende soorten vis. De zwemwaterlocatie ligt in het Natura 2000-gebied Noordzee kustzone. Tevens zijn de "Duinen Terschelling" een Natura 2000-gebied (figuur 3.3). In een Natura 2000-gebied zijn aangewezen (vogel)soorten en/of habitattypen beschermd, voortvloeiend uit de Vogel- en Habitatrichtlijn. Soorten die binnen dit Natura 2000-gebied beschermd zijn én in de zwemzone of directe omgeving kunnen voorkomen zijn onder andere: bontbekplevier, strandplevier, dwergstern, scholekster, aalscholver en dwergmeeuw. 9

Zwemwaterlocatie Zwemwaterlocatie Figuur 3.3. Natura 2000 gebieden Noordzee kustzone (links) en Duinen Terschelling (rechts) 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering In de omgeving van de zwemwaterlocatie zijn geen overstorten en/of hemelwateruitlaten aanwezig. De aanwezige paviljoens zijn aangesloten op de riolering. 3.4 Begrenzing De begrenzing van de zwemzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005). Op basis van het protocol zwemwaterlocaties aan de Noordzee is de zwemzone bepaald. In 2013 is de zwemzone aangepast op basis van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). De zwemzone is naar het oosten opgerekt, tot 500 m voorbij Badstrand Oosterend. Het oorspronkelijke meetpunt blijft representatief voor de nieuwe zwemzone, omdat de overheersende windrichting noordoostelijk is gericht én er geen potentiële bronnen van verontreiniging zijn aangetroffen (Royal HaskoningDHV, 2012). De zwemzone is 4,3 km lang en 50 m breed (figuur 3.4). 10

Figuur 3.4. Zwemzone en meetpunt Badstrand Hoorn / Oosterend 3.5 Gezondheidsrisico s Voor Badstrand Hoorn zijn in de periode 2009-2013 geen waarschuwingen of negatieve zwemadviezen geweest in verband met blauwalg en/of overschrijdingen van intestinale enterococcen/e.coli. Tevens zijn er geen meldingen bekend van gezondheidsklachten van zwemmers. Er zijn ook geen verdrinkingsgevallen gemeld. 11

kve/100ml kve/100ml 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA 4.1 Bacteriële parameters Het zwemwater van Hoorn valt voor zowel E.coli als intestinale enterococcen in kwaliteitsklasse uitstekend. Dit is hetzelfde als in de jaren 2003-2007. Tabel 4.1 geeft de klassenbeoordeling van het zwemwater, gebaseerd op de normen zoals aangegeven in tabel 1.1. Tabel 4.1. Kwaliteitsklasse bepaling 2010-2013 Zwemwaterklasse op basis van Logpercentielen aant. waarn. 2010-2013 oordeel Intestinale enterococcen 43 uitstekend Escherichia coli 43 uitstekend De concentraties van intestinale enterococcen en E.coli in de zwemseizoenen van 2010-2013 zijn weergegeven in figuur 4.1 en 4.2. Ook de signaalwaarden voor intestinale enterococcen (400 kve/100 ml) en voor E.coli (1800 kve/100 ml) zijn in de figuren weergegeven. Er zijn geen overschrijdingen van de signaalwaarde voor E.coli gemeten in de afgelopen 4 jaar. De signaalwaarde voor intestinale enterococcen is eenmaal overschreden, op 17 september 2013. Op hetzelfde moment is een relatief hoge concentratie E.coli gemeten, echter niet boven de signaalwaarde voor deze parameter. Intestinale enterococcen 2010 2011 2012 2013 Signaalwaarde 700 600 500 400 300 200 100 0 apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.1. Concentratie intestinale enterococcen van 2010 tot en met 2013. Escherichia coli 2010 2011 2012 2013 Signaalwaarde 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 12 400

kve/100ml 200 100 0 apr mei jun jul aug sep okt Escherichia coli 2010 2011 2012 2013 Signaalwaarde 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.2. Concentratie E.coli van 2010 tot en met 2013. 4.2 Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden Op 17 september 2013 is een overschrijding van de signaalwaarde voor intestinale enterococcen gemeten bij Hoorn. In dezelfde meting was E.coli verhoogd. Op deze dag en de weken ervoor was geen sprake van bijzondere weersomstandigheden die deze hoge concentratie kunnen verklaren. Uit de neerslaggegevens van het neerslagstation Hoorn blijkt dat er geen sprake was van extreme neerslag of langdurige droogte, waardoor er ook geen sprake was van extra afspoeling. Ook was er geen sprake van erg warm weer met veel zwemmers, het was juist koud voor de tijd van het jaar. 13

5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES Op basis van de historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, een analyse van de plattegronden, internetbronnen en het veldbezoek kan voor de zwemwaterlocatie Hoorn een aantal mogelijke bronnen voor verontreiniging worden aangemerkt die de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode 2010-2013 blijkt dat de signaalwaarde voor intestinale enterococcen één keer wordt overschreden. Er is, gezien het incidentele karakter, geen duidelijk verband te leggen met de potentiële verontreinigingsbronnen. Bezoekers De bezoekers kunnen zelf een bron van besmetting zijn op de zwemlocatie. Op een drukke dag kan beperkte lichaamshygiëne van badgasten en/of het poepen van met name (kleine) kinderen in de zwemzone tot verhoogde concentraties aan fecale indicatororganismen leiden. Daarnaast kan ook het achterlaten van afval op het strand en in de zwemzone van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit. Op zomerse dagen zullen ongeveer 2.000 zwemmers per dag van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden ongeveer 200 bezoekers per dag het strand. Honden Honden zijn in het zwemseizoen toegestaan op het strand en in de zwemzone. Gemiddeld komen 50 honden per dag op het strand. Door getijdenwerking komt hondenpoep mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Hondenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Paarden Paarden zijn in het zwemseizoen toegestaan op het strand en in de zwemzone. Gemiddeld betreden ongeveer 25 paarden per dag het strand. Door getijdenwerking komt paardenpoep mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Paardenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Watervogels Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 100 (water)vogels per dag op de zwemlocatie aanwezig binnen de zwemzone en nog eens 1000 buiten de zwemzone. De meeuw is een veel voorkomende watervogel. Door getijdenwerking komen uitwerpselen mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Vogelpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Recreatie- en beroepsvaart Door onjuist gebruik van chemische toiletten kan de recreatievaart een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit hebben. Op een rustige dag zijn ongeveer 25 vaartuigen in de buurt van de zwemwaterlocatie aanwezig. Op drukke dagen kunnen dit er wel 200 zijn. Het aantal schepen (beroepsvaart) dat in de nabijheid van de zwemlocatie vaart, varieert van dag tot dag. Op drukke dagen wordt het aantal op 250 schepen geschat. 14

6 BRONNENANALYSE ZWEMPROF ZWEMPROF is een spreadsheetmodel waarmee berekend wordt welke effecten verschillende bronnen van verontreiniging op de zwemwaterlocatie kunnen hebben. In het spreadsheet worden de potentiële bronnen voor fecale bacteriën ingevuld die op de locatie aanwezig zijn, evenals de grootte ervan en de afstand ervan tot de zwemzone. Daarnaast worden de dimensies van het watersysteem ingevuld. Het model berekent voor elk van de bronnen of er een significant negatieve invloed van uit kan gaan op de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone. Hierbij geldt hoe groter de bron, hoe meer invloed, en ook hoe dichterbij een bron, hoe meer invloed. Bronnenanalyse met behulp van ZWEMPROF wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer de signaalwaarde wordt overschreden (zie paragraaf 1.2). Voor zwemwaterlocatie Hoorn is dit laatste het geval. In figuur 7.1 is de uitslag van ZWEMPROF voor de zwemzone van zwemwaterlocatie Hoorn weergegeven. De toelichting op deze figuur staat in de volgende paragrafen vermeld en het invoerblad dat daaruit volgt is weergegeven in bijlage 3. Bijdrage bronnen legenda EC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (E.c <200KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (E.c tussen 200 en 500KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (E.c tussen 500 en 900KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (E.c >900KVE/100ml) Naam locatie: Bleekersvallei Datum beoordeling: 2 december 2013 legenda IE Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml) gemiddeld EC zeer druk EC gemiddeld IE zeer druk IE eindoordeel EC eindoordeel EC Zwemmers verdeeld over zone 0 0 0 0 gemiddeld zeer druk 1 2 Recreatievaart 0 1 0 0 RWZI 0 0 eindscore IE eindscore IE Agrarisch achterland 0 0 gemiddeld zeer druk RioolOverstort 0 1 gemengd stelsel 0 0 gescheiden stelsel 0 0 Lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf 0 0 Ongezuiverde lozingen 0 0 Afstromend wegwater 0 0 Beroepsvaart 1 0 Jachthavens 0 0 Watervogels binnen zwemzone 0 0 Watervogels buiten zwemzone 0 0 Dieren op het strand binnen zwemzone 0 0 Dieren op het strand buiten zwemzone 0 0 Lokale bron (Incidenteel) 0 0 Lokale bron (continue belasting) 0 0 Zwemmers op een kluitje 13164 13164 6582 6582 Figuur 7.1 Uitslag ZWEMPROF van de zwemzone van zwemwaterlocatie Hoorn Bezoekers Op zomerse dagen zullen ongeveer 2.000 zwemmers van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden 200 bezoekers per dag het strand. De bezoekers hebben geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit als ze verdeeld zijn over de zwemzone. Honden Gemiddeld komen 50 honden per dag op de zwemlocatie. De honden hebben geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Paarden Gemiddeld betreden ongeveer 25 paarden per dag het strand. De paarden hebben geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. 15

Watervogels Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 100 (water)vogels per dag op de zwemlocatie aanwezig binnen de zwemzone en nog eens 1000 buiten de zwemzone. De watervogels hebben geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Recreatie- en beroepsvaart Op een rustige dag zijn ongeveer 25 recreatievaartuigen in de buurt van de zwemwaterlocatie aanwezig. Op drukke dagen kunnen dit er wel 200 zijn. Vanwege het minimaal aantal vaarbewegingen (gemiddeld 25 en maximaal 200 vaarbewegingen per dag) is er geen negatieve invloed. Het aantal schepen (beroepsvaart) dat in de nabijheid van de zwemlocatie vaart, varieert van dag tot dag. Op drukke dagen wordt het aantal op 250 schepen geschat. Vanwege het minimaal aantal vaarbewegingen (maximaal 250 vaarbewegingen per dag) is er geen negatieve invloed. 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES 7.1 Zwemwaterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit van Hoorn wordt beoordeeld als uitstekend voor wat de intestinale enterococcen concentraties betreft en tevens als uitstekend voor wat de Escherichia coli concentraties betreft. In de periode van 2003-2013 heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Hoorn. 7.2 Bronnenanalyse Er zijn diverse verontreinigingsbronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode 2010-2013 blijkt dat de signaalwaarde voor intestinale enterococcen één keer wordt overschreden. Er is, gezien het incidentele karakter, geen duidelijk verband te leggen met de potentiële verontreinigingsbronnen. Uit de analyse met ZWEMPROF blijkt dat er geen duidelijke bron naar voren komt voor de overschrijdingen. 8 AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN Aangezien de zwemwaterkwaliteit uitstekend is, zijn er geen maatregelen nodig om de zwemwaterkwaliteit te verbeteren. Om te voorkomen dat potentiële bronnen in de toekomst wellicht tot problemen leiden, is het wel belangrijk om de bronnen voor bacteriologische parameters klein te houden. 16

9 LITERATUUR DHV, 2005. KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. Europese Unie, 2006. Richtlijn 2006/7/EG het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Provinsje Fryslan. Wet Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden. Rapportage 2010. Provinsje Fryslan. Wet Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden. Rapportage 2012. RIZA-Grontmij, 2005. Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Ministerie van Verkeer en Waterstaat en Rijkswaterstaat 2005. RoyalHaskoningDHV, 2012. Optimalisatie van zwemzones Noordzee. Mogelijkheden om bestaande meetpunten voor zwemwaterkwaliteit breder te benutten. 17

BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Locatie: Badstrand Terschelling Hoorn Datum: 16-9-2013 Wie gesproken?: Provincie Fryslan (telefonisch) Weer: Buiig, west 6 à 7 Foto's: Ja Checklist bronnen Feces aanwezig op strand Huisdieren: Honden of paarden op strand Vogels op in zwemzone en op het strand Rioolwaterzuiveringen Riooloverstorten Ongezuiverde lozingen Drijvend vuil Ja, zeer lokaal en voornamelijk op het strand rustende vogels (m.n. zilver- en kleine mantelmeeuwen). Niet vastgesteld Op het strand: + 30 kleine mantelmeeuwen en zilvermeeuwen. In 'brandingszone' enkele drieteenstrandlopers. In het water geen vogels vastgesteld. Nee Nee niet vastgesteld In combinatie met stuivend zand ontstaan op het stand 'ruggen', die bestaan uit zeewieren, schelpen, restanten van dode krabben en zeekatten. Daartussen relatief veel klein plastic afval. Veerhaven aan de zuidkant van het eiland Industrie in omgeving Watersysteem en bodem Waterdiepte Variabel Doorzicht In branding vrijwel nul. Het achtergebleven water op het strand na vloed ziet er zeer schoon en helder uit. Geur Niet afwijkend Schuim Minimaal, beperkt tot de brandingszone Drijflagen Geen Voorzieningen in en bij zwemzone Toiletten Naast het paviljoen twee wc's, aangesloten op het riool. Paviljoeneigenaar reinigt dagelijks de sanitairvoorzieningen. Douches Niet aanwezig Strandtent/paviljoen Aanwezig (achter de duin) Informatieborden Niet aanwezig Vuilnisbakken Niet aangetroffen op het strand. Rond het paviljoen aan de binnenkant van de strandovergang zijn bakken aanwezig. Speeltoestellen in/bij Niet aanwezig het water Aanlegsteigers of Niet aanwezig ankerplaats Beheer Beheer strand Gemeente Controle en Paviljoenhouder en gemeente schoonmaken strand Openstelling plas Aantal Zie rapportage bezoekers/badgasten (jaarlijks/dagelijks ) Toezicht Inrichting Ingrepen in het gebied Van 1-5 tot 30-9 zwemwatercontrole. KNMR houdt toezicht en is de reddingsbrigade. Geen 18

de afgelopen jaren Toekomstige plannen Geen inrichting Nevengebruik/activiteiten Nevengebruik Vissen, honden uitlaten, paardrijden, windsurfen (buiten zwemzone) Activiteiten in het Oerol zwemseizoen Activiteiten buiten het zwemseizoen Blokarten, huifkartochten, 4x4 strandroutes 19

Locatie: Badstrand Terschelling Oosterend Datum: 16-9-2013 Wie gesproken?: N.v.t. Weer: Buiig, west 6 à 7 Foto's: Ja Checklist bronnen Feces aanwezig op strand Huisdieren: Honden of paarden op strand Vogels op in zwemzone en op het strand Rioolwaterzuiveringen Riooloverstorten Ongezuiverde lozingen Drijvend vuil Ja, zeer lokaal en voornamelijk op het strand An rustende vogels (m.n. zilver- en kleine mantelmeeuwen). In één uur 3 honden op het strand Op het strand: +/- 15 kleine mantelmeeuwen en zilvermeeuwen. In 'brandingzone' enkele drieteenstrandlopers. In het water geen vogels vastgesteld. Nee Nee Niet vastgesteld In combinatie met stuivend zand ontstaan op het stand 'ruggen', die bestaan uit zeewieren, schelpen, restanten van dode krabben en zeekatten. Daartussen ligt relatief veel klein plastic afval. Veerhaven aan zuidkant van het eiland Industrie in omgeving Watersysteem en bodem Waterdiepte Variabel Doorzicht In branding vrijwel nul. Het achtergebleven water op het strand na vloed ziet er zeer schoon en helder uit. Geur Niet afwijkend Schuim Minimaal, beperkt tot de brandingszone Drijflagen Geen Voorzieningen in en bij zwemzone Toiletten In het paviljoen meerdere urinoirs en wc's. Alle voorzieningen zijn aangesloten op het riool. Paviljoeneigenaar reinigt dagelijks de sanitairvoorzieningen in het paviljoen. Douches Strandtent/paviljoen Informatieborden Vuilnisbakken Speeltoestellen in/bij het water Aanlegsteigers of ankerplaats Beheer Beheer strand Controle en schoonmaken strand Openstelling plas Aantal bezoekers/badgasten (jaarlijks/dagelijks ) Toezicht Niet aanwezig Aanwezig Ja, bij strandovergang (info over afbakening zwemzone, contoles, voorwaarden etc.) Eén grote centrale afvalcontainer, tevens glasbak. Op de parkeerplaats is bij de strandovergang een grote afval- en glascontainer aanwezig. Niet aanwezig Niet aanwezig Gemeente Paviljoenhouder, en gemeente Zie rapportage Van 1-5 tot 30-9 zwemwatercontrole. KNMR houdt toezicht en is de reddingsbrigade. 20

Inrichting Ingrepen in het gebied Geen de afgelopen jaren Toekomstige plannen Geen inrichting Nevengebruik/activiteiten Nevengebruik Vissen, honden uitlaten, paardrijden, windsurfen (buiten zwemzone) Activiteiten in het zwemseizoen Activiteiten buiten het zwemseizoen Oerol, zwemmen met paarden huifkartochten, 4x4 strandroutes Foto s genomen tijdens veldbezoek 2013 Badstrand Hoorn 21

22

Foto s genomen tijdens veldbezoek 2013 Badstrand Oosterend 23

BIJLAGE 2 Betrokken organisaties Terreinbeheerder Gemeente Terschelling Team Techniek en Uitvoering Postbus 14 8880 AA Terschelling West telefoon: 0562-446244 E-mail: gemeente@terschelling.nl Waterbeheerder locatie Rijkswaterstaat Noord-Nederland Richard Ariaans Postbus 2301 8901 JH Leeuwarden Telefoon (058) 234 43 44 E-mail: richard.ariaans@rws.nl Waterbeheerder achterliggend gebied Wetterskip Fryslân Postbus 36 8900 AA Leeuwarden. telefoon: 058-2922222 E-mail: info@wetterskipfryslan.nl Rioleringsbeheerder Gemeente Terschelling Postbus 14 8880 AA Terschelling West telefoon: 0562-446244 E-mail: gemeente@terschelling.nl Jachthaven Passantenhaven Terschelling telefoon: 0562-443337 E-mail: info@jachthaventerschelling.nl Provincie Provincie Friesland Afdeling Omgevingsvergunningen en Toezicht (OT) Postbus 20120 8900 HM Leeuwarden telefoon: 058-2925152 24

BIJLAGE 3 Invulblad ZWEMPROF ZWEMPROF Naam locatie: Bleekersvallei ZWEMwaterPROFielen Datum beoordeling: 2 december 2013 Type en morfologie Zwemmers gemiddeld aantal per dag Afstand tot aantal bij extreme drukte zwemplek (m) Fractie naar zwemwater Type systeem kanaal 2 200 2000 aantal boten bij extreme breedte kanaal (m) 100 Schepen aantal boten per dag drukte 500 - recreatievaart 25 200 500 1 gemiddelde diepte kanaal (m) 1,5 - beroepsvaart 250 250 10000 1 Verversingsdebiet (m3/sec 5000 Continue bronnen - debiet (m3/s) oppervlak zwemzone (m2) 500000 - RWZI - 0 1 gemiddelde diepte in zwemzone 1 - lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf - 0 1 oeverlengte zwemstrand (m) 1000 - jachthavens (continue belasting) - 0,1 0 1 Lokale bron (continu) - 0 1 - belasting E. coli (KVE/halfjaar) - - belasting enterokokken (KVE/halfjaar) - Dieren op het zwemstrand/zwemzone - aantal honden/dag 50 - - - aantal paarden/dag 25 - - - watervogels 100 - - Dieren buiten zwemzone - aantal honden/dag 100 100 1 - aantal paarden/dagen 25 100 1 - watervogels 1000 100 1 Incindentele bronnen - overstort-volume (m3) - overstort gemengd stelsel - 100 1 - overstort gescheiden stelsel - 100 1 - ongezuiverde lozingen - 100 1 - afstromend wegwater - 100 1 Lokale bron (incidenteel) concentratie 0 100 0,5 - concentratie E. coli (KVE/l) - - - concentratie enterokokken (KVE/l) - - Agrarisch achterland bodemtype zand 3 100 1 aantal hectare 0 mestsoort Melkkoeien 3 25