ZWEMWATERPROFIEL GROTE VLAK

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL GROTE VLAK Rijkswaterstaat Zee en Delta Februari 2014

2 Colofon Titel: Verantwoordelijke organisatie: Oorspronkelijke versie (2008) uitgevoerd door: Actualisatie door: Opdrachtgever: Opmaak: Zwemwaterprofiel Grote Vlak Rijkswaterstaat Zee en Delta Grontmij / DHV RPS / Tauw / KWR Rijkswaterstaat Water Verkeer en Leefomgeving Grontmij / DHV Datum actualisatie: Februari 2014 Status: BWID-code zwemwaterlocatie: Donar-code zwemwaterlocatie: Definitief (R114/NC ) NLBW95_VLAKBSD VLAKBSD OSWOP-code zwemwaterlocatie: 3036 NumInd-code zwemwaterlocatie: 452 Disclaimer Dit zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. RWS aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit onderzoek. RWS aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen. 1

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL Zwemwaterprofiel Kwaliteitsklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel AANPAK GEBIEDSBESCHRIJVING GROTE VLAK Algemeen Hydromorfologie en ecologie Riolering en afvalwaterzuivering Begrenzing Gezondheidsrisico s ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA Bacteriële parameters Historische data-analyse in relatie tot weersomstandigheden POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES BRONNENANALYSE EVALUATIE EN CONCLUSIES Zwemwaterkwaliteit Bronnenanalyse AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN LITERATUUR BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3 Verslag veldbezoek Betrokken organisaties Invulblad ZWEMPROF 2

4 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie moet worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is een verplichting volgens de zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Een zwemwaterprofiel is bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen) zoals die in de richtlijn gedefinieerd zijn. In dit zwemwaterprofiel wordt ook aandacht besteed aan eventuele overige gezondheidsrisico s. 1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen, die vastgesteld worden aan de hand van de concentraties intestinale enterococcen en Escherichia coli (E.coli). Beide typen bacteriën (micro-organismen) zijn afkomstig van feces van mensen en dieren en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor een grotere groep van ziekteverwekkende fecale bacteriën en kunnen leiden tot voornamelijk maag- en darmklachten. De indeling van kwaliteitsklassen is toegelicht in tabel 1.1. Tabel 1.1. Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoute kustwateren en overgangswateren wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli. Parameter Uitstekende Goede kwaliteit * Aanvaardbare Referentiemethoden kwaliteit * kwaliteit ** voor de analyse Intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel ISO of ISO ISO of ISO De beoordeling van elke zwemwaterlocatie en de indeling in de kwaliteitsklassen vindt plaats op basis van de metingen zoals die 4 jaar voorafgaand aan het moment van beoordelen verzameld zijn. Naast deze Europese beoordeling hanteert Nederland ook signaalwaarden voor het beoordelen van afzonderlijke metingen gedurende het badseizoen (tabel 1.2). Indien op een zwemwaterlocatie concentratie van E.coli hoger is dan 1800 kve/100 ml en/of de concentratie intestinale enterococcen 3

5 Evalueren? Actieprogramma hoger is dan 400 kve/100 ml wordt een extra monster genomen. Als dit extra monster bevestigt dat er sprake is van overschrijding van de signaalwaarde, wordt tijdelijk een negatief zwemadvies ingesteld. Zodra uit nieuw genomen monsters blijkt dat de signaalwaarde niet langer wordt overschreden, wordt het negatief zwemadvies weer ingetrokken. Tabel 1.2. Signaalwaarden voor intestinale enterococcen en Escherichia coli. Parameter Signaalwaarde Referentiemethoden voor de analyse Intestinale ISO of ISO enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) 1800 ISO of ISO Routekaart zwemwaterprofiel Sinds 2005 is een algemeen protocol voorhanden voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Hierin is een routekaart opgenomen (zie figuur 1.1) die voor het opstellen van de zwemwaterprofielen wordt gebruikt. De aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen van fecale verontreiniging, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Figuur 1.1. Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel. In 2008 is voor het eerst een zwemwaterprofiel opgesteld voor Grote Vlak met gebruikmaking van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). In 2013 hebben RPS, Tauw en KWR het zwemwaterprofiel geactualiseerd en de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). 4

6 2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van het Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel wordt hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol Noordzee uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Bij de actualisatie in is de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt beschreven of er meldingen van gezondheidsklachten zijn geweest. Hoofdstuk 4 Analyse van historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste vier jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Conform de Europese Zwemwaterrichtlijn zijn de parameters intestinale enterococcen en Escherichia coli geanalyseerd. Een nadere analyse wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is geweest van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer er een overschrijding is van de signaalwaarden. In een nadere analyse wordt gekeken naar: de invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. 5

7 Hoofdstuk 6 Bronnenanalyse Indien de waterkwaliteit over de jaren niet als uitstekend of goed te beoordelen is, of wanneer er overschrijdingen zijn van de signaalwaarden, zijn de potentiële verontreinigingsbronnen nader geanalyseerd met behulp van het eenvoudige spreadsheetmodel ZWEMPROF. Hiermee wordt geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Bij een uitstekende of goede beoordeling van de zwemwaterkwaliteit zijn de conclusies uit de ZWEMPROF-modellering van de vorige versie van dit zwemwaterprofiel vermeld. Dit is het geval voor Grote Vlak. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen voor maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd, bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. Eventueel worden preventieve maatregelen genoemd om de huidige goede situatie in stand te houden. 6

8 3 GEBIEDSBESCHRIJVING GROTE VLAK 3.1 Algemeen De zwemwaterlocatie Grote Vlak ligt aan de Noordzeekust van het Waddeneiland Texel ten westen van Den Hoorn in de gemeente Texel. Het strand is circa 4,5 km lang en is aan de oostkant fysiek begrensd door de natuurgebieden Westerduinen en de Moksloot die onderdeel zijn van Natura gebied Duinen en Lage Land Texel en tevens behoren tot Nationaal Park Duinen van Texel. De zwemwaterlocatie loopt vanaf 500 m ten zuiden van strandslag Paal 9 en sluit in het noorden aan op de zwemwaterlocatie Bleekersvallei. In figuur 3.1 is een overzicht van zwemwaterlocatie Grote Vlak en omgeving weergegeven. In bijlage 1 is een verslag opgenomen van het veldbezoek (augustus 2013) inclusief foto s van de zwemwaterlocatie. Noordzee Westerduinen Den Hoorn Moksloot Figuur 3.1. Overzicht van zwemwaterlocatie Grote Vlak en de omgeving. Indeling zwemzone Het strand van zwemwaterlocatie Grote Vlak is gratis toegankelijk via strandslagen Paal 9 en Paal 12 (zie ook figuur 3.2). Tot paal 9 is het strand aangeduid als natuurstrand en er mogen alleen activiteiten plaatsvinden die de natuur niet verstoren. Verder naar het noorden ligt het recreatief strand waar 7

9 activiteiten die andere bezoekers niet in gevaar brengen zijn toegestaan. Daarnaast is ten zuiden van paal 10,13 naturisme toegestaan. Beheer De gemeente Texel is verantwoordelijk voor het beheer van het strand. Het strand wordt in het zomerseizoen in samenwerking met exploitanten en bezoekers door de gemeente onderhouden. Strandslag Paal 9 en Paal 12 zijn daarbij aangesloten bij het MyBeach initiatief van Stichting de Noordzee. Daarbij worden bezoekers gemotiveerd om het strand te helpen schoonhouden. Zwemwaterlocatie Grote Vlak ligt in de provincie Noord-Holland. De provincie is toezichthouder op de zwemwaterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze en overige zwemwaterlocaties in de provincie. Rijkswaterstaat Zee en Delta is waterbeheerder van de kustwateren. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) is beheerder van de duinen en van waterkwaliteit en waterkwantiteit van het (stedelijk) oppervlaktewater in de gemeente Texel. De contactgegevens van de betrokken organisaties zijn opgenomen in bijlage 2. Faciliteiten Bij strandslagen Paal 9 en Paal 12 is ruime parkeergelegenheid voor auto en fiets. Ook is bij de opgangen een strandpaviljoen met toiletten aanwezig. Hier zijn toiletten aanwezig. Aan weerskanten van de strandopgang zijn strandhuisjes aanwezig die gehuurd kunnen worden. Verder bevinden zich op het strand twee posten van de reddingsbrigade (strandslagen Paal 9 en 12) die tijdens de zomerperiode dagelijks (1e week juni tot 1e week september uur) bemand zijn door de studenten van het Utrechts Studenten Corps en waar ook eerste hulp (EHBO) wordt verleend. Bij de posten is een informatiebord aanwezig met actuele informatie over het getij en de watertemperatuur. Verder is er bij de opgang een kiosk gevestigd. Hier zijn onder andere diverse strandartikelen te koop. Ter hoogte van de strandopgang staan om de 20 m afvalbakken die afhankelijk van de drukte op het strand enkele keren per week door de gemeente worden geleegd. Ook staat er een MyBeach informatiestand met gratis afvalzakjes en een grote verzonken container voor het zwerfafval. Er zijn voorzieningen voor mensen met een handicap: parkeerplaatsen, sanitaire voorzieningen, strandrolstoel en een betonnen pad en rolmat tot aan de waterlijn. Bezoekersaantal Gemiddeld komen er 1000 tot maximaal 2000 bezoekers per dag op het strand van zwemwaterlocatie Grote Vlak. Recreatie Ter hoogte van strandslag Paal 9 en Paal 12 is strandbewaking aanwezig en kan onder toezicht worden gezwommen. Er wordt gewaarschuwd voor gevaarlijk zwemmen rond de aanwezige strekdammen. Bij de strandopgangen wordt op een informatiebord aangegeven welke regels op het strand gelden. Van 1 mei tot en met 1 oktober is paardrijden op het strand ten noorden van paal 9 toegestaan van zonsopkomst tot uur en na uur tot zonsondergang. Honden moeten op het bewaakte strandgedeelte en het naaktstrand aangelijnd zijn. Op heel Texel is het verboden een open vuur te maken op het strand. Alle watersporten die geen direct gevaar opleveren voor de veiligheid van de andere bezoekers (surfen, kanoën, zeilen en vliegeren met één lijn) zijn ten noorden van paal 9 toegestaan. Extreme (water)sporten zijn niet toegestaan. Waterkwaliteitsbemonstering Vanaf 2013 vindt de monitoring van het zwemwater tijdens het zwemseizoen afhankelijk van de klasse tweewekelijks (klasse slecht/aanvaardbaar) of vierwekelijks (klasse goed/uitstekend) plaats door Rijkswaterstaat. In de zwemzone bevindt zich één monsternamepunt waar de bacteriologische en fysisch-chemische zwemwaterkwaliteit worden gemeten. In figuur 3.2 is het meetpunt weergegeven. De meest actuele informatie over de waterkwaliteit en andere bijzonderheden worden bekend gemaakt via de landelijke zwemwatersite ( 8

10 Figuur 3.2. Begrenzing, meetpunt en strandslagen van zwemwaterlocatie Grote Vlak. 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie Bij paal 9 ligt circa 600 à 700 m vanaf het strand een vaargeul. Binnen de zwemzone bevinden zich diverse strekdammen die de golven breken en kustafslag dienen te voorkomen. Er wordt met borden en vlaggen gewaarschuwd voor gevaarlijke stromingen rondom de strekdammen. De waterdiepte bij Grote Vlak op ongeveer 50 m uit de kust vanaf de laagwaterlijn zal ongeveer 3 m zijn. Door de aanwezigheid van zandbanken en strekdammen varieert de diepte echter. Ecologie De Noordzee is een natuurgebied met vele soorten vissen, schelpdieren, krabben, garnalen, wormen enzovoorts. De kustwateren zijn belangrijke kraamkamers voor de gehele Noordzee en het rijkst aan dierenleven. Waarschijnlijk komen bij de onderhavige locatie de soorten voor die algemeen langs de Nederlandse kust voorkomen. Hiertoe behoren de vissoort kleine pieterman en kwallen, die een risico kunnen vormen voor badgasten. De kleine pieterman heeft gifstekels. Het gif van deze vissoort kan heftige pijnen veroorzaken als een zwemmer op de vis trapt. Kwallen schieten bij aanraking zogenaamde netelcellen af die zorgen voor een sterke irritatie aan de huid. De badgasten worden 9

11 doorgaans gewaarschuwd als deze soorten zich voor de kust bevinden. Verder spoelen regelmatig massa s algen en zeewier aan op het strand. Grote hoeveelheden algen veroorzaken stankoverlast. De zwemwaterlocatie grenst aan het Natura 2000-gebied Duinen en Lage Land Texel. Op het strand of in het water worden o.a. meeuwen, scholeksters en strandlopers waargenomen. 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering Alle objecten die binnen de zwemwaterlocatie afvalwater lozen, zijn aangesloten op de aanwezige persriolering. In de omgeving van de zwemwaterlocatie zijn ook geen overstorten of hemelwateruitlaten aanwezig. Op Texel is een centrale rioolwaterzuivering aanwezig: Everstekoog. Het effluent van Everstekoog wordt extra gezuiverd in een helofytenveld. Het gezuiverde water wordt geloosd op het oppervlaktewatersysteem dat aan de oostzijde van het eiland uitwatert op de Waddenzee. Voor een uitgebreide beschrijving van de riolering en de verschillende afvalwaterstromen binnen de gemeente Texel wordt verwezen naar het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) op de website van de gemeente. 3.4 Begrenzing Deze zwemwaterlocatie betreft de Noordzeekust ten westen van Den Hoorn. De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005). In 2013 is de zwemzone aangepast op basis van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal Haskoning DHV, 2012). De zwemzone is naar het noorden opgerekt tot aan de zwemzone van zwemwaterlocatie Bleekersvallei. In totaal is de zwemzone circa 4,5 km lang en strekt het zich uit tot 50 m uit de laagwaterlijn. 3.5 Gezondheidsrisico s In de periode vanaf 2010 heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Grote Vlak. 10

12 kve/100ml kve/100ml 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA 4.1 Bacteriële parameters Het zwemwater van Grote Vlak valt voor zowel E.coli als intestinale enterococcen in kwaliteitsklasse uitstekend. Dit is hetzelfde als in de jaren (toen overigens nog op andere bacteriologische groepen werden beoordeeld). Tabel 4.1 geeft de klassenbeoordeling van het zwemwater, gebaseerd op de normen zoals aangegeven in tabel 1.1. Tabel 4.1. Kwaliteitsklasse bepaling Zwemwaterklasse op basis van Logpercentielen aant. waarn oordeel Intestinale enterococcen 54 Uitstekend Escherichia coli 54 Uitstekend De concentraties van intestinale enterococcen en E.coli in de zwemseizoenen van zijn weergegeven in figuur 4.1 en figuur 4.2. Ook de signaalwaarden (zie paragraaf 1.2) voor intestinale enterococcen (400 kve/100 ml) en voor E.coli (1800 kve/100 ml) zijn in de figuren weergegeven. Er zijn geen overschrijdingen van de signaalwaarde voor E.coli gemeten in de afgelopen 4 jaar. De signaalwaarde voor intestinale enterococcen is 1 maal overschreden, op 29 augustus Bij de standaard bemonstering twee weken later is een lage waarde (30 kve/100 ml) gemeten. Intestinale enterococcen Signaalwaarde apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.1. Concentratie intestinale enterococcen van 2010 tot Escherichia coli Signaalwaarde

13 kve/100ml apr mei jun jul aug sep okt Escherichia coli Signaalwaarde apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.2. Concentratie E.coli van 2010 tot Historische data-analyse in relatie tot weersomstandigheden Op 29 augustus 2011 is een overschrijding van de signaalwaarde voor intestinale enterococcen gemeten bij Grote Vlak. Deze dag en de dagen ervoor waren relatief koud en nat, waardoor er geen grote hoeveelheden zwemmers geweest zullen zijn. Uit de neerslaggegevens van het neerslagstation de Koog blijkt dat het op 29 augustus 2011 en de 5 dagen ervoor regende, maar niet extreem. De hoge waarden worden dan ook niet verklaard door extra afspoeling door extreme regenval. Er is dus geen duidelijke relatie te leggen tussen de overschrijding en de weersomstandigheden op dat moment. 12

14 5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES Op basis van de historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, een analyse van de plattegronden, internetbronnen en het veldbezoek kan voor de zwemwaterlocatie Grote Vlak een aantal mogelijke bronnen voor verontreiniging worden aangemerkt die de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode blijkt dat één of meerdere van deze bronnen eenmalig heeft gezorgd voor een overschrijding van de signaalwaarde van intestinale enterococcen. Bezoekers. De bezoekers kunnen zelf een bron van besmetting zijn op de zwemlocatie. Op een drukke dag kan beperkte lichaamshygiëne van badgasten en/of het poepen van met name (kleine) kinderen in de zwemzone tot verhoogde concentraties aan fecale indicatororganismen leiden. Daarnaast kan ook het achterlaten van afval op het strand en in de zwemzone van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit. Op zomerse dagen zullen ongeveer zwemmers per dag van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden bezoekers per dag het strand. Honden. Honden zijn in het zwemseizoen toegestaan. Er geldt een opruimplicht voor hondenpoep. Gemiddeld komen 20 honden per dag op het strand. Door getijdenwerking komt hondenpoep eventueel in de zwemwaterzone terecht. Hondenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Paarden. Paarden zijn in het zwemseizoen toegestaan tussen en uur. Gemiddeld betreden ongeveer 15 paarden per dag het strand. Door getijdenwerking komt paardenpoep mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Paardenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Watervogels. Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 100 (water)vogels per dag op de zwemlocatie aanwezig binnen de zwemzone en nog eens 100 buiten de zwemzone. De meeuw is een veel voorkomende watervogel. Door getijdenwerking komen uitwerpselen mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Vogelpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Recreatie- en beroepsvaart. Door onjuist gebruik van chemische toiletten kan de recreatievaart een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit hebben. Op een rustige dag zijn ongeveer 100 vaartuigen in de buurt van de zwemwaterlocatie aanwezig. Op drukke dagen kunnen dit er wel 200 zijn. Het aantal schepen (beroepsvaart) dat in de nabijheid van de zwemlocatie vaart, varieert van dag tot dag. Op drukke dagen wordt het aantal op 200 schepen geschat. 13

15 6 BRONNENANALYSE ZWEMPROF ZWEMPROF is een spreadsheetmodel waarmee berekend wordt welke effecten verschillende bronnen van verontreiniging op de zwemwaterlocatie kunnen hebben. In het spreadsheet worden de potentiële bronnen voor fecale bacteriën ingevuld die op de locatie aanwezig zijn, evenals de grootte ervan en de afstand ervan tot de zwemzone. Daarnaast worden de dimensies van het watersysteem ingevuld. Het model berekent voor elk van de bronnen of er een significant negatieve invloed van uit kan gaan op de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone. Hierbij geldt hoe groter de bron, hoe meer invloed, en ook hoe dichterbij een bron, hoe meer invloed. Bronnenanalyse met behulp van ZWEMPROF wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer er een overschrijding is van de signaalwaarde (zie paragraaf 1.2). Voor zwemwaterlocatie Grote Vlak is dit laatste het geval. In figuur 6.1 is de uitslag van ZWEMPROF voor de zwemzone van zwemwaterlocatie Grote Vlak weergegeven. De toelichting op deze figuur staat in de volgende paragrafen vermeld en het invoerblad voor ZWEMPROF is gegeven in bijlage 3. Bijdrage bronnen legenda EC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (E.c <200KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (E.c tussen 200 en 500KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (E.c tussen 500 en 900KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (E.c >900KVE/100ml) Naam locatie: Grote Vlak Datum beoordeling: 29 november 2013 legenda IE Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml) gemiddeld EC zeer druk EC gemiddeld IE zeer druk IE eindoordeel EC eindoordeel EC Zwemmers verdeeld over zone gemiddeld zeer druk 1 2 Recreatievaart RWZI 0 0 eindscore IE eindscore IE Agrarisch achterland 0 0 gemiddeld zeer druk RioolOverstort 1 1 gemengd stelsel 0 0 gescheiden stelsel 0 0 Lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf 0 0 Ongezuiverde lozingen 0 0 Afstromend wegwater 0 0 Beroepsvaart 0 0 Jachthavens 0 0 Watervogels binnen zwemzone 0 0 Watervogels buiten zwemzone 0 0 Dieren op het strand binnen zwemzone 0 0 Dieren op het strand buiten zwemzone 0 0 Lokale bron (Incidenteel) 0 0 Lokale bron (continue belasting) 0 0 Zwemmers op een kluitje Figuur 6.1 Uitslag ZWEMPROF van de zwemzone van zwemwaterlocatie Grote Vlak Bezoekers. Op zomerse dagen zullen ongeveer 600 zwemmers van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden 50 bezoekers per dag het strand. De bezoekers hebben echter geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone. Honden. Honden zijn in het zwemseizoen toegestaan. Gemiddeld komen 20 honden per dag op het strand. De honden hebben geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. 14

16 Paarden. Paarden zijn in het zwemseizoen toegestaan tussen en uur. Gemiddeld betreden ongeveer 15 paarden per dag het strand. De paarden hebben geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Watervogels. Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 100 (water)vogels op de zwemlocatie aanwezig binnen de zwemzone en nog eens 100 buiten de zwemzone. De watervogels hebben geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Recreatie- en beroepsvaart. Op een rustige dag zijn ongeveer 100 recreatievaartuigen in de buurt van de zwemwaterlocatie aanwezig. Op drukke dagen kunnen dit er wel 200 zijn. Vanwege het minimaal aantal vaarbewegingen (gemiddeld 100 en maximaal 200 vaarbewegingen per dag) is er geen negatieve invloed. Het aantal schepen (beroepsvaart) dat in de nabijheid van de zwemlocatie vaart varieert van dag tot dag. Op drukke dagen wordt het aantal op 200 schepen geschat. Vanwege het minimaal aantal vaarbewegingen (maximaal 200 vaarbewegingen per dag) is er geen negatieve invloed. 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES 7.1 Zwemwaterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit van Grote Vlak wordt beoordeeld als uitstekend voor wat de intestinale enterococcen concentraties betreft en tevens als uitstekend voor wat de E.coli concentraties betreft. In de periode vanaf 2003 heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Grote Vlak. 7.2 Bronnenanalyse Er zijn diverse verontreinigingsbronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode blijkt dat de signaalwaarde voor intestinale enterococcen één keer is overschreden. Er is, gezien het incidentele karakter, geen duidelijk verband te leggen met weersomstandigheden op dat moment. Uit de analyse met ZWEMPROF blijkt er geen duidelijke bron naar voren komt voor de overschrijdingen. 8 AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN Aangezien de zwemwaterkwaliteit uitstekend is, zijn er geen maatregelen nodig om de zwemwaterkwaliteit te verbeteren. Om te voorkomen dat potentiële bronnen in de toekomst wellicht tot problemen leiden, is het wel belangrijk om de bronnen voor bacteriologische parameters klein te houden. Aanbevolen wordt de opruimplicht voor hondenpoep en het paardenverbod te handhaven. 15

17 9 LITERATUUR DHV, KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. Europese Unie, Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij Royal HaskoningDHV, Optimalisatie van zwemzones Noordzee; Mogelijkheden om bestaande meetpunten voor zwemwaterkwaliteit breder te benutten In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat Waterdienst Websites Zwemwater: en Duinlandschap: en Natura 2000: Ecologie Noordzee: Neerslaggegevens KNMI: Reddingsbrigade: en Recreatie: Blauwe vlag: 16

18 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Locatie: Grote Vlak Datum: 18 augustus 2013 Wie gesproken?: Piet Bolier en John Daalder van de gemeente Texel Weer: Half bewolk, 20 C Foto's: Diverse Checklist bronnen Feces aanwezig op strand Nee Huisdieren: Honden of paarden op strand Vogels op in zwemzone en op het strand Rioolwaterzuiveringen (kaart) Riooloverstorten Honden dienen op de bewaakte stranden aangelijnd te zijn. Daarnaast geldt een opruimplicht waarvoor op diverse plaatsen opruimzakjes beschikbaar zijn. Paarden zijn van 1 mei tot 1 oktober alleen toegestaan ten noorden van paal 9 van zonsopgang tot 10:00 en van 19:00 uur tot zonsondergang. Tientallen meeuwen en diverse scholeksters, strandlopers en kauwtjes waargenomen. In aanliggend Natura 2000-gebied Duinen en Lage Land Texel is een grote populatie vogels aanwezig. Geen Geen Ongezuiverde lozingen Drijvend vuil Geen: strandpaviljoen en reddingsboten met aanwezige toiletten zijn aangesloten op de persriolering Geen Industrie in omgeving Geen Watersysteem en bodem Waterdiepte Niet bepaald Doorzicht Niet bepaald Geur Geen bijzonderheden Schuim Nauwelijks aanwezig Drijflagen Geen

19 Voorzieningen in en bij zwemzone Toiletten (Openbare) toiletten aanwezig in de strandtenten en reddingsposten Douches Geen Strandtent/paviljoen Aanwezig bij strandslag Paal 9 en Paal 12 Informatieborden aanwezig bij strandslagen Vuilnisbakken Elke 20 m rondom strandslagen Speeltoestellen in/bij het water Geen Aanlegsteigers of ankerplaats Geen Beheer Beheer strand Controle en schoonmaken strand Openstelling plas Aantal bezoekers/badgasten (jaarlijks/dagelijks ) Toezicht De gemeente beheert het strand. De aanwezige vuilnisbakken worden dagelijks geleegd en (zwerf)vuil wordt dagelijks in samenwerking met de exploitanten opgeruimd. MYBeach strandslag Paal 9 en Paal 12: badgasten worden gestimuleerd het strand mee schoon te houden. Daarnaast controleren strandtenteigenaren en zeeft de gemeente met behulp van een beachcleaner het strand afhankelijk van vervuiling/drukte. Gemiddeld ruim duizend bezoekers, op een topdag enkele duizenden. Op heel Texel zijn in het zomerseizoen zo n toeristen Strandbewaking bij strandslag Paal 9 en Paal 12 van 1 e week juni t/m 1 e week september van 09:00 tot 18:00 uur. Inrichting Ingrepen in het gebied de afgelopen jaren Geen Toekomstige plannen inrichting Geen Nevengebruik/activiteiten Nevengebruik Naaktstrand ten zuiden van paal Alle watersporten die geen direct gevaar opleveren voor de veiligheid van de andere bezoekers zijn toegestaan (surfen, kanoën, zeilen en vliegeren met één lijn). Extreme (water)sporten zoals kitesurfen, vliegeren met meerdere lijnen, kitebuggiën en blokarten zijn niet toegestaan.

20 Activiteiten in het zwemseizoen MyBeach cleanup challenge; Vrijwilligersactie van Stichting de Noordzee op de hele noordzeekust van zwerfvuil te ontdoen. Diverse (hardloop) evenementen op het strand. Geen grootschalige evenementen. Activiteiten buiten het zwemseizoen niet bekend Foto s genomen tijdens veldbezoek 2013

21

22 BIJLAGE 2 Betrokken organisaties Terreinbeheerder Gemeente Texel Dhr. Piet Bolier Postbus AE Den Burg Telefoon: pbolier@texel.nl Waterbeheerder Rijkswaterstaat Zee en Delta Mevr. Quinty Duivestein Postbus HV Rijswijk Telefoon: quinty.duivestein@rws.nl Waterbeheerder achterliggend gebied Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Dhr. G. van Ee Postbus ZK Edam Telefoon: g.vanee@hhnk.nl Provincie Provincie Noord-Holland Mevr. Corine van den Berg en Mevr. Rowena Kuijper Postbus DA Haarlem Telefoon: bergc@noord-holland.nl / kuijperr@noord-holland.nl

23 BIJLAGE 3 Invulblad ZWEMPROF ZWEMPROF Naam locatie: Grote Vlak ZWEMwaterPROFielen Datum beoordeling: 29 november 2013 Type en morfologie Zwemmers gemiddeld aantal per dag Afstand tot aantal bij extreme drukte zwemplek (m) Fractie naar zwemwater Type systeem kanaal aantal boten bij extreme breedte kanaal (m) 500 Schepen aantal boten per dag drukte recreatievaart gemiddelde diepte kanaal (m) 3 - beroepsvaart Verversingsdebiet (m3/sec 3000 Continue bronnen - debiet (m3/s) oppervlak zwemzone (m2) RWZI gemiddelde diepte in zwemzone 1 - lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf oeverlengte zwemstrand (m) jachthavens (continue belasting) - 0,1 0 1 Lokale bron (continu) belasting E. coli (KVE/halfjaar) - - belasting enterokokken (KVE/halfjaar) - Dieren op het zwemstrand/zwemzone - aantal honden/dag aantal paarden/dag watervogels Dieren buiten zwemzone - aantal honden/dag aantal paarden/dagen watervogels Incindentele bronnen - overstort-volume (m3) - overstort gemengd stelsel overstort gescheiden stelsel ongezuiverde lozingen afstromend wegwater Lokale bron (incidenteel) concentratie ,5 - concentratie E. coli (KVE/l) concentratie enterokokken (KVE/l) Agrarisch achterland bodemtype zand aantal hectare 0 mestsoort Melkkoeien 3