Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Rapportage Auteurs: Peter Jobsen, José Piest, Jasper Visscher Project Z5184

Inhoudsopgave Achtergrond Pagina 3 Methode en opzet Pagina 4 Samenvatting Pagina 7 Resultaten Pagina 15 Bijlage Pagina 56 Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 2

Achtergrond In opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft Motivaction een online onderzoek uitgevoerd naar de bekendheid, beeldvorming en waardering van de wederopbouwwijken onder Nederlanders tussen de 18 en 75 jaar. De Nederlandse bouwgeschiedenis kent een aantal zeer duidelijk af te bakenen periodes met een uitgesproken eigen karakter. Elke periode kenmerkt zich door een sterke samenhang tussen de stedenbouwkundige en architectonische kenmerken. Ook zijn de maatschappelijke idealen van een bouwperiode duidelijk terug te vinden in de opzet van wijken en de architectuur van de woningen. Dit is ook duidelijk het geval bij de bouwperiode van de Wederopbouw. Deze periode kenmerkt zich door een duidelijke breuk met het verleden: Nederland diende na de Tweede Wereldoorlog niet alleen te herrijzen uit de donkere oorlogsjaren maar ook voorzien te worden van een energiek en modern elan. Dit uit zich in de wederopbouwperiode onder andere in een nieuwe architectonische vormentaal, woningen waarin licht, lucht en zon de ruimte kregen en wijken met een ruime opzet waarin veel openbaar groen is te vinden en veel plek voor de auto is. De RCE wil de wederopbouwwijken graag behouden als iconen van de Nederlandse bouwgeschiedenis en wil de komende jaren flink investeren in de beeldvorming van deze wijken. De wijken moeten worden geprofileerd als aantrekkelijke woonwijken van grote cultuurhistorische waarde. Om effect van deze inspanningen te kunnen monitoren moet eerst een beginsituatie (nulsituatie) worden bepaald van de huidige beeldvorming van deze wijken, om de RCE te kunnen voorzien van input over de op dit moment gepercipieerde sterke en zwakke punten van de wederopbouwwijken. Doelstelling van deze nulmeting is: Inzicht bieden in de bekendheid, associaties en waardering van burgers ten aanzien van de wederopbouw als cultuurhistorische bouwperiode. Deze inzichten vertalen naar aanknopingspunten voor de ontwikkeling van een communicatiestrategie om de cultuurhistorische waarde en ruimtelijke kwaliteit van de wederopbouwperiode bij burgers beter voor het voetlicht te krijgen. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 3

Methode en opzet Het onderzoek is uitgevoerd middels een vragenlijst die is voorgelegd aan een representatieve groep Nederlanders die lid is van het online onderzoekspanel (StemPunt) van Motivaction. Deze vragenlijst is in overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed opgesteld en bestond uit 18 vragen. Er is bewust gekozen om niet alleen Nederlanders te benaderen die in een wederopbouwwijk wonen, omdat de beeldvorming van deze bewoners naar verwachting sterk verschilt van nietbewoners van wederopbouwwijken (die de wijken echter wel kennen) en van degenen die volledig onbekend zijn met de wederopbouwwijk. Alleen door alle drie de groepen aan het woord te laten kan een totaalbeeld van de perceptie van deze periode tot stand komen. Veldwerk en steekproef Het veldwerk vond plaats in week 44 van 2014 (23 oktober t/m 31 oktober 2014) Er is een voor Nederland representatieve steekproef van in totaal n=812 Nederlanders tussen 18-75 jaar ondervraagd. De steekproef is landelijk representatief voor leeftijd, geslacht, regio, opleidingsniveau en Mentality (sociaalculturele oriëntatie). Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 4

Methode en opzet In de vragenlijst van het onderzoek is bewust gekozen om door middel van foto s en tekst een beeld van de wederopbouwwijk te schetsen. Hiermee wordt voorkomen dat mensen die onterecht denken een wederopbouwwijk te kennen een wijk uit een andere bouwperiode op het netvlies hebben. Ook helpt het om de Nederlanders die totaal niet bekend zijn met de wederopbouwwijken enig gevoel te geven bij deze wijken, zodat zij ook hun oordeel over deze wijken kunnen geven. De beschrijving van de wederopbouwwijk is neutraal ingestoken, om mensen niet te sturen in hun beeldvorming en waardering van de wederopbouwwijk. Dit betekent dus dat de mensen die volledig onbekend zijn met de wederopbouwwijk zich in hun antwoorden grotendeels hebben gebaseerd op de voorgelegde beschrijving en collage. Beschrijving wederopbouwwijk (zoals voorgelegd in vragenlijst) De manier waarop in de periode van de wederopbouw (1940-1965) is gebouwd neemt een bijzondere positie in in de Nederlandse geschiedenis. Nieuwe materialen en woningtypen deden hun intrede, evenals een nieuwe wijkopbouw met veel groen en ruimer opgezette straten en pleinen. Hierbij werd alle ruimte gegeven aan de auto, die voor steeds meer mensen beschikbaar kwam als vervoermiddel. Woningen, winkels en kantoren werden zoveel mogelijk van elkaar gescheiden. Wederopbouwwijken zijn bijvoorbeeld het eerste type wijk met een apart aangelegd winkelcentrum. In het ontwerp van woningen kwam licht, lucht en ruimte centraal te staan. De bouw van deze wederopbouwwijken kwam na de Tweede Wereldoorlog op gang om het tekort aan woningen op te vangen. Kenmerkend is dat het vaak gaat om grootschalige wijken met seriematige bouw: veel rijtjeshuizen die er min of meer hetzelfde uitzien en veel appartementengebouwen. De wijken zijn ruim opgezet en hebben een groen karakter. Dit in tegenstelling tot veel vooroorlogse buurten met smalle straten en weinig groen. Veel van de zaken die bij wederopbouw wijken voor het eerst werden toegepast, zijn daarna min of meer standaard geworden bij de latere bouw van wijken. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 5

Methode en opzet Collage wederopbouwwijk (zoals voorgelegd in de vragenlijst) Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 6

Samenvatting: Bekendheid wederopbouwwijken Meerderheid bekend met wederopbouwwijk 70% van de Nederlanders tussen 18 en 75 jaar geeft aan na het zien van de beschrijving en collage van de wederopbouwwijken bekend te zijn met één of meerdere wederopbouwwijken in Nederland. 20% woont op dit moment in een wederopbouwwijk en nog eens 20% heeft in het verleden in een wederopbouwwijk gewoond. Voor hen is dit over het algemeen wel langere tijd (meer dan 10 jaar) geleden. 30% van de Nederlanders komt wel eens in een wederopbouwwijk. Men rijdt er met name wel eens doorheen of gaat er op bezoek bij familie of vrienden. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 7

Samenvatting: Beeldvorming wederopbouwwijken Spontaan beeld wederopbouwwijken: groen en ruim, maar ook eentonig, saai en grootschalig Na het zien van de beschrijving en beelden van de wederopbouwwijk zijn de spontane associaties bij de wijk zowel positief: groen (9%), ruim (7%); als negatief: eentonig (12%), saai (6%), grootschalig (6%). Circa. drie op de tien heeft geen spontane associaties bij de wederopbouwwijk. De (oud-)bewoners van de wederopbouwwijken noemen deze t.o.v. anderen spontaan vaker als betaalbaar, gezellig en kleinschalig. Voor bezoekers geldt dat zij de wijken spontaan vaker als eentonig betitelen en vaker associëren met rijtjeshuizen. Verdeeld is men over de staat van de wijken. 6% associeert de wijken spontaan met nieuw(bouw), maar eenzelfde aandeel associeert ze met veroudering en verval. Het zijn met name de Nederlanders die de wijken niet kennen en deze op basis van de voorgelegde beschrijving en collage met nieuw(bouw) associëren. Toegekende aspecten aan wederopbouwwijken zijn verouderd, grootschalig en saai en zeker niet hip en modern Bij het toekennen van aspecten aan de wederopbouwwijk kiezen Nederlanders vaak voor verouderd (74%), grootschalig (55%) en saai (51%). Ook vinden zij dat de wijk een diverse bewonersgroep (64%) kent. Aspecten die men in grote mate niet van toepassing vindt op de wederopbouwwijk zijn hip (82%) en modern (76%). (Oud-bewoners) zijn duidelijk positiever in het toekennen van aspecten aan de wijk. Zij geven vaker aan dat de wijken veilig en sfeervol zijn en een jonge bevolkingssamenstelling hebben. Bezoekers kennen de wijken vaker de eigenschappen eentonig, saai en eenzijdig toe. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 8

Samenvatting: Beeldvorming wederopbouwwijken (Oud-)bewoners: wederopbouwwijken waren modern, ruim opgezet, en groen Gevraagd naar persoonlijke ervaringen met en verhalen uit de wederopbouwwijken is het algemene beeld als volgt. (Oud-)bewoners kijken met zeer positieve gevoelens terug op het wonen in een wederopbouwwijk. De periode van wederopbouw wordt geassocieerd met gevoelens van saamhorigheid, vrijheid en veiligheid. Wederopbouwwijken waren in die periode echte moderne wijken met veel groen. Men ervoer echter ook wel een ruimtegebrek en eenvormigheid. (Oud)-Bewoners: wederopbouwwijken zijn nu verouderd, triest en hebben hun beste tijd gehad Het beeld dat men nu aan de hand van deze ervaringen en verhalen schetst is minder rooskleurig. Men ervaart vooral een verloedering van de wijken die worden bewoond door mensen van de lagere sociale klassen. Huizen in wederopbouwwijken voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd, en de combinatie van achterstallig onderhoud en de grijze steenmassa zorgen voor een trieste indruk. Extra aandacht voor wederopbouwwijken door overheid en media weinig herkend Circa een kwart van de Nederlanders heeft op dit moment het gevoel dat de overheid/gemeente meer aandacht besteed aan wederopbouwwijken en dat deze wijken vaker in de media zijn. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 9

Samenvatting: Waardering wederopbouwwijken Onderscheidend karakter van de wijken herkend, maar beeldvorming over huidige staat vrij negatief Het onderscheidende karakter van de wederopbouwwijken worden door zowel (oud-bewoners) en bezoekers van de wijken duidelijk onderkend. Het groene en ruime karakter, twee belangrijke ingrediënten van de oorspronkelijke stedenbouwkundige opzet worden sterk met de wijken geassocieerd en ook nog altijd sterk gewaardeerd. De huidige staat van de wijken wordt echter door velen bekritiseerd. De wijken zijn niet meer van deze tijd en moeten flink vernieuwd worden. Veiligheid en woninggrootte zijn daarbij de meest genoemde actiepunten waar fysiek mee aan de slag gegaan kan worden, maar een zachte waarde als saamhorigheid verdient een even zo grote aandacht. Waardering met name voor ruimtelijke structuur van de wijk, niet voor bouwstijl Waar de ruimtelijke aspecten en de samenhang tussen groen, openbare ruimte en voorzieningen wordt gewaardeerd blijkt de bouwstijl/architectuur in de wijken slecht gewaardeerd. Een belangrijk pijnpunt, want in het actiediagram waar de relevantie van aspecten werd afgezet op totaaloordeel, blijkt dat dit het aspect is het meest bijdraagt aan het totaaloordeel van de wijk. De lage waardering van de mix tussen hoog en laagbouw ondersteunt dit. Saamhorigheid binnen wederopbouwwijken onder druk De sociale cohesie binnen de wijken is iets wat vanuit de vele persoonlijke verhalen van vroeger naar boven komt drijven. Nu wordt deze sociale betrokkenheid echter zowel door huidige als oud-bewoners als minpunt van de wederopbouwwijken genoemd. De diverse bevolkingssamenstelling maakt dat men steeds minder contact heeft met buurtbewoners en dat men weinig betrokkenheid onder de bewoners voelt. Nu is dit in de huidige tijden natuurlijk een veelgehoord geluid in ook vele andere type wijken in Nederland, maar het verdient ook zeker aandacht in deze wederopbouwwijken. Ruimtelijke en cultuur-historische kwaliteiten van een wijk sneeuwen onder, als de sociale problematiek de overhand heeft. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 10

Samenvatting: Waardering wederopbouwwijken Bereikbaarheid, ligging, openbare ruimte en groen sterk gewaardeerd in de wederopbouwwijken Aspecten van de wederopbouwwijk die op dit moment zeer aantrekkelijk worden gevonden door Nederlanders zijn de bereikbaarheid (70%), de ligging (afstand tot het centrum) (65%) en de hoeveelheid openbare ruimte (64%) en groen (63%). De (oud-)bewoners zijn over vrijwel alle aspecten positiever dan de bezoekers van de wederopbouwwijk. De verschillen zijn het grootst in de waardering van zachte aspecten van de wijken betrokkenheid, levendigheid en veiligheid. Bijna twee derde (64%) van de Nederlanders herkent de cultuurhistorische en daarmee onderscheidende karakter van de wijken. Zij geven aan dat de wederopbouwwijken anders zijn dan alles wat ervoor en erna is gebouwd. Bouwstijl, mix tussen hoog- en laagbouw en gemiddelde woningoppervlakte minst gewaardeerde aspecten Aspecten van de wederopbouwwijk die weinig aantrekkelijk worden gezien zijn de bouwstijl (44%), de mix tussen hoogen laagbouw (34%) en de woningoppervlakte van de gemiddelde woning. (32%) Tweederde Nederlanders vindt dat wederopbouwwijken hun beste tijd wel gehad hebben 69% van de Nederlanders heeft het gevoel dat wederopbouwwijken hun beste tijd wel gehad hebben en vindt dat deze flink vernieuwd moeten worden. Het zijn volgens deze groep met name de veiligheid en de gemiddelde woningoppervlakte die snel moeten worden aangepakt in wederopbouwwijken. Bewoners en oud-bewoners vinden vaker dat er gewerkt moet worden gedaan aan de saamhorigheid in de wederopbouwwijken. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 11

Samenvatting: Wederopbouwwijk als woonomgeving Wederopbouwwijk onderaan op ranglijst aantrekkelijke woonwijken Aan de hand van beelden van zeven diverse type wijken is gevraagd door middel van een rapportcijfer aan te geven in hoeverre men deze wijken aantrekkelijk vindt als woonomgeving. De wederopbouwwijk scoort met een 5,2 gemiddeld het laagst. Meest aantrekkelijke woonwijken zijn de jaren 30 wijk (6,9), de oude binnenstad (6,3) en de bloemkoolwijk (6,1). Als minst aantrekkelijk worden naast de wederopbouwwijk (5,2) de begin 20 e eeuwse wijk (5,5) en de 19 e eeuwse wijk (5,7) genoemd. Afgezet tegen de meest aantrekkelijk gevonden woonwijken scoort de wederopbouwwijk vaak beter op de aspecten bereikbaarheid, hoeveelheid parkeerplekken, speelplaatsen/veldjes en groen. Afgezet tegen de minst aantrekkelijk gevonden woonwijken scoort de wederopbouwwijk (nog) slechter op de aspecten bouwstijl/architectuur en de woningoppervlakte van de gemiddelde woning. Betaalbaarheid belangrijkste beweegreden om wederopbouwwijk te overwegen als woonlocatie Slechts een minderheid geeft aan graag in een wederopbouwwijk te willen (blijven) wonen. Er schieten geen duidelijke motieven uit waarom men een woning in een wederopbouwwijk niet zou overwegen. Men geeft als reden over het algemeen een voorkeur te hebben voor een ander type wijk. Belangrijkste beweegreden onder de Nederlanders die wel een woning overwegen in de wederopbouwwijk is de betaalbaarheid van de woningen. Wederopbouwwijken worden gezien als aantrekkelijke wijken voor starters op de woningmarkt Iets meer dan een derde (35%) heeft het idee dat starters op de woningmarkt graag in wederopbouwwijken willen wonen. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 12

Relevantie Samenvatting: Actiediagram aspecten wederopbouwwijk Door middel van een correlatieanalyse is vastgesteld wat het belang is van de waardering van bepaalde aspecten van de wederopbouwwijk op de totale waardering van de wijk als woonomgeving. Hoog Actie Bouwstijl/Architectuur Mix tussen hoogbouw en laagbouw Relevantie van beoordeelde aspecten op totaaloordeel wederopbouwwijk (Basis: allen, n=812) Bewaken In het kwadrant Actie komen de aspecten naar voren die relatief laag worden gewaardeerd, maar wel zeer bepalend zijn voor de overall waardering van de wederopbouwwijken. In het kwadrant Bewaken zijn de aspecten te zien die op dit moment relatief hoog gewaardeerd worden, en bovengemiddeld bepalend zijn voor de overall waardering van de wederopbouwwijken. Laag Laag Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (m²) Netheid (schoon, geen zwerfafval, geen kapot straatmeubilair etc.) Beoordeling Inrichting openbare ruimte (verlichting, bestrating, bankjes etc.) Veiligheid Hoeveelheid winkels De assen kruisen op de gemiddelde beoordeling en relevantie van de diverse aspecten. Voor interpretatie van de actiediagram, zie volgende sheet. Bereikbaarheid Levendigheid Hoeveelheid openbare ruimte Ligging: afstand tot centrum Hoeveelheid groen Hoeveelheid speelplaatsen/veldjes Onderhoud van groen en afwisseling in beplanting Betrokkenheid bewoners met de buurt Hoog Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 13

Actiediagram: Actiepunten en aspecten om te bewaken De analyse die gevisualiseerd is in het actiediagram komt voor uit een correlatie-analyse. Bij deze vorm wordt de relatie tussen totaaloordeel over de wijk en de waardering van de diverse aspecten geanalyseerd. Bij deze vorm van analyseren worden interacties tussen de waardering van verschillende aspecten afgezwakt, en komen de bepalende factoren voor het totale oordeel van de wederopbouwwijk boven drijven. Denk aan interacties bijvoorbeeld tussen de waardering van de hoeveelheid groen en het onderhoud van groen, beiden hoog gewaardeerd, maar het blijken uiteindelijk niet de aspecten te zijn die door mensen die een zeer positief totaaloordeel geven, vaker beter worden beoordeeld. In het kwadrant Actie komen de aspecten naar voren die relatief laag worden gewaardeerd, maar wel zeer bepalend zijn voor de overall waardering van de wederopbouwwijken. Op het moment dat in deze bepalende aspecten wordt geïnvesteerd, zal dit zeer waarschijnlijk een groter resultaat (effect) opleveren op het totale oordeel van de wijk. Aspecten die om actie vragen zijn: bouwstijl/architectuur, mix hoog- en laagbouw, woningoppervlakte en inrichting van de openbare ruimte. In het kwadrant Bewaken zijn de aspecten te zien die op dit moment relatief hoog gewaardeerd worden, en bovengemiddeld bepalend zijn voor de overall waardering van de wederopbouwwijken. Verslapping van aandacht voor deze aspecten in beleid en communicatie met het idee van deze aspecten worden toch al goed gewaardeerd kunnen snel een sterk negatief effect hebben op het totale oordeel van de wijken. Aspecten om te bewaken zijn: bereikbaarrheid, veiligheid, levendigheid en de hoeveelheid openbare ruimte. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 14

Resultaten Bekendheid wederopbouwwijken pagina 17 Beeldvorming wederopbouwwijken pagina 23 Waardering wederopbouwwijken pagina 32 Wederopbouwwijk als woonomgeving pagina 42 Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 15

Leeswijzer In de rapportage gaan we in op de resultaten onder het totale Nederlandse publiek. Hierbij moet goed in het achterhoofd worden gehouden dat de een groot deel van de Nederlandse bevolking (ca. 30%, zie resultaten) niet bekend is met de wederopbouwwijken en zich daarbij volledig gebaseerd hebben op de collage en beschrijving van de wederopbouwwijk zoals voorgelegd in de vragenlijst. Waar relevant zijn resultaten uitgesplitst naar de diverse groepen waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen (oud)-bewoners, bezoekers van en onbekenden met de wederopbouwwijken. Significante verschillen tussen subgroepen Op het moment dat je onderzoek doet onder een steekproef van een totale populatie, in dit geval de Nederlandse bevolking tussen 18-75 jaar, hebben in het onderzoek gevonden percentages altijd een bepaalde betrouwbaarheidsmarge. Hoe groter het aandeel van de steekproef is van de totale populatie, hoe kleiner deze marges. Een gevonden percentage van 50% ligt in het geval van deze steekproef tussen de 45% en 55%. Waar zich tussen deze groepen significante verschillen voordoen betekent het dat de gevonden percentages binnen twee subgroepen (oud-bewoners en bezoekers) daadwerkelijk verschillen, omdat ze niet binnen de betrouwbaarheidsmarges van elkaar vallen. Stel onder de oud-bewoners is een percentage dat een aspect aantrekkelijk vindt 50% (marge = 45%-55%) en onder de bezoekers is dit 61% (marge = 58%-64%) is het verschil significant omdat er geen overlap is binnen de marge van de oud-bewoners. Waar zich significante verschillen voordoen wordt dit weergegeven d.m.v. een kleurmarkering: groen is significant hoger, oranje is significant lager. Naast de verschillen tussen de bewoners en bezoekers gaan we in het rapport specifiek in op de verschillen tussen leeftijdsgroepen. Waar zich significante verschillen voordoen onder deze groep, wordt dit in de tekst bij de figuur toegelicht. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 16

Bekendheid wederopbouwwijken Bekendheid wederopbouwwijken pagina 17 Beeldvorming wederopbouwwijken pagina 23 Waardering wederopbouwwijken pagina 32 Wederopbouwwijk als woonomgeving pagina 42 Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 17

Bekendheid wederopbouwwijken 7 van de 10 Nederlanders bekend met wederopbouwwijk 70% van de Nederlanders kent één of meerdere wederopbouwwijken in Nederland. 20% woont op dit moment in de wijk en 20% heeft er vroeger gewoond. 30% Bekendheid met de wederopbouwwijk (Basis: allen, n=812) 20% 30% komt regelmatig of wel eens in een wederopbouwwijk. 20% Voor 30% was de in de vragenlijst voorgelegde wederopbouwwijk de eerste kennismaking met dit type wijk. 30% Bewoner wederopbouwwijk (Oud-)bewoner wederopbouwwijk Bezoeker wederopbouwwijk Onbekend met wederopbouwwijk Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 18

Bekendheid wederopbouwwijken 4 van de 10 Nederlanders woont of woonde in wederopbouwwijk 10% denkt dat ze op dit moment in een wederopbouwwijk wonen, en nog eens 10% weet dit zeker. Woon je op dit moment in een wederopbouwwijk (gebouwd tussen 1940 en 1965)? Of heb je hier vroeger gewoond? (Basis: allen, n=812) 20% woont op dit moment niet in een wederopbouwwijk, maar heeft er vroeger wel gewoond. 12% 48% 20% 10% 10% Geen idee Nee, en ik heb er vroeger ook niet gewoond Nee, maar ik heb er vroeger wel gewoond Ja, ik denk van wel Ja, dat weet ik zeker Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 19

Bekendheid wederopbouwwijken Ruime meerderheid oud-bewoners woonde meer dan 10 jaar geleden in wederopbouwwijk Onder de oud-bewoners van een wederopbouwwijk is dit voor een ruime meerderheid (82%) meer dan 10 jaar geleden. Hoe lang geleden woonde je in een wederopbouwwijk? (Basis Vroeger in wederopbouwwijk gewoond, n=161) Minder dan 5 jaar geleden 6% Tussen 5 en 10 jaar geleden Meer dan 10 jaar geleden 13% 82% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 20

Bekendheid wederopbouwwijken 52% van de niet-(oud)-bewoners is wel eens in wederopbouwwijk geweest De helft van de Nederlanders die niet in een wederopbouwwijk wonen of er vroeger hebben gewoond is wel eens in een wederopbouwwijk geweest. Een derde heeft eigenlijk geen idee of ze wel eens in een wederopbouwwijk komen. Kom je wel eens in een wederopbouwwijk (gebouwd tussen 1940 en 1965)? (Basis - Nooit in wederopbouwwijk gewoond of geen idee, n=493) Geen idee Nee, zeker niet Ja, af en toe 14% 33% 44% Ja, regelmatig 7% Ja, heel vaak 1% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 21

Bekendheid wederopbouwwijken Meerderheid bezoekers passeert wederopbouwwijk of gaat er op visite Bezoekers van de wederopbouwijken zijn er met name mee bekend doordat ze er wel eens doorheen rijden (61%). 56% gaat er weleens op bezoek bij familie/vrienden. 2 op de 10 brengt wel eens een bezoek aan de (winkel)voorzieningen en 15% bezoekt wel eens een wederopbouwwijk in verband met werk. De jongeren (18-24 jr.) komen er vaker voor sport- en recreatie en de jong volwassenen (25-34 jr.) voor werk. Rijdt er doorheen Bezoek familie/vrienden Winkelen Wat zijn de redenen dat je wel eens in een wederopbouwwijk komt? 61% 56% 20% Werk Sport/recreatie School/studie 15% 6% 3% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 22

Beeldvorming wederopbouwwijken Bekendheid wederopbouwwijken pagina 17 Beeldvorming wederopbouwwijken pagina 23 Waardering wederopbouwwijken pagina 32 Wederopbouwwijk als woonomgeving pagina 42 Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 23

Beeldvorming wederopbouwwijken Spontaan beeld wederopbouwwijken: eentonig, groen, ruim en saai De woorden die spontaan vaker bij Nederlanders opkomen bij de wederopbouwwijken zijn eentonig (12%) en groen (9%). Verdeeld is men over de staat van de wijken. 6% associeert de wijken spontaan met nieuw(bouw), maar eenzelfde aandeel associeert ze met veroudering en verval. 35% van de Nederlanders kan zo spontaan überhaupt niets noemen als men aan de wederopbouwwijk denkt. 65-plussers betitelen de wijken spontaan vaker als eentonig en saai. 25-34 jarigen vaker met nieuwbouw en opvallend zijn het de jongeren (18-24 jr.) die ze vaker met oorlog associëren. Welke woorden komen er spontaan bij u op als u denkt aan de wederopbouwwijken? (Basis: allen, n=812 - Open vraag met gecodeerde antwoorden) Eentonig/veel van hetzelfde/eenheidsworst Groen Ruimte/ruim Rijtjeshuizen Saai Nieuw/vernieuwing/nieuwbouw Oud/verouderd/verpauperd/vervallen Grootschalig Goedkoop/betaalbaar Flats Snel(bouw) Achterstandswijken/armoede Kleinschalig Vinex(wijken) Renovatie Overige antwoorden Weet niet/geen antwoord 4% 3% 3% 3% 3% 7% 7% 6% 6% 6% 5% 4% 4% 9% 12% 21% 35% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 24

Beeldvorming wederopbouwwijken (Oud-)bewoners hebben positievere associaties bij wederopbouwwijken De (oud-)bewoners van de wederopbouwwijken zien deze t.o.v. anderen vaker als betaalbaar, gezellig en kleinschalig. Voor bezoekers geldt dat zij de wijken spontaan vaker als eentonig betitelen en vaker associëren met rijtjeshuizen. Groen wordt door zowel de (oud-) bewoners als bezoekers vaak geassocieerd met de wijk. Mensen die zelf onbekend zijn met deze wijken associëren deze aan de hand van de beschrijving vaker met vernieuwing/nieuwbouw (7%). Welke woorden komen er spontaan bij u op als u denkt aan de wederopbouwwijken? Eentonig/veel van hetzelfde Gezellig Goedkoop/betaalbaar Groen Grootschalig Jaren 50/naoorlogs Kleinschalig Nieuw/vernieuwing/nieuwbouw Rijtjeshuizen Ruimte/ruim Saai Snel(bouw) Woningnood 0% 1% 1% 1% 1% 2% 4% 2% 3% 3% 2% 2% 3% 3% 3% 3% 3% 4% 4% 5% 6% 5% 6% 6% 7% 7% 6% 7% 7% 8% 9% 9% 10% 11% 10% 12% Top-3 associaties Bewoners en oud bewoners (n=319) Bezoekers (n=261) Onbekend met wo wijk (n=232) 18% (Oud)-bewoners 1. Eentonig (12%) 2. Groen (10%) 3. Ruim (9%) Bezoekers 1. Eentonig (18%) 2. Groen (11%) 3. Rijtjeshuizen (10%) Onbekend met wederopbouwwijk 1. Vernieuwing (7%) 2. Eentonig (6%) 3. Groen (5%) Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 25

Beeldvorming wederopbouwwijken Toegeschreven eigenschappen: verouderd, divers aan bewoners en grootschalig Aan de mensen die bekend zijn met de wijken ((oud-)bewoners) en bezoekers) is gevraagd welke eigenschappen zij van toepassing vinden op de wijk. Eigenschappen die door een ruime meerderheid worden toegekend zijn verouderd (74%) en diverse bewonersgroep (65%). Door iets meer dan de helft (55%) wordt de wijk als grootschalig gezien. De helft ziet de wederopbouwwijk als saai (51%) en vindt dat de wijk veel oude bewoners kent (50%). Het zijn vaker de jongeren (18-24 jr.) die de wijk als grootschalig betitelen. Kun je aangeven in hoeverre je onderstaande eigenschappen wel/niet van toepassing vindt op de wederopbouwwijk? (n=580) Verouderd Diverse bewonersgroep Grootschalig Saai Veel bewoners van oude leeftijd Veilig 38% 55% 51% 50% 65% 74% 32% 32% 33% 40% 24% Wel van toepassing Niet van toepassing Weet niet / geen mening 18% 29% 18% 8% 11% 11% 9% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 26

Beeldvorming wederopbouwwijken Niet-toegeschreven eigenschappen : wederopbouwwijken niet hip of modern 82% van de (oud-bewoners) en bezoekers geeft aan hip niet van toepassing te vinden op de wederopbouwwijk. Kun je aangeven in hoeverre je onderstaande eigenschappen wel/niet van toepassing vindt op de wederopbouwwijk? (n=580) Hip 8% 82% 10% 76% vindt dat dit niet het geval is voor modern. Modern Sfeervol 16% 33% 76% 57% 8% 10% De jongeren (18-24 jr.) geven juist wel vaker aan dat zij hip en modern van toepassing vinden op de wederopbouwwijk. Veel bewoners van jonge leeftijd Eenzijdige bewonersgroep Kleinschalig (menselijke maat) 30% 37% 37% 50% 49% 46% 20% 14% 17% Wel van toepassing Niet van toepassing Weet niet / geen mening Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 27

Beeldvorming wederopbouwwijken (Oud-)bewoners wederom positiever over wederopbouwwijken dan bezoekers Hoewel de top-3 aspecten die het meest van toepassing zijn niet veel verschilt tussen (oud-) bewoners en bezoekers, noemen (oud-)bewoners vaker positieve waarden van een wederopbouwwijk: veilig (47% vs. 28%), sfeervol (38% vs. 27%) en veel bewoners van jonge leeftijd (34% vs. 25%). Bezoekers noemen juist vaker negatieve waarden: grootschaligheid (62%, vs. 50%); saai (58% vs. 44%) en een eenzijdige bewonersgroep (44% vs. 31%). Aspecten van toepassing op een wederopbouwwijk volgens (oud-)bewoners en bezoekers (Oud-)bewoners Bezoekers Verouderd 71% Verouderd 77% Diverse bewonersgroep 68% Grootschalig 62% Grootschalig 50% Diverse bewonersgroep 61% Veel bewoners van oude leeftijd 47% Saai 58% Veilig 47% Veel bewoners van oude leeftijd 54% Saai 44% Eenzijdige bewonersgroep 44% Menselijke maat 39% Menselijke maat 33% Sfeervol 38% Veilig 28% Veel bewoners van jonge leeftijd 34% Sfeervol 27% Eenzijdige bewonersgroep 31% Veel bewoners van jonge leeftijd 25% Modern 15% Modern 16% Hip 8% Hip 8% Groen= significant hoger, Oranje=significant lager Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 28

Beeldvorming wederopbouwwijken Extra aandacht voor wederopbouwwijken door overheid en media weinig herkend Maar iets meer dan een kwart (28%) heeft het idee dat er vanuit de gemeente extra geld in wederopbouwwijken wordt geïnvesteerd. Kun je aangeven in hoeverre onderstaande uitspraken van toepassing vindt op de wederopbouwwijk? (n=812) Er wordt vanuit de gemeente extra geld geïnvesteerd in deze wijken 28% 28% 44% 1 op de 5 leest de laatste tijd veel over deze wijken in de lokale media en 19% leest er veel over in de landelijke media. Ik lees de laatste tijd veel over de deze wijken in de lokale media Ik lees de laatste tijd veel over deze wijken in de landelijke media Ik hoor de laatste tijd veel mensen in mijn omgeving vertellen over deze wijken 12% 20% 19% 56% 55% 68% 24% 26% 20% Het zijn vaker de 55-plussers die de extra media-aandacht voor de wijken en investering in de wijken herkennen. De gemeente (bijv. wethouder) laat vaak zijn gezicht zien in deze wijken 9% 45% Wel van toepassing Niet van toepassing Weet niet / geen mening 46% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 29

Beeldvorming wederopbouwwijken Gevraagd naar de persoonlijke belevenis of herinnering aan wederopbouwwijken, zijn er een aantal kernwoorden die eruit springen: Kun je in het kort een persoonlijke belevenis of herinnering opschrijven die voor jou het best weergeeft wat de wederopbouwwijk voor jou betekent? Basis: (Oud-)bewoners wederopbouwwijken Huizen Wonen/Woningen Mensen Kinderen/jeugd Groen (Buiten) spelen Saai Gezellig Op de volgende pagina zal de rode lijn in de reacties verder worden toegelicht. Toelichting: De woordenwolk is een weergave van alle woorden die door (oud-) bewoners gebruikt zijn in de persoonlijke verhalen over de wijk. Hoe groter een woord, hoe vaker deze is genoemd. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 30

Beeldvorming wederopbouwwijken Kun je in het kort een persoonlijke belevenis of herinnering opschrijven die voor jou het best weergeeft wat de wederopbouwwijk voor jou betekent? Basis: (Oud-)bewoners wederopbouwwijken Wat opvalt in de reacties over wederopbouwwijken is dat men een groot gevoel van saamhorigheid ervoer. De buurtbewoners kenden elkaar goed, en gingen goed (en veel) met elkaar om, er was dus ook veel sociale controle. Er woonden veel jonge gezinnen met kinderen, dus er waren altijd buurtkinderen om mee te spelen. Opgroeien in een wederopbouwwijk was voor de meeste een ongedwongen en veilige tijd met veel vrijheid. Wederopbouwwijken worden ook door veel mensen gezien als moderne wijken (voor die periode) die ruim zijn opgezet, waar veel groen (parken, grasvelden) is. De huizen in deze wijken waren voor die tijd modern, maar men woonde vaak met meerdere generaties (en grote gezinnen) in deze huizen, waardoor men ook wel een gevoel van ruimtegebrek ervoer. Wederopbouwwijken zijn efficiënt opgezet, maar de huizen in wederopbouwwijken lijken wel veel op elkaar, waardoor men de schoonheid mist en het soms voelt als eenvormig en eenheidsworst. De manier waarop men op dit moment tegen wederopbouwwijken aankijkt is dat het wijken zijn met verouderde woningen en achterstallig onderhoud. Men ervaart een verloedering/verpaupering van wederopbouwwijken; huizen met lekkages, en huizen die niet meer voldoen aan de eisen van deze tijd. Wederopbouwwijken worden tegenwoordig vooral bewoond door mensen van lagere sociale klassen en mensen uit andere culturen. Wederopbouwwijken geven veelal een trieste indruk door de grijze steenmassa. Toelichting: De bloemlezing geeft een beeld van de uitspraken die overwegend naar voren kwamen. De vetgedrukte woorden werden opvallend vaker genoemd. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 31

Waardering wederopbouwwijken Bekendheid wederopbouwwijken pagina 17 Beeldvorming wederopbouwwijken pagina 23 Waardering wederopbouwwijken pagina 32 Wederopbouwwijk als woonomgeving pagina 42 Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 32

Waardering wederopbouwwijken Bereikbaarheid, ligging, hoeveelheid openbare ruimte en groen meest gewaardeerd Aspecten van de wederopbouwwijk die op dit moment door de Nederlanders vaker als (zeer) aantrekkelijk worden gezien zijn: Bereikbaarheid (70%) Ligging (afstand tot centrum) (65%) Hoeveelheid openbare ruimte (64%) Hoeveelheid groen (63%) Onderhoud van groen en afwisseling in beplanting (60%) Het zijn opvallend vaker de jongeren (18-24jr) die de diverse aspecten van de wijk meer waarderen, waaronder veiligheid, hoeveelheid voorzieningen en ligging. Kun je aangeven in hoeverre je de onderstaande aspecten van de wederopbouwwijk waardeert? Mocht jezelf geen wijk kennen, geef dan aan in hoeverre je de aspecten van de aan het begin van de vragenlijst beschreven wederopbouwwijk waardeert. Basis allen, n=812 Bereikbaarheid (n=484) Ligging: afstand tot centrum (n=479) Hoeveelheid openbare ruimte (n=483) Hoeveelheid groen (n=482) Onderhoud van groen en afwisseling in beplanting (n=457) Hoeveelheid speelplaatsen/veldjes (n=470) Betrokkenheid bewoners met de buurt (n=486) Levendigheid (n=463) Hoeveelheid winkels (n=512) 10% 12% 16% 17% 14% 20% 18% 19% 23% Zeer onaantrekkelijk Onaantrekkelijk Aantrekkelijk Zeer aantrekkelijk Weet niet/geen mening 59% 53% 49% 50% 49% 48% 51% 47% 46% 10% 12% 11% 14% 14% 12% 9% 11% 9% 19% 21% 25% 17% 18% 18% 20% 21% 20% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 33

Waardering wederopbouwwijken Zowel (oud)-bewoners en bezoekers waarderen met name de bereikbaarheid De (oud-)bewoners zijn over vrijwel alle aspecten positiever dan de bezoekers van de wederopbouwwijk. De verschillen zijn het grootst in de waardering van zachte aspecten van de wijken: betrokkenheid, levendigheid en veiligheid. % (zeer) aantrekkelijk (Oud)-bewoners Bezoekers Bereikbaarheid 80 73 Hoeveelheid groen 72 64 Ligging: afstand tot centrum 70 67 Hoeveelheid openbare ruimte 70 64 Betrokkenheid bewoners met de buurt 69 57 Levendigheid 69 52 Hoeveelheid speelplaatsen/veldjes 66 56 Onderhoud van groen en afwisseling in beplanting 64 61 Inrichting openbare ruimte (verlichting, bestrating, bankjes etc.) 61 47 Hoeveelheid voorzieningen 61 54 Veiligheid 59 41 Groen= significant hoger, Oranje=significant lager Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 34

Waardering wederopbouwwijken 64% Nederlanders herkent onderscheidende karakter van wederopbouwwijken 64% van de Nederlanders geeft aan dat wederopbouwwijken anders zijn dan alles wat ervoor en erna is gebouwd. De oorspronkelijke samenhang tussen de verschillende aspecten (groen, bebouwing, ruimte en voorzieningen) wordt door 54% onderkend. Het grootste aandeel (43%) vindt dat de wijken behouden moeten blijven, versus 37% die vindt dat dit niet het geval moet zijn. Ook is het aandeel dat aangeeft dat de wijken prettig zijn om in te wonen het grootst (42%). Het zijn vaker de jongeren (18-24 jr.) die aangeven dat de wijken karakteristieke gebouwen hebben en de oorspronkelijke samenhang nog steeds herkenbaar is. Ook geven zij vaker aan dat de wijken prettig zijn om in te wonen. Kun je aangeven in hoeverre je het eens of oneens bent met onderstaande stellingen? (n=812) De wederopbouwwijken zijn anders dan alles wat ervoor en erna is gebouwd De wederopbouwwijken hebben ook nu nog een duidelijke samenhang tussen gebouwen, openbare ruimte, voorzieningen en groen De wederopbouwwijken bevatten veel karakteristieke, beeldbepalende en unieke woningen en andere gebouwen De wederopbouwwijken zijn een aandenken aan een bijzondere tijd in Nederland en moeten daarom in zijn geheel bewaard blijven voor toekomst De wederopbouwwijken zijn prettig om in te wonen 2% 13% 2% 6% 10% 6% Zeer oneens Meer oneens, dan eens Meer eens, dan oneens Zeer eens Weet niet/geen mening 16% 25% 21% 27% 45% 41% 33% 35% 31% 19% 13% 9% 13% 12% 22% 28% 31% 21% 21% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 35

Waardering wederopbouwwijken Bouwstijl en mix hoog- en laagbouw in wederopbouwwijk minst gewaardeerd Aspecten van de wederopbouwwijk die door Nederlanders op dit moment vaker als (zeer) onaantrekkelijk * worden gezien zijn: Bouwstijl/architectuur (44%) Mix tussen hoog- en laagbouw (34%) Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (32%) Netheid (30%) Hoeveelheid parkeer plekken (30%) Het zijn de 65-plussers die vaker negatief zijn over het onderhoud van het groen en de buurtbetrokkenheid onder bewoners. * Aspecten die vaker als aantrekkelijk worden gezien zijn eerder weergegeven op sheet 33. Kun je aangeven in hoeverre je de onderstaande aspecten van de wederopbouwwijk waardeert? Mocht jezelf geen wijk kennen, geef dan aan in hoeverre je de aspecten van de aan het begin van de vragenlijst beschreven wederopbouwwijk waardeert. (Basis allen, n=812) Bouwstijl/Architectuur (n=470) Mix tussen hoogbouw en laagbouw (n=480) Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (m²) (n=464) Netheid (schoon, geen zwerfafval, geen kapot straatmeubilair etc.) (n=492) Hoeveelheid parkeerplekken (n=459) Veiligheid (n=456) Hoeveelheid voorzieningen (n=465) Inrichting openbare ruimte (verlichting, bestrating, bankjes etc.) (n=520) 7% 4% 5% 4% 4% 3% 2% 1% Zeer onaantrekkelijk Onaantrekkelijk Aantrekkelijk Zeer aantrekkelijk Weet niet/geen mening 22% 24% 25% 30% 27% 26% 26% 37% 37% 39% 40% 38% 41% 48% 46% 32% 14% 5% 6% 9% 11% 9% 6% 9% 20% 21% 19% 21% 20% 24% 20% 19% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 36

Waardering wederopbouwwijken Bezoekers vinden architectuur en mix hoogbouw/laagbouw vaker onaantrekkelijk Het aanbod aan winkels en de hoeveelheid parkeerplekken zijn de aspecten die door (oud)-bewoners iets vaker als minder aantrekkelijk worden gezien aan de wederopbouwwijk. De bouwstijl en de mix tussen hoogbouw en laagbouw worden door de bezoekers vaker als onaantrekkelijk gezien. % (zeer) onaantrekkelijk (Oud) bewoners Bezoekers Bouwstijl/Architectuur 48 59 Hoeveelheid parkeerplekken 39 36 Netheid (schoon, geen zwerfafval, geen kapot straatmeubilair etc.) 38 39 Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (m²) 37 40 Hoeveelheid winkels 35 29 Mix tussen hoogbouw en laagbouw 31 47 Groen= significant hoger, Oranje=significant lager Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 37

Waardering wederopbouwwijken 7 van 10 Nederlanders vinden dat wederopbouwwijken hun beste tijd hebben gehad 69% van de Nederlanders is van mening dat wederopbouwwijken hun beste tijd gehad hebben, en flink vernieuwd moeten worden. Ook past de manier waarop wederopbouwwijken zijn opgezet volgens 55% niet meer bij deze tijd. Kun je aangeven in hoeverre je het eens of oneens bent met onderstaande stellingen? (n=812) De wederopbouwwijken hebben hun beste tijd gehad en zullen dus flink vernieuwd moeten worden Op volgende sheet gaan we in op aangegeven verbeterpunten De manier waarop de wederopbouwwijken zijn opgezet past niet meer bij de huidige tijd 2% 10% 3% 20% 40% 36% 29% 19% 19% 22% 51% betitelt de wederopbouwwijken als de probleemwijken van Nederland. De wederopbouwwijken zijn op dit moment de probleemwijken van Nederland 4% 17% 34% 17% 28% Het zijn vaker de 65-plussers die vinden dat de wijken hun beste tijd hebben gehad. Zeer oneens Meer oneens, dan eens Meer eens, dan oneens Zeer eens Weet niet/geen mening Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 38

Waardering wederopbouwwijken Woningoppervlakte en veiligheid in wederopbouwwijken moet worden aangepakt Aan de Nederlanders die aangeven dat de wederopbouwwijken vernieuwd moeten worden is gevraagd wat volgens hen de meest urgente verbeterpunten zijn. Meer dan een derde (36%) noemt het woningoppervlakte van de gemiddelde woning en de veiligheid in wederopbouwwijken als aspecten die het snelst moeten worden aangepakt. Een derde noemt de netheid en iets meer dan een kwart de bouwstijl (26%). Kun je aangeven welke van onderstaande aspecten volgens jou het snelst moeten worden aangepakt? (Basis - WO-wijken hebben hun beste tijd gehad en zullen flink vernieuwd moeten worden, n=562) maximaal 3 antwoorden mogelijk Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (m²) Veiligheid Netheid (schoon, geen zwerfafval, geen kapot straatmeubilair etc.) Bouwstijl/Architectuur Hoeveelheid parkeerplekken Betrokkenheid bewoners met de buurt Inrichting openbare ruimte (verlichting, bestrating, bankjes etc.) Hoeveelheid voorzieningen Hoeveelheid winkels Levendigheid Mix tussen hoogbouw en laagbouw Onderhoud van groen en afwisseling in beplanting Hoeveelheid groen Hoeveelheid speelplaatsen/veldjes Bereikbaarheid Hoeveelheid openbare ruimte 13% 12% 12% 11% 11% 9% 7% 7% 5% 18% 18% 20% 26% 33% 36% 36% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 39

Waardering wederopbouwwijken (Oud-)bewoners willen meer betrokkenheid met de buurt in wederopbouwwijken (Oud-)bewoners van wederopbouwwijken vinden vaker dat de betrokkenheid van de bewoners met de buurt in de wederopbouwijken moet worden aangepakt (23% vs. 18%). Ook de hoeveelheid voorzieningen verdient volgens hen vaker de aandacht. Kun je aangeven welke van onderstaande aspecten volgens jou het snelst moeten worden aangepakt? (Basis - WO-wijken hebben hun beste tijd gehad en zullen flink vernieuwd moeten worden ) maximaal 3 antwoorden mogelijk Betrokkenheid bewoners met de buurt Bouwstijl/Architectuur 17% 20% 23% 35% Bezoekers zijn vaker (35%) dan gemiddeld (35% vs. 26%) van mening dat juist de bouwstijl/ architectuur moet worden aangepakt. In de grafiek zijn de aspecten weergegeven waar de meest relevante verschillen Hoeveelheid voorzieningen Bereikbaarheid 15% 9% 5% 5% Bewoners en oud bewoners (n=240) Bezoekers (n=214) Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 40

Waardering wederopbouwwijken Top-5 meest urgente verbeterpunten in wederopbouwwijken Bewoners en oudbewoners 1. Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (39%) 2. Veiligheid (38%) 3. Netheid (35%) 4. Betrokkenheid bewoners met de buurt (23%) 5. Hoeveelheid parkeerplekken (22%) Bezoekers 1. Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (37%) 2. Bouwstijl/architectuur (35%) 3. Veiligheid (32%) 4. Netheid (30%) 5. Inrichting openbare ruimte (21%) 1. Veiligheid (39%) 2. Netheid (33%) 3. Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (29%) 4. Bouwstijl/architectuur (22%) 5. Inrichting openbare ruimte (18%) Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 41

Wederopbouwwijk als woonomgeving Bekendheid wederopbouwwijken pagina 17 Beeldvorming wederopbouwwijken pagina 23 Waardering wederopbouwwijken pagina 32 Wederopbouwwijk als woonomgeving pagina 42 Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 42

Wederopbouwwijk als woonomgeving Om de aantrekkelijkheid van de wederopbouwwijk als woonomgeving te bepalen is de wederopbouwwijk vergeleken met de woonaantrekkelijkheid van wijken uit andere bouwperioden. Op deze wijze krijgt de mate van aantrekkelijkheid van de wederopbouwwijk meer zeggingskracht. Bij de vragen naar aantrekkelijkheid van de diverse wijken werden 7 typerende foto s voorgelegd (zie volgende sheet). Het is belangrijkom daarom in het achterhoofd te houden dat hiermee de mening sterk beïnvloed kan zijn door de foto die is voorgelegd, op het moment dat men zelf weinig voorstelling heeft van één of meerdere wijken. De aantrekkelijkheid is als volgt bepaald. A. Rapportcijfer type wijk als aantrekkelijke woonomgeving Aan de hand van één typerende foto is gevraagd door middel van een rapportcijfer aan te geven hoe aantrekkelijk men de diverse type wijken ziet als woonomgeving. B. Vergelijking meest en minst aantrekkelijke wijken met de wederopbouwwijken Aan de hand van de overall waardering van de wijk als woonomgeving (zie punt A) is bepaald wat iemand als meest of minst aantrekkelijke woonwijk ziet. Vervolgens is gevraagd in hoeverre de wederopbouwwijk scoort op diverse aspecten vergeleken met als meest en minst aantrekkelijk aangeduide wijken (bijv. hoeveelheid groen, openbare ruimte, veiligheid etc.). Hiermee wordt inzichtelijk wat de onderscheidende aspecten van de wederopbouwwijk zijn ten aanzien van de als meest aantrekkelijke en meest onaantrekkelijke geziene woonwijken uit andere perioden: Op welke punten doet de wederopbouwwijk het bijvoorbeeld beter dan de in vele ogen meest aantrekkelijke woonwijk, of vice versa, op welke punten scoort de wederopbouwwijk (nog) slechter dan de als minst aantrekkelijk geziene woonwijk? Het is in het onderzoek bewust niet de bedoeling geweest om de specifieke wijken (bijv. Vinex-wijk, Jaren 30-wijk, Bloemkoolwijk et cet.) te vergelijken met de wederopbouwwijk. Dit was geen doel van het onderzoek en hier leende de onderzoeksopzet zich dan ook niet voor. Focus ligt op het vergelijken van de wederopbouwwijk met de in iemands ogen meest of minst aantrekkelijke woonwijk, los van welk type wijk dit is precies is. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 43

Wederopbouwwijk als woonomgeving De zeven verschillende wijken zijn in het onderzoek als volgt voorgesteld. VINEX-wijk 19 e eeuwse wijk Bloemkoolwijk Wederopbouwwijk Vroeg 20 e eeuwse wijk Oude binnenstad Jaren 30-wijk Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 44

Wederopbouwwijk als woonomgeving Wederopbouwwijk als minst aantrekkelijk gezien als woonomgeving De wederopbouwwijk wordt door de Nederlanders als minst aantrekkelijk gezien als woonomgeving. Zou je door middel van een rapportcijfer willen aangeven in hoeverre je de onderstaande zeven type wijken aantrekkelijk vindt als woonomgeving? (Basis: allen, n=812) Jaren 30 wijk 6.9 14% 45% 39% Typen wijken die men het meest aantrekkelijk vindt als woonomgeving zijn (NB: tussen haakjes het gem. rapportcijfer): 1. Jaren 30 wijk (6,9) 2. Oude binnenstad (6,3) 3. Bloemkoolwijk (6,1) Oude binnenstad 6.3 Bloemkoolwijk 6.1 VINEX-wijk 6.0 Begin 20e eeuwse wijk 5.7 27% 27% 32% 39% 43% 54% 50% 48% 29% 18% 17% 11% Typen wijken die het minst aantrekkelijk worden gevonden als woonomgeving: 1. Wederopbouwwijk (5,2) 2. 19 e eeuwse wijk (5,5) 3. Begin 20 e eeuwse wijk (5,7) 19e eeuwse wijk 5.5 Wederopbouwwijk 5.2 1 t/m 5 6 t/m 7 8 t/m 10 Weet niet De cijfers in het rood zijn de gemiddelde rapportcijfers 43% 49% 39% 43% 16% 6% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 45

Wederopbouwwijk als woonomgeving Voor de vergelijking van de in de ogen van Nederlanders meest aantrekkelijke wijk met de wederopbouwwijk is het van belang te weten wat men als meest aantrekkelijke wijk ziet. In deze ranglijst is de wederopbouwwijk bewust niet meegenomen, omdat deze als vergelijkingsmateriaal geldt. De oude binnenstad staat voor meer dan een kwart (26%) bovenaan het lijstje wat betreft aantrekkelijkheid van woonomgeving. De Jaren 30 krijgt van bijna een kwart (23%) de hoogste beoordeling wat betreft aantrekkelijkheid als woonomgeving. De bloemkoolwijk komt op een derde plaats met 19%. Oude binnenstad 26% Jaren 30 wijk 23% Meest aantrekkelijke woonomgeving (excl. wederopbouwwijk) Bloemkoolwijk 19% 19e eeuwse wijk 17% VINEX-wijk 8% Begin 20 eeuwse wijk 8% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 46

Wederopbouwwijk als woonomgeving Voor de vergelijking van de in de ogen van Nederlanders minst aantrekkelijke wijk met de wederopbouwwijk is het van belang te weten wat men als minst aantrekkelijke wijk ziet. In deze ranglijst is de wederopbouwwijk bewust niet meegenomen, omdat deze als vergelijkingsmateriaal geldt. VINEX-wijk 29% Minst aantrekkelijke woonomgeving (excl. wederopbouwwijk) Oude binnenstad 11% Jaren 30 wijk 7% Bloemkoolwijk 15% De VINEX-wijk staat voor bijna drie op de tien (29%) onderaan het lijstje van aantrekkelijke woonomgevingen. De begin 20 eeuwse wijk en de 19e eeuwse wijk staan bij 19% onderaan het lijstje aantrekkelijke wijken. Begin 20 eeuwse wijk 19% 19e eeuwse wijk 19% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 47

Wederopbouwwijk als woonomgeving Bereikbaarheid, parkeerplekken, openbare (speel)ruimte en groen sterke punten In vergelijking met de meest aantrekkelijke woonwijk scoort de wederopbouwwijk met name beter op de hoeveelheid parkeerplekken (+26%), hoeveelheid speelplaatsen (+27%) en hoeveelheid openbare ruimte (+20%). De bouwstijl/architectuur worden in de wederopbouwwijken vaker lager gewaardeerd (-49%) in vergelijking met de meest aantrekkelijke wijk. Kun je aangeven op welke aspecten onderstaande wijk [met hoogste cijfer] verschilt van de wederopbouwwijk? (Basis: Split run, n=418) SALDO Hoeveelheid parkeerplekken 17% 43% +26 Hoeveelheid speelplaatsen/veldjes 12% 39% +27 Mix tussen hoogbouw en laagbouw Hoeveelheid groen Hoeveelheid openbare ruimte Onderhoud van groen en afwisseling in beplanting Bereikbaarheid Woningoppervlakte van de gem. woning (m²) Inrichting openbare ruimte Levendigheid Hoeveelheid voorzieningen Betrokkenheid bewoners met de buurt Ligging: afstand tot centrum Netheid Hoeveelheid winkels Bouwstijl/Architectuur Veiligheid 21% 21% 16% 24% 13% 33% 27% 37% 26% 27% 33% 32% 33% 61% 30% 38% 38% 36% 30% 30% 22% 21% 17% 14% 13% 13% 13% 12% 12% 11% +17 +17 +20 + 6 +17-11 -6-20 -12-14 -20-19 -21-49 -19 De wederopbouwwijk scoort op dit aspect slechter De wederopbouwwijk scoort op dit aspect beter Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 48

Wederopbouwwijk als woonomgeving Bouwstijl en woningoppervlakte scoren slechter t.o.v. minst aantrekkelijke wijk In vergelijking met de in de ogen van de Nederlanders minst aantrekkelijke woonwijk, scoort de wederopbouwwijk met name slechter op het aspect bouwstijl/architectuur (-18%). Ook de levendigheid (-4%), veiligheid (-5%) en de netheid (-5%) zijn aspecten waarop de wederopbouwwijk minder goed scoort dan de wijk die in de ogen van de Nederlanders als minst aantrekkelijk wordt gezien. Kun je aangeven op welke aspecten onderstaande wijk [met laagste cijfer] verschilt van de wederopbouwwijk? (Basis: Split run, n=387) Mix tussen hoogbouw en laagbouw Hoeveelheid groen Hoeveelheid openbare ruimte Hoeveelheid parkeerplekken Hoeveelheid speelplaatsen/veldjes Onderhoud van groen en afwisseling in beplanting Bereikbaarheid Inrichting openbare ruimte (verlichting, bestrating, bankjes etc.) Woningoppervlakte van de gemiddelde woning (m²) Bouwstijl/Architectuur Levendigheid Hoeveelheid voorzieningen Betrokkenheid bewoners met de buurt Ligging: afstand tot centrum Hoeveelheid winkels Veiligheid Netheid (schoon, geen zwerfafval, geen kapot straatmeubilair etc.) 19% 50% 13% 47% 112% 41% 22% 38% 113% 37% 15% 36% 7% 34% 20% 33% 30% 30% 42% 24% 27% 23% 15% 23% 19% 20% 21% 19% 20% 19% 23% 18% 22% 17% SALDO +31 +34 +29 +16 +24 +21 +27 +11 0-18 -4 +8 +5-2 -1-5 -5 De wederopbouwwijk scoort op dit aspect slechter De wederopbouwwijk scoort op dit aspect beter Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 49

Wederopbouwwijk als woonomgeving Circa helft Nederlanders zou overwegen in een wederopbouwwijk te (blijven) wonen Indien men voor de keuze zou staan om een nieuwe woning te kiezen en een woning in de wederopbouwwijk zou tot de reële mogelijkheden behoren, geeft 7% aan in een wederopbouwwijk te willen (blijven) wonen. Stel je eens voor dat je op het punt staat een woning te kopen of te huren en een woning in een wederopbouwwijk behoort tot de reële mogelijkheden. Zou je in een wederopbouwwijk willen (blijven) wonen? (n=812) Nog eens 38% geeft aan dit te overwegen. 35% 38% 7% 20% De 65-plussers overwegen minder vaak te (blijven) wonen in een wo-wijk. Nee, zeker niet Ja, misschien wel Ja, zeker wel Weet niet/ geen mening Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 50

Wederopbouwwijk als woonomgeving Helft (oud-)bewoners zou een woning in een wederopbouwwijk overwegen (Oud)-bewoners overwegen vaker een woning in een wederopbouwwijk. Iets meer dan de helft (53%) zou zeker of misschien in een wederopbouwwijk willen (blijven) wonen. Bijna de helft van de bezoekers zou vaker zeker niet een woning in een wederopbouwwijk overwegen (46% vs. 35%). Zou je in een wederopbouw-wijk willen (blijven) wonen? (in %) (Oud-)bewoners Bezoekers Onbekend met Wederopbouwwijk Nee, zeker niet 31 46 30 Ja, misschien wel 40 42 30 Ja, zeker wel 13 4 3 Weet niet/geen mening 15 9 37 Groen= significant hoger, Oranje=significant lager Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 51

Wederopbouwwijk als woonomgeving Betaalbaarheid belangrijkst om woning in een wederopbouwwijk te overwegen Voor 13% van diegenen die een woning in een wederopbouwwijk overwegen de betaalbaarheid de belangrijkste beweegreden. Kun je in uw eigen woorden aangeven waarom je in een wederopbouwwijk zou willen (blijven) wonen? (Basis - Zou wel in een wederopbouwwijk willen (blijven) wonen, n=366) Open vraag, gecodeerde antwoorden Betaalbaar/goedkoop Goede sfeer/gezellig/levendig 6% 13% Goede sfeer, de ruimte en de mooie woningen (allen 6%) zijn veelgenoemde redenen om in een wederopbouwwijk te willen (blijven) wonen. Ruimte/ruime woningen Mooie woningen Veel groen Ben in een wederopbouwwijk geboren/opgegroeid/woon er nu zelf 6% 6% 4% 4% De jongste groep (18-24 jr.) noemen vaker betaalbaarheid en bereikbaarheid, de groep 55-64 jr. de goede sfeer. Sociale cohesie/saamhorigheid Dicht bij het centrum Overige antwoorden Weet niet/geen antwoord 4% 3% 28% 36% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 52

Wederopbouwwijk als woonomgeving Breed spectrum aan redenen om niet in een wederopbouwwijk te (willen) wonen Er valt geen duidelijke reden aan te wijzen waarom Nederlanders een woning in een wederopbouwwijk niet overwegen. Het loopt van gebrek aan sfeer (8%), huidige bewonersgroep (7%) tot achterstallig onderhoud (5%). Kun je in jouw eigen woorden aangeven waarom je niet in een wederopbouwwijk zou willen (blijven) wonen? (Basis - Zou niet in een wederopbouwwijk willen (blijven) wonen, n=288) Open vraag, gecodeerde antwoorden Voorkeur voor ander type wijk Geen sfeer/geen levendigheid/ongezellig Geen fijne wijk/geen prettige woonomgeving/voel me daar niet thuis/onaantrekkelijk Vanwege de bewoners 8% 8% 7% 18% Bijna 2 op de 10 (18%) geeft gewoonweg aan liever in een andere wijk te wonen. Onveilig Kleine woningen Veel buitenlanders/te multicultureel 6% 5% 5% Onder de jongeren (< 35 jr.) worden vaker de bouwstijl, achterstallig onderhoud, het gebrek aan voorzieningen en het niet thuis voelen in de wijk genoemd. Bouwstijl spreekt me niet aan Eenzijdig/veel van hetzelfde/eenheidsworst Achterstallig onderhoud/verloedering/verpaupering Overige antwoorden Weet niet/geen antwoord 5% 5% 5% 9% 23% Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 53

Wederopbouwwijk als woonomgeving Top-5 redenen om wel in een wederopbouwwijk te (blijven) wonen Top-5 redenen om niet in een wederopbouwwijk te (blijven) wonen (Oud-)bewoners (Oud-)bewoners 1. Betaalbaar/goedkoop (13%) 2. Geboren/opgegroeid in wederopbouwwijk (8%) 3. Ruimte/ruime woningen (7%) 4. Mooie woningen (7%) 5. Goede sfeer / Sociale cohesie (7%) Bezoekers 1. Betaalbaar/goedkoop (19%) 2. Goede sfeer (8%) 3. Mooie woningen (4%) 4. Veel groen (4%) 5. Dicht bij het centrum (3%) Onbekend met WO-wijk 1. Ruimte/ruime woningen (10%) 2. Mooie woningen (7%) 3. Betaalbaar/goedkoop (4%) 4. Nieuw/opgeknapt (3%) 5. Veel groen (3%) Onbekend met WO-wijk 1. Voorkeur voor ander type wijk (22%) 2. Geen fijne wijk (8%) 3. Geen sfeer/ongezellig (7%) 4. Kleine woningen (7%) 5. Gebrek aan voorzieningen (5%) 1. Voorkeur voor ander type wijk (19%) 2. Onveilig (9%) 3. Geen sfeer/ongezellig (9%) 4. Probleemwijk (8%) 5. Veel buitenlanders (8%) Bezoekers 1. Voorkeur voor ander type wijk (15%) 2. Bouwstijl spreekt me niet aan (9%) 3. Geen fijne wijk (9%) 4. Geen sfeer/ongezellig (8%) 5. Vanwege de bewoners (7%) Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 54

Wederopbouwwijk als woonomgeving Een derde Nederlanders heeft idee dat wijken interessant zijn voor starters Iets meer dan een derde (35%) heeft het idee dat starters op de woningmarkt graag in wederopbouwwijken willen wonen. Kun je aangeven in hoeverre onderstaande uitspraken van toepassing vindt op de wederopbouwwijk? (n=812) Ik heb het idee dat starters op de woningmarkt graag in deze wijken willen wonen 35% 26% 39% Het zijn zowel (oud-)bewoners) als bezoekers die deze mening vaker delen en het zijn vaker de 55-64 jarigen die dit idee hebben. Wel van toepassing Niet van toepassing Weet niet / geen mening Kun je aangeven in hoeverre onderstaande uitspraken van toepassing vindt op de wederopbouwwijk? (% Wel van toepassing) (Oud-) bewoners Bezoe kers Onbekend met wo wijk Ik heb het idee dat starters op de woningmarkt graag in deze wijken willen wonen 43 43 14 Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 55

Bijlage Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 56

Mentality: burgers beter begrijpen Waarden en belevingswereld bepalen keuzes in het leven De verschillen die er zijn tussen burgers in de wijze waarop zij tegen een woonomgeving en woning an sich aankijken en hoe hier met hen over te communiceren worden voor een groot deel verklaard door hun waarden en belevingswereld. Hoe zij in het leven staan, bepaalt hun kijk op thema s als veiligheid, bereikbaarheid, openbare ruimte, voorzieningen en buurtbetrokkenheid, veel meer dan sociaal-demografische kenmerken als leeftijd en opleiding alleen. Om deze zo invloedrijke verschillen in waarden in kaart te brengen heeft Motivaction het Mentality-model (zie volgende sheet) ontwikkeld. Dit model geeft inzicht in de acht verschillende segmenten (Mentality-milieus) die er op basis van waarden zijn te onderscheiden binnen de Nederlandse bevolking. Ieder segment heeft vergelijkbare waarden en ambities ten aanzien van maatschappij, werk, consumeren, esthetiek en bijvoorbeeld wonen. Deze overeenkomsten in waarden zorgen bij deze acht segmenten ook voor overeenkomsten in gedrag. Bijvoorbeeld op het gebied van wonen: zo is het Mentality-milieu traditionele burgerij vaker honkvast omdat zij vanuit hun waarden een sterke binding met hun directe omgeving hebben. De verschillende Mentality-milieus met hun eigen karakteristieke waardenprofielen kunnen worden ingedeeld aan de hand van drie waardenoriëntaties: Een traditionele waardenoriëntatie die zich kenmerkt door oriëntatie op behouden. Een moderne waardenoriëntatie die zich kenmerkt door oriëntatie op bezitten en verwennen. Een postmoderne waardenoriëntatie die zich kenmerkt door oriëntatie op ontplooien en beleven. Deze drie waardenoriëntaties zijn bij de schematische weergave (zie volgende sheet) als uitgangspunt genomen en zijn bepalend voor de horizontale as van het model. De verticale as van het model is samengesteld op basis van de sociaaleconomische status van de segmenten. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 57

Mentality-model Mentality is de naam van het waarden- en leefstijlmodel dat Motivaction op eigen initiatief en in samenwerking met buitenlandse partnerbureaus sinds 1997 heeft ontwikkeld. Waarden en leefstijlen vormen de sleutel die toegang geeft tot de belevingswereld van de hedendaagse Nederlanders. Ze maken inzichtelijk waarom mensen ambiëren wat ze ambiëren, kopen wat ze kopen, zien wat ze zien en wonen waar ze wonen. Het model onderscheidt acht doelgroepen in de Nederlandse samenleving, elk met andere waarden en als gevolg daarvan elk met andere voorkeuren ten aanzien van veiligheid, bereikbaarheid, openbare ruimte, voorzieningen en buurtbetrokkenheid. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 58

Mentality milieus Nieuwe conservatieven (NC) Kosmopolieten (KP) Postmaterialisten (PM) Traditionele burgerij (TB) Opwaarts mobielen (OM) Moderne burgerij (MB) Gemaksgeoriënteerden (gemaksgeoriënteerden) Postmoderne hedonisten (PH) Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 59

Mentality milieus: een kennismaking Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 60

Mentality: wederopbouwwijken Vanuit de analyse blijkt de beeldvorming over de wijken niet sterk te verschillen onder de diverse Mentality-milieus. Waar wel duidelijke (significante) verschillen blijken te zijn verschilt de waardering van de diverse aspecten van de wederopbouwwijk wel sterk naar de diverse milieus. Op de volgende sheet gaan we in op deze verschillen, waarbij per groep de aspecten die meer (=groen) of minder (=rood) worden gewaardeerd worden aangegeven. Drie milieus vallen op. Postmaterialisten Onder de (oud-)bewoners van de wederopbouwwijken, vinden we op dit moment relatief veel postmaterialisten. Spontaan noemen de postmaterialisten met name de betaalbaarheid en mooie woningen als aantrekkelijke aspecten van de wijk. Daarnaast waarderen zij van de voorgelegde aspecten de hoeveelheid groen en woningoppervlakte. Wel zijn de postmaterialisten vaker negatief in hun oordeel over de wijk. Zij geven minder vaak aan dat de wijken niet behouden hoeven te blijven en vinden dat de wijken hun beste tijd gehad. Kosmopolieten De kosmopolieten waarderen relatief vaak specifieke aspecten van de wijk, echter is hun totaaloordeel van de wijk laag (5,4). De aspecten die zij vaker waarderen zijn de hoeveelheid openbare ruimte, het aantal voorzieningen en de hoeveelheid parkeerplekken Spontaan noemen zij net als de postmaterialisten de betaalbaarheid en de mooie woningen als aantrekkelijke aspecten. Postmoderne hedonisten De postmoderne hedonisten, normaal gesproken de pioniers in verouderde stadswijken, zijn vaker negatief in hun oordeel over de wijk. Zij geven vaker aan tegen behoud van de wijken te zijn, en vinden dat de wijken hun beste tijd gehad hebben. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 61

Mentality: waardering aspecten wo-wijk Hoeveelheid openbare ruimte Inrichting openbare ruimte nieuwe Hoeveelheid groen conservatieven Bouwstijl/architectuur 8% Ligging traditionele burgerij 13% Netheid Hoeveelheid winkels moderne burgerij 22% Betrokkenheid bewoners Inrichting openbare ruimte kosmopolieten 13% opwaarts mobielen 15% Inrichting openbare ruimte Bereikbaarheid Veiligheid Bouwstijl/architectuur Woningoppervlakte Ligging gemaksgeoriënteerden 10% postmaterialisten 9% Hoeveelheid Openbare ruimte Hoeveelheid groen postmoderne hedonisten 10% Hoeveelheid Parkeerplekken Bouwstijl/architectuur Betrokkenheid bewoners Woningoppervlak Rood=significant vaker onaantrekkelijk genoemd Groen= Significant vaker aantrekkelijk genoemd Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 62

Mentality: waardering wijken Waardering in rapportcijfer (gemiddelde) Moderne burgerij Opwaarts mobielen Postmaterialisten Nieuwe conservatieven Traditionele burgerij Kosmopolieten Postmoderne hedonisten Gemaksgeoriënteerden Allen JAREN 30 WIJK 6.7 6.5 7.3 7.1 7.3 7.3 7.1 6.4 6.9 OUDE BINNENSTAD 6.0 6.0 6.9 6.5 6.3 7.0 6.4 5.9 6.3 BLOEMKOOLWIJK 6.3 6.5 6.0 6.0 6.1 5.8 5.5 6.3 6.1 VINEXWIJK 6.0 6.7 5.3 6.0 5.4 6.0 5.8 6.3 6 BEGIN 20 E EEUWSE WIJK 5.8 5.7 5.8 5.5 5.6 5.9 5.5 5.6 5.7 19 E EEUWSE WIJK 5.2 5.2 5.9 5.8 5.2 6.4 5.9 4.8 5.5 WEDEROPBOUWWIJK 5.2 5.4 5.1 4.8 5.5 5.4 4.6 5.5 5.2 Oranje=significant lager Groen= Significant hoger Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 63

Bijlage Onderzoekstechnische informatie - kwantitatief Veldwerkperiode Het veldwerk is uitgevoerd in de periode 23/10/2014 tot 31/10/2014 Methode respondentenselectie Uit het StemPunt-panel van Motivaction Weging De onderzoeksdata zijn gewogen (zie ook bijlage gewogen en ongewogen data), daarbij fungeerde het Mentalityijkbestand als herwegingskader. Dit ijkbestand is wat betreft sociodemografische gegevens gewogen naar de Gouden Standaard van het CBS Responsverantwoording online onderzoek In de veldwerkperiode is aan 2.775 personen een uitnodigingsmail verstuurd. Op de slotdatum van het veldwerk (zie bij Veldwerkperiode) was het gewenste aantal vragenlijsten ingevuld en is de toegang tot de vragenlijst op internet afgesloten Bewaartermijn primaire onderzoeksbestanden Digitaal beschikbare primaire onderzoeksbestanden worden tenminste 12 maanden na afronden van het onderzoek bewaard. Beeld- en geluidsopnames op cd en niet digitaal beschikbare schriftelijke primaire bestanden zoals ingevulde vragenlijsten, worden tot 12 maanden na afronden van het onderzoek bewaard. Overige onderzoekstechnische informatie Overige onderzoekstechnische informatie en een exemplaar van de bij dit onderzoek gehanteerde vragenlijst is op aanvraag beschikbaar voor de opdrachtgever Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 64

Auteursrecht Auteursrecht Het auteursrecht op dit rapport ligt bij de opdrachtgever. Voor het vermelden van de naam Motivaction in publicaties op basis van deze rapportage anders dan integrale publicatie is echter schriftelijke toestemming vereist van Motivaction International B.V. Beeldmateriaal Motivaction heeft datgene gedaan wat redelijkerwijs van ons verwacht kan worden om de rechthebbenden op beeldmateriaal te achterhalen. Mocht u desondanks menen recht te kunnen doen gelden op gebruikt beeldmateriaal, neem dan contact op met Motivaction. Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 65

Motivaction International B.V. Marnixkade 109 1015 ZL Amsterdam Postbus 15262 1001 MG Amsterdam T +31 (0)20 589 83 83 M moti@motivaction.nl www.motivaction.nl www.facebook.com/stempunt Wederopbouwwijken (0-meting) Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Project Z5184 9-2-2015 66