Flitspeiling NAVO. Opinieonderzoek naar het draagvlak voor de NAVO onder het Nederlands publiek. Ministerie van Defensie

Transcriptie

1 Flitspeiling NAVO Opinieonderzoek naar het draagvlak voor de NAVO onder het Nederlands publiek

2 Inleiding en onderzoeksverantwoording Op verzoek van het ministerie van Defensie heeft Veldkamp een flitspeiling uitgevoerd naar het draagvlak voor het NAVO-lidmaatschap van Nederland onder het Nederlands publiek van 15 jaar tot en met 75 jaar. De flitspeiling is uitgevoerd in de periode van 29 april tot en met 2 mei In de periode van 23 mei tot en met 26 mei 2016 zijn aan dezelfde steekproef drie aanvullende vragen gesteld over het Defensiebudget van Nederland en dat van andere Europese NAVO-landen (recall). Vraagstelling De vragen die in de flitspeiling worden beantwoordt, luiden als volgt: Hoe bekend is de NAVO en wat ziet het Nederlands publiek als de belangrijkste NAVO-taken? Hoe groot is het draagvlak voor ons NAVO-lidmaatschap in relatie tot onze (inter-)nationale veiligheid? Vindt men dat bezuinigingen op Defensie onze (inter-)nationale veiligheid in gevaar brengen? In welke mate steunt men een evenredige financiële bijdrage aan de NAVO? Wat vindt men van het Defensiebudget van Nederland in relatie tot het budget van andere Europese NAVO-landen (recall) In welke taken zou Defensie meer moeten investeren? Doelgroep De flitspeiling is uitgevoerd onder een bruto steekproef van n=1.000 Nederlanders in de leeftijd van 15 tot en met 75 jaar, representatief op de achtergrondkenmerken sekse, leeftijd, opleidingsniveau, regio en de samenstelling van het huishouden. De drie aanvullende vragen zijn uitgezet onder de n=530 respondenten die hebben meegedaan aan de flitspeiling. Respons In totaal hebben n=530 Nederlanders aan het onderzoek deelgenomen (respons 53%). Er heeft een herweging plaatsgevonden op de kenmerken waarop de steekproef is getrokken. Methode De flitspeiling is uitgevoerd met een online vragenlijst - Computer Assisted Web Interviewing (CAWI). De invulduur van de vragenlijst bedroeg 6 minuten. Het beantwoorden van de drie aanvullende vragen duurde 1 minuut. Als steekproefbron is TNS NIPObase gebruikt. 2

3 Samenvatting (1/2) Bekendheid NAVO De naam NAVO is een zeer bekend onder het Nederlands publiek. Zo denkt 70% bij een internationaal, militair samenwerkingsverband in eerste instantie aan de NAVO (spontane bekendheid) en heeft 98% weleens van de NAVO gehoord (geholpen bekendheid). Ruim de helft van de Nederlanders geeft aan te weten waar de NAVO voor staat (52%) terwijl iets minder dan de helft aangeeft niet precies te weten waar de NAVO voor staat (46%). Belangrijkste NAVO-taken Het verdedigen van andere NAVO-landen wanneer ze worden aangevallen (83%) en het handhaven van vrede in conflictgebieden (75%) worden met enige voorsprong genoemd als belangrijkste NAVO-taken. Het beschermen van internationale wateren tegen piraterij (33%) en actief militair ingrijpen in oorlogsgebieden (31%) zijn taken die veel minder vaak belangrijk worden gevonden. NAVO-lidmaatschap en veiligheid Er is een groot draagvlak voor het lidmaatschap van de NAVO als het gaat om onze nationale veiligheid en de veiligheid van andere NAVOlanden. Bijna negen op de tien Nederlanders vinden het belangrijk dat NAVO-landen elkaar helpen als de veiligheid van een bondgenoot in gevaar komt (87%). Ruim acht op de tien vinden het NAVO-lidmaatschap belangrijk voor de veiligheid van Nederland (83%). Daarnaast vindt 65% dat Nederland de verantwoordelijkheid heeft om deel te nemen aan internationale NAVO-missies. Bezuinigingen en de (inter-)nationale veiligheid Er is weinig draagvlak onder het Nederlands publiek als het gaat om bezuinigingen op Defensie. Zo denkt 62% dat dergelijke bezuinigingen de nationale veiligeid in gevaar kan brengen en denkt 58% dat we hiernaast ook de veiligheid van andere NAVO-lidstaten in gevaar brengen. Tot slot denkt 61% dat het waarborgen van onze veiligheid in NAVO-verband minder geld kost dan wanneer we dat op nationaal niveau (zelfstandig) zouden doen. Investeren in Defensie Er is verdeeldheid over de vraag of de regering op dit moment voldoende in Defensie investeert. De grootste groep vindt van niet (47%) terwijl 29% vindt dat de regering op dit moment wel voldoende investeert. Daarnaast geeft een kwart van de Nederlanders aan geen antwoord te weten op deze vraag (24%). NAVO-norm en Europese NAVO-landen De steun voor meer investeringen neemt toe zodra Nederlanders bekend zijn met de NAVO-norm*. Als na uitleg over de NAVO-norm wordt gevraagd of men vindt dat Nederland zich aan de afgesproken NAVO-norm moet houden - en dus tweemaal zoveel aan Defensie moet uitgeven - vindt 68% dat Nederland dit inderdaad moet doen. Als vervolgens wordt uitgelegd dat de meeste NAVO-landen zich in de praktijk niet aan de norm houden, slinkt dit aantal weer en vindt 42% dat Nederland zich aan de norm moet houden. Gemeten in een percentage van het BBP besteedt Nederland minder geld aan Defensie dan andere Europese NAVO-landen gemiddeld doen. Ruim de helft vindt dat Nederland de verantwoordelijkheid heeft om minimaal hetzelfde bedrag aan Defensie uit te geven als andere Europese landen. * In de NAVO is afgesproken dat alle lidstaten 2% van hun BBP in Defensie investeren (NAVO-norm). 3

4 Samenvatting (2/2) Investeren in defensietaken Men vindt het lastig om aan te geven in welke defensietaken de komende jaren meer zou moeten worden geïnvesteerd. Of het gaat om het bewaken van de nationale grenzen of het bewaken van de NAVO-, of EUgrenzen. Nederlanders die vinden dat op dit moment onvoldoende geld aan Defensie wordt uitgegeven, vinden relatief vaak dat meer geld moet gaan naar defensietaken op het gebied van grensbewaking en het bewaken van belangrijke openbare plaatsen (tegen terroristische aanslagen). Slechts weinig Nederlanders geven aan in geen enkele taak te willen investeren (2%). 4

5 Spontane en geholpen bekendheid NAVO Als u denkt aan een internationaal, militair samenwerkingsverband waar Nederland momenteel lid van is, welke naam schiet u dan als eerste te binnen? (open vraag; n=530)* Nederland is lid van de Noord Atlantische Verdragsorganisatie, ook wel de NAVO genoemd. Heeft u wel eens van deze organisatie gehoord? (n=530) 16% 2% 9% 5% 70% 46% 52% NAVO VN Diversen Weet niet Ja, en ik weet waar deze organisatie voor staat Ja, maar ik weet niet precies waar deze organisatie voor staat Nee, ik heb nog nooit van deze organisatie gehoord Spontane bekendheid: zeven op de tien Nederlanders denken spontaan aan de NAVO als ze wordt gevraagd naar een internationaal militair samenwerkingsverband. Andere organisaties worden nauwelijks genoemd. Geholpen bekendheid: nagenoeg alle Nederlanders hebben van de NAVO gehoord. 52% geeft aan te weten waar de organisatie voor staat en 46% kent de NAVO, maar weet niet precies waarvoor de organisatie staat. * In de uitnodigingstekst van de vragenlijst is de naam NAVO niet genoemd. 5

6 Belangrijkste taken van de NAVO De NAVO werd in 1949 opgericht. De voornaamste taak is het verdedigen van de vrijheid en veiligheid van alle deelnemende landen. De NAVO bestaat momenteel uit 28 landen uit Noord-Amerika en Europa. Hieronder staan vijf taken van de NAVO beschreven. Welke drie taken vindt u het meest belangrijk? (maximaal drie antwoorden mogelijk; n=530) Het verdedigen van NAVO-landen, de lidstaten, wanneer deze worden aangevallen Het handhaven van de vrede in conflictgebieden 75% 83% belangrijk voor een ruime meerderheid Het helpen bij de wederopbouw van landen na een oorlog 42% Het beschermen van de internationale wateren tegen piraterij 33% belangrijk voor een redelijk grote groep Het actief militair ingrijpen in oorlogsgebieden 31% Weet niet 3% Taken: het verdedigen van andere NAVO-landen als ze worden aangevallen en het handhaven van vrede in conflictgebieden worden door een ruime meerderheid als belangrijke taken gezien. Actief militair ingrijpen en het beschermen van de internationale wateren tegen piraterij worden worden minder vaak als belangrijke taak genoemd. 6

7 In welke situaties moet de NAVO ingrijpen? Hieronder staat een aantal situaties beschreven. In welke situaties vindt u dat Nederland in NAVO-verband militair zou moeten ingrijpen? (meer antwoorden mogelijk; n=530) als de veiligheid van een NAVO-land in gevaar is 81% als er vanuit een land terroristische aanslagen op een NAVO-land worden beraamd als er in een land genocide (volkerenmoord) wordt gepleegd 58% 68% een (ruime) meerderheid steunt ingrijpen in alle gevallen als een ander NAVO-land om militair ingrijpen vraagt als er in een land mensenrechten worden bedreigd 40% 35% een redelijk grote groep steunt ingrijpen als de veiligheid van een bevriend land buiten de NAVO in gevaar is als de economische belangen van een NAVO-land in gevaar zijn 17% 10% een minderheid steunt ingrijpen in geen van deze gevallen 2% weet niet 6% Veiligheid: 81% vindt dat Nederland militair moet ingrijpen als de veiligheid van een ander NAVO-land in gevaar is. 68% vindt militair noodzakelijk als vanuit een land terroristische aanslagen worden beraamd op een NAVO-land. In geval van genocide vindt 58% dat Nederland zou moeten ingrijpen (in NAVO-verband). In alle andere situaties is de steun voor ingrijpen veel minder groot. 7

8 NAVO-lidmaatschap en de veiligheid van Nederland In hoeverre is het lidmaatschap van Nederland van de NAVO volgens u van belang voor de veiligheid van Nederland? (n=530) 8% 2% 7% 36% 47% van zeer groot belang van tamelijk groot belang van tamelijk klein belang van zeer klein belang weet niet Veiligheid Nederland: 83% van de Nederlanders vindt het lidmaatschap van belang voor de veiligheid van Nederland (36% van zeer groot belang en 47% van tamelijk groot belang). 8

9 Verantwoordelijkheden NAVO-lidmaatschap Hieronder staan enkele stellingen. In welke mate bent u het hiermee eens of oneens? (n=530) Het is belangrijk dat NAVO-landen elkaar helpen wanneer de veiligheid van een bondgenoot in gevaar komt Ik vind dat Nederland als lid van de NAVO de verantwoordelijkheid heeft om deel te nemen aan internationale missies % 50% 100% helemaal mee eens mee eens niet eens of oneens oneens helemaal oneens weet niet Veiligheid: 87% van het Nederlands publiek vindt het belangrijk dat NAVO-landen elkaar helpen wanneer hun veiligheid in gevaar komt en 67% vindt dat Nederland verantwoordelijkheid om deel te nemen aan internationale missies in NAVO-verband. 9

10 Brengen bezuinigingen onze veiligheid in gevaar? Hieronder staan enkele stellingen. In welke mate bent u het hiermee eens of oneens? (n=530) Bezuinigen op Defensie in Nederland brengt de veiligheid in Nederland in gevaar Het kost Nederland minder geld als we onze veiligheid in NAVO-verband borgen, dan wanneer we dat zelfstandig zouden doen Bezuinigen op Defensie in Nederland brengt onze veiligheid en die van onze NAVO-bondgenoten in gevaar % 50% 100% helemaal mee eens mee eens niet eens of oneens oneens helemaal oneens weet niet Bezuinigingen: 62% is van mening dat bezuinigen op Defensie de veiligheid van Nederland in gevaar brengt. Ongeveer evenveel mensen denken dat bezuinigingen onze veiligheid en die van onze NAVO-bondgenoten in gevaar brengt (58%). 61% is van mening dat het borgen van de veiligheid in NAVO-verband minder geld kost dan als we dat zelfstandig zouden doen. 10

11 Investeringen in Defensie Vindt u dat de regering op dit moment voldoende geld uitgeeft aan Defensie, zodat de Nederlandse krijgsmacht zijn taken goed kan uitvoeren? (n=530) 24% 6% 23% 11% 36% Ruim voldoende Voldoende Onvoldoende Ruim onvoldoende weet niet Investeringen: men is verdeeld over de vraag of de regering op dit moment voldoende in Defensie investeert. Bijna de helft van de Nederlanders vindt dat dit (ruim) onvoldoende gebeurt (47%) terwijl bijna een derde vindt dat dit (ruim) voldoende gebeurt (29%). Bijna een kwart geeft aan het niet te weten. 11

12 Denkt men dat Nederland zich aan de NAVOnorm houdt? Alle NAVO-landen hebben onderling afgesproken dat een bepaald bedrag in Defensie moet worden geïnvesteerd (2% van het Bruto Binnenlands Product, BBP). Denkt u dat Nederland zich momenteel aan deze norm houdt? (n=530) 35% 25% 40% ja nee weet niet NAVO-norm: vier op de tien denken dat Nederland zich niet aan de NAVO-norm houdt (40%), terwijl een kwart denkt dat Nederland dit wel doet (25%). Een derde weet niet of Nederland zich wel of niet aan de norm houdt. 12

13 Moet Nederland zich aan de norm houden? De regering van Nederland geeft op dit moment minder geld uit aan Defensie dan dat onderling tussen de NAVO-landen is afgesproken. Volgens deze afspraken zou de regering van Nederland ongeveer twee keer zo veel geld moeten uitgeven aan Defensie. Nederland houdt zich dus niet aan de norm. Welke van onderstaande stellingen hierover komt het dichtst in de buurt van uw mening? (n=530) Nederland is niet het enige land: van de 28 leden houden vier landen zich wel aan deze afspraak. De overige 24 landen geven minder geld aan Defensie uit dan onderling is afgesproken. Welke van de onderstaande stellingen hierover komt het dichtst in de buurt van uw mening? (n=530) 18% 13% 68% 42% 13% 45% Nederland moet deze norm nakomen Nederland hoeft deze norm niet na te komen weet niet Nederland moet deze norm nakomen, ook al houden andere NAVO-landen zich daar niet aan Als andere NAVO-landen zich niet aan deze norm houden, hoeft Nederland dat ook niet te doen weet niet Nakomen NAVO-norm: 68% vindt dat Nederland zich aan de NAVO-norm moet houden. Bij het beantwoorden van deze vraag weten de respondenten nog niet dat de meeste NAVObondgenoten zich ook niet deze norm houden. Nakomen NAVO-norm : nadat in de vragenlijst uitleg is gegeven over het feit dat de meeste NAVO-landen zich niet aan de afgesproken norm houden, vindt 45% dat Nederland zich alsnog aan de norm moet houden. 42% vindt dat Nederland zich niet aan de norm hoeft te houden als veel andere NAVO-landen dat ook niet doen. 13

14 Nederland vergeleken met andere Europese NAVO-landen Denkt u dat Nederland relatief gezien (op basis van het Bruto Binnenlands Product) gemiddeld meer, minder of evenveel geld aan Defensie uitgeeft dan andere Europese landen die lid zijn van de NAVO? (n=342)* 9% 49% 19% 23% meer evenveel minder weet niet Europese NAVO-landen: 49% denkt dat Nederland gemiddeld meer uitgeeft aan Defensie dan andere Europese landen die lid zijn van de NAVO. Bijna een kwart denkt dat er evenveel wordt uitgegeven (23%). 14 * Deze vraag is na afronding van de flitspeiling in een recall gesteld (zie onderzoeksverantwoording)

15 Nederland zou meer aan Defensie moeten uitgeven Nederland geeft gemiddeld bijna een kwart minder aan Defensie uit dan andere Europese landen die lid zijn van de NAVO (1,13% van het Bruto Binnenlands Product, terwijl andere Europese NAVO-landen gemiddeld 1,43% aan Defensie uitgeven). Welke van de onderstaande stellingen hierover komt het dichtst in de buurt van uw mening? (n=342)* 10% 36% 54% Nederland moet gemiddeld hetzelfde percentage van het BBP uitgeven aan Defensie als de andere Europese landen die lid zijn van de NAVO Nederland hoeft gemiddeld niet hetzelfde percentage van het BBP uit te geven aan Defensie als de andere Europese landen die lid zijn van de NAVO Weet niet Defensie uitgaven: 54% vindt dat Nederland evenveel aan Defensie uit moet geven als andere Europese landen die lid zijn van de NAVO. 36% vindt dat Nederland dit niet hoeft te doen. 15 * Deze vraag is na afronding van de flitspeiling in een recall gesteld (zie onderzoeksverantwoording)

16 Moet Nederland evenveel uitgeven als andere Europese NAVO-landen? Bent u het eens of oneens met de onderstaande stelling? (n=342)* Vindt u het de verantwoordelijkheid van Nederland om minimaal het Europese gemiddelde bedrag aan Defensie uit te geven als andere Europese NAVO-landen? % 50% 100% ja, helemaal mee eens ja, mee eens niet eens of oneens nee, oneens nee, helemaal oneens Defensie uitgaven: 54% van het Nederlands publiek is van mening dat het de verantwoordelijkheid is van Nederland om minimaal het Europese bedrag uit te geven aan Defensie als andere Europese NAVO-landen. Een minderheid is het hier niet mee eens (20%). * Deze vraag is na afronding van de flitspeiling in een recall gesteld (zie onderzoeksverantwoording) 16

17 In welke taken zou Defensie moeten investeren? Stel dat er de komende jaren meer geld beschikbaar is voor Defensie. Aan welke taken zou dat geld volgens u moeten worden besteed? (meer antwoorden mogelijk; n=530) De inzet bij vredesmissies in NAVO-verband Het bewaken van drukke openbare en belangrijke plaatsen in Nederland tegen terroristische aanslagen Het bewaken van onze nationale grenzen (op land, op zee en in de lucht) Ondersteuning en hulp bieden bij nationale rampen Het bewaken van de grenzen van alle NAVO-leden (op land, op zee en in de lucht) Het bewaken van de grenzen van de EU Ondersteuning en hulp bieden bij internationale rampen De inzet in conflictgebieden in NAVO-verband Het helpen van landen bij hun wederopbouw na een oorlog (in NAVO-verband) Diversen 4% 49% 48% 47% 44% 44% 43% 42% 39% 34% Investeren in taken: men vindt het lastig om een keuze te maken tussen taken waar meer in geïnvesteerd zou moeten worden. De meeste taken worden in gelijke mate belangrijk gevonden: zo wordt het bewaken van de nationale grenzen (47%) even belangrijk gevonden als het bewaken van de NAVO-grenzen (44%) en grenzen van de EU (43%). Bijna niemand geeft aan in geen enkele taak te willen investeren (2%). Investeren in Defensie: de vraag of men van mening is dat de regering op dit moment voldoende geld uitgeeft aan Defensie (slide 11) blijkt van invloed te zijn op het bestedingspatroon van Nederlandse burgers. Deze verschillen zijn weergegeven op de volgende slide. Geen van deze taken 2% 17

18 Verschillen in investeringen in defensietaken Investeringstaken Defensie, significante verschillen tussen mensen die vinden dat er op dit moment voldoende geld naar Defensie gaat en mensen die vinden dat er onvoldoende geld naar Defensie gaat (n=403) Het bewaken van drukke openbare en belangrijke plaatsen in Nederland tegen terroristische aanslagen 38% 55% Het bewaken van onze nationale grenzen (op land, op zee en in de lucht) Het bewaken van de grenzen van alle NAVO-leden (op land, op zee en in de lucht) 32% 41% 58% 58% Investeren in taken: Nederlanders die vinden dat er op dit moment onvoldoende in Defensie wordt geïnvesteerd leggen de prioriteit voor investeringen veel nadrukkelijker op taken die te maken hebben met bewaking (grenzen en openbare plaatsen tegen terroristische aanslagen). Voor mensen die vinden dat er op dit moment voldoende wordt geïnvesteerd, heeft dit veel minder prioriteit. Op de andere voorgelegde taken zijn er geen significante verschillen tussen beide groepen. 53% Het bewaken van de grenzen van de EU 36% er gaat niet genoeg geld naar Defensie er gaat genoeg geld naar Defensie 18

19 Verschillen in leeftijd en opleiding Leeftijdsverschillen Bij de rapportage is steeds gekeken naar verschillen tussen drie leeftijdsgroepen: jongeren (15 tot en met 34 jaar), mensen van middelbare leeftijd (34 tot en met 55 jaar) en 55-plussers (tot 75 jaar). Opvallend is dat er in de gegeven antwoorden zeer weinig verschillen zijn tussen deze drie leeftijdsgroepen. De belangrijkste en significante leeftijdsverschillen zijn hier puntsgewijs weergegeven: 55-plussers weten vaker dan mensen van middelbare leeftijd en jongeren waar de NAVO voor staat (69% versus 52% en 39%). Mensen van middelbare leeftijd vinden relatief vaak dat de regering meer geld moet investeren in grensbewaking van alle NAVO-landen (54% versus 36% van de jongeren en 45% van de 45-plusssers). Verschillen in opleiding Bij de rapportage is eveneens gekeken naar verschillen in opleidingsniveau. Ook op dit achtergrondkenmerk zijn er nauwelijks (significante) verschillen in de gegeven antwoorden. Dit betekent dat de gegeven meningen gedeeld worden door brede lagen van de bevolking. Er zijn met andere woorden geen grote tegenstellingen tussen ouderen en jongeren of hoger en lager opgeleiden. De belangrijkste en significante opleidingsverschillen zijn hier puntsgewijs weergegeven: Hoger opgeleiden weten vaker dan lager- en middelbaar opgeleiden waar de NAVO voor staat (69% versus 37% en 52%). Hoger opgeleiden vinden vaker dan lager opgeleiden dat NAVO-landen moeten ingrijpen bij genocide (62% versus 51%). Lager en middelbaar opgeleiden vinden vaker dan hoger opgeleiden dat meer geïnvesteerd moet worden in het bewaken van de nationale grenzen (53% en 50% versus 36%). Lager en middelbaar opgeleiden vinden vaker dan hoger opgeleiden dat meer geïnvesteerd moet worden in het bewaken van de Europese grenzen (45% en 47% versus 33%). 19