Ministerie van Sociale Zaken Directie Ramingen & Analyse en Werkgelegenheid afdeling Arbeidsverhoudingen en Internationaal ONTSLAGSTATISTIEK Jaarrapportage 2001 Juli 2002
Algemeen In totaal is in 2001 door werkgevers voor 54.376 1 werknemers een ontslagaanvraag bij de Regionaal Directeuren voor de Arbeidsvoorziening (RDA s) ingediend, 23% meer dan in 2000. Voor 46.124 werknemers is een individuele ontslagaanvraag ingediend bij de RDA s. Ten opzichte van 2000 is dit een stijging van 14%. Alle categorieën van reden voor aanvraag van ontslag laten ten opzichte van 2000 een stijging zien. Het aantal individuele ontslagaanvragen vanwege bedrijfseconomische en niet-bedrijfseconomische reden is toegenomen met respectievelijk 23% en 7%. Het aandeel van aanvragen met als reden arbeidsongeschiktheid is gestegen met 8%. In 2001 is voor 8.252 werknemers een collectieve ontslagaanvraag ingediend; een ruime verdubbeling ten opzichte van 2000. Tabel 1. Ingediende ontslagaanvragen naar reden 2000-2001 reden van ontslag 2000 2001 toename van 2000 naar 2001 bedrijfseconomisch 17008 20997 23% niet-bedrijfseconomisch 4029 4325 7% arbeidsongeschiktheid 19044 20606 8% subtotaal individueel 40300 46124 14% collectief 3859 8252 114% totaal 44159 54376 23% *Incl. reden onbekend Figuur 1. Toename van ingediende ontslagaanvragen van 2000 naar 2001 (%) 120% 100% 80% Ontslagaanvragen 2 versus ontbindingsverzoeken 3 Het aantal ontbindingsverzoeken bij de kantonrechter (45.629) is 32,5% hoger dan in 2000. Het totaal aantal ontslagverzoeken aan de Arbeidsvoorziening en aan de kantonrechter komt op 100.005. Ten opzichte van 2000 is dat een stijging van 27%. De belangrijkste stijging vond plaats in de tweede helft van 2001. Figuur 2. Ontslagaanvragen en ontbindingsverzoeken, 2000 en 2001 60% 35000 Toename 11% Toename 17% Toename 27% Toename 46% 40% 20% 30000 25000 20000 2000 2001 0% 15000 bedrijfs economisch niet-be drijfseco nomisch arbeidson geschikt heid collectief totaal 1e kw 2e kw 3e kw 4e kw 1 Door onder andere registratie achterstanden sommeren de vier kwartalen niet naar het jaartotaal. 1 2 Ontslagaanvragen worden uitgedrukt in werknemers (bron: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid). 3 Ontbindingsverzoeken tellen niet het aantal betrokken werknemers, deze kunnen voor één of meerdere werknemers gelden (bron: Ministerie van Justitie).
Figuur 3. Ontslagaanvragen versus ontbindingsverzoeken 1993-2001 132500 112500 92500 72500 52500 32500 12500 113625 89732 68348 60423 49790 54376 46745 44159 44426 39614 43869 45555 45629 40106 36918 38220 34434 31277 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Ingediende ontslagaanvragen Voor het eerst sinds jaren zijn in 2001 ongeveer evenveel ontslagaanvragen voor vrouwen als voor mannen ingediend. In 2001 waren er respectievelijk 27.045 en 27.070 aanvragen. Net als in het voorgaande jaar blijkt dat er grote verschillen zijn wat betreft verdeling over mannen en vrouwen naar reden van instroom. Tweederde van de populatie met als reden arbeidsongeschiktheid bestaat uit vrouwen, terwijl dit bij collectieve en niet-bedrijfseconomische redenen andersom is. Tabel 2. Ingediende ontslagaanvragen naar reden en geslacht in 2001 reden van ontslag man vrouw totaal man vrouw aantal aantal in % in % bedrijfseconomisch 11478 9458 20936 54,8 45,2 niet-bedrijfseconomisch 3066 1256 4322 70,9 29,1 arbeidsongeschiktheid 7063 13543 20606 34,3 65,7 collectief 5463 2788 8251 66,2 33,8 totaal* 27070 27045 54115 50,0 50,0 *Excl. reden en/of geslacht onbekend Zoals bekend wordt voor oudere werknemers relatief vaker een ontslagaanvraag ingediend. Het aandeel van ontslagaanvragen met als reden arbeidsongeschiktheid is bij oudere werknemers veel groter dan bij jonge werknemers, terwijl bij deze laatste groep het grootste aandeel van de ontslagaanvragen betrekking heeft op bedrijfseconomische redenen. Figuur 4. Ingediende ontslagaanvragen naar leeftijd en reden in 2001 % 100 50 0 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 totaal leeftijd collectief arbeidsongeschiktheid niet-bedrijfseconomisch bedrijfseconomisch Tabel 3. Ingediende ontslagaanvragen naar leeftijd en reden in 2001 reden van ontslag 15-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55-64 jaar totaal bedrijfseconomisch 1702 5485 5784 4694 3062 20727 niet-bedrijfseconomisch 625 1439 1170 671 324 4229 arbeidsongeschiktheid 209 3469 5537 6803 4515 20533 collectief 467 2531 2647 1786 816 8247 totaal* 3003 12924 15138 13954 8717 53736 totaal in % van werknemers met vast dienstverband (2001) 0,5 0,8 0,9 1,1 2,2 1,0 *Excl. reden en/of leeftijd onbekend 2
Afhandeling van ontslagaanvragen In 2001 zijn 46.224 ontslagaanvragen door de RDA s afgehandeld. Ten opzichte van 2000 is dit een stijging van bijna 17%. Het aantal verleende ontslagvergunningen betrof in totaal 38.682 personen. Voor vrouwen zijn meer ontslagvergunningen verleend dan voor mannen (20.784 versus 17.898). De percentages voor het weigeren en intrekken van ontslagaanvragen bleef met 5,3% en 11,0% ten opzichte van 2000 (respectievelijk 5,4 en 10,9) stabiel. Tabel 4. Afgehandelde ontslagaanvragen in 2001 mannen vrouwen verleend geweigerd ingetrokken verleend ontslag reden van ontslag in % Figuur 5. Afgehandelde ontslagaanvragen, behandelingsduur in 2001 100% 80% 60% 40% 20% 0% bedrijfsec. n-bedrijfsec. arbeidsong. collectief > 6 weken 4-6 weken 2-4 weken < 2 weken 7310 7029 bedrijfseconomisch 80,4 6,3 13,3 1568 625 niet-bedrijfseconomisch 62,1 18,2 19,7 5696 11203 arbeidsongeschiktheid 91,1 3,2 5,7 3324 1927 collectief 83,3 1,4 15,2 17898 20784 totaal 83,7 5,3 11,0 Afhandeling via normale procedure en via verkorte procedure. In 2001 zijn 5.195 ontslagaanvragen via de verkorte procedure afgehandeld. Ten opzichte van 2000 is dit een verdubbeling, toen 2.600 ontslagaanvragen via deze procedure zijn afgehandeld. Van het totaal aantal afgehandelde ontslagen om bedrijfseconomische redenen is 19% en van de aanvragen voor collectief ontslag 23% via de verkorte procedure afgehandeld. Behandelingsduur Binnen 6 weken is 60% van de ontslagaanvragen afgehandeld. Vooral ontslagaanvragen om bedrijfseconomische redenen, niet-bedrijfseconomische redenen en de collectieve ontslagaanvragen dragen hieraan bij met respectievelijk 78%, 63% en 82%. Ontslagaanvragen in verband met arbeidsongeschiktheid nemen wat langer tijd. Slechts 33% kan binnen de zes weken worden afgehandeld. Hierbij speelt een rol dat de RDA s verplicht waren om advies te vragen aan de desbetreffende UVI s. Tabel 5. Afgehandelde ontslagaanvragen naar behandelingsduur in 2001 behandelingsduur bedrijfsec. n-bedrijfsec. arbeidsong. collectief totaal < 2 weken 5490 348 455 1266 7559 2-4 weken 5178 896 2452 2433 10959 4-6 weken 3185 982 3142 1480 8789 > 6 weken 3989 1305 12501 1122 18917 totaal 17842 3531 18550 6301 46224 Verleende ontslagvergunningen Bedrijfstak Uit onderstaande grafiek blijkt dat in de overige bedrijfstakken meer dan driekwart (78%) van de verleende ontslagvergunningen als reden arbeidsongeschiktheid heeft. Het aandeel verleende ontslagvergunningen met als reden collectief is voor de bedrijfstak industrie hoger dan voor de andere bedrijfstakken. In de bouw zijn, net als in 2000, geen collectieve ontslagvergunningen verleend. 3
Figuur 6. Verleende ontslagvergunningen naar bedrijfstak in 2001 10000 8000 6000 4000 2000 0 landbouw industrie bouw handel transport bank overige collectief arbeidsong. n-bedrijfsec. bedrijfsec. vaker ontslagen worden dan mannen. Het grootste verschil tussen mannen en vrouwen wordt in de oudste leeftijdsgroep (55-64 jaar) gevonden (1,3% versus 3,1%. Tabel 7. Verleende ontslagvergunningen naar leeftijd en geslacht in 2001 aantal aanvragen als % van het aantal werknemers in vaste dienst leeftijd mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal 15-24 jaar 981 970 1951 0,3 0,4 0,3 25-34 jaar 3928 4769 8697 0,4 0,6 0,5 35-44 jaar 4913 5639 10552 0,5 0,9 0,7 45-54 jaar 4501 5867 10368 0,5 1,3 0,8 55-64 jaar 3575 3539 7114 1,3 3,1 1,8 totaal 17898 20784 38682 0,5 0,9 0,7 Tabel 6. Verleende ontslagvergunningen naar bedrijfstak in 2001 reden van ontslag landbouw industrie bouw handel transport bank overige bedrijfsec. 847 2617 710 5232 775 2658 1500 n-bedrijfsec. 67 430 185 452 140 428 491 arbeidsong. 383 2679 529 2752 817 2411 7328 collectief 40 2865 0 1087 228 929 102 totaal 1337 8591 1424 9523 1960 6426 9421 totaal in % van werknemers met vast dienstverband (2001) 1,7 0,9 0,4 1,1 0,5 0,7 0,5 Uit tabel 6 blijkt verder dat het aandeel verleende ontslagvergunningen als percentage van het totaal aantal werknemers in desbetreffende bedrijfstak het grootst is in de landbouw (1,7%) en de handel (1,1%). Leeftijd en geslacht Het totaal aantal verleende ontslagvergunningen is 38.682. Uit tabel 7 blijkt dat het aantal verleende ontslagvergunningen als percentage van het totaal aantal werknemers in de desbetreffende leeftijdscategorie toeneemt als de leeftijd toeneemt (1,8% voor personen van 55 t/m 64 jaar). Verder is te zien dat vrouwen relatief 4 Regionale gegevens De afhandelingsduur van de aanvragen is afhankelijk van het aandeel ontslagaanvragen vanwege arbeidsongeschiktheid, maar wordt ook regionaal bepaald. Voor de RDA s geldt dat 75% van de ontslagaanvragen, exclusief de aanvragen met als reden arbeidsongeschiktheid, binnen een termijn van 6 weken afgehandeld moet worden. Dertien van de achttien regio s voldoen aan deze verplichting. Ingediende en afgehandelde klachten Nationale ombudsman De Nationale ombudsman bracht in 2001 twaalf rapporten 4 (in 2000 twee rapporten) uit die betrekking hebben op ontslagbesluiten, genomen door of namens een Regionaal Directeur voor de Arbeidsvoorziening (RDA). In zes zaken achtte de Nationale ombudsman de klacht niet gegrond, in de andere zes zaken werd de klacht gegrond geacht. 4 http://www.nationaleombudsman.nl/jaarverslagframe.html
Toelichting Een arbeidsovereenkomst kan op een aantal verschillende wijzen eindigen, twee daarvan zijn: 1. Door ontbinding bij de kantonrechter (boek 7.10 art. 685BW) 2. Door opzegging van de arbeidsovereenkomst met gebruikmaking van de ontslagvergunning afgegeven door de Regionaal Directeur voor de arbeidsvoorziening (ex. art. 6 BBA). De onderhavige statistiek betreft, met uitzondering van figuren 2 en 3, alleen de ontslagaanvragen die zijn ingediend bij de Regionaal Directeur voor de Arbeidsvoorziening. In de volgende gevallen kan overigens de arbeidsovereenkomst zonder de voor opzegging geldende bepaling eindigen: 1. tijdens de proeftijd 2. van rechtswege (niet verlengd contract voor bepaalde tijd zonder opzegbepaling, bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, overlijden van een werknemer) 3. met wederzijds goed vinden 4. ontslag op staande voet. Het Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen (BBA) is onder meer niet van toepassing op de arbeidsovereenkomst van: 1. werknemers bij een publiekrechtelijk lichaam 2. onderwijzend/docerend personeel werkzaam bij een onderwijsinstelling 3. het niet-onderwijzend personeel dat belanghebbende is in de zin van het Rechtspositiebesluit onderwijzend personeel 4. personen die een geestelijk ambt bekleden. N.B. I. Vóór 1997 was de bevoegdheid tot beslissen over ontslagaanvragen in de grafische CAO-sector overgedragen aan het Centraal Bureau voor de Grafische Bedrijven. Met ingang van 1997 is de Regionaal Directeur voor de Arbeidsvoorziening bevoegd. II. De toestemming van de Regionaal Directeur is vereist bij surséance van betaling; doch (vanaf 1989) niet bij faillissement. 5