Toelichting bij het gebruik van een eigen OPP formulier

Toelichting bij het gebruik van een eigen OPP formulier Inleiding Scholen van ons samenwerkingsverband SPPOH zijn vrij om eigen formulieren te gebruiken die bijdragen aan planmatig en handelingsgericht werken. Dat geldt voor het handelingsgericht werken op schoolniveau en ook voor het handelingsgericht arrangeren, dat plaatsvindt in overleg met ouders en externe deskundigen. Scholen kunnen een eigen formulier gebruiken voor bijvoorbeeld een groepsplan, groepsoverzicht, ontwikkelingsperspectiefplan (OPP), formulieren voor een bijeenkomst van de schoolondersteuningscommissie (SOC) of voor een bijeenkomst van een multi disciplinair overleg (MDO). Scholen kunnen ook de formats benutten die als voorbeelddocument zijn opgesteld door het samenwerkingsverband. Deze documenten staan op de website (www.sppoh.nl). Het enige document dat verplicht gebruikt moet worden door alle scholen is het Aanvraagformulier TLV. Deze toelichting bestaat uit drie paragrafen. Allereerst een overzicht van de wettelijke richtlijnen die gelden voor het gebruik van een ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) door reguliere basisscholen. In de tweede paragraaf de wettelijke richtlijnen voor scholen voor speciaal (basis)onderwijs. Alle OPP s in ons samenwerkingsverband moeten voldoen aan de wettelijke eisen die in deze eerste paragraaf staan genoemd. In de derde paragraaf staat een aantal tips voor de opzet en het gebruik van het ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). Tevens een aantal aandachtspunten voor een MDO overleg. Deze tips zijn o.a. gebaseerd op de ervaringen van een groep scholen die mee heeft gedaan aan de Pilot arrangementen. 1. Het ontwikkelingsperspectief (OPP) voor BAO Wettelijke eisen OPP, basisonderwijs Algemene informatie over het opstellen van een ontwikkelingsperspectief is o.a. te vinden in de brochure van de PO-Raad: https://www.passendonderwijs.nl/wpcontent/uploads/2014/04/ontwikkelingsperspectief-in-het-basisonderwijs.pdf De afspraak is dat alle OPP-formulieren die scholen zelf gebruiken voldoen aan de wettelijke eisen. Volgens de Wet Primair Onderwijs moet elk OPP in ieder geval bestaan uit drie onderdelen: a. De verwachte uitstroombestemming van de leerling. Daarmee 1 wordt in het basisonderwijs en in het speciaal basisonderwijs gedoeld op uitstroom naar één van de onderwijssoorten in het regulier voorgezet onderwijs dan wel uitstroom naar één van de uitstroomprofielen in het voortgezet speciaal onderwijs. b. De onderbouwing van de verwachte uitstroombestemming. Deze onderbouwing bevat de samenhangende argumenten die relevant zijn voor het onderwijs en die daarmee de keuze onderbouwen voor een uitstroombestemming. Daarbij wordt rekening gehouden met de mogelijkheden van de leerling in relatie tot de voor de uitstroombestemming vereiste kennis en vaardigheden. De onderbouwing bevat ten minste een weergave van de belemmerende en bevorderende factoren die van invloed zijn op het onderwijs aan de leerling. Het gaat hier om kindgebonden factoren en omgevingsfactoren die het onderwijsproces kunnen beïnvloeden en die (mede) bepalen of een leerling een bepaalde uitstroombestemming kan bereiken, zoals bijvoorbeeld motivatie, doorzettingsvermogen, een stimulerende thuisomgeving en/of 1 De schuingedrukte toelichting op de drie verplichte onderdelen van het OPP komt uit de memo ontwikkelingsperspectief, PO-Raad. website versie 1, 17 mei 2017 1

kenmerken van de leerling. Deze factoren vormen belangrijke bouwstenen in de onderbouwing van de keuze die wordt gemaakt voor de te verwachten uitstroombestemming van de leerling. Wanneer het bevoegd gezag het ontwikkelingsperspectief voor de eerste keer na inschrijving vaststelt, zal de onderbouwing een weergave zijn van de voor de uitstroombestemming relevante gegevens in de beginsituatie van de leerling, zoals die bijvoorbeeld blijkt uit het onderwijskundig rapport indien de leerling eerder onderwijs heeft gevolgd. c. Een beschrijving van de te bieden ondersteuning en begeleiding en, indien aan de orde, in hoeverre wordt afgeweken van het (reguliere) onderwijsprogramma. In Bijlage 1 staat een concreet overzicht van zowel de verplichte als mogelijke aanvullende onderdelen van een OPP. Scholen kunnen aan de hand van bijlage 1 checken of het eigen OPP formulier voldoet aan de wettelijke eisen. Instemmingsrecht van ouders op het planningsdeel Voor de basisscholen wijzigt met ingang van 1 augustus 2017 de zeggenschap van de ouders over het planningsdeel (het gedeelte van het OPP waarin de ondersteuning en begeleiding staat beschreven). Vanaf die datum hebben ouders instemmingsrecht op het planningsdeel. Dit betekent dat de tekst op het OPP formulier aangepast moet worden (geen op overeenstemming gericht overleg, maar instemming). Binnen zes weken na inschrijving van een leerling die extra ondersteuning krijgt, moet de school het OPP vaststellen. 2. Het ontwikkelingsperspectief (OPP) voor SBO en SO Wettelijke eisen OPP, speciaal (basis) onderwijs Algemene informatie over het opstellen van een ontwikkelingsperspectief is o.a. te vinden in de brochure van de PO-Raad: https://www.passendonderwijs.nl/wpcontent/uploads/2014/04/ontwikkelingsperspectief-in-het-speciaal-onderwijs-en-speciaalbasisonderwijs.pdf Het OPP dat de sbo scholen voor hun leerlingen gebruiken bestaat uit dezelfde wettelijke drie onderdelen als het OPP dat basisscholen opstellen (zie hierboven). Voor het speciaal onderwijs veranderen de wettelijke voorschriften met ingang van 1 augustus 2017. Tot nu toe is het niet verplicht om een planningsdeel op te nemen in het OPP. Dat is vanaf deze datum wel het geval. Dat betekent dat een OPP voor een leerling op het speciaal onderwijs ook uit dezelfde drie onderdelen bestaat: a. De verwachte uitstroombestemming van de leerling. b. De onderbouwing van de verwachte uitstroombestemming. De onderbouwing bevat in elk geval een weergave van de belemmerende en bevorderende factoren die van invloed zijn op het onderwijs aan de leerling. c. Een beschrijving van de te bieden ondersteuning en begeleiding en (indien aan de orde) de afwijkingen van het (reguliere) onderwijsprogramma. Ook voor het speciaal (basis) onderwijs geldt dat de ouders nu instemmingsrecht hebben op het planningsdeel (onderdeel c.). Voor alle leerlingen op een s(b)o school moet een OPP worden opgesteld binnen zes weken na inschrijving. website versie 1, 17 mei 2017 2

Deskundigenadvies In de wet is de verplichting opgenomen dat twee deskundigen het bestuur van het samenwerkingsverband moeten adviseren over een aanvraag voor een toelaatbaarheidsverklaring voor het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. Voor deze deskundigenverklaring is een standaardformulier ontwikkeld, dat door betrokken deskundigen ingevuld moet worden. Dit formulier kunt u vinden op de website. 3. Aandachtspunten (op basis van de pilot) bij het handelingsgericht arrangeren. 1. Maak gebruik van een toestemmingsformulier voor ouders. Vraag daarin de ouders om toestemming om de leerling te bespreken in een (multidisciplinair) overleg en vraag de ouders of ze akkoord zijn met het uitwisselen van gegevens/onderzoeksresultaten. Een alternatief is dat er een akkoordverklaring voor bespreking van de leerling en het uitwisselen van gegevens is opgenomen op het formulier dat als gespreksleidraad dient in het overleg. 2. Uit het OPP moet duidelijk blijken dat de school werkt volgens de principes van handelingsgericht werken, dat wil zeggen dat de school werkt vanuit overzicht, inzicht en uitzicht. In het OPP wordt zo concreet mogelijk beschreven wat de stagnerende ontwikkeling is van de leerling, welke interventies/aanpak de school al heeft geprobeerd om het leren en/of de ontwikkeling te bevorderen en wat de evaluaties hebben opgeleverd. Op basis daarvan wordt een nieuwe/vervolgaanpak/arrangement opgesteld. Met andere woorden: er wordt gewerkt van overzicht (wat weten we over de leerling en de onderwijsleersituatie, wat gaat goed en waar liggen de zorgen) naar inzicht (hoe komt het dat de situatie zo is) naar uitzicht (wat gaan we doen: welke doelen streven we na en wat gaan we doen om die doelen te bereiken (plan van aanpak)). 3. In het OPP (of als onderdeel van het groeidocument dat de school gebruikt) is een overzicht van belemmerende en bevorderende factoren een wettelijke eis. Beschrijf alleen die factoren die relevant zijn in de situatie van de leerling die wordt besproken. Het gaat om factoren in de leerling, in de onderwijsleersituatie en in de opvoedingssituatie die de ontwikkeling en het leren van de leerling bevorderen of belemmeren. 4. Niet alleen de vorderingen van de leerling volgen en afwachten waar de leerling uitkomt, maar juist doelgericht een aanbod plannen is een belangrijk uitgangspunt van het handelingsgericht werken. Hierbij redeneert de school terug van de uitstroombestemming naar leergebiedspecifieke en leergebiedoverstijgende tussendoelen om het komende (half)jaar na te streven. 5. Uitgaan van hoge, maar wel realistische, verwachtingen en ambitieuze doelen. Binnen de mogelijkheden van de leerling legt de school de lat hoog. 6. Denk aan de samenhang tussen de doelen voor de leerling en de onderwijsbehoeften van de leerling en de ondersteuningsbehoeften van de leerkracht en ouder(s). Wat heeft de leerling nodig van de leerkracht en ouders om die doelen te kunnen bereiken en wat is de inzet van de leerling zelf? 7. Betrek de leerling bij zijn/haar eigen ontwikkeling. Dat kan aan de hand van een kort gesprekje of een vaste vragenlijst. Daar zijn verschillende voorbeelden van in omloop binnen het swv. (voor een voorbeeld, zie http://www.sppoh.nl/hulpmiddelen-nieuwe-werkwijze/ ). 8. De begeleiding die wordt ingevuld in het planningsdeel is gericht op het behalen van de doelen die voor de leerling zijn geformuleerd. Als de leerkracht en de ouders niet zondermeer kunnen voldoen aan de onderwijsbehoefte van de leerling, dan wordt in het planningsdeel ook ingevuld welke ondersteuning de leerkracht/ouder nodig heeft. Een leerkracht kan ondersteuning nodig hebben in de vorm van kennis, bepaalde vaardigheden, website versie 1, 17 mei 2017 3

coaching, meer handen in de klas, bepaalde materialen, enz. Voor de ouder kan het gaan om afspraken rondom ouderbetrokkenheid en/of afspraken rondom ondersteuning van de leerling thuis. Bij het bepalen van de onderwijsbehoeften kunnen scholen bijvoorbeeld gebruik maken van de bekende hulpzinnen van Noëlle Pameijer en/of het organisatiemodel IVO van Sardes (vijf velden: tijd/aandacht materialen/hulpmiddelen ruimtelijke omgeving de expertise samenwerking externe partners. 9. Zorg ervoor dat er een tekst in het OPP is opgenomen waaruit blijkt dat ouders hun instemming hebben gegeven op het planningsdeel (ruimte voor handtekening). 10. Als op basis van het ingevulde OPP een TLV aanvraag wordt ingediend, dan moet in het OPP niet alleen de handtekening staan van de ouders (instemming), maar ook van de directeur van de school die de TLV aanvraagt. 11. Als in het MDO wordt gesproken over het aanvragen van een TLV voor s(b)o, stel dan met elkaar vast dat: - De doelschool voldoende inzicht heeft in de (voorlopige) uitstroombestemming en de specifieke onderwijsbehoeften waarop deze leerling ondersteuning nodig heeft om deze uitstroombestemming te kunnen bereiken, - De doelschool binnen hun schoolspecifieke profiel een passend aanbod kan bieden voor de leerling en - De doelschool de ruimte heeft om de leerling binnen afzienbare tijd te kunnen plaatsen. 12. Mocht een aanvraag TLV niet naar aanleiding van een (geëvalueerd) OPP van de verwijzende school plaatsvinden, dan zal op andere wijze de nodige informatie moeten worden gedocumenteerd waarmee een aanvraag TLV volgens de geldende criteria kan worden verantwoord. Dit speelt bijvoorbeeld bij leerlingen die rechtstreeks instromen op 4-jarige leeftijd (onderinstroom). 13. Voor een TLV aanvraag wordt altijd gebruik gemaakt van het Aanvraagformulier TLV van ons swv SPPOH. Dit formulier staat apart op de website. Het Aanvraagformulier TLV maakt ook integraal onderdeel uit van het groeiwerkdocument (zie deel G). 14. Het bestuur van de sbo/so school is formeel verantwoordelijk voor de toelating van een leerling. 15. Op het ontwikkelingsperspectief is de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) van toepassing. De wet maakt het mogelijk dat in het OPP bijzondere persoonsgegevens worden verwerkt, zoals over iemands gezondheid. Houd de Wbp voor ogen bij het invullen van het OPP en beschrijf alleen wat relevant is voor de vragen over de ontwikkeling en het leren van de leerling. website versie 1, 17 mei 2017 4

Bijlage 1. CHECKLIST ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF De dikgedrukte punten zijn verplicht (zie Brochure PO raad, bladzijde 13-14) Bron: Arjan Clijsen, Johanneke Jongbloed, Noëlle Pameijer; 25-01-2016 1 Ontwikkelingsdeel + -? 1.1. Het is duidelijk welke relevante factoren in de leerling momenteel de ontwikkeling en het leren belemmeren en bevorderen 1.2. Het is duidelijk welke relevante factoren in de onderwijsleersituatie momenteel de ontwikkeling en het leren van de leerling belemmeren en bevorderen 1.3. Het is duidelijk welke relevante factoren in de opvoedingssituatie momenteel de ontwikkeling en het leren van de leerling belemmeren en bevorderen 1.4. Er is up to date zicht op de leerontwikkeling van de leerling op basis van behaalde toetsresultaten 1.5. Er is up to date zicht op de sociaal emotionele ontwikkeling en de werkhouding van de leerling Opmerkingen ontwikkelingsdeel: 2 Planningsdeel 2.1. De geplande uitstroombestemming is duidelijk onderbouwd en beargumenteerd 2.2. Bij een disharmonisch profiel is duidelijk wat de verschillende uitstroomniveaus per vakgebied zijn Didactisch (alleen als er afgeweken wordt van het reguliere programma) 2.3. Voor de basisvaardigheden technisch lezen, begrijpend lezen, spelling en/of rekenen zijn de leerdoelen bepaald in een te behalen functioneringsniveau en/of vaardigheidsscore? ( Zie b.v. OPP-trap/LVS grafiek ESIS/ Parnassys) 2.4. Voor de basisvaardigheden technisch lezen, begrijpend lezen, spelling en/of rekenen zijn de vakinhoudelijke tussendoelen bepaald die de komende periode nagestreefd worden. Duidelijk is op welke wijze is de keuze van deze doelen is onderbouwd. 2.5. De doelen zijn SMART (I) geformuleerd 2.6. Het aanbod om de gestelde doelen te bereiken is aansluitend bij de onderwijsbehoeften concreet en duidelijk geformuleerd 2.7. Duidelijk is wie, wat, wanneer doet. Het aanbod is uitvoerbaar qua instructie, begeleiding, organisatie en klassenmanagement 2.8. Het aanbod is uitvoerbaar qua instructie, begeleiding, organisatie en klassenmanagement Pedagogisch, alleen als afgeweken wordt van het reguliere programma: 2.9. Er zijn, indien nodig, vakoverstijgende doelen gesteld voor werkhouding, taakaanpak, leren leren, gedrag en/of sociaal emotioneel functioneren 2.10. Deze doelen zijn SMART(I) geformuleerd Aansluitend bij de onderwijsbehoeften van de leerling is de aanpak om deze vakoverstijgende doelen te bereiken concreet en duidelijk geformuleerd website versie 1, 17 mei 2017 5

2.11 Het is duidelijk wie, wat, wanneer doet. De aanpak is uitvoerbaar qua begeleiding, organisatie en klassenmanagement In alle gevallen: 2.12 De leerkracht is nauw betrokken geweest bij het opstellen van het planningsdeel. De waarop is duidelijk. 2.13 Het planningsdeel is met ouders besproken. 2.14 Ouders stemmen in met het planningsdeel van het OPP 2.15 Er zijn afspraken met ouders gemaakt over de afstemming en samenwerking 2.16 Het planningsdeel is met de leerling besproken 2.17 Duidelijk is hoe de leerling actief is betrokken Opmerkingen planningsdeel: 3. Evaluatiedeel 3.1 Er is nagegaan of de leerling op koers zit qua uitstroomperspectief 3.2. Er heeft een analyse plaatsgevonden of de leerling zich ontwikkelt conform de verwachtingen 3.3 De geplande uitstroombestemming is (indien nodig naar boven of beneden) bijgesteld 3.4 Er is geëvalueerd of de geplande vaardigheidsscores en/of functioneringsniveaus zijn behaald 3.5 Op basis daarvan heeft een analyse plaatsgevonden over hoe nu verder 3.6 Er is geëvalueerd of de vakoverstijgende doelen bereikt zijn. 3.7 Op basis daarvan heeft een analyse plaatsgevonden over hoe nu verder 3.8 De evaluatie is met ouders besproken. 3.9 Er zijn afspraken gemaakt over hoe nu verder 3.10 Er zijn afspraken gemaakt met ouders over de samenwerking en afstemming 3.11 Duidelijk is op welke wijze de evaluatie met de leerling besproken is Opmerkingen evaluatiedeel: website versie 1, 17 mei 2017 6