Economische effecten verharding Roovert Hilvarenbeek

Economische effecten verharding Roovert Hilvarenbeek

Droogh Trommelen en Partners (DTNP) Adviseurs voor Ruimte en Strategie Graafseweg 109 6512 BS Nijmegen T 024-379 20 83 E info@dtnp.nl W www.dtnp.nl Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Hilvarenbeek Mevrouw M. van Vree-Mulders Projectleider DTNP: De heer J. Vlek Projectnummer: Datum: 1750.0816 20 oktober 2016 Economische effecten verharding Roovert Hilvarenbeek

Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Uitgangssituatie 2 2.1 De Roovert 2 2.2 Winkelstructuur 3 2.3 Horecastructuur 5 3 Concurrentie-analyse 7 3.1 Uitgangspunten 7 3.2 Winkelbezoek 8 3.3 Horecabezoek 10 3.4 Inschatting omzeteffecten 12 3.5 Extra verkeersbewegingen 13 4 Conclusie 13

1 Inleiding Aanleiding en doel De Roovert vormt de wegverbinding tussen de kernen Hilvarenbeek en Poppel in België. In de huidige situatie is de weg voorzien van een halfverharding in de vorm van puin en ligt er een verhard fietspad naast. De gemeente Hilvarenbeek heeft het voornemen om deze weg te verharden, zodat deze beter gaat aansluiten op de Beekseweg in België, die wel verhard is. De verwachting is dat een betere verbinding positieve effecten kan hebben op de lokale economie, doordat meer Belgen naar Hilvarenbeek zullen komen voor het doen van boodschappen of een bezoek aan horecavoorzieningen. De omgevingsvergunning is inmiddels aangevraagd en de gemeenteraad heeft een verklaring van geen bedenkingen afgegeven. Wel zijn meerdere zienswijzen ingediend waarin vraagtekens worden gesteld bij nut en noodzaak van de verharding, mede ook omdat de Roovert in de nabijheid ligt van een Natura 2000-gebied en Ecologische Hoofdstructuur. Om meer inzicht te krijgen in nut en noodzaak van het project heeft de gemeente Hilvarenbeek behoefte aan inzicht in de effecten die verharding van de Roovert kan hebben op het functioneren van de detailhandel en horeca in Hilvarenbeek. Onderzoeksvragen Duidelijk moet worden wat verharding van de weg voor de gemeente in economische zin gaat opleveren. Gelet op de ligging en de ruimtelijke structuur in de regio gaat het daarbij vooral om de eventuele effecten op de toevloeiing vanuit de gemeente Ravels: de mate waarin inwoners vanuit de gemeente Ravels winkels en horeca in Hilvarenbeek bezoeken. Om hier inzicht in te krijgen worden de volgende onderzoeksvragen beantwoord: 1. Wat zijn de kenmerken van het plan voor verharding van de Roovert? 2. Hoe ziet de vraag- en aanbodstructuur van het horeca- en winkelaanbod in Ravels, Hilvarenbeek en de regio eruit? 3. Wat is de huidige concurrentiepositie van winkels en horeca in Hilvarenbeek? In hoeverre verandert deze na verharding van de Roovert? 4. Hoeveel extra omzet kan verharding van de Roovert gaan opleveren voor detailhandel en horeca in Hilvarenbeek? 5. Wat betekent dit voor de toename van het aantal verkeersbewegingen op de Roovert? Leeswijzer In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de uitgangssituatie. Ingegaan wordt op het plan voor verharding en op de winkel- en horecastructuur in de regio. In hoofdstuk 3 wordt een concurrentie-analyse gemaakt van de huidige situatie en de situatie na verharding van de Roovert. Tot slot bevat hoofdstuk 4 de belangrijkste conclusies. 1 van 13

2 Uitgangssituatie 2.1 De Roovert De Roovert maakte lange tijd onderdeel uit van de belangrijkste regionale verbinding tussen België en Nederland. De betekenis van de weg verminderde sterk door de aanleg van de Poppelseweg in 1855. Wel heeft de route cultuurhistorische waarde. De zandweg vormt samen met het omringende landgoed, de brug over de Leij, het witte huis, de kapel en de grenspaal een belangrijk historisch geheel. In de huidige regionale verkeersstructuur heeft de Roovert een zeer bescheiden functie. De rijloper heeft een breedte van 4 meter, de maximum snelheid is 30 km/uur, de weg is half verhard en komt uit in de woonwijken van Hilvarenbeek en Poppel. Het aantal verkeersbewegingen is dan ook beperkt (op een gemiddelde werkdag circa 250 voertuigen per etmaal*). De weg wordt naar verwachting vooral gebruikt voor bestemmingsverkeer en een bezoek aan het omringende natuurgebied. * RoyalHaskoningDHV (2016), Verkeersonderzoek, Effecten van het verharden van de Roovert Het doel van het plan voor verharding van de Roovert is het verbeteren van de bereikbaarheid van Hilvarenbeek vanuit België en andersom. Het plan bestaat uit de volgende onderdelen: Behoud van een rijloper van 4 meter binnen de beschikbare ruimte. Verharding met asfalt over een lengte van circa 2 kilometer. Behoud van de maximumsnelheid van 30 km/uur, en verkeersremmende maatregelen om de 200 meter. Het naastgelegen fietspad blijft ongewijzigd. Cultuurhistorische waarde Roovert 2 van 13 Route vanuit Poppel richting Roovert en Hilvarenbeek Huidige maximum snelheid blijft behouden

2.2 Winkelstructuur Aanbod Hilvarenbeek In de gemeente Hilvarenbeek (15.100 inwoners) is circa 21.900 m² winkelvloeroppervlak (wvo) aanwezig, verdeeld over circa 80 winkels. Het grootste deel is gevestigd in het centrum van Hilvarenbeek (9.200 m² wvo) en bestaat onder andere uit het nieuwe winkelproject Hilverhof en de Vrijthof als historisch dorpsplein. Kaart 1 Winkelaanbod in hoofdcentra Het winkelaanbod in het centrum bestaat uit twee supermarkten (Jumbo en Albert Heijn), diverse verszaken (o.a. kaas, brood, slager), grote ketens als Kruidvat, Hema en Action, een aantal modewinkels (o.a. Jola, Reijco, Schijvens) en overig niet-dagelijkse winkels, zoals fietsen, speelgoed en dergelijke. Mede door de aard en omvang van het winkelaanbod heeft Hilvarenbeek-centrum overwegend een verzorgingsfunctie voor de eigen gemeente voor het doen van dagelijkse boodschappen en andere frequente aankopen. Naast het centrum heeft Hilvarenbeek ook nog twee verspreid gelegen supermarkten (Coop, Aldi). Aanbod Ravels De Belgische gemeente Ravels (14.700 inwoners) bestaat uit de kernen Ravels, Weelde en Poppel. Elke kern heeft een bescheiden 3 van 13

winkelaanbod voor boodschappen, bestaande uit een (kleine) supermarkt en een aantal aanvullende winkels. Het aanbod is beperkt in vergelijking met de omgeving. Een groot deel van de Ravelse bestedingen vloeit dan ook af naar Turnhout, waar een omvangrijk en compleet winkelaanbod aanwezig is. Bestedingsstromen naar Nederland Circa 10% van de winkelbestedingen van inwoners uit Ravels komt terecht in Nederland*. Mede door het gunstige prijsniveau en de complete centra is het voor Belgen interessant om over de grens ankopen te doen. Baarle, Reusel, Hilvarenbeek en Goirle hebben een compleet boodschappenaanbod (diverse supermarkten, vers etc.) en enig overig aanbod (o.a. huishoudelijke artikelen, mode). Baarle heeft met circa 26.000 m² wvo het grootste centrum (o.a. drie supermarkten) met ook een toeristisch-recreatieve functie en enig recreatief winkelaanbod, zoals mode en lifestyle. Ook Goirle-centrum is voor Belgen interessant voor aankopen door het complete aanbod (10.500 m² wvo) in een compacte setting en de goede bereikbaarheid via de N630. Het aanbod in het Hilvarenbeek-centrum is kleiner dan in Goirle en vanuit België ook lastiger te bereiken. Kleine supermarkt in Poppel Supermarkt in het centrum van Hilvarenbeek * Bron: Feitenfiche detailhandel Ravels 2016 4 van 13 Supermarkt in Baarle-Nassau Winkelstraat in Goirle

2.3 Horecastructuur Aanbod Hilvarenbeek In de hele gemeente Hilvarenbeek zijn circa 50 horecabedrijven gevestigd. Dit aanbod varieert van drankverstrekkers (o.a. café, herberg, partycentrum) tot restaurants (o.a. chinees, bistro, auberge) en fastservice (o.a. cafetaria, ijssalon, lunchroom). Het grootste deel van de horeca is gevestigd in het centrum van Hilvarenbeek. Met name aan het historische plein de Vrijthof en aan het begin van de Gelderstraat is een cluster aanwezig van aantrekkelijke verblijfshoreca. Hilvarenbeek heeft verder meerdere kleine musea waaronder museumbrouwerij De Roos. De combinatie van aantrekkelijk aanbod, een historische setting (o.a. Vrijthof) en culturele functies maakt Hilvarenbeek aantrekkelijk voor een recreatief horecabezoek. Kaart 2 Aanbod horeca/cultuur/ontspanning in hoofdcentra Aanbod Ravels Net als bij winkels is het aanbod aan horeca in de gemeente Ravels beperkt in vergelijking met omliggende gemeenten. In de centra van Ravels, Weelde en Poppel zijn elk vijf tot tien horecabedrijven aanwezig, waarvan het grootste deel een overwegend lokale functie heeft (o.a. frituur, buurtcafé). In Turnhout is een veel omvangrijker en uitgebreider aanbod 5 van 13

aanwezig. Inwoners van Ravels zijn voor horecabezoek dan ook voor een groot deel op Turnhout gericht. Bestedingsstromen Circa 7% van de Ravelse horecabestedingen vloeit af naar Nederland*. Deze bestedingen komen naar verwachting voor een groot deel terecht in grote steden zoals Amsterdam, Breda en Tilburg. Van de centra in de directe grensstreek heeft Baarle het grootste aanbod aan horeca. Dit in combinatie met de aantrekkelijke historische setting en de toeristische functie maakt dat Baarle naar verwachting een groot deel van de Nederlandse horecabestedingen uit Ravels naar zich toe trekt. Horeca aan het Vrijthof in Hilvarenbeek Aantrekkelijke (historische) setting Hilvarenbeek heeft ook een aantrekkelijk aanbod aan horecavestigingen en heeft ook omgevingskwaliteit, zeker in vergelijking met de centra van Goirle en Reusel waar minder horeca en historische bebouwing aanwezig is. Goirle en Baarle zijn vanuit Ravels wel makkelijker te bereiken dan Hilvarenbeek. * Bron: Feitenfiche detailhandel Ravels 2016 6 van 13 Winkelondersteunende horeca in Goirle Toeristisch-recreatieve functie Baarle-centrum

3 Concurrentieanalyse 3.1 Uitgangspunten Voor een inschatting van de economische effecten van verharding van de Roovert is het vooral van belang de huidige en toekomstige concurrentiepositie van Hilvarenbeek te bepalen vanuit de gemeente Ravels. Overige gemeenten in de regio hebben reeds een goede verbinding met Hilvarenbeek (o.a. Goirle, Reusel) of liggen te ver om onderdeel uit te kunnen maken van het haalbare verzorgingsgebied van Hilvarenbeek (o.a. Baarle, Turnhout). In de concurrentie-analyse worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: Onderscheid wordt gemaakt in een concurrentie-analyse voor (frequente) winkelaankopen en voor recreatief horecabezoek. De analyse richt zich op de detailhandels- en horecasector in Hilvarenbeek als geheel. Verharding van de Roovert kan effecten hebben op bestedingsstromen vanuit Ravels richting Hilvarenbeek maar ook andersom. Omdat het aanbod in Hilvarenbeek substantieel groter is dan in Ravels wordt ingegaan op een eventuele netto toename van bestedingsstromen in de richting van Hilvarenbeek. Gelet op de ligging, de wegenstructuur en de aard en omvang van het aanbod is vanuit Ravels vooral een concurrentieanalyse met Baarle, Alphen, Goirle en Reusel van belang. Voor een analyse van de benodigde reistijd vanuit Ravels richting de Nederlandse centra wordt uitgegaan van het middelpunt in de gemeente Ravels. De analyse richt zich op het autoverkeer. De fietsinfrastructuur blijft na verharding van de Roovert immers ongewijzigd. Voor (frequente) winkelaankopen zijn vooral omvang en kwaliteit van het aanbod, benodigde reistijd, kwaliteit van de infrastructuur en parkeerregime van belang. De consument verwacht een compleet aanbod met voldoende keuze op korte afstand en met vrij parkeren. Dat zijn de criteria die passen bij een functioneel winkelbezoek. Voor recreatief horecabezoek zijn daarnaast vooral ook de omgevingskwaliteit en de aanwezigheid van culturele voorzieningen belangrijke criteria. Kaart 3 Concurrerentie-analyse 7 van 13

3.2 Winkelbezoek Figuur 1 bevat een overzicht van de huidige en toekomstige concurrentiepositie van het winkelaanbod in de Nederlandse centra vanuit het middelpunt in de gemeente Ravels. In de huidige situatie heeft het centrum van Hilvarenbeek een relatief slechte concurrentiepositie vanuit Ravels ten opzichte van de andere Nederlandse centra. Figuur 1 Concurrentie-analyse (frequente) aankopen Het centrum van Baarle is vanuit Ravels het meest aantrekkelijke Nederlandse centrum. Dit centrum heeft het grootste winkelaanbod (o.a. drie supermarkten) en de minste reistijd vanaf het middelpunt van Ravels (14 minuten). Het parkeerregime (blauwe zone) is vergelijkbaar met de andere Nederlandse centra. Ook het centrum van Goirle (10.500 m² wvo) heeft een groter aanbod dan Hilvarenbeek-centrum (9.200 m² wvo) en is vanuit Ravels veel beter (via de N630) en sneller te bereiken (17 minuten) dan Hilvarenbeek (circa 23 minuten). Door verharding van de Roovert verbetert de infrastructuur richting Hilvarenbeek. De drempel van een onverharde weg wordt weggenomen. De tijdwinst die verharding voor consumenten vanuit Ravels kan gaan opleveren blijft echter zeer beperkt doordat de maximumsnelheid 8 van 13

gehandhaafd blijft op 30 km/u. De gemiddelde snelheid zal naar verwachting iets omhoog gaan (5 km/u harder over een lengte van 2 km levert 1 minuut tijdwinst op), maar dat is onvoldoende om de positie van het winkelaanbod in Hilvarenbeek-centrum als geheel substantieel te verbeteren ten opzichte van andere centra. Ondanks het toegenomen reisgenot richting Hilvarenbeek, blijft Goirle aantrekkelijker. Daarbij speelt ook de uitstraling van de route een rol. Ook na verharding zal de route tussen Poppel en Hilvarenbeek de uitstraling houden van een lokale ontsluitingsweg voor bestemmingsverkeer. Vanaf de doorgaande weg naar Goirle (Tilburgseweg) heeft de afslag richting Hilvarenbeek niet de uitstraling van een doorgaande route. Kruising in Poppel: links de N630 naar Goirle, rechts de Beekseweg naar Hilvarenbeek, de uitstraling van een lokale weg Geconcludeerd kan worden dat de concurrentiepositie van Hilvarenbeek voor het doen van (frequente) aankopen vanuit Ravels niet substantieel zal wijzigen door verharding van de Roovert. Mogelijk kunnen individuele winkelbedrijven (bijvoorbeeld een specifieke speciaalzaak met een uniek aanbod dat in de regio verder niet te verkrijgen is) ervan profiteren, voor de detailhandelssector in Hilvarenbeek als geheel zullen naar verwachting nauwelijks economische effecten optreden omdat de concurrentiepositie van het Alleen opwaardering van de gehele route kan positieve effecten opleveren voor de detailhandel in Hilvarenbeek 9 van 13

centrum niet wijzigt. Alleen als de gehele route tussen Poppel en Hilvarenbeek (Bergseweg, Roovert, Roovertsedijk, Klein Loo) substantieel zou worden opgewaardeerd (bijvoorbeeld tot 60 km/h), kan het voor de detailhandelssector in Hilvarenbeek positieve effecten gaan opleveren. 3.3 Horecabezoek Figuur 2 Concurrentie-analyse (recreatief) horecabezoek Ook wat betreft het horeca-aanbod heeft het centrum van Baarle in de huidige situatie de beste concurrentiepositie gezien vanuit de consument in Ravels (figuur 2). Hier is het grootste aanbod aan horecazaken aanwezig, in een aantrekkelijke historische setting (omgevingskwaliteit). Baarle heeft daarnaast van oudsher een behoorlijke toeristischrecreatieve functie, met enkele culturele voorzieningen, en daar profiteert de horeca ook van. Na Baarle heeft het centrum van Hilvarenbeek het meest aantrekkelijke aanbod voor horecabezoek. Het aantal horecazaken is groter dan in Goirle, en in Hilvarenbeek is er ook een aantrekkelijke historische setting. Met name de Vrijthof, de historische bebouwing en bijvoorbeeld het biermuseum bieden een aantrekkelijke omgeving voor een combinatiebezoek met horeca. In Goirle is nauwelijks 10 van 13

sprake van een onderscheidende omgevingskwaliteit, waar de horeca van kan profiteren. Omdat het bij recreatief horecabezoek veel meer gaat om de onderscheidende kwaliteit van het aanbod en de omgevingskwaliteit en minder om functionele aspecten zoals gemak, parkeren en bereikbaarheid kan verharding van de Roovert voor de horeca in Hilvarenbeek mogelijk wel positieve effecten hebben. Door de verharding van de Roovert wordt een drempel weggenomen voor een bezoek aan de horeca in Hilvarenbeek die, afgezien van de reistijd, een betere concurrentiepositie heeft dan de horeca in Goirle. Aantrekkelijke en historische setting belangrijk onderscheidend vermogen voor horeca in Hilvarenbeek Omdat de verharding van de Roovert mogelijk wel positieve gevolgen kan hebben voor de horeca in Hilvarenbeek wordt in de volgende paragraaf een inschatting gemaakt van de mogelijke omzeteffecten voor de horeca-sector. Weinig onderscheidend horeca-aanbod in het centrum van Goirle 11 van 13

3.4 Inschatting omzeteffecten Op basis van beschikbare cijfers (inwonertal in Ravels, gemiddelde jaarlijkse horecabesteding, gemeten afvloeiing naar Nederland) kan worden berekend dat circa 1.207.000 aan horeca-bestedingen vanuit Ravels terecht komt in Nederland (tabel 1). Het grootste deel komt naar verwachting terecht in grote steden als Amsterdam, Breda en Tilburg. Daarnaast gaat ook een groot deel naar de horeca in Baarle. Van de kernen in de grensstreek heeft dit centrum het grootste aanbod. Mede aan de hand van de concurrentie-analyse kan het aandeel van horecabestedingen uit Ravels dat naar Hilvarenbeek gaat op circa 15% worden ingeschat. In het meest gunstige geval kan dit aandeel toenemen tot 20% na verharding van de Roovert. Een drempel (onverharde weg) om Hilvarenbeek vanuit Ravels te bezoeken wordt immers weggenomen. Gelet op de geringe opwaardering van de gehele route (Bergseweg, Roovert, Roovertsedijk, Klein Loo) is dit een behoorlijk ambitieuze toename (van éénderde) en moet dan ook worden beschouwd als maximaal haalbaar. Indien een dergelijke toename wordt gerealiseerd, dan kan de extra omzet voor de horeca in Hilvarenbeek worden ingeschat op circa 60.000 per jaar (tabel 1). Op basis van het aantal horecabedrijven en de beschikbare kengetallen over de omzet per bedrijf kan de huidige omzetclaim van horeca in Tabel 1 Inschatting horecabestedingen in Hilvarenbeek van inwoners van Ravels Huidige situatie Inwoners Ravels 14.700 Gemiddelde jaarlijkse horecabesteding per inwoner (incl. BTW)* 1173 Totale bestedingen inwoners Ravels 17,2 mln Aandeel in Nederland** 7% Bestedingen in Nederland 1.207.000 Na verharding Roovert Inschatting aandeel naar Hilvarenbeek*** 15% 20% Bestedingen van inwoners uit Ravels in Hilvarenbeek 181.100 241.400 Toename + 60.300 * Bron: Huishoudbudgetonderzoek 2014 Vlaanderen ** Bron: Feitenfiche detailhandel Ravels 2016 (www.detailhandelvlaanderen.be) *** Inschatting op basis van de concurrentie-analyse en ervaringscijfers Tabel 2 Inschatting omzet horeca kern Hilvarenbeek Huidige situatie Drankensector Aantal bedrijven* 13 Landelijk gemiddelde omzet/bedrijf (incl. BTW)** 188.000 Totale omzet 2.444.000 Restaurant Aantal bedrijven* 13 Landelijk gemiddelde omzet/bedrijf (incl. BTW)** 409.000 Totale omzet 5.317.000 Fastservice Aantal bedrijven* 6 Landelijk gemiddelde omzet/bedrijf (incl. BTW)** 286.000 Totale omzet 1.716.000 de kern Hilvarenbeek worden ingeschat op ruim 9,477 mln per jaar. Dat betekent dat een (ambitieus berekende) toename van circa 60.000 zal leiden tot een groei van de totale horeca-omzet in de kern Hilvarenbeek met ruim een half procent na verharding van de Roovert. Na verharding Roovert TOTAAL (ex. BTW) 9.477.000 9.537.300 Toename +0,64% * Bron: Gemeente Hilvarenbeek, februari 2016 ** Bron: HorecaDNA (alleen cijfers incl. BTW beschikbaar voor het jaar 2012) 12 van 13

3.5 Extra verkeersbewegingen Om globaal inzicht te krijgen in de effecten die de verwachte (bescheiden) toename van aantrekking vanuit Ravels kan gaan hebben op het verkeer op de Roovert, maken we een indicatieve inschatting van de verwachte groei van het aantal verkeersbewegingen. Op basis van gegevens van verschillende horecasectoren*, kan uitgegaan worden van een gemiddelde horecabesteding (in cafés, restaurants, ijssalons, lunchrooms etc.) van 10,- á 15,- per persoon per bezoek. Als wordt gerekend met een gemiddelde autobezetting van drie personen, dan zal een jaarlijkse toename van bestedingen met circa 60.000,- grofweg kunnen gaan leiden tot een toename van circa 25 á 40 auto s per week (in enkele richting). Op basis van deze inschattingen kan geconcludeerd worden dat de toename van verkeer op de Roovert beperkt zal blijven tot enkele voertuigen per dag. 4 Conclusie Op basis van voorgaande analyses kunnen de volgende conclusies worden getrokken: Verharding van de Roovert zal naar verwachting voor de detailhandelssector in Hilvarenbeek als geheel geen substantiële positieve effecten hebben en voor de horeca mogelijk een zeer bescheiden plus opleveren. Dit heeft een aantal oorzaken. Ten eerste is het aantal inwoners en dus het bestedingspotentieel in Ravels beperkt en de concurrentie van andere Nederlandse centra groot (o.a. Baarle voor winkel- en horecabezoek en Goirle vooral voor winkelbezoek). Met andere woorden, de koek is klein en wordt over veel centra verdeeld. Alleen een fundamentele wijziging in de concurrentiepositie van Hilvarenbeek kan leiden tot een substantiële toename van omzet voor de detailhandel- en horecasector. verharding. Weliswaar wordt een drempel om de route te gebruiken weggenomen (onverharde weg), de benodigde reistijd neemt niet substantieel af (maximaal 1 minuut tijdwinst) ten opzichte van andere concurrerende centra. Alleen als de gehele route tussen Poppel en Hilvarenbeek (Bergseweg, Roovert, Roovertsedijk, Klein Loo) substantieel opgewaardeerd zou worden (bijvoorbeeld met een hogere maximum snelheid) en de uitstraling zou krijgen van een doorgaande weg (bijvoorbeeld door opwaardering van de afslag van de Tilburgseweg in Poppel richting Bergseweg) kan de concurrentiepositie van Hilvarenbeek vanuit Ravels echt verbeteren en kunnen de detailhandels- en horecasector als geheel substantieel profiteren van verharding. * Rabobank (2016), Cijfers & Trends Daarnaast blijft de maximumsnelheid en positie van de Roovert binnen de verkeersstructuur gelijk na de beoogde 13 van 13