Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor Nio Mol u i t g e v e r ij o u t i n h o ussum 2008
Dit werkoek hoort ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor vn Nio Mol. Voor de doenten zijn de uitwerkingen op de opgven eshikr op nvrg vi: www.outinho.nl. 2008 Uitgeverij Coutinho.v. Alle rehten voorehouden. Behoudens de in of krhtens de Auteurswet vn 1912 gestelde uitzonderingen mg niets uit deze uitgve worden verveelvoudigd, opgeslgen in een geutomtiseerd gegevensestnd, of openr gemkt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronish, mehnish, door fotokopieën, opnmen of op enige ndere mnier, zonder voorfgnde shriftelijke toestemming vn de uitgever. Voor zover het mken vn reprogrfishe verveelvoudigingen uit deze uitgve is toegestn op grond vn rtikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de drvoor wettelijk vershuldigde vergoedingen te voldoen n Stihting Reproreht (Postus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reproreht.nl). Voor het overnemen vn (een) gedeelte(n) uit deze uitgve in loemlezingen, reders en ndere ompiltiewerken (rtikel 16 Auteurswet 1912) kn men zih wenden tot Stihting PRO (Stihting Pulitie- en Reprodutierehten Orgnistie, Postus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.edr.nl/pro). Uitgeverij Coutinho Postus 333 1400 AH Bussum info@outinho.nl www.outinho.nl Noot vn de uitgever Wij heen lle moeite gedn om rehtheenden vn opyright te hterhlen. Personen of instnties die nsprk mken op eplde rehten, wordt vriendelijk verzoht ontt op te nemen met de uitgever. ISBN 978 90 469 0095 6 NUR 782 Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor /68
Inhoud Opgven finniële dministrtie (deel I) 4 Opgven kostenlultie (deel II) 18 Opgven prijsstelling (deel III) 28 Opgven udgettering (deel IV) 35 Opgven finnieel mngement (deel V) 40 Cses finnieel mngement (deel V) 48 Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor /68
Opgven finniële dministrtie (deel I) Opgve 1 De kegellu Vk rk heeft in het fgelopen jr regelmtig misgekegeld. Nst de degrdtie vn het eerste tem zijn ook de finniële resultten voor veretering vtr. Deze resultten zijn smengevt in de volgende resulttenrekening: Lsten Bten Huur n en luhuis 55.000 Entreegelden 8.000 Relme-uitgven 3.000 Contriuties 26.000 Rente lening 1.000 Donties 2.000 Toernooi 5.000 Oprengst inzmeling kringloopmteril 37.000 Triners 12.000 Verlies 3.000 Totl 76.000 Totl 76.000 Splits uit deze resulttenrekening een exploittierekening f en epl het exploittiesldo. Geef een lterntieve presenttie vn de resulttenrekening in stffelvorm. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor /68
Opgve 2 Het stedelijk museum heeft een suesvol jr hter de rug. De finniële resultten komen in de volgende ten en lsten tot uitdrukking: Bten (x 1.000) Entreegelden 900 Donties 500 Renteten 85 Susidie ter dekking vn het exploittietekort 1.200 Lsten (x 1.000) Slrissen 1.050 Lustrumtentoonstelling 700 Onderhoud 350 Promotie 265 Verzekeringspremie 120 Stel een resulttenrekening op in sontrovorm en epl het winst- of verliessldo. Splits uit de resulttenrekening een exploittierekening f en epl het exploittiesldo. Kunt u uit de resulttenrekening fleiden of het geouw eigendom is vn het stedelijk museum? Opgve 3 Lsten Resulttenrekening shutterij Sint Joris Bten Huur geouwen en terreinen 20.000 Lidmtshpsgelden 10.000 Kosten lood 8.000 Kntine 4.000 Kosten orgnistie Oud Limurgs Shuttersfeest (OLS) 15.000 Legt 12.000 Shenking ten ehoeve vn gehndiptensport 3.000 Susidie provinie voor orgnistie OLS 10.000 Winstsldo 14.000 Oprengst OLS 16.000 Bten ls gevolg vn winstneming diverse effeten 8.000 Totl 60.000 60.000 Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 5/68
Splits uit deze resulttenrekening een exploittierekening f en epl het exploittiesldo. Geef een lterntieve presenttie vn de resulttenrekening in stffelvorm. De shutterij wil het komende jr een sluitende exploittie ewerkstelligen. De orgnistie vn het shuttersfeest is een eenmlige ngelegenheid voor de shutterij dr deze orgnistie ieder jr rouleert over de vele shutterijen die Limurg rijk is. Geef (finniële) dviezen om het gestelde doel te ereiken. Opgve 4 De dierenopvng is een tk, die vroeger door de gemeente werd wrgenomen, mr sinds een ntl jren is overgedrgen n dierensiels. De dieren worden nu niet meer, zols dt ij de gemeente werd uitgevoerd, n twee weken fgemkt, mr net zo lng verzorgd tot zij ij een nieuw sje gepltst kunnen worden. Hiervoor ontvngen zij vn de gemeenten een susidie, geriht op deze tiviteit. Eén vn deze dierensiels kent op 1 jnuri 2008 de volgende lns: Ativ Pssiv Geouw 247.247 Eigen vermogen 5.975 Inventris 33.783 Lening Dierenesherming 231.534 Voorrden 13.232 Gemeentelijke lening 12.000 Vorderingen 8.824 Crediteuren 59.879 Liquide middelen 6.302 Totl 309.388 Totl 309.388 Bij dit dierensiel worden jrlijks zo n 600 honden en 650 ktten opgevngen. Het dierensiel wordt voornmelijk gerund door vrijwilligers (zo n 45), mr heeft vnwege de verdere kosten vk moeite finnieel het hoofd oven wter te houden. Leid uit de toelihting op de resulttenrekening (zie n vrg f) de resulttenrekening zelf f (geruik hierij de hoofdkostenposten, dus niet volledig uitgesplitst). Splits op sis vn de toelihting uit deze resulttenrekening een exploittierekening f en epl het exploittiesldo. Geef een lterntieve presenttie vn de resulttenrekening in stffelvorm en liht hierij de keuze voor de sleutelvriele toe. Er zijn in 2008 geen investeringen in de vste tiv gedn. De voorrden stijgen met 148 en de vorderingen dlen met 2.630. De post rediteuren dlt met 35.259 ten opzihte vn de eginlns. Vn de gemeentelijke lening wordt de helft fgelost en de lening vn de Dierenesherming edrgt n het eind vn het jr 244.210. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 6/68
d e f Stel de eindlns op. Geef met ehulp vn edrgen uit de lns, dn wel resulttenrekening n wrom de wijziging in de post Liquide middelen niet het sldo vn de lsten en ten is. Bereken de op sis vn de eindlns de rentiliteit over het Eigen en over het Totle vermogen (over 2008) en de solviliteit en leg uit wt deze egrippen inhouden. Toelihting op de resulttenrekening: (in euro s) 2008 Susidies Gemeente Enshede 116.000 Dierenesherming 24.461 140.461 Overige Oprengsten Adoptie/verkoop 52.372 Afstnd 20.957 Pension 27.133 Overig 1.787 102.249 Giften en sponsorgelden Giften 12.793 Sponsorgelden 3.206 15.999 Personeelskosten Brutoloon 40.218 Overhevelingstoeslg 4.320 Soile lsten 2.646 Pensioenlsten 3.261 Kosten vrijwilligers 6.329 Bnenpoolers 1.749 Overig 930 59.453 Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 7/68
Algemene kosten Kntoorenodigdheden 6.620 Aountntskosten 4.917 Kosten dvot 1.301 Post/telefoon 2.450 Kosten open dg 3.227 Verzekeringen 1.258 Kosten estuur 2.230 Diversen 2.489 Huisvestingskosten 24.492 Kleine reprties/onderhoud 4.661 Groot onderhoud 6.013 Heffingen en elstingen 3.159 GWE 19.997 Reinigingsmiddelen 3.441 Verzekeringen 1.864 Overig 3.222 Kosten dieren 42.357 Mediijnen/vins 11.488 Voer 18.968 Dierenrts 11.917 Ttoeges 10.162 Kttenkvulling 6.474 Overig 24.388 Afshrijvingen 83.397 Geouwen 22.477 Inventris 5.344 Interest 27.821 Interest 446 Lening Dierenesherming 18.090 Lening gemeente 915 19.451 Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 8/68
Opgve 5 Op de Universiteit Twente (UT) komt een nieuwe studentenorgnistie, de Student Union. Deze vereniging gt de elngen vn de studenten UT-reed ehrtigen. Onder de SU-UT zl de Bstille een studentenolwerk gn worden. De eginlns vn deze nieuwe vereniging zou er ijvooreeld ls volgt uit kunnen zien. Ativ (edrgen x 1.000) Pssiv Geouwen 1.000 Eigen vermogen 400 Inventris 30 Lening UT 600 Voorrden 15 Shulden op korte termijn 55 Ks 10 Totl 1.055 Totl 1.055 In het eerste jr worden de volgende lsten en ten geregistreerd: Huurkosten: 15.000 Afshrijvingen: 15.000 (10.000 geouw, 5.000 inventris) Personeelskosten: 6.000 x 12 = 72.000 Oprengsten uit verhuur en verkoop: 50.000 (35.000 verkoop drnk) Rente leningen: 3.000 Oprengst mpuskrt: 150.000 Inkoop drnk e.d.: 30.000 Giften en sponsorgelden: 5.000 d e f Stel n de hnd vn het ovenstnde de resulttenrekening op in sontrovorm. Geef een lterntieve presenttie in stffelvorm en liht uw keuze vn de sleutelvriele toe. Beredeneer of, en zo j, in welk gevl de post rente leningen vn de SU-UT ook op de exploittierekening zou kunnen worden opgenomen. Verklr hoe ij de lsten vn de SU-UT zowel een post huurkosten ls een post fshrijvingen kn voorkomen. An welke voorwrde moet zijn voldn, wil het inkoopedrg voor drnk e.d. ls lsten op de resulttenrekening kunnen worden geoekt? Annemende dt lle shulden onvernderd lijven, heeft u dn voldoende informtie om de eindlns op te stellen? Zo j, stel die eindlns op. Zo nee, wrom niet? Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 9/68
Opgve 6 De gemeenten in het Reggedl heen gezmenlijk de soile werkplts Heuvelziht opgezet, wr mensen die op de reidsmrkt geen kns heen, produtieve reid verrihten. Deze reid estt eruit dt in opdrht vn hooldefriek Cooter, onons en hooldeletters worden versierd. De soile werkplts dient voor de gemeenten ten minste kostendekkend te zijn. Ter finniering vn de soile werkplts heen de gezmenlijke gemeenten een lening verstrekt vn 200.000,- met een looptijd vn 10 jr. Behoudens een susidie vn 90% vn de loonkosten die wordt verstrekt door het ministerie vn Soile Zken en Werkgelegenheid ontvngt de soile werkplts geen susidies. De lns vn Heuvelziht per 1 jnuri 2008 ziet er ls volgt uit: Ativ Blns 1-1-2008 Pssiv Geouwen 500.000 Eigen vermogen 53.000 Mhines 350.000 Hypotheek 500.000 Grondstoffen 75.000 Crediteuren 287.000 Voorrden eindprodut 25.000 Lening gemeentes 200.000 Deiteuren 63.000 Ks 27.000 Totl 1.040.000 Totl 1.040.000 In 2008 levert Heuvelziht voor 629.000,- hooldewerk f n Cooter. In de resulttenrekening vn Heuvelziht komen onder ndere de volgende posten voor: Bruto Personeelskosten 2.860.000 Huisvestingskosten 83.000 Grondstoffenverruik 167.000 Opleidingen 63.000 Interest 42.000 Verkoop Mhine 69.000 De verkohte mhine heeft een oekwrde vn 60.000,-. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 10/68
N floop vn het oekjr komt het hoofd vn de dministrtie vn Heuvelziht tot de volgende lnsopstelling: Ativ Blns 31-12-2008 Pssiv Geouwen 480.000 Eigen vermogen 75.000 Mhines 275.000 Hypotheek 475.000 Grondstoffen 62.000 Crediteuren 247.000 Voorrden eindprodut 43.000 Lening gemeentes 180.000 Deiteuren 78.000 Ks 39.000 Totl 977.000 Totl 977.000 d Bepl de omvng vn de fshrijvingen en motiveer uw ntwoord. Stel op sis vn het ovenstnde een resulttenrekening in sontrovorm op. Stel een exploittierekening in stffelvorm op (liht uw keuze voor de sleutelvriele toe). Voorrden kunnen op vershillende mnieren worden gewrdeerd. Geef voor de voorrden in de lns n hoe zij kunnen worden gewrdeerd. Liht toe voor welke optie u hier zou kiezen. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 11/68
Opgve 7 De dienst Burgerzken vn de gemeente Wrder dient de lns en resulttenrekening voor het oekjr 2006 op te stellen. Voor de ontrole vn de lns en resulttenrekening heeft de ontroller een lfetish overziht vn de sldi vn de grootoekrekeningen per 31 deemer 2006 lten opstellen. Hiermee kn worden ngegn of de door de omputer opgestelde lns en jrrekening orret zijn. De sldi zijn ls volgt: Grootoekrekening Bedrg Adviseurskosten 358.000 Afshrijvingen (inventris/omputers) 47.000 Af te drgen BTW 35.000 Algemene kosten 36.000 Bijdrge vn de Algemene Dienst 1.200.000 Computerpprtuur 175.000 Geouwen 1.625.000 Huisvestingslsten 138.000 Inventris 295.000 Ks 10.000 Lnglopende lening vn gemeente 1.500.000 Leges Rijewijzen 473.000 Leges Pspoorten 1.179.000 Nog te etlen rekeningen 25.000 Oprengst gedetheerd personeel 156.000 Personeelskosten 2.467.000 Rente Leningen 175.000 Shuld ij nk 250.000 Tegoed ij gemeentekssier 53.000 Vorderingen op derden 3.000 Stel de resulttenrekening per 31 deemer 2006 vn de dienst Burgerzken vn de gemeente Wrder op. Stel de lns per 31 deemer 2006 op. De egroting voor het oekjr 2007 gt uit vn een positief resultt vn 150.000. Bepl het te verwhten Eigen vermogen per 31 deemer 2007. d Bepl de rentiliteit vn het Eigen vermogen respetievelijk het Totle vermogen op 31 deemer 2006. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 12/68
Opgve 8 Bij de externe verzelfstndiging vn overheidsdiensten wordt veell een ruidssht meegegeven, elihmd in de kpitlgoederen die n de nieuwe orgnistie worden overgedrgen. Zo ook door de gemeenten X, Y en Z, die esluiten hun huisdrukkerijen in een gezmenlijk filitir edrijf onder te rengen. Met nme de gemeente X zl drij kostre drukpprtuur ter eshikking stellen. De omvng vn deze ruidssht wordt door de gemeente X overeenkomstig de oekwrde vn de pprtuur eijferd op 2 miljoen. Het edrg vn deze oekwrde is gelijk n de shuldrest vn de tienjrige nnuïteitenlening, wrmee de nshf vn de pprtuur vijf jr geleden is gefinnierd (nr verwhting kn de pprtuur ook nog vijf jr zonder mnkementen mee). De gemeente verlngt op sis vn die eijfering een finniële ompenstie vn hr prtners. Vrg Noem drie redenen wrom Y en Z tegen deze eijfering ezwr kunnen mken. Vn geheel ndere rd is de wrderingsprolemtiek vn de goodwill, die ij de overnme vn de prktijk vn medishe speilisten in rekening wordt gerht. Een gngre vuistregel drij is dt n de uittredende rts een edrg vn eenml de jromzet ls overnmesom wordt fgedrgen. Geef drie rgumenten wrom deze vuistregel de wrde vn de goodwill onvoldoende zou kunnen weerspiegelen. Geef voor elk rgument n of dt zl leiden tot (1) overshtting vn die wrde, (2) ondershtting vn die wrde, (3) over- of ondershtting, fhnkelijk vn de omstndigheden. Opgve 9 De Stihting voor Gesusidieerde Cursusontwikkeling heeft per 31 deemer 2005 de volgende lns opgesteld: Ativ Pssiv Vste Ativ 11.800 Kpitlverstrekking door susidiënten 12.000 Voorrden 1.300 Shulden korte termijn 4.000 Vorderingen 600 Terug te etlen susidies 6.150 Liquide middelen 9.450 22.150 22.150 Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 13/68
De resulttenrekening over 2005 vermeldt: Lsten Bten Personeelslsten 17.500 Oprengsten ursussen 750 Puisvestingskosten 2.800 Susidies Orgnistiekosten 2.300 sisedrg 18.800 Ativiteitenkosten 9.600 dditioneel 12.650 32.200 32.200 NB: De zogeheten dditionele susidies zijn in tegenstelling tot het sisedrg geonden n speifieke projeten (tiviteiten). d e Geef een verklring voor het feit dt de SGC in de resulttenrekening noh een winst noh een verlies verntwoordt. Vergelijk de indeling vn de lstenzijde vn de resulttenrekening met de groepering nr produtiemiddelen (reid en kpitl) in Bedrijfseonomie voor de olletieve setor. Welke ijzonderheid vlt u op? Welk ezwr kn die indeling met zih meerengen ij de oeking vn kosten in een op dezelfde wijze ingedeeld rekeningensysteem? Illustreer dit ezwr met een vooreeld. De lnspost voorrden estt lijkens een toelihting voornmelijk uit eigen pulities vn de SGC. Hoe kn de wrde vn deze voorrden ij de opstelling vn de lns worden vstgesteld? Bij met nme welke ndere lnspost zullen zih wrshijnlijk wrderingsprolemen voordoen en welke uitgngspunten kunnen ij de wrdering vn die post worden gehnteerd? Opgve 10 De gemeente Dingeskerke eshikt over een entrl inkoopureu dt een fzonderlijke dministrtie voert. De lns per 1 juni 2007 vermeldt de volgende posten en edrgen: Ativ (edrgen x 1.000) Pssiv Geouw/inventris 120 Gemeentelijk vermogen 140 Voorrden 45 Shulden op lnge termijn 30 Vorderingen 20 Shulden op korte termijn 25 Ks 10 195 195 Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 14/68
De niet-monetire tiv worden tegen nshfprijs (voor zover vn toepssing verminderd met de fshrijvingen) gewrdeerd. Voor de leveringen n ndere gemeentelijke fdelingen en diensten wordt 20% vn de inkoopprijs ls winstopslg in rekening gerht. Drvoor wordt een fzonderlijke rekening winstmrge ijgehouden. In de mnd juni vinden de volgende geeurtenissen plts: 1 De loonkosten edrgen 5.000; drvn werd de nettoloonsom d 3.000 per ks etld. 2 Er werd voor 10.000 op rekening ingekoht en voor 18.000 (eveneens op rekening) geleverd. 3 Een deel vn de geleverde goederen wordt door de fnemende dienst ondeugdelijk evonden en teruggestuurd; de verkoopwrde vn deze prtij is 1.200. Het inkoopureu zendt op zijn eurt de goederen terug nr de levernier. 4 De enige uitstnde lening wordt (vervroegd) fgelost, door verkoop vn een gedeelte vn het onroerend goed. Per sldo leveren deze trnsties 5.000 ksgeld op. De oekwrde vn het onroerend goed edroeg 40.000. Stel voor deze geeurtenissen journlposten op. Verriht de oekingen in het rekeningensysteem, sluit de rekeningen f en stel de (eind)lns per 30 juni 2007 en de resulttenrekening over juni 2007 op. Opgve 11 Een door een stihting geëxploiteerd zwemd in de gemeente Wterstd opent het jr 2006 met de volgende lns: D Blns per 1 jnuri 2006 C (edrgen x 1.000) Zwemd 5.000 Eigen vermogen 1.000 Ks/nk/giro 100 Lening vn de gemeente 4.100 5.100 5.100 In de loop vn 2006 vinden de volgende voor de oekhouding relevnte geeurtenissen plts: 1 An entreegelden wordt per ks 380.000 ontvngen. 2 De loonkosten edrgen over 2006 375.000; deze worden per giro voldn. 3 De fshrijvingen over 2006 edrgen 2% vn de oekwrde vn het zwemd n het egin vn het jr. 4 De gemeente rengt over de lening 10% rente in rekening, mr verstrekt de stihting een susidie voor hetzelfde edrg. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 15/68
Stel voor deze geeurtenissen journlposten op. Riht een rekeningensysteem voor het zwemd in en sluit de rekeningen drin per ultimo 2006 f. Stel vnuit het rekeningensysteem de lns en resulttenrekening op. Opgve 12 Begin 2007 heeft dhr. J. Mt een ursusentrum opgestrt. Het etreft hier een prtiulier inititief op non-profitsis. Werknemers kunnen korte ijsholingsursussen volgen om hun knsen innen hun edrijf te vergroten. Werkgevers etlen veell voor deze ursussen vn hun werknemers. Het gt om ursussen vn vier volledige dgen, wrij tevens vier lunhes en een ursusoek zijn inegrepen. Op 1 jnuri heeft het ursusentrum hr deuren geopend. Als strtkpitl eshikte Mt over 15.000 vn zijn sprgeld. Verder is hij een onderhndse lening ngegn voor 25.000 (6% rente). Hij heeft een hypotheire lening vn 180.000 (8% rente) en een gemeentelijke lening vn 40.000 (5% rente). Met deze gelden koht Mt een geouw voor 160.000, wrin hij vervolgens voor 50.000 extr investeerde om het geshikt voor geruik te mken. Verder heeft hij voor 20.000 n inventris ngeshft. Het eerste jr (1 jnuri 2007 t/m 31 deemer 2007) deed het ursusentrum de volgende uitgven: Slris heer Mt 50.000 Slrissen prttime doenten 125.000 Verzekering 7.000 GWE 3.000 Etenswren 12.000 Boeken 8.000 Rente 17.900 Onvoorzien 12.000 Totl 234.900 De prijs vn een ursus edrgt 500. In 2007 zijn er 400 ursisten geweest. Het ursusentrum ontving 175.000 n ursusgelden en hd dus nog 25.000 tegoed vn werkgevers. Vn de overheid ontving Mt een susidie vn 20.000. Eind 2007 shtte Mt zijn voorrden etenswren en ursusoeken op 1.500 respetievelijk 1.000. Verder stt nog 3.000 open n rekeningen vn de verzekering. Betlingen en ontvngsten worden per nk fgehndeld. Mt mg n het eind vn elk jr tot 20.000 rood stn. Vrg Stel de verlies- en winstrekening en de eindlns voor 2007 op voor het ursusentrum. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 16/68
Voor de toekomst verwht Mt het volgende: op sis vn het ntl voorinshrijvingen wordt het ntl ursisten voor 2008 gesht op 550. Wederom kn gerekend worden op een overheidssusidie vn 20.000. De slriskosten voor de prttime doenten zullen toenemen tot 150.000. De post etenswren zl stijgen tot 17.000 en de oeken zullen in 2008 12.000 gn kosten. De rentekosten edrgen opnieuw 17.900. De overige kosten lijven gelijk n die in het voorgnde jr. De voorrden n het eind vn 2008 worden gesht op 1.000 n oeken en 1.000 n etenswren. De rediteuren zullen nr shtting 5.000 edrgen. De deiteuren edrgen eind 2008 20.000. Stel een verlies- en winstrekening en de eindlns voor 2008 op. Geef gemotiveerd n wrom het ursusentrum l dn niet een levensvtre onderneming is. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 17/68
Opgven kostenlultie (deel II) Opgve 1 Rijkswterstt geruikt voor de nleg vn wterouwkundige werken zols sluizen, stuwen en kdemuren, veell gewpend eton. Gewpend eton estt uit etonmortel (ement, znd, grind en wter) en etonstl (gevlohten wpening). Per m³ eton is gemiddeld 100 kg etonstl nodig. An het egin vn de udgetperiode is er voor 20.000 m³ etonmortel in voorrd. Hiervn is 13.000 m³ ingekoht voor 130 per m³ en het restnt voor 140 per m³. De totle inkoop vn etonmortel wordt voor de komende udgetperiode gesht op 95.000 m³ voor een prijs vn 145 per m³. An het egin vn de udgetperiode is tevens 1.500 ton etonstl in voorrd. Hiervn is 1.200 ton ingekoht voor 1,90 per kilo en het restnt voor 2,25 per kilo. De totle inkoop vn etonstl wordt gesht op 10.500 ton voor 2,35 per kilo. De totle produtie vn wterouwkundige werken in de udgetperiode zl een omvng heen vn 110.000 m³. Vrg Bereken voor de udgetperiode de kostprijs vn de grondstoffen vn een m³ gewpend eton op sis vn het fifo-system en op sis vn het lifo-systeem. Opgve 2 Een instelling heeft egin jnuri een duurzm produtiemiddel (dpm) ngeshft. De levensduur vn het dpm edrgt vijf jr. Nr verwhting zl het dpm gedurende de eerste twee jren 75% vn de totl voort te rengen prestties leveren. De rijkssusidie n de instelling wordt de komende twee jr met 50% verminderd, ls gevolg vn ezuinigingen ij het Rijk. N deze twee jr zl de rijkssusidie nr verwhting weer tot het oorspronkelijke niveu worden opgetrokken. Hierdoor dreigt de komende twee jr een exploittietekort ij de instelling. Voorts eshikt de instelling over een voorrd grondstoffen. De prijzen vn deze grondstoffen op de inkoopmrkt vertonen een trendmtige stijging. Met etrekking tot de wrdering vn de voorrd grondstoffen twijfelt de ontroller vn de instelling tussen het lifo-systeem en het fifo-systeem. d e Welke fshrijvingsmethode is voor de instelling edrijfseonomish het este te rehtvrdigen? Welke fshrijvingsmethode is voor de instelling het meest verleidelijk? Welke vn de twee genoemde wrderingsstelsels leidt ij de instelling tot het hoogste resultt? Welke vn de twee genoemde wrderingsstelsels leidt tot het meest tuele lnseeld? Welke vn de twee genoemde wrderingsstelsels zou u de ontroller, met het oog op de ontinuïteit vn de instelling, willen dviseren? Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 18/68
Opgve 3 De nshfwrde vn een nieuw reinigingssysteem voor het gemeentehuis vn s-grvendm edrgt 200.000. De geruiksduur is 10 jr, wrn het systeem nog een wrde vertegenwoordigt vn 50.000. Vrg Bereken het fshrijvingsperentge en de fshrijvingen in jr 1, 2 en 3, indien wordt fgeshreven op sis vn een vst perentge vn de nshfwrde. An rente wordt 7% erekend. Vrg Bereken de rentekosten in jr 1, 2 en 3. Stel dt lleen ekend is dt de nshfwrde vn het systeem 200.000 edrgt en dt er wordt fgeshreven op sis vn 12% vn de oekwrde. Bereken de fshrijvingen in jr 1, 2 en 3. d Bereken de rentekosten. Indien op het systeem wordt fgeshreven op sis vn een vst perentge vn de nshfwrde, stt het systeem n 6 jr nog voor 110.000 in de oeken en wordt het geht nog 4 jr mee te gn. De verkoopwrde vn het systeem is ehter niet deze volledige 110.000, mr slehts 80.000. Nu vershijnt er een nieuw systeem op de mrkt, wrvn de levensduur wordt gesht op 4 jr en wrvn de prijs 150.000 edrgt. Het nieuwe systeem levert een espring n reidskosten vn 20.000 per jr op. Vrg e Moet het systeem worden vervngen? (Bij deze eslissing lten we de kosten vn het vermogenseslg uiten eshouwing.) Opgve 4 Het ministerie vn Finniën orgniseert jrlijks een ongres met ls onderwerp een tueel them, dit jr het them Puli Privte Prtnership. De voorgnde jren werd het ongres ezoht door zo n 400 personen. Het ongres genoot drij niet lleen de wrme elngstelling vn zo n 300 mtenren, mr ook vn zo n 100 mensen uit het edrijfsleven. Deze ntllen worden ook dit jr verwht. De mtenren heen kosteloos toegng, ij de deelnemers uit het edrijfsleven wordt een prijs vn 350 in rekening gerht. Kosten die n het ongres veronden zijn worden gevormd door de huur vn de ommodtie voor 2.000 en de vergoeding voor de sprekers vn 10.000. Verder edrgen de kosten vn de lunhes, diners en ndere onsumpties 150 per deelnemer. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 19/68
Vrg Bereken de kostprijs per deelnemer en het voorgeluleerde edrijfsresultt. Vnwege het feit dt het onderwerp zeer in de elngstelling stt zijn er 600 deelnemers geweest, wrvn 200 uit het edrijfsleven. De kosten vn de ommodtie leven ongewijzigd. De vergoeding voor de sprekers leek hoger dn verwht en edroeg 13.000. De kosten voor de lunhes, diners en ndere onsumpties vielen per persoon 10% hoger uit dn verwht. Vnwege het grote ntl voornmeldingen ws de prijs voor deelnemers uit het edrijfsleven verhoogd tot 400. Bereken het (ngeluleerde) edrijfsresultt en splits dit uit in een verkoop- en een produtieresultt. Bereken de vershillen per kostensoort (vershillen ij onstnte kosten en vershillen ij vriele kosten) en splits deze zo ver mogelijk uit. Opgve 5 De Universiteit Twente wil een eigen vervoersedrijf opstrten. Twee ussen zijn nodig voor deze onderneming. De fshrijvingskosten vn deze ussen, die een nshfwrde vn 150.000 per stuk heen, edrgen jrlijks 10% vn die nshfwrde. De huffeurs worden ingezet vi een studentenhuffeursedrijf. De loonkosten vn een huffeur die n dit edrijf etld moeten worden zijn 19 per uur. Per us zl er stndrd 10 uur per dg gereden gn worden. De onderhouds- en rndstofkosten edrgen 0,25 per fgelegde kilometer. Per uur wordt er 20 kilometer per us fgelegd. Vrg Bereken de kostprijs per kilometer en het jrlijkse udget. (Per jr wordt er op 250 dgen gereden.) De ussen lijken lnger mee te kunnen dn verwht, zodt de fshrijvingskosten worden vstgesteld op 8% vn de nshfwrde. De totle kosten edrgen 140.000. In de stndrdtijd wordt gemiddeld 22 kilometer per us fgelegd. De onderhouds- en rndstofkosten leken hterf 0,23 per kilometer te heen edrgen. Het slris vn de huffeurs is vernderd. d Splits het udgetresultt uit in fwijkingen t.o.v. de produtieomvng en fwijkingen t.o.v. de kostprijs. Bereken de totle vershillen per kostensoort. Splits de totle vershillen zo ver mogelijk uit. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 20/68
Opgve 6 Op de op- en fritten vn een utosnelweg rengt een nnemer op een dg een dwrsmrkering en figurtie vn thermoplstish mrkeringsmteril n. Hiertoe dient hij een truk, inl. verwrmingsketel te huren. De huur vn de truk edrgt 1.000,- per dg. Verder zijn er twee reiders nodig à 62,50 per uur. De thermoplst kost 3,- per kilogrm, terwijl voor 1 m² tien kilogrm nodig is. Op sis vn een hturige werkdg wordt de produtie op 250 m² gesht. Vrg Bereken de kostprijs per m² voor de uitvoerder voor die dg. N floop vn de dg lijkt dt de werkelijke produtie slehts 187,5 m² edrgt. Het huren vn de truk kostte 1.100,- terwijl voor de thermoplst 3,40 per kilogrm moest worden etld. De ngeluleerde loonsom ws gelijk n de voorgeluleerde. De nlultie wijst uit dt de totle kosten 8.475,- edrgen. 1 Splits het vershil tussen voor- en ngeluleerde kosten uit in fwijkingen ten opzihte vn de produtieomvng en fwijkingen ten opzihte vn de kostprijs. 2 Bepl de totle vershillen per kostensoort. 3 Bereken ezettingsvershillen en overige vershillen ij de onstnte kosten en prijs- en effiienyvershillen ij de vriele kosten. Opgve 7 De gemeente Berkeldm verstrekt op verzoek vn elngheenden vergunningen voor invlidenprkeerpltsen. De vergunning wordt verstrekt ndt door de GGD een positief medish dvies is fgegeven. Onderdeel vn de verstrekking vn de vergunning is het ter pltse nrengen vn wegmrkering en het pltsen vn een verkeersteken wruit lijkt dt sprke is vn een invlidenprkeerplts. Jrlijks worden 150 vn de 200 ingediende nvrgen gehonoreerd. De gemeente vrgt voor het verstrekken vn de toegekende vergunning een vergoeding vn 750,-. Op pltsen wr sprke is vn etld prkeren vervlt met het verstrekken vn een invlidenprkeerplts de etlpliht inzke etld prkeren. De gemeente derft hierdoor per toegewezen prkeerplts 1.500,-. Op jrsis worden twintig pltsen voor invlidenprkeren toegewezen wr tevens sprke is vn etld prkeren. De kosten voor ehndeling vn een nvrg ten ehoeve vn invlidenprkeren estn uit de volgende elementen: Werkzmheden vergunningverlenende mtenr: 3 uur à 65,- per uur; Pltsen wegmrkering en verkeersteken à 175,-; Advies GGD: vst trief vn 225,- per nvrg. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 21/68
Stel het egrotingsvoorstel voor de gemeenterd op, uitgesplitst nr lsten en ten. Bepl het sldo vn dit egrotingsvoorstel. Bepl de stndrdkostprijs per verstrekte vergunning. U ent lid vn de gemeenterd vn Berkeldm. Vorig jr heeft u een motie ingediend met het verzoek om per produt presttie-inditoren n de egroting toe te voegen. Welke presttie-inditoren zou u ij dit produt willen zien? Motiveer uw ntwoord. N floop vn het jr lijkt dt 230 nvrgen zijn ingediend, 80% vn de nvrgen is gehonoreerd en in 15 gevllen ws sprke vn toewijzing op een lotie voor etld prkeren. De kosten voor het pltsen vn wegmrkeringen en verkeerstekens edroegen in totl 33.120,-. Het uurloon is door npssing vn de o gestegen nr 67,50 per uur; de totle loonkosten edrgen 42.693,75. De derving vn inkomsten per prkeerplts is onvernderd. d e f Bepl het sldo n floop vn het jr. Splits het udgetresultt voor de lsten uit nr de speten kosteneheersing en kosteneffiiëntie. Bepl voor de loonkosten de prijs- en hoeveelheidsvershillen. Opgve 8 De plntsoenendienst vn Grsstd onderhoudt een rel vn 20 hetre n grsvelden, die s zomers eenml per mnd worden gemid. Drvoor is een motormier in geruik (kosten 1.200 per mnd), emnd door een groenmn, die geht wordt 160 uur per mnd werk te heen n het onderhoud (zijn uurloon wordt geluleerd op 50). Vrg Bepl de onderhoudskosten vn de grsvelden voor de mnd ugustus. N floop vn de mnd ugustus lijkt de groenmn zijn tk niet heleml geklrd te heen, mede omdt hij een dg ziek is geweest. Er is 16 hetre gemid, wrvoor 152 uur reid wordt verntwoord. Ondnks een verhoging vn het uurloon per 1 ugustus met 4% lijken de totle kosten ij de nlultie slehts 8.600 te heen edrgen. Vrg Verklr het vershil tussen voorlultie en relistie op sis vn een uitsplitsing vn: 1 de kostenvershillen door fwijkingen ten opzihte vn produtieomvng respetievelijk kostprijs; 2 de vershillen tussen de werkelijke kosten en de kosten vn de werkelijke produtie tegen kostprijs ij de vriele respetievelijk onstnte kosten; 3 de prijs- en effiienyvershillen ij de vriele kosten en de ezettings- en overige vershillen ij de onstnte. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 22/68
Opgve 9 Het Grondedrijf vn de gemeente Wverveen heeft voor de ontwikkeling vn een woningouwlotie 10 h (100.000 m²) lndouwgrond ngekoht vn oeren. De nkoopprijs vn de grond edroeg in totl 2.000.000,-. In een eerder stdium hd het grondedrijf 10 h in eigendom verkregen. Deze grond heeft een oekwrde (ij de nvng vn het projet) vn 1.750.000,-. Het Grondedrijf zl in eigen eheer de grond ouwrijp lten mken en verkopen n gegdigden. Het grondedrijf rmt dt voor het ouwrijp mken de volgende kosten moeten worden gemkt: Personeelskosten Grondedrijf (diretievoering et.) 9.000 uur à 185,-; Anleg wegen en rioleringen 33.250.000,-, wrij 5.000 m³ sflt à 875,- wordt geruikt; Anleg gs, liht, wter, teleommunitie-infrstrutuur 25.335.000,-. In totl zl, nr shtting vn het Grondedrijf, 80% vn de grond kunnen worden verkveld. De gemeenterd vn Wverveen stelt de egroting voor de woningouwlotie vst overeenkomstig het voorstel vn het Grondedrijf (met rente en elstingen hoeft in dit vrgstuk geen rekening te worden gehouden). Vrg Bereken de kostprijs per m² te verkopen grond. N floop vn het ontwikkelingsprojet wordt de lns opgemkt. De kosten wren ls volgt: De loonkosten edroegen in totl 1.998.750, ij een uurtrief vn 195,-; Anleg wegen en rioleringen 35.861.250,-, wrvn 4.902.500 voor 5.300 m³ sflt; Anleg gs, liht, wter, teleommunitie-infrstrutuur 24.790.000. d e Bereken de nlultorishe kostprijs per m² verkohte grond. Geef n of er sprke is vn udgetondershrijding dn wel udgetovershrijding en voor welk edrg er sprke is vn een vershil. Bereken de totle vershillen per kostensoort. Splits de totle vershillen zo ver mogelijk uit. Opgve 10 Een peloton vn het Korps Mriniers krijgt vn de Verenigde Nties opdrht om mijnen te ruimen in Cmodj. De omvng vn het geied dt de mriniers mijnvrij dienen te mken edrgt 25 km². De vste kosten vn deze opertie worden egroot op 10.000,-. Verder is er 5.000 liter diesel nodig voor de in te zetten voertuigen, à 1,- per liter. De klus zl worden geklrd door vijf mijnspeilisten die ieder 100 uur werkzm zullen zijn. Het trief voor een mijnspeilist edrgt 100,- per uur. Vrg Bereken de kostprijs per km² en het udget voor de opertie. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 23/68
Bij de nlultie lijkt het volgende: omdt een peloton vn een ndere krijgsmht niet is komen opdgen, heeft het Nederlndse peloton in totl 50 km² mijnvrij gemkt. De totle kosten vn deze opertie edroegen 100.000,-. De dieselprijs is met 10% gestegen, terwijl de uurprijs vn de speilisten met 9% is gestegen. De dieselkosten edroegen 8.250,- en de vste lsten weken niet f vn hetgeen ws voorgeluleerd. d Splits het udgetvershil uit in fwijkingen ten opzihte vn de produtieomvng en fwijkingen ten opzihte vn de kostprijs. Bereken de totle vershillen per kostensoort. Splits de totle vershillen per kostensoort zo ver mogelijk uit. Opgve 11 Een gemeentelijke fdeling Finnieel Beleid produeert eleidsdviezen ten ehoeve vn ouwprojeten die door de fdeling Pulieke Werken worden geïnitieerd. Voor de mnd pril verwht de fdeling 20 eleidsdviezen te produeren. Met etrekking tot deze eleidsdviezen wordt de fdeling ook geonsulteerd door de prtiuliere setor. Voor dviezen n de prtiuliere setor, welke dviezen ls nevenprodut zijn n te merken, verwht de fdeling in pril een netto-oprengst vn 200,- per dvies. Normliter edrgt het ntl prtiuliere dviezen de helft vn het ntl eleidsdviezen. Per jr edrgen de vste lsten vn de fdeling 48.000,. Er werken op de fdeling twee mtenren die nr verwhting in pril ieder 160 uur werken tegen een trief vn 80,-. Vrg Bereken de kostprijs per eleidsdvies n de fdeling Pulieke Werken in pril en het udget voor de mnd pril. Bij de nlultie over de mnd pril lijkt het volgende: de totle kosten edroegen 33.040,, terwijl de reidskosten 30.240,- edroegen. De fdeling heeft ten ehoeve vn de fdeling Pulieke Werken 24 eleidsdviezen geprodueerd. Er zijn slehts 8 prtiuliere dviezen uitgerht. Voorts heen de mtenren per 1 pril een loonsverhoging vn 5% gekregen. De vste lsten wijken niet f vn hetgeen is voorgelu1eerd. d Splits het udgetvershil uit in fwijkingen ten opzihte vn de produtieomvng en fwijkingen ten opzihte vn de kostprijs. Bereken de totle vershillen per kostensoort. Splits de totle vershillen per kostensoort zo ver mogelijk uit. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 24/68
Opgve 12 Met het oog op kostenespringen ij de politie worden de overhedkosten vn een regiokorps genlyseerd (dt wil zeggen: de kosten die niet onmiddellijk per opertionele eenheid zijn geregistreerd). In de finniële dministrtie vn het regiokorps worden de volgende kosten ls zodnig ngewezen: 1 kntine 2 dienstleiding 3 shietn 4 werkplts (onderhoud voertuigen) d e Welke kosten lten zih nr uw mening niet verijzonderen en wrom niet? Welke verijzonderingsmethode zou u in de overige gevllen hnteren? Welke verijzonderingsmethode ht u voor het regiokorps in geen gevl ruikr en wrom niet? Bij de verijzondering vn welke kosten zou u eerstverdeelde en doorelste kosten ondersheiden? Welke overhedkosten ontreken in de finniële dministrtie vn het regiokorps in elk gevl, hoe volledig de dministrtie ook moge zijn? Opgve 13 Een ursusentrum verzorgt sisursussen in de drie vkgeieden: mngement, eonomie en reht. Alle ursussen worden gegeven in groepen vn 25 ursisten. Voor 2008 verwht men de volgende ntllen ursisten en voorgeluleerde kosten. Cursisten Slriskosten Overige kosten Totle kosten Diret Mngement 750 250.000 35.000 285.000 Eonomie 600 125.000 35.000 160.000 Reht 450 50.000 50.000 100.000 Totl diret 1800 425.000 120.000 545.000 Indiret Administrtie 210.000 Onderhoud 180.000 36.000 216.000 Kosten vermogenselsting 10.000 Totl indiret 436.000 De dministrtiekosten estn uit het opmken en ijhouden vn een ursistenestnd en hngen dus smen met de ntllen ursisten. De onderhoudskosten estn uit een gedeelte slrissen en een gedeelte overige kosten. Zij hngen ehter volledig smen met de overige kosten vn de drie vershillende ursussen. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 25/68
De kosten vn het vermogenseslg tenslotte hngen smen met de totle kosten vn het ursusentrum. Vormen de indirete kosten nr uw mening smengevoegde of gemeenshppelijke goederen? Bereken, geruikmkend vn een enkelvoudige opslg, de kostprijzen vn de vershillende ursussen. Bereken, geruikmkend vn een meer verfijnde opslgmethode, de kostprijzen vn de vershillende ursussen. Liht uw keuze vn opslgen toe. Opgve 14 In de soile werkplts Areidsvreugd vn Bijstndsstd zijn 300 geestelijk en lihmelijk gehndipten tewerkgesteld in twee produtie-units voor de vervrdiging vn stoelen respetievelijk wsknijpers, die elk een ruimte vn 1.000 m² in eslg nemen. Honderd liht gehndipten zetten drij gezmenlijk jrlijks een kwrt miljoen stoelen in elkr, 200 zwr gehndipten doen hetzelfde met 25 miljoen wsknijpers (lle onderdelen worden pref ngeleverd). Om de produtie in goede nen te leiden is op elke tien gehndipten één opzihter ngesteld. Ook is voor de zwr gehndipten een vervoersvoorziening geregeld. Tenslotte zorgt een professionele ommeriële fdeling voor de verkoop vn eide produten (tegen een mrktprijs vn 30,- per stoel respetievelijk 0,03 per wsknijper). Voor 2008 wordt door de diretie vn Areidsvreugd de volgende kostenegroting opgesteld: Slrissen opzihters 1.200.000 verkoopstf 275.000 Mterilen stoelen 6.600.000 wsknijpers 360.000 Vervoerskosten 400.000 Voeding en edrijfskleding 300.000 Onderhoud en verwrming 500.000 Diretie en dministrtie 300.000 9.935.000 Op sis vn deze egroting wordt de gemeente gevrgd het exploittietekort door een nvullende susidie f te dekken. Vrg Noem twee kostenposten die in ovenstnde egroting opvllend fwezig zijn. Geef een nnemelijke verklring voor die fwezigheid. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 26/68
Bijstndsstd verklrt slehts voor de produtie vn de zwr gehndipten te willen ijspringen. Voor de liht gehndipten dient de werkplts zelf voor een kostendekkende exploittie zorg te drgen. Stel het door de gemeente te verlenen susidieedrg vst. Geef per kostenpost de enming vn de eventueel door u gehnteerde verijzonderingsmethode om het onder edoelde edrg te eplen. Angezien (ook) de stoelenprodutie niet kostendekkend is, zl de diretie drvoor ezuinigingsmtregelen moeten treffen. De direteur Soile Zken stelt voor het ntl opzihters voor de liht gehndipten te redueren tot 1:20 om het exploittietekort weg te werken. Vrg d Bergumenteer nmens de direteur Finniën op welke denkfout dit voorstel erust. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 27/68
Opgven prijsstelling (deel III) Opgve 1 Een gemeentelijke fdeling Pspoorten heeft de (direte) kosten vn de door hr fgegeven pspoorten eijferd op 55,- per stuk ij een gemiddelde verstrekking vn 1.000 stuks per mnd. De vriele kosten edrgen drij 50,- per stuk, voor de helft estnde uit de inkoopkosten vn de pspoortoekjes ij de Sttsdrukkerij en voor de helft uit de ehndelingskosten vn de pspoortnvrgen (de personeelskosten ij een gemiddelde ehndelingstijd vn 15 minuten per nvrg). Omdt n de fdeling jrlijks een edrg vn 60.000,- ls ijdrge in de dekking vn de overhedkosten vn de seretrie in rekening wordt gerht, wordt ij de (preies kostendekkende) triefstelling een opslg op de eijferde kosten per eenheid gelegd. Vrg Bepl de kostprijs (inl. opslg) voor de pspoortfgifte vn deze fdeling. In novemer wordt in vernd met de nderende wintersportvknties een uitzonderlijk groot ntl vn 2.000 pspoorten fgegeven. Dt levert wel een kwntumkorting vn 5% ij de Sttsdrukkerij op, mr door de noodzkelijke overwerkvergoedingen ligt het gemiddelde uurloon 10% oven het voorf erekende niveu. Per sldo resulteert in deze mnd door fwijkingen ij de inkoop- en personeelskosten een positief edrijfsresultt voor de fdeling vn 4.200,- (ij de overige kosten doen zih geen ijzonderheden voor, mr de totle ehndelingstijd lijkt 530 uur te heen edrgen). d Voor welk edrg is dit resultt toe te shrijven n fwijkingen vn het verkoopresultt, voor welk edrg n fwijkingen ij het produtieresultt? Splits het vershil ij het produtieresultt verder uit. Welke vershillen ij het verkoop- en/of produtieresultt zou u n het uitzonderlijke ntl fgegeven pspoorten toeshrijven? Bepl de invloed vn de verdueling vn de fzet op het edrijfsresultt. Opgve 2 De relssering vn Enshede werkt mee n een nieuw projet, wrin de mogelijkheid wordt geshpen stelselmtige dders een intensieve egeleiding te geven. In het projet zitten veertig stelselmtige dders, die worden verdeeld over twee trjeten. In het A-trjet zullen nr verwhting tien verdhten worden ondergerht, die extr egeleiding krijgen (vijf uur per persoon per week) in een ltste poging hen een nder levensptroon n te leren. De rest wordt in het B-trjet opgenomen, wrin de ndruk ligt op de opgelegde strf. Deze klnten vergen vn de relssering een hlf uur per persoon per week n egeleiding. Voor het A-trjet heeft de relssering een prte werkruimte gehuurd, die 500,- per week kost. Het huurontrt is in eerste nleg voor een hlf jr ngegn. De B-klnten worden egeleid in de Huizen vn Bewring. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 28/68
De Nederlndse Stihting Relssering wil de extr kosten vn het projet op zih nemen. Drij wordt uitgegn vn een uurloon vn de relsseringsmedewerkers vn 50,-. De susidie zl worden uitgekeerd in de vorm vn een in de voorlultie epld vst edrg per week per verdhte in elk vn eide trjeten. Vrg Bereken de susidieedrgen die de Stihting per verdhte in het A- en B-trjet zl gn etlen. N een mnd (vier weken) wordt er geëvlueerd en het lijkt dt er mr vijf verdhten in het A-trjet vn het projet lopen, die 8 uur egeleiding per persoon per week vergen. Ook de 35 B-klnten lijken méér egeleiding te heen gekregen: in plts vn een hlf uur een uur per persoon per week. Verder lijkt het uurloon vn de relsseringsmedewerkers 10% hoger uit te vllen. Bereken het edrijfsresultt dt de relssering in Enshede in deze periode over het projet heeft ehld. Welk vn eide trjeten is het minst kostendekkend geleken? Splits dt (over het minst kostendekkende trjet ehlde) resultt verder uit in ezettingsen overige vershillen op de onstnte kosten en prijs- en effiienyvershillen op de vriele. Opgve 3 Veel veeoeren in Nederlnd wisten zih n het eind vn de jren negentig met hun mestovershotten geen rd meer. In sommige regio s is gepoogd die overshotten weg te werken door de ouw vn mestverwerkingsfrieken, die door de oeren ngeleverde drijfmest omzetten in ls kunstmest te verkopen droge en reukloze mestkorrels. Voor een dergelijke friek werd voor het jr 1999 een voorlultie opgemkt. Verwht werd dt de oeren 80.000 ton drijfmest zouden nleveren (wrvoor zij ontrtueel ƒ 8,- per ton moesten etlen). Druit zou 10.000 ton mestkorrel kunnen worden gewonnen (proportioneel) met een verkoopwrde vn ƒ 205,- per ton. Het produtieproes houdt een droging vn de drijfmest in, wrvoor per ton drijfmest 300 kilowttuur (à ƒ 0,10 per kwh) n elektrishe energie is enodigd. Het fvlwter kn zonder kosten worden geloosd. De instllties zijn gedeeltelijk gefinnierd met een ijdrge à fonds perdu vn het ministerie vn Lndouw en voor het overige met een lnglopende lening, die jrlijks ƒ 240.000 kpitllsten met zih meerengt. Merk op dt hier tweeërlei interpretties n de te speifieren kostendrgers kunnen worden gegeven: (1) de mestkorrel, (2) de verwerkte drijfmest. Bij de tweede interprettie wordt de mestkorrel ls nevenprodut opgevt. Vrg Stel vnuit de tweede interprettie een kostprijslultie (per ton verwerkte drijfmest) op. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 29/68
Ahterf lijkt de fzet vn de mestkorrel in 1999 nogl tegen te vllen: de verwerving vn een mrktndeel voor deze nieuwe soort kunstmest verloopt lngzmer dn verwht. Er is 8.000 ton verkoht met een totle oprengst vn ƒ 1,4 miljoen. Ook ij de produtiekosten deden zih fwijkingen voor, onder meer omdt de werkelijke hoeveelheid vn het nevenprodut 2.000 ton groter is dn de voorgeluleerde. Het elektriiteitstrief steeg met 10% (ij een verruik vn 25 miljoen kwh) en de hoeveelheid ngeleverde drijfmest edroeg 100.000 ton. De werkelijke onstnte kosten wren gelijk n de voorgeluleerde. Bepl het werkelijke edrijfsresultt (wrdeer voorrden nevenprodut drij tegen de gereliseerde verkoopprijs). Voer voor dit edrijfsresultt een vershillennlyse ten opzihte vn de voorlultie uit. Opgve 4 De gemeente Westerlee wil ter estrijding vn de file- en prkeerprolemen innen hr grenzen de prkeertrieven verviervoudigen. Automoilisten wordt de mogelijkheid geoden om vnf vier nieuw n te leggen trnsferi n de uitvlswegen vn de gemeente met openr vervoer of witte fiets nr de innenstd te gn. Prkeren op de trnsferi is kosteloos, geruik mken vn het openr vervoer moet per persoon 1,- voor een retourrit kosten. Uit de offerte vn het regionle openr vervoeredrijf De Verinding lijkt dt ij de inzet vn 12 ussen, gedurende 10 uur per (winkel)dg de vriele kosten 0,25 per persoon per retourrit zijn en dt de onstnte kosten 825.000,- per jr edrgen. De gemeente spreekt met De Verinding f het exploittietekort op sis vn de hieroven genoemde trieven en edrgen te finnieren, wrij het prijsrisio ij De Verinding ligt. Bepl het rek-evenpunt in ntllen vervoerde personen. Wt is de hoogte vn de ftuur die de gemeente Westerlee n De Verinding moet etlen wnneer op het eind vn het eerste jr 200.000 mensen vn de usdienst geruik heen gemkt? Als gevolg vn prijsontwikkelingen worden in het volgende jr de door de gemeente te vergoeden vriele kosten door De Verinding verhoogd nr 0,30 per persoon per retourrit. In de gemeenterd wordt esloten om, gelet op deze prijsverhoging, het trief voor een retourrit te verhogen nr 1,50 per persoon. De verwhting is dt de kostendekkingsgrd vn het usvervoer toeneemt. Bovendien is de verwhting dt grotere groepen stdsezoekers dn geruik zullen mken vn de slehts mtig enutte witte fietsen, zodt er geen gevolgen zullen zijn voor het volume vn het utoverkeer in de innenstd. d Bepl ij welke ntllen reizigers de gemeente in het nieuwe jr dezelfde exploittieijdrge n De Verinding moet etlen ls in het eerste jr vn de usdienst. Bepl het exploittieresultt vn De Verinding wnneer in het tweede jr 250.000 mensen worden vervoerd en de werkelijke vriele kosten 0,33 per persoon per retourrit zijn. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 30/68
Opgve 5 Het uurthuis Sofitel, dt hr ommodtie kosteloos ter eshikking heeft gekregen, wordt geht zih te edruipen met een sissusidie vn 66.000 door vn de deelnemers n de georgniseerde tiviteiten een (verplihte) eigen ijdrge vn 2,50 per dgdeel (ls tiviteiteneenheid) te verlngen. De dministrtie eijfert de totle kosten ij een ezetting vn 270 dgdelen op 67.000. De tiviteiten worden zo geplnd dt gemiddeld steeds tien personen per dgdeel n de tiviteiten deelnemen. Op sis drvn konden in het fgelopen jr door een tegenvllende inshrijving slehts voor 210 dgdelen tiviteiten worden verzorgd (totle kosten 61.000). De dministrteur wil preies kostendekkend uitkomen, omdt een verlies niet wordt ijgepst en een winst n de susidiënt moet worden fgedrgen. Vrg Hoe kn de dministrteur, gegeven het vigerende susidiestelsel, zijn oogmerk reliseren? Opgve 6 Het streekvervoer (per us) is een notoir onrendele edrijfstk, die zih slehts met forse overheidssusidies overeind kn houden. De oprengstprijzen (in deze opgve eenvoudig gelijk te stellen n een trief per reizigerskilometer) dekken ongeveer een kwrt vn de exploittiekosten. d Illustreer grfish hoe de werkelijke exploittie ij het streekvervoer zih verhoudt tot het rek-evenpunt. Noh de overheid, noh het streekvervoer zelf zien mogelijkheden om de exploittietekorten door prijsverhoging of -verlging te verminderen. Shets in uw figuur een totle oprengstenurve die met dit gegeven orrespondeert. Aht u het theoretish mogelijk dt de geldende prijs in uw grfishe weergve n de mrginlekostenregel voldoet? Welke vn de twee ondersheiden mtshppelijk-eonomish effiiënte verliessituties zou in prinipe op het streekvervoer vn toepssing kunnen zijn? Opgve 7 Zendgemhtigden etlen de overheid een edrg voor een zendfrequentie. De totle kosten (TK) vn deze zendgemhtigden estn uit een ndeel onstnte en een ndeel vriele kosten, die proportioneel vriëren met het ntl onsumenten. De vrgurve kent een lineir verloop. Geef het verloop vn de TO- en TK-urven grfish weer. Geef in deze grfiek n hoe een nr mximle winst strevende ondernemer tot prijsstelling komt. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 31/68
Door de onlngs drstish gestegen prijzen voor de zendfrequenties komen de zendgemhtigden in opstnd. Zij eweren dt de onsument de dupe zl worden vn deze hogere prijsstelling en vrgen de overheid deze onsumenten te eshermen. d e Weerleg dit rgument. Formuleer die weerlegging in termen vn het verloop vn MO en MK. Wt is het werkelijke rgument vn de zendgemhtigden om zih zo op te winden? Opgve 8 Het voormlige Ntionl Commndo (NATCO) verzorgde onder meer het onderhoud n de voertuigen vn de lndmht. Nr lgemeen esef zouden de onderhoudskosten lger kunnen uitvllen, ls ook de luhtmht en mrine hun onderhoud ij het NATCO zouden onderrengen. Met de komst vn het Commndo Diensten Centr (CDC) lijkt die situtie in de nije toekomst ook te worden gereliseerd. Shets het verloop vn de gemiddelde en mrginle onderhoudskosten in reltie tot de vrg vn de lndmht in de volgende figuur: gemiddelde resp. mrginle kosten ntl te onderhouden voertuigen d Geef in de figuur de mtshppelijk-eonomish effiiënte produtieomvng ij die vrg weer. Geef tevens het verlies n dt NATCO drij lijdt ls het ij de prijsstelling de mrginlekostenregel hnteert. In het zogeheten Vereterd Eonomish Beheer, dt in 1998 in de gehele defensieorgnistie zou zijn ingevoerd, werd de doorerekening vn de integrle kosten voorgeshreven. Shets de onsequenties drvn voor de omvng vn het NATCO-onderhoud ten ehoeve vn de lndmht. Uitreiding vn het NATCO-onderhoud tot de ndere krijgsmhtdelen ergt wel het gevr in zih dt innen de defensieorgnistie één monopolistishe nieder ontstt, die zih ook dienovereenkomstig gt gedrgen. Shets de gevolgen drvn voor de omvng en prijs vn de onderhoudsprodutie. Werkoek ij Bedrijfseonomie voor de olletieve setor 32/68