Interdepartementale Management Leergang

Zij gingen u voor Mr. J.J.G. (Anneke) Bovens Mr. J.J.G. (Anneke) Bovens, secretaris-directeur Adviesraad voor Wetenschap Technologie en Innovatie De IML is een hub van kennis, mensen en organisaties. Dankzij ervaren bestuurders, wetenschappers en dwarsdenkers herbeleefden we onze studies, maar met de wijsheid en relativering die we in de praktijk hebben opgebouwd. Tijdens de opleiding zie je mensen en organisaties in hun goede en kwetsbare momenten. Dat is heel leerzaam. Mr. C.A. (Charlotte) Grezel, plaatsvervangend directeur Sanctietoepassing en Jeugd bij het Ministerie van V&J Dankzij de Interdepartementale Management Leergang stapte ik uit mijn comfortzone en heb ik kunnen toegroeien naar een authentieke stijl. Dat heeft de effectiviteit van mijn handelen vergroot. Mr. C.A. (Charlotte) Grezel Mr. J.J.F. (Friso) Versluijs, directeur van de directie Juridische Zaken bij het Ministerie van Defensie Vanuit mijn juridische achtergrond had ik minder kennis van bestuurskundige vraagstukken. Dankzij de IML is mijn blik enorm verbreed. In mijn dagelijks werk zoek ik nu steeds verbinding met andere disciplines en belanghebbenden. Mr. J.J.F. (Friso) Versluijs Drs. J.K. (Jasper) Wesseling Drs. J.K. (Jasper) Wesseling, plaatsvervangend directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie, tevens directeur Innovatie en Kennis bij het Ministerie van EZ De IML opent nieuwe vensters. Ik heb kennis gemaakt met belangwekkende wetenschappelijke inzichten die ik zonder de opleiding niet snel zou hebben opgepikt. En ik heb ervaringen en praktijken binnen andere departementen leren kennen, waarvan ik anders niet snel zou hebben geweten. Mr. M. (Iep) Visser Mr. M. (Iep) Visser, directeur dienst Justis Ik vond het om verschillende redenen een zeer inspirerende opleiding. Door de leerstof die mij echt nieuwe inzichten opleverde. En door de brede praktijkkennis die ik opdeed, mede dankzij de diversiteit binnen de deelnemersgroep. En dat docenten hun best doen om je uit je normale denkpatronen te halen, zeg maar gerust om je te ontregelen.

Voorwoord De Interdepartementale Management Leergang (IML) is sinds 1996 een toonaangevende opleiding voor leidinggevende ambtenaren in de Rijksdienst. Het SG-Overleg is opdrachtgever van de opleiding, NSOB en Berenschot zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het curriculum. De NSOB verzorgt hoogwaardige en uitdagende opleidingen voor het topsegment van het openbaar bestuur en de publieke sector. Excellente professionals, met een scherpe kijk op de maatschappelijke dynamiek, zijn voor publieke organisaties immers onontbeerlijk om succesvol te zijn. Berenschot is al bijna tachtig jaar een gerenommeerde adviespartner van de overheid, met kennisoverdracht en ervaringsuitwisseling hoog in het vaandel. Verbreding van kennis, verdieping van inzichten en de verbinding met de buitenwereld staan centraal in de IML. Beleids- en uitvoeringsprofessionals ontmoeten elkaar in een intensief programma, dat in meerdere modulen verbanden legt tussen persoonlijke effectiviteit, theorie en reflectie. Door buiten de kaders te treden van het eigen werkdomein leidt de IML professionals op die hun eigen wereld beter doorgronden en deze daardoor beter soms zelfbewuster, soms bescheidener kunnen vormgeven. Daarin worden ze begeleid door docenten uit wetenschap en praktijk, die behoren tot de top van wat Nederland te bieden heeft. De kruisbestuiving tussen theorie en praktijk en tussen beleid en uitvoering, het hoogwaardige curriculum en de inzet van topwetenschappers en practitioners maken de IML tot een opleiding die geen enkele leidinggevende in de Rijksdienst mag missen. Prof. dr. P.H.A. (Paul) Frissen, decaan Drs. L. (Ludy) Geut, co-decaan

Interdepartementale Management Leergang De Interdepartementale Management Leergang (IML) is een circa vijftien maanden durende deeltijdopleiding voor (aanstaande) leidinggevenden die werkzaam zijn bij de Rijksoverheid. De departementen zelf gaven opdracht tot ontwikkeling van de IML, vanuit de behoefte aan verdieping en reflectie voor ambtenaren in hogere functies. De dynamische omgeving, zowel bestuurlijk als maatschappelijk, vraagt om een Rijksdienst die in staat is zich voortdurend te situeren in die dynamiek. Dat stelt hoge eisen aan leidinggevenden. Afstand kunnen nemen van de waan van de dag; het vermogen om bruggen te bouwen tussen verschillende beleidsdomeinen, beleid en uitvoering, overheid en samenleving; een scherp gevoel voor de eigen professionaliteit versus de bestuurlijke realiteit het zijn bij uitstek de bekwaamheden waaraan de Rijksdienst behoefte heeft. De IML is een verrijkend en uitdagend programma voor leidinggevenden vanaf schaal 14, die werkzaam zijn bij de departementen en hun uitvoeringsorganisaties. De leergang biedt deelnemers zowel theoretisch, praktisch als persoonlijk repertoires om in de complexiteit van hun organisaties en hun omgeving leiderschap te ontwikkelen, voorbij de managementvaardigheden. Op deze manier vormt de IML een onmisbare bron van kennis, vaardigheden, ervaring en ideeën. Dankzij de IML kan ik oplossingsgerichter werken Karin Hobbelen, directeur Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Managementervaring had ik al. Voor mij heeft de IML vooral op bestuurlijk terrein nieuwe dingen gebracht. De inkijk die de IML biedt, vind ik uniek. Dg s en sg s maken tijd om uitgebreid met je in gesprek te gaan over een inhoudelijk maatschappelijk thema. Je ervaart dat iedere positie haar eigen dynamiek kent. En dat er veel meer wicked problems zijn dan je van te voren zou denken. Heel interessant en leuk vond ik de eindopdracht: een onderzoek naar de betaalbaarheid van het pensioenstelsel. Een onderwerp waarvan ik daarvoor niet veel wist. Maar door samen te werken met professionals vanuit verschillende disciplines kom je heel ver. We hebben onze bevindingen uiteindelijk op het podium gepresenteerd. Dat we er met de eerste plaats vandoor gingen, vond ik echt een kroon op ons werk. In mijn huidige baan merk ik dat ik gemakkelijker schakel tussen verschillende departementen. Mede dankzij de IML zoek ik sneller contact met deskundigen van elders. Die verbreding draagt ertoe bij dat ik oplossingsgerichter kan werken. Bovendien heb ik aan de IML een interdepartementaal netwerk overgehouden.

De opleiding De Interdepartementale Management Leergang bestaat uit vijf samenhangende modulen, over een periode van circa vijftien maanden. Elke module bestaat uit drie delen: praktijk en persoonlijke effectiviteit, theorie en reflectie. Overheid en Samenleving De eerste module verkent de grenzen van het publieke domein. Hoe ontwikkelt zich de verhouding tussen samenleving en overheid en tussen markt en overheid? En welke patronen in overheidshandelen tekenen zich in dit perspectief af? De module is tevens bedoeld om honger op te wekken naar de verdieping en kennisontwikkeling in de volgende vier modulen. Nederland voor Europa, Europa voor Nederland De tweede module gaat in op de Europese ontwikkeling en de betekenis daarvan voor het Nederlandse openbaar bestuur. De internationalisering van de samenleving en de opkomst van Europese instituties hebben verstrekkende gevolgen. Wat betekenen ze voor het nationale bestuur en de nationale beleidsruimte? En welke rol kan Nederland internationaal spelen? Organiseren, veranderen en leidinggeven in de publieke sector De derde module verbindt de praktijk van de deelnemers met veranderkundige theorie. Welke veranderingen en vernieuwingen voltrekken zich in het openbaar bestuur? Hoe kunnen leidinggevenden deze veranderingen mede richting geven? Begrippen en instrumenten uit de veranderkunde worden in kaart gebracht. Deelnemers brengen de eigen aanpak in en ordenen en analyseren de daaruit voortvloeiende interventies. Doel is een actieve en reflectieve houding te ontwikkelen om zo tot vernieuwende oplossingen te komen voor bestaande organisatievraagstukken. Bewuster omgaan met dilemma s en positiekeuzen Prof. mr. dr. S. (Stavros) Zouridis, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg Werken met politieke bestuurders geeft managementposities bij de overheid een bijzondere spanning. Deze wordt veroorzaakt door de combinatie van deels overlappende verantwoordelijkheden bestuur en management van een departement én sterk uiteenlopende oriëntaties de een primair gericht op de ambtelijke organisatie en het veld, de ander op de politieke arena en het grote publiek. Soms leidt deze combinatie tot geoliede samenwerking, maar met enige regelmaat zitten ambtelijk managers en politiek bestuurders elkaar stevig in de weg. De professionele gereedschapskist van de ambtelijk manager bevat daarom repertoires die deze in staat stellen effectief met politiek om te gaan. Bewust omgaan met de dilemma s in het werken met politiek en de voorhanden ambtelijke positiekeuzen, inzicht in bestuursstijlen en een gepaste rolkeuze kunnen soms voorkomen dat politiekambtelijke betrekkingen uit de bocht vliegen en dat verstrikking optreedt in complexe besluitvormingsprocessen.

Politieke leiding en ambtelijke organisatie De vierde module stelt de voor velen moeilijkste, maar tegelijkertijd spannendste dimensie van de ambtelijke professionaliteit centraal: het werken met bestuur en politiek. Welke ontwikkelingen doen zich voor in de relatie tussen politieke leiding en ambtelijke organisatie? De dunne lijnen tussen dienstbaarheid en eigen ambtelijke verantwoordelijkheid, tussen bestuurlijke voorkeuren en professionele wensen, tussen wat de minister wil en wat de minister moet weten, zijn uiterst subtiel. Deelnemers krijgen gereedschap aangereikt om bewuster met hun politiek-bestuurlijke intuïtie om te gaan. Bestuurlijke transformatie De vijfde module focust op de vraag welke transformaties zowel beleidsinhoudelijk als bestuurlijk en organisatorisch zich in de context van het openbaar bestuur voltrekken. Wat is de concrete doorwerking daarvan? En hoe valt die doorwerking te bevorderen. Deze module benut kenniselementen die in voorgaande modules zijn aangereikt en zoekt nadrukkelijk de actualiteit op in het debat over de toekomst van het openbaar bestuur. Eindopdracht De leergroepen werken alle aan een gelijkluidende opdracht die leidt tot een eindrapport. Het onderwerp wordt aangedragen door het overleg van secretarissen-generaal. Afsluiting De IML wordt afgesloten met een slotmiddag waarop de leergroepen de resultaten van hun eindopdracht presenteren en verdedigen. Er volgt een discussie in aanwezigheid van leden van het curatorium, de opdrachtgevers, kerndocenten, leercoaches, programmaleiding, werkgevers (leidinggevenden), mentoren, (oud)deelnemers aan de IML en andere belangstellenden. Degenen die de leergang met succes hebben doorlopen, krijgen een certificaat uitgereikt. Een ijzersterk merk Drs. S.M. (Simone) Roos, directeur-generaal ministerie van BZK Door mijn toenmalige werkgever werd ik in 2002 uitverkoren om de IML te doen. Men zag doorgroeimogelijkheden en vond het belangrijk dat ik mijn kennis verder zou verbreden en verdiepen. Dankzij mijn juridisch-bestuurskundige achtergrond werd het in theoretisch opzicht geen totale ontgroening, maar wel een openbaring. Ik vond het heel bijzonder om bepakt met vijftien jaar werkervaring opnieuw te worden ondergedompeld in de bestuurs-, de organisatie- en de veranderkunde. Ik heb zoveel bijgeleerd. Ontzettend goed is de combinatie van beleids- en uitvoeringsprofessionals. Die diversiteit schuurt soms, maar juist dat levert je inzichten op die van grote waarde zijn voor je verdere loopbaan. Nu zit ik als alumna in het curatorium van de IML. Meest opvallend vind ik dat de IML zo n ijzersterk en stabiel merk is. Ondanks dat de opleiding meebeweegt met de nieuwste inzichten, blijft de boodschap richting deelnemers dezelfde: stap uit je dagelijkse werkelijkheid, bekijk de dingen van verschillende kanten, reflecteer, wees kritisch.

Exclusiviteit In de NSOB werken vooraanstaande wetenschappers van zes universiteiten samen om aan professionals in het openbaar bestuur en de publieke sector state-of-the-art opleidingen te bieden. Daarnaast nemen practitioners van naam en faam deel aan de programma s. Aan de IML dragen onder meer de volgende docenten, gastdocenten en leercoaches bij: Prof. dr. J.J. (Jaap) Boonstra, hoogleraar Universiteit van Amsterdam en Esade Business School in Barcelona Prof. dr. P.H.A. (Paul) Frissen, hoogleraar Universiteit van Tilburg, decaan NSOB Drs. L. (Ludy) Geut, oud lid van de directie van Berenschot, Co-decaan NSOB Prof. dr. P. (Paul) t Hart, hoogleraar Universiteit van Utrecht Prof. dr.mr. J.P. (Hans) Hoogeveen MPA, Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de VN Organisatie voor Voedsel en Landbouw in Rome Prof. dr. M.J.W. (Mark) van Twist, hoogleraar Erasmus Universiteit Rotterdam, decaan NSOB Prof. dr. R.J. (Roel) in t Veld, hoogleraar Universiteit van Tilburg Prof. mr. dr. S. (Stavros) Zouridis, hoogleraar Universiteit van Tilburg Dr. M.M. (Myrte) Ferwerda, leercoach vanuit Berenschot Drs. M. (Marieke) Gersdorf-van den Berg MMC, leercoach vanuit Berenschot Dr. B. (Bart) de Vries, leercoach vanuit Berenschot Samenstelling curatorium IML (januari 2017): De heer mr. J.A. (Jan) van den Bos, Inspecteur generaal bij de Inspectie Leefomgeving & Transport De heer drs. A.B.C. (Bram) de Klerck, Directeur-generaal ABD bij het Ministerie van BZK Mevrouw drs. L. (Loes) Mulder, Secretaris-generaal bij het Ministerie van SZW De heer drs. S. (Siebe) Riedstra, Secretaris-generaal bij het Ministerie van V&J Mevrouw drs. S.M. (Simone) Roos, Directeur-generaal Overheidsorganisatie bij het Ministerie van BZK Wij vergroten het ongemak Siebe Riedstra, secretaris generaal ministerie van Veiligheid en Justitie Het curatorium, waar ik lid van ben, bewaakt de kwaliteit en adviseert daarover. Deelnemers laten per docent weten wat ze vinden van zijn/haar kennis, inzet, aanpak en begeleiding. Vervolgens rapporteren we daar strikt over. Daarnaast reikt het curatorium thema s aan of keurt ze goed. En de leden zijn tegelijkertijd opdrachtgever. Daardoor zie ik cursisten dus frequent. Ik zie (slot) presentaties, tussenpresentaties en de uitwerkingen van opdrachten. De belangrijkste rol van het curatorium is het vergroten van het ongemak. We willen niet dat deelnemers de veilige weg kiezen. Ze moeten lef tonen. In hun aanpak, in de keuze van hun onderwerp en in de uitwerking. We halen mensen maximaal uit hun comfortzone. Ik laat hen bij mij oefenen voor een presentatie en dan zeg ik unverfroren wat ik ervan vind. Dat werkt. Niet voor niets zijn deelnemers zeer tevreden over de opleiding. Stop mensen van beleid, uitvoering en toezicht vanuit verschillende departementen bij elkaar en er ontstaat iets moois. Voor mij persoonlijk is dat ook heel leuk. Ik raak bekend met terreinen die ook voor mij nieuw zijn. En ik zie mensen voorbij komen waarvan ik denk: dat talent moet ik goed in de gaten houden.

NSOB Lange Voorhout 17 2514 EB Den Haag t (070) 30 24 910 f (070) 30 24 911 e info@nsob.nl w www.nsob.nl Berenschot Europalaan 40 3526 KS Utrecht t (030) 29 16 916 f (030) 29 47 090 w www.berenschot.nl Tekst en realisatie Public Creation, Baarn Fotografie Gerhard van Roon, Den Haag Ontwerp Simons en Boom, Arnhem Maart 2017