1 Profielproduct-2- -Verantwoording- Naamauteurs) F.J.Kuiper Vakgebied Aardrijkskunde Onderwerp HetzichtbaarmakenvanhethogereordedenkenindevwoC bovenbouwbijhetvakaardrijkskunde. Opleiding InterfacultaireLerarenopleidingen,UniversiteitvanAmsterdam Doelgroep vwoklas4t/m6 Sleuteltermen vwo,hogereordedenken,aardrijkskunde,bovenbouw Bibliografische referentie Kuiper,F.J.2015).Het$hogereordedenken$op$het$vwo$ $een$ onderzoek$in$de$bovenbouw$van$de$osb.$amsterdam: InterfacultaireLerarenopleidingenUvA Studentnummer 10908803$ Begeleider MirellaMiddelkoop:UniversiteitvanAmsterdam ILO JoséVoorn:onderzoeksdocentopdeOpenSchoolgemeenschap Bijlmer.Zijkanmijhetbestbegeleidenomdatzeveelervaring heeftmetdoenenbegeleidenvanonderzoek.tevensheeftze toegangtotbenodigdeinformatieenpersonen. Opdrachtgever JoséVoornonderzoeksdocentOSB) Datum v1.0)10c1c2016
1. Inleiding Inschooljaar2014C2015jaarwasereenlaagslagingspercentageeneenhogeuitstroomvanvwoC leerlingenopdeopenschoolgemeenschapbijlmerosb).deschoolleidingeneenaantaldocenten proberendezeontwikkelingeninverbandtebrengenmeteenaantalmogelijkeoorzakenwaaronder datdevwocleerlingennietvoldoendewordengetraindinhet hogereordedenken.interne discussiesoverhetverbandtussenhogereordedenkenenhetslagingspercentageworden bemoeilijktdoorgebrekaaninzichtinhetaanbodvanhethogereordedenkenvoorvwocleerlingen. Ditprofielproducttrachthelderheidteverschaffenoverdematewaarinhogereordedenkenopdit momentaanbodkomtinhetonderwijsopdeosb.dehoofdvraagluidt: In$hoeverre$is$er$op$de$Open$Schoolgemeenschap$Bijlmer$een$aanbod$van$het$ hogereordedenken $in$de$ les,$huiswerkopgaven,$toetsen$en$eindexamens$voor$vwocleerlingen$in$de$bovenbouw$voor$het$vak$ aardrijkskunde?$en$hoe$worden$de$hogereordevragen$uit$deze$toetsen$gescoord$door$de$vwoc leerlingen?$ Deuitkomstenvanditonderzoekzijnverwerktineenproductwaarmeedeopdrachtgeveroverzicht krijgtvaninhoeverreereenaanbodvanhethogereordedenkenisopdeosb.ditisgebeurdinde vormvaneenrapportageeneenpresentatieoverdebevindingen. 2. Onderzoeksmethoden Naoriënterendegesprekkenmetdedeelschoolleider,onderzoeksdocentenenkeledocenteniseen verkennendliteratuuronderzoekuitgevoerd.ditheefttotdevolgendedeelvragengeleid: $ 1. Hoe$scoren$de$vwoCleerlingen$uit$de$bovenbouw$van$de$OSB$op$de$hogereordevragen$uit$de$toetsen$en$ het$eindexamen$aardrijkskunde?$$ 2. Welk$aanbod$hogereordevragen$zit$er$in$het$huiswerkopgaven$en$de$toetsen$van$aardrijkskunde$voor$ vwocleerlingen$in$de$bovenbouw$van$de$osb?$ 3. Wat$verstaan$docenten$aardrijkskunde$van$de$OSB$onder$ hogereordedenken $specifiek$voor$vwoc leerlingen$in$de$bovenbouw?$ 4. Welke$werkvormen$die$leiden$tot$het$ hogereordedenken $gebruiken$docenten$aardrijkskunde$in$de$les?$ 2
Onderzoekstechnieken$ Omdeonderzoeksvraagendedeelvragentekunnenbeantwoordenisgebruikgemaaktvantwee onderzoekstechnieken:documentanalysedeelvragen1en2)eninterviewsdeelvragen3en4).$ Omantwoordtekrijgenopdedeelvragenéénentweeisgeanalyseerdwathetaanbod hogereordevragenindetoetsenisenhoedeleerlingenhieropscoren.bijhetscorenisgekekennaar detoegekendepuntenpervraagafgezettegenhetmaximumaantalteverdienenpuntenpervraag ziebijlage1).hieruitkomtdezogenaamdeleerlingcscorevoort. AlsnelnadeuitvoeringvanditonderzoekbleekdatvolgensdenieuwetaxonomievanBloom Anderson,Krathwohl,2001)indetoetsenbijnageenhogereordevragenwordengesteld. VervolgensisdescopevanhetonderzoekverbreednaardedrielagereordeCniveaus. Erisgekozenomperleerjaartelkensdeopgaven$en$toetsenvandeeerstetoetsperiodemeete nemenindeinventarisatie.devolgendedocumentenzijngeanalyseerdenonderlingvergeleken: Schema'1' 1. opgavenregulieretoetssysteemaarde,hoofdstuk1,4vwonovember2015) 2. opgavense2,5vwooktober2015) 3. opgavense4,hoofdstuk3,6vwooktober2015) 4. opgavencevwoak2015,6vwomei2015),cito2015 5. scoringvanleerlingenperopgaveleerlingiscore):regulieretoetssysteemaardedegeoi ThiemeMeulenhoff),Hoofdstuk1,4vwonovember2015) 6. scoringvanleerlingenperopgaveleerlingiscore):se2,5vwooktober2015) 7. scoringvanleerlingenperopgaveleerlingiscore):se4,6vwooktober2015) 8. scoringvanleerlingenperopgaveleerlingiscore):cevwoak2015,6vwomei2015) 9. huiswerkopgavenhoofdstuk1:systeemaarde,4vwodegeoithiememeulenhoff) 10. huiswerkopgavenhoofdstuk3:indonesiëactueelseistof)5vwodegeoithiememeulenhoff) 11. huiswerkopgavenhoofdstuk3:zuidoostaziëseistof)6vwodegeoithiememeulenhoff) 12. beoordelingsschemavanhetprofielwerkstukpws)5i6vwo:februariinovember2015) 13. eindtermen/examenprogrammaak vwo2015collegevantoetsenexamens) Voordeelvraagdrieenvierzijninterviewsafgenomenmetdetweeaardrijkskundedocentenuitde bovenbouwvandeosb.hiervooriseensemigestructureerdevragenlijstgebruikt.detwee 3
interviewsgeveninzichtindebeeldendiedetweedocentenhebbenvanhetbegrip hogereordedenken.daarnaastheefthetinzichtgegeveninwerkvormenindelesdiebijdragenaan hethogereordedenkenziebijlage2). Onderzoeksgroep$ BijdedocumentanalysevandetoetsCantwoordenvandeleerlingenzijnalleleerlingengenomendie ditschooljaar2015c2016)aardrijkskundehebbenindebovenbouwvanhetvwo.endaarbijzijnde leerlingendieafgelopenmeiexamenhebbengedaantoegevoegd.intotaalgaathetomde38 verschillendeleerlingen. Deinterviewszijnafgenomenonderbeidedocentenaardrijkskundedielesgevenindebovenbouw aanvwocklassen. DataCanalyse$ Metbehulpvaneenvoorafontworpentotaal)schemaiscategoriseringvanhetordeniveau vastgelegd.deselectieisgebaseerdopdeverdelingenvertalingvanstichtingleerplan OntwikkelingSLO).Zodoendekanbijvoorbeeldhetaandeelvaneentypeordeniveauworden vergelekentussenbijvoorbeeldhuiswerkvragen,regulieretoets,schoolexamens,centraalexamen, profielwerkstukendeeindtermen.ookisdescoringvandetoetspertypevraagaangegeven leerlingcscore).schema2geefteenfragmentweervanhettotaalschemadatinbijlage1is opgenomen. Schema$2 %vragenperniveau Tax.Bloom.11 v=7 4vwo 2015C2016) Huiswerkopgaven v=aantalvragen,n=aantalleerlingen) 1.2 1.3 1.4 1.5 v=16 v=26 v=25 v=20 1.6 v=21 Toets H1 v=14 pcscore n=11 6:creëren 0 0 0 0 0 0 0 0 5:evalueren 0 0 0 0 0 0 0 0 4:analyseren 0 0 0 0 0 0 0 0 3:toepassen 0 0 8 20 5 29 36 28 2:begrijpen 29 56 69 80 80 52 29 35 1:onthouden 71 44 23 0 15 19 36 52 4
Deresultatenvandeinterviewszijnineenschemamettweekolommengepresenteerdzodat overeenkomstenenverschillenmakkelijkafgelezenkunnenwordenziebijlage2). Inbijlage5iseenstroomdiagramopgenomenwaarindemethodevoorhetdoenvanditonderzoek wordtsamengevat. Resultaten$ Concreetzijnerdertienanalysesgemaaktdiezijnopgesomdinschema1enéénoverzichtvande interviews.uitdezeresultatenzijntrendsaftelezenenconclusiestetrekken.daarbijroepthet vragen,kanttekeningenenaanbevelingenop.indezeverantwoordingbeperkenweonstotde belangrijksteconclusies. Conclusies$ - Het hogereordedenken volgensbloom)wordtnietgeoefendindehuiswerkopgavenen wordtnietgetoetstindegebruiktetoetsen.daaromishetonderzoekaangepast.defocusis verbreednaardeniveausvanhetlagereordedenken. - Deleerlingenscorengemiddeldgezienlagernaarmatehetniveauvandeopgavenstijgt. - Dedocentenhebbeneenanderbeeldvanhetbegrip hogereordedenken danbloom omschrijft.dedocentengaanuitvanhethoogste)niveauvandeopgavendieworden gebruiktinhetcentraalexamenaardrijkskundecito,2015).hetmerendeel,82%vandeze vragen,valtvolgensbloomonderhetlagereordedenken. - Metdewerkvorm onderwijsleergesprek proberengeïnterviewdedocentenomhetdenken naareenhogerniveautesturen.inpraktijkwordthethoogsteniveaubinnenhet lagereordedenkengeoefend. - DepraktischeopdrachtenenhetprofielwerkstukPWS)scorenhethoogstophet hogereordedenkenmaarmakenmaareenbeperktdeeluitvanhettotaletrainingsaanbod vanhogerecenlagereordedenken. Afwijkingen$van$het$plan$van$aanpak$ 1. Deonderzochtetoetsenbevattenvoornamelijklagereordedenkvragen.Dusde onderzoeksvraagwasnietrelevant.vandaardatdescopeisvergrootmetdeniveausvan lagereorde.ikhebbijcategoriseringvandezelagereordevragenookweerdebeschrijving 5
vanslogebruiktziebijlage3).tevensbeniktoenverdergaanzoekennaarhoede leerlingengetraindwordeninhethogereordedenken.depraktischeopdrachtenhet profielwerkstukvullendezehiaatinmijnonderzoek.dankzijdezetweeaanpassingensluit deonderzoeksopdrachtweeraanbijdepraktijk. 2. Ikzouoorspronkelijkeenpresentatievanhetproductgevenaanonderanderede Werkgroepvwo6.Maardezewerkgroepisafgelopennovemberopgeheven.Ditgaatten kostevanmijnplanvanimplementatie.depresentatieaandevaksectiemens& Maatschappijgaatweldoor. 3. Implementatie MijnproductisgeïmplementeerddoorenerzijdseenpresentatievoordevaksectiegroepMens& Maatschappijbeginjanuari2016enanderzijdsdoorhetoverhandigenentoelichtenvaneen rapportagevanhetaanbodeneenadviesaandeopdrachtgever.deopdrachtgeveristevens onderzoeksdocentenzalditonderzoekkunnenverbindenaanandereonderzoekenofnieuw onderzoekeventueelkunnenlatenaansluiten. 4. Reflectie Goed: Hetverzamelenvandeinformatievoordedocumentanalysegingvoorspoedig.Ditwasdankzijde medewerkingvanaardrijkskundedocentenbasdekoningengijsdevries.ookdetussentijdse besprekingenmetmijnopdrachtgeverentevensonderzoeksdocentjosévoornleiddetotnieuwe invalshoeken,inspirerendediscussiesenbovenalhernieuwdeenergieenfocusomverdertegaan methetonderzoek. Hetarbeidsintensieveanalyserenvantoetsenenhuiswerkopdrachtenheeftmijveelinzichtgegeven inverschillendevraagstellingenendeopbouwvaneentoetsendehuiswerkopdrachtenbinneneen hoofdstuk. Mindergoed: Ikhadgraageerderontdektdatdehogereordevragennietindetoetsingwordengesteld.Danhadik dehoofdvraagandersgeformuleerd.alsiktentijdevanpp1aleenproefjehadgedaanmetde categoriseringdanhadikheteerderkunnenontdekken. 6
HetwasverleidelijkbijdeaanloopvanPP1enbijhetuitvoerenenverslagleggenbijPP2ominte gaanopnieuweinvalshoekeneninteressanteaanknopingspunten.gevolgwasdathetonderzoekte grootwerdofdatdeactiviteitenendefocusnietmeerinhetverlengdelagenvandeoorspronkelijke onderzoeksvragen.ditheeftmijveeltijdgekost.ditheeftaanmijzelfgelegen:erzijnveel onderwerpendieikinteressantvind.hetpositieveeffectisdatikmeinveelverschillende onderwerpenhebverdiepttijdenspp1enpp2. Literatuurenbronnen - Anderson,L.W.;Krathwohl,D.R.,eds.2001).A$taxonomy$for$learning,$teaching,$and$ assessing:$a$revision$of$bloom's$taxonomy$of$educational$objectives.allynandbacon. - CITO2015)Examen$VWO$2015$aardrijkskunde.Bron:www.examenblad.nl - DeGeo2011),Indonesië$Actueel,$Aardrijkskunde$voor$de$tweede$fase.Leeropdrachtenboek havo.thiememeulenhoff,amersfoort - DeGeo2011),ZuidoostCAzië$in$beeld,$Aardrijkskunde$voor$de$tweede$fase. Leeropdrachtenboekvwo.ThiemeMeulenhoff,Amersfoort - DeGeo2013),Systeem$Aarde,$Aardrijkskunde$voor$de$tweede$fase.Leeropdrachtenboekvwo. ThiemeMeulenhoff,Amersfoort - ExamenprogrammaAardrijkskundeVWO2015:Bron:www.examenblad.nl - StichtingLeerplanontwikkelingSLO):InformatiepuntOnderwijs&Talentontwikkeling http://talentstimuleren.nl/thema/stimulerendcsignaleren/rijkecleeractiviteiten/bloom/onthouden - Afbeeldingenopdevoorkantvanditdocumentzijnafkomstigvandewebsitevande StichtingLeerplanontwikkelingSLO)http://talentstimuleren.nl Bijlagen 1. Totaalschemametdecategoriseringvandeonderdelenvandedocumentanalyse 2. Antwoordenvanrespondentenopdeinterviewvragen 3. Beschrijvingvanhetlagereordedenken:onthouden,begrijpenentoepassendoorhet InformatiepuntOnderwijs&TalentontwikkelingStichtingLeerplanontwikkeling:SLO) 4. Verzamelbestandmetdaarinallebronbestandent.b.v.derapportagenaardeOSB 5. Trainingset:Methodevanonderzoekdoenstroomdiagram) 7
%vragenper niveau Bijlage1 TotaalschemametdecategoriseringvandeonderdelenvandedocumentanalysevolgenstaxonomievanBloom) Tax.Bloom.11 v=7 4vwo 2015?2016) Huiswerkopgaven v=aantalvragen,n=aantalleerlingen) 1.2 v=16 1.3 v=26 1.4 v=25 1.5 v=20 1.6 v=21 Toets H1 leerling? score v=14 n=11 3.1 v=7 Huiswerkopgaven v=aantalvragen, n=aantalleerlingen) 5vwo 2015?2016) 3.2 v=23 SE2 leerling? score v=9 n=15 3.1 v=23 6vwo 2015?2016) Huiswerkopgaven v=aantalvragen,n=aantal leerlingen) 3.2 v=9 3.3 v=15 SE4 leerling? score 6vwo 2014?2015) CE leerling? score 6vwo 2015?2016) PWS/PO * leerling? score Examen? programma Vancollegevan toetsenexamens v=31 n=4 v=34 n=8 v=9,5 n=4 v=28 6:creëren 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 21 n.v.t. 0 5:evalueren 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 53 n.v.t. 39 4:analyseren 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 18 54 26 n.v.t. 50 3:toepassen 0 0 8 20 5 29 36 28 14 30 50 49 22 33 33 45 58 29 52 0 0 7 2:begrijpen 29# 56 69 80 80 52 29 35 29 57 28 45 39 56 47 42 69 41 59 0 0 4 1:onthouden 71# 44 23 0 15 19 36 52 57 13 22 65 35 11 20 13 69 12 58 0 0 0 *bijditonderdeelhebbendepercentagestemakenmetdecriteria/puntenverdelingennietzoalsbijdeanderedocumenten:deverdelingvandevragen) Toelichting: Deleerlingscoregrijzekolom)iseenpercentageuitgerekenddoorperleerlingdebehaaldescorepervraagtenemenafgezettegendemaximaalte behalenscorevandievraag.vervolgenswordendescoresgegroepeerdengemiddeldperbloom?categorie. Vanelkescoreiseenbronbestandmetalledetailgegevensbeschikbaar. V=aantalvragenwaaropcategoriseringisgebaseerd N=aantalleerlingenwaaropscoringisgebaseerd
Bijlage2 Antwoordenvanrespondentenopdeinterviewvragen Versie&9122015,&Frans&Kuiper,&t.b.v.&PP2 Vragen: RespondentA RespondentB 1a. 1b. Aan&welke&klassen&met&daarin&vwo leerlingen&in&de&bovenbouw&geeft&u& aardrijkskunde?&& Hoeveel&vwoleerlingen&zijn&er&per& klas?& 4vwo=11leerlingen 6vwo=4leerlingen 5vwo=15 2 Wat&verstaat&u&onder&het&zogenaamde& hogereordedenken?& 3 Welke&werkvormen&andere&dan& huiswerkopgaven&en&toetsen)&gebruikt& u&het&meest&om&in&uw&les&het&hoge&orde& denken&tot&uiting&te&laten&komen?& max.&5)&graag&per&klas&aangeven& 4 Hoe&zou&u&het&profielwerkstuk&PWS)& indelen&volgens&de&bloomtaxonomie?& 5 Ik&heb&een&hoofdstuk&geselecteerd:& Wat&vinden&de&leerlingen&moeilijke& huiswerkvragen&bij&dit&hoofdstuk?& 4&en&6&vwo:&Systeem&aarde& 5&vwo:&Indonesië&actueel& 6 Wordt&bijgehouden&hoe&vwo leerlingen&scoren&in&een&toets&op& specifiek&hogere&orde&vragen?& 7 Vindt&u&dat&het&aanbod&van&het& hogere&orde&denken &in&uw&lessen&voor& vwoleerlingen&verbeterd&kan&worden?& 8 Wat&wilt&u&verbeteren&en&wat&hebt&u& daarvoor&nodig?& D.m.v.verschillendegegevensen bronnenincombinatiemetatlas enkaartentoteenjuistantwoord komen.ookberedenerenaande handvangegevensofietsinde toekomstwelofnietkan optreden. L Onderwijsleergesprek DithoorttotdehogereordeL activiteiten:vakoverstijgend, interpreterenvandecontext, concluderen,samenvatten, inhoudelijkeselectievan informatie,evaluerenreflectie) creërenafhankelijkvanleerling) 4vwo&6vwo:Hetherkennen vanverschillendevulkaantypes,l uitbarstingen:ditverklarenin stappenookm.b.v.deatlas.; OokdeITCZInterLtropische convergentiezone):verklarenvan moessons.kortom:wat,waarom, waarenwanneerplaatsvindt. Nee Wellicht.Vooraldekunstvanhet aanpassenaanhetniveauvande groep. Eenvormvandifferentiatie tussenhavoenvwo.eriseen landelijkprojectgaande.ikben geïnteresseerdinderesultaten. Vragenwaarbijredeneringenin meerderestappenmoetworden gedaan.nieuwedingeninnieuwe context,meerenmoeilijkerebronnen, zelfkiezenuitveelheidenmoeilijkheid vankaarten/bronnen.evaluatieve vragen:beoordelenvaneen ontwikkelingoffenomeen.maarookop metacognitiefniveauvragenhoede leerlingenbijv.detoetshebben geleerd. L Vragenstellen:eerstzelflaten opschrijvenindividueel) daarnadelenindegroep. L Onderwijsleergesprekhelpt omhet denken naareen hogerniveautesturen: doorvragen,spiegelen, brederecontextstimuleren. Hopelijkwordthetniveauvan evaluatieencreerengehaaldinhet werkstukdoordeleerling. PWSlaatleerlingenoefenenmet onderzoeksvaardigheden.ditisniet beperkttotalleenhetvak aardrijkskunde. 5 vwo: Economischeonderwerpenwordenals moeilijkervaren.vooralhettoepassen, interpreterenvantabellenzijnminder goedleerbaar. ITCZInterLtropische convergentiezone)wordtindelesals moeilijkervarendoordeleerlingen, maaruiteindelijkscoortmenhier bovengemiddeldop. Nee Ongetwijfeld.Hetkanaltijdbeter. Meerbewustzijnbijmezelfophetvlak vanhethogereordedenken.nudoeik hetimpliciethopelijk).hebhetidee datdedingennugoedgaan.meertijd enurgentiehelptomerdieperopinte 1
9 Wat&zou&u&in&het&licht&van&dit& onderzoek&nog&willen&toevoegen?& Ikbenbenieuwdnaarde uitkomstenvanditpp2) onderzoek.aananalysekomtik alsdocentbijnaniettoe. gaan. Ikbennubezigmethetvormgevenvan het2fasenvwoenbenindiezinerg benieuwdnaardeanalysevanhetse vanonlangs. Indeonderbouwzouookeensgekeken moetenwordennaarhet hogereordedenken. 2
Bijlage3 Beschrijvingvanhetlagereordedenken:onthouden,begrijpenentoepassendoorhet InformatiepuntOnderwijs&TalentontwikkelingStichtingLeerplanontwikkeling:SLO) Onthouden Onthouden = het kunnen ophalen van adequate informatie, variërend van feiten tot complete theorieën. Vaardigheden 1. Opslaan en ophalen van informatie herkennen) 2. Kennis van data, gebeurtenissen, plaatsen 3. Kennis van belangrijkste ideeën 4. Beheersing van een inhoudelijk onderwerp Leerdoelen De leerling... kent basisbegrippen kent specifieke feiten kent methoden en procedures kent basisprincipes Formulering van vragen /opdrachten Actiewoorden: benoem, definieer, beschrijf, toon, identificeer, verzamel, onderzoek, wie, wat, wanneer, etc. Voorbeelden: Wat gebeurde er na...? Hoeveel...? Wat is...? Wie was het die...? Benoem...? Wat is de definitie van? Beschrijf de manier waarop? Wie...? Wat is goed / fout...? 11
Begrijpen Begrijpen = de vaardigheid om adequate betekenis te geven aan informatie. Vaardigheden 1. Begrijpen van informatie kennen) 2. Betekenis geven aan informatie 3. Vertalen van kennis naar nieuwe context 4. Interpreteren, vergelijken overeenkomsten en verschillen) van feiten 5. Ordenen, groeperen, afleiden van oorzaken 6. Voorspellen van gevolgen Leerdoelen De leerling... begrijpt feiten en principes interpreteert verbaal materiaal interpreteert schema s en grafieken vertaalt verbaal materiaal in formules voorspelt toekomstige gevolgen op basis van data Formulering van vragen /opdrachten Actiewoorden: vat samen, beschrijf, bespreek, interpreteer, formuleer conclusies, contrasteer, voorspel, leg verbanden, onderscheid, werk uit voor verschillende doelgroepen, werk uit voor een andere context, maak een inschatting Voorbeelden: Kun je uitleggen waarom? Kun je in je eigen woorden beschrijven? Hoe verklaar je? Kun je een samenvatting geven van...? Wat denk je dat er vervolgens zal gebeuren...? Wie zal volgens jou...? Wat is de hoofdgedachte achter...? Kun je verduidelijken? Kun je illustreren met een voorbeeld? 12
Toepassen Toepassen = de vaardigheid om kennis in nieuwe en concrete situaties toe te passen. Vaardigheden 1. Gebruiken van kennis 2. Toepassen van methoden, concepten, theorieën in nieuwe situaties 3. Oplossen van problemen met gebruik van noodzakelijke kennis of vaardigheden Leerdoelen De leerling... past concepten en principes toe in nieuwe situaties past wetten en theorieën toe in praktische situaties demonstreert correct gebruik van een methode of procedure Formulering van vragen /opdrachten Actiewoorden: pas toe, demonstreer, bereken, vul aan, illustreer, toon, los op, onderzoek, pas aan, verander, relateer, classificeer, experimenteer Voorbeelden: Weet je nog een andere situatie waarin? Kun je categoriseren volgens? Welke factoren zullen veranderen als? Welke vragen zou je stellen aan? Kun je aan de hand van de gegeven informatie een instructie geven over? 13
Bijlage4 Verzamelbestandmetdaarinallebronbestandent.b.v.derapportagenaardeOSB <<Opaanvraag:>> 1. opgaven*reguliere*toets*systeem*aarde,*hoofdstuk*1,*4*vwo*november*2015)* 2. opgaven*se2,*5*vwo*oktober*2015)* 3. opgaven*se4,*hoofdstuk*3,*6*vwo*oktober*2015)* 4. opgaven*ce*vwo*ak*2015,*6*vwo*mei*2015),*cito*2015* 5. scoring*van*leerlingen*per*opgave*leerlingiscore):*reguliere*toets*systeem*aarde*de*geo*i* ThiemeMeulenhoff),*Hoofdstuk*1,*4*vwo*november*2015)* 6. scoring*van*leerlingen*per*opgave*leerling*iscore):*se2,*5*vwo*oktober*2015)* 7. scoring*van*leerlingen*per*opgave*leerling*iscore):*se4,*6*vwo*oktober*2015)* 8. scoring*van*leerlingen*per*opgave*leerling*iscore):*ce*vwo*ak*2015,*6*vwo*mei*2015)* 9. huiswerkopgaven*hoofdstuk*1:*systeem*aarde,*4*vwo*de*geo*i*thiememeulenhoff)* 10. huiswerkopgaven*hoofdstuk*3:*indonesië*actueel*seistof)*5*vwo*de*geo*i*thiememeulenhoff)* 11. huiswerkopgaven*hoofdstuk*3:*zuidoost*azië*seistof)*6*vwo*de*geo*i*thiememeulenhoff)* 12. beoordelingsschema*van*het*profielwerkstuk*pws)*5i6*vwo:*februariinovember*2015)* 13. eindtermen/examenprogramma*ak* *vwo*2015*college*van*toets*en*examens)* 14
Bijlage5 Trainingset:&Methode&van&onderzoek&doen&stroomdiagram)& 15