Bijlage 1 Burgerpeiling

Bijlage 1 Burgerpeiling

Samenwerking Landgraaf & Heerlen Resultaten burgerpeilingen Gemeenten Landgraaf en Heerlen 19 oktober 2016 ir. A.J.M. van der Harg Projectnummer: 188169 Correspondentienummer: AD-1304-79557

Inhoudsopgave HOOFDSTUK 1 INLEIDING EN METHODE 2 1.1 Aanleiding voor de burgerpeiling 2 1.2 Uitgangspunten voor de burgerpeiling 2 1.3 De vraag over herindeling 2 1.4 Uitvoering van het onderzoek 3 1.5 Vragenlijst 3 1.6 Analyse 4 1.7 Representativiteit, betrouwbaarheid en weging 4 1.8 Vergelijking 4 HOOFDSTUK 2 BEELD VAN DE BURGER OVER DE SITUATIE NU 5 HOOFDSTUK 3 BELANGRIJKE ONDERWERPEN VOOR NU EN LATER 16 HOOFDSTUK 4 KENMERKEN VAN DE INWONERS 29 HOOFDSTUK 5 ALGEMENE CONCLUSIES 35 1/37

Hoofdstuk 1 Inleiding en methode 1.1 Aanleiding voor de burgerpeiling De gemeenten Landgraaf en Heerlen onderzoeken de meerwaarde van een vérgaande samenwerking. Omdat de gemeenten veel waarde hechten aan het breed betrekken van de samenleving, is de inwoners middels een burgerpeiling gevraagd naar hun mening. 1.2 Uitgangspunten voor de burgerpeiling Burgers zijn de opdrachtgever van het gemeentebestuur. Het bestuur van een gemeente heeft als taak om de gemeenschappelijke behoeften van de gemeenschap te vervullen. Dat moet het doen op een manier die past bij die gemeenschap. In feite gaat de bevolking over het wat, de prioriteitsstelling, en het bestuur over het hoe, de wijze waarop het resultaat het best bereikt kan worden gegeven alle maatschappelijke, financiële en bestuurlijke randvoorwaarden. Voor het bestuur van elke gemeente is het daarom belangrijk om te weten: - Wat vindt de bevolking van het gemeentebestuur? - Hoe verhoudt de bevolking zich tot het gemeentebestuur? - Wat verwacht de bevolking van het gemeentebestuur? In het kader van het onderzoek naar de meerwaarde van intensievere samenwerking tussen Landgraaf en Heerlen komt er nog een belangrijke vraag bij: - Is er verschil tussen Landgraaf en Heerlen als het gaat om verhouding tot en verwachtingen van het gemeentebestuur? 1.3 De vraag over herindeling In het voortraject van de burgerpeiling is overwogen om een vraag op te nemen over de optie herindeling. De conclusie was dat die vraag niet past binnen het kader van deze burgerpeiling. In het grotere geheel waarvan de burgerpeiling deel uitmaakt komen vier samenwerkingsopties aan de orde: netwerksamenwerking, gedeeltelijke of gehele ambtelijke fusie, en bestuurlijke fusie (herindeling). In dat grotere geheel is herindeling een optie met gevolgen voor de slagkracht, de continuïteit en de ambtelijke en bestuurlijke inrichting van de gemeente. Voor inwoners gaat herindeling ergens anders over, namelijk over de nabijheid van het bestuur en de eigenheid van de gemeente als lokale gemeenschap. De burgerpeiling is bedoeld als input voor de expert-commissie om de opties voor samenwerking tussen Landgraaf en Heerlen te kunnen confronteren met de wensen en eisen van de burgers in beide gemeenten. Dat is een vraagstuk wat gaat over het hoe van het gemeentebestuur, een vraag over het bestuursmodel. 2/37

Van de gemiddelde burger die met deze enquête wordt aangeschreven, kan niet worden verwacht dat hij zich een gefundeerd oordeel kan vormen over de voors en tegens van een bepaald organisatiemodel van de gemeente en dus ook niet over de implicaties voor de verschillende opties voor samenwerking. Daarom is ervoor gekozen om de vraag over herindeling (een van de vier opties) niet te stellen. De aspecten die voor de burger van belang zijn, namelijk nabijheid van bestuur en eigenheid van de gemeente, zijn vanzelfsprekend wel in de vragenlijst opgenomen. 1.4 Uitvoering van het onderzoek In juli 2016 hebben 9.385 inwoners van de gemeente Heerlen en 5.575 inwoners van de gemeente Landgraaf een brief ontvangen met het verzoek deel te nemen aan het onderzoek. In beide gemeenten samen ging het om 14.960 personen. Gevraagd is naar de ervaringen met de inspanningen van de gemeente op uiteenlopende terreinen, zoals dienstverlening, diverse maatschappelijke voorzieningen en het contact met de gemeente. Ook is gevraagd welke mogelijkheden voor verbetering zij zien bij een intensievere samenwerking van hun gemeente met de andere en welke zaken daarbij moesten veranderen, of juist niet. Bij de brief zat een schriftelijke vragenlijst en door middel van een inlogcode die op de vragenlijst was gedrukt had men ook de gelegenheid om de vragenlijst online in te vullen. Uiteindelijk hebben 1.855 inwoners van Landgraaf en 2.323 inwoners van Heerlen de vragenlijst volledig ingevuld, tesamen 4.178 respondenten. De totale respons is hiermee 28%, voor Landgraaf 33% en voor Heerlen 25%. Tabel 1 Respons Landgraaf Heerlen Samen Aantal % Aantal % Aantal % Verzonden 5575 100% 9385 100% 14960 100% Beantwoord via papier 1601 86% 2039 87% 3640 86% Beantwoord via internet 271 14% 318 13% 589 14% Totaal bruto respons 1872 34% 2357 25% 4229 28% Aantal vragenlijsten die niet 17 1% 34 1% 51 1% voldeden aan de eisen Totaal netto respons 1855 33% 2323 25% 4178 28% Uit deze tabel blijkt dat de meeste respondenten ervoor kozen om de schriftelijke vragenlijst in te vullen en terug te sturen. Vragenlijsten die niet aan de eisen voldoen zijn vragenlijsten waar te weinig vragen zijn beantwoord. Ook valt hieronder een viertal vragenlijsten waar de respondent is begonnen met invullen van de online vragenlijst maar uiteindelijk toch de papieren vragenlijst heeft ingevuld. Er zijn geen respondenten die zowel een volledig ingevulde papieren als een volledig ingevulde online vragenlijst hebben ingevuld. 1.5 Vragenlijst De vragenlijst bestaat uit totaal 28 vragen en stellingen. 3/37

1.6 Analyse Bij alle stellingen staat de antwoordmogelijkheid 'weet niet/niet van toepassing'. Dit kunnen respondenten aankruisen als ze geen oordeel over het onderwerp kunnen geven. Deze antwoorden zijn buiten de analyse gehouden. Indien de percentages niet optellen tot 100%, is dit (tenzij anders aangegeven) het gevolg van afrondingsverschillen of van de mogelijkheid om meerdere antwoorden te geven. 1.7 Representativiteit, betrouwbaarheid en weging Om de resultaten van de steekproef te kunnen extrapoleren naar de hele bevolking moet de samenstelling van de respons een afspiegeling zijn van de bevolking. Bovendien moet de respons een voldoende omvang hebben. Met een respons van 1.855 en 2.323 is de omvang ruimschoots voldoende. De relatieve verhouding van aantallen respondenten uit de wijken van Heerlen en Landgraaf komt goed overeen met de verhouding van inwonertallen, alleen Heerlerbaan is oververtegenwoordigd. De verdeling van leeftijden in de respons van Landgraaf en van Heerlen wijkt af van de leeftijdsverdeling van de inwoners. In beide gemeenten zijn personen onder de 55 jaar ondervertegenwoordigd en van 55 jaar en ouder oververtegenwoordigd in de respons. In beide gemeenten zijn vrouwen licht oververtegenwoordigd. De afwijkingen van geografische verdeling en leeftijd zijn gecorrigeerd door middel van weegfactoren, onafhankelijk voor leeftijd en wijk. De verhouding mannen/vrouwen is niet zodanig scheef dat correctie middels weging nodig is. Op basis van de gewogen respons zijn betrouwbare en representatieve uitspraken mogelijk over de mening van de bevolking van Heerlen en Landgraaf. 1.8 Vergelijking De burgerpeiling is bedoeld om van de inwoners van Landgraaf en Heerlen te horen wat zij van hun eigen gemeentebestuur verwachten als de samenwerking tussen de gemeenten geïntensiveerd wordt. Daarbij is het nodig om ook de huidige stand van zaken in kaart te brengen. Die biedt immers de context van waaruit burgers hun wensen voor de toekomst formuleren. Door per onderwerp Heerlen en Landgraaf samen te tonen wordt snel inzichtelijk waar de beide gemeenten in verschillen en waarin niet. Met deze kennis kan de discussie over de meest geëigende vorm van samenwerking gericht gevoerd worden. 4/37

Hoofdstuk 2 Beeld van de burger over de situatie nu De huidige situatie is het uitgangspunt voor toekomstige ontwikkelingen. Daarom is in het eerste blok vragen aan burgers gevraagd hoe hun binding met de omgeving is, welke diensten van de gemeente zij gebruiken, of, hoe, en hoe vaak zij contact hebben gehad met de gemeente en hoe zij de dienstverlening van hun gemeente waarderen. Grafiek 1 Hoe lang woont u reeds in [uw huidige] buurt? Heerlen 53% 9% 10% 14% Korter dan 2 jaar 2 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar 13% 10 tot 15 jaar 15 jaar of langer Landgraaf 6% 7% 11% Korter dan 2 jaar 65% 11% 2 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar 10 tot 15 jaar 15 jaar of langer Iets meer dan de helft van de inwoners van Heerlen en bijna tweederde van de inwoners van Landgraaf woont vijftien jaar of meer in de wijk of buurt waarin zij nu wonen. 9% van de inwoners van Heerlen en 6% van de inwoners van Landgraaf woont korter dan twee jaar in hun wijk of buurt. 5/37

Grafiek 2 Hoe betrokken voelt u zich bij uw? Heerlen Buurt/wijk 28% 30% 42% Gemeente 27% 30% 43% Parkstad 21% 30% 49% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Zeer) betrokken Redelijk betrokken Matig/niet betrokken Landgraaf Buurt/wijk 38% 30% 32% Gemeente 39% 29% 32% Parkstad 22% 29% 49% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Zeer) betrokken Redelijk betrokken Matig/niet betrokken De betrokkenheid bij de regio Parkstad is voor beide gemeenten vrijwel gelijk. In beide gemeenten is de betrokkenheid bij de eigen gemeente en de eigen buurt of wijk groter dan de betrokkenheid bij de regio Parkstad. Er is vrijwel geen verschil tussen de betrokkenheid bij de eigen buurt of wijk en de eigen gemeente. Wel is de betrokkenheid bij de eigen buurt of wijk en de eigen gemeente in Landgraaf groter dan in Heerlen. Op de vraag wat men het fijnst vindt aan het wonen in de eigen buurt noemen de inwoners van Heerlen vooral de rust en de kindvriendelijkheid, de mooie en groene omgeving, het feit dat winkels en voorzieningen nabij zijn en de saamhorigheid en/pf de fijne buren. Die van Landgraaf noemen dezelfde zaken, maar ook de kleinschaligheid wordt vaak genoemd. Als minst fijne noemt men in Heerlen meest het verkeer, hetzij in het algemeen als drukte, hetzij specifiek als onveiligheid en/of lawaai. Ook parkeeroverlast c.q. gebrek aan parkeerplaatsen noemt men vaak. 6/37

Overlast van asociale buren of buurtbewoners, van drank- en drugsgebruik(ers) en van jongeren wordt veel genoemd. Algemene achteruitgang of verloedering wordt vaak genoemd, waarbij rommel en hondenpoep belangrijke issues zijn. Ten slotte noemen respondenten de afwezigheid van winkels en/of voorzieningen in de nabije omgeving als knelpunt. In Landgraaf spelen grotendeels dezelfde issues, waarbij overlast minder vaak genoemd wordt, maar zaken gerelateerd aan onderhoud van de buurt en het groen, de wegen en trottoirs vaker. Daarbij wordt in Landgraaf vaker een algemeen gevoel van achteruitgang aangegeven, waar leegstand en verlies van sociale samenhang deel van uitmaken. 7/37

Grafiek 3 Stellingen over de samenwerking tussen de gemeente en haar inwoners Heerlen De gemeente betrekt de inwoners voldoende bij het maken van plannen. 32% 35% 33% Projecten waar inwoners zelf meewerken om problemen op te lossen krijgen voldoende voorrang. 28% 47% 25% De gemeente houdt zich voldoende aan gemaakte afspraken. 34% 44% 22% De gemeente luistert niet alleen naar de mensen die het hardst roepen. 32% 42% 26% Inwoners kunnen makkelijk in contact komen met burgemeester, wethouders en raadsleden. 31% 35% 34% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Zeer) eens Neutraal (Zeer) oneens Landgraaf De gemeente betrekt de inwoners voldoende bij het maken van plannen. 38% 32% 30% Projecten waar inwoners zelf meewerken om problemen op te lossen krijgen voldoende voorrang. 32% 43% 25% De gemeente houdt zich voldoende aan gemaakte afspraken. 40% 38% 23% De gemeente luistert niet alleen naar de mensen die het hardst roepen. 37% 37% 26% Inwoners kunnen makkelijk in contact komen met burgemeester, wethouders en raadsleden. 49% 30% 22% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Zeer) eens Neutraal (Zeer) oneens In Landgraaf zijn de inwoners oordeelt men positiever over de samenwerking tussen inwoners en gemeente dan in Heerlen. Het zijn de percentages (zeer) eens die het verschil maken, bij de percentages (zeer) oneens is niet veel verschil zichtbaar. Een uitzondering is de stelling dat men gemakkelijk met het bestuur in contact kan komen: in Heerlen is men het daar veel vaker (zeer) mee oneens dan in Landgraaf. 8/37

Grafiek 4 Gebruik voorzieningen in de eigen gemeente Heerlen Winkels Zorgvoorzieningen 87% 95% Dienstverlening in het gemeentehuis 72% Openbaar vervoer Digitale dienstverlening 58% 55% Sportvoorzieningen 44% Speelvoorzieningen Welzijnsvoorzieningen Voortgezet onderwijs Basisonderwijs De afdeling Sociale zaken en De sociale buurtteams 30% 27% 26% 23% 16% 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Landgraaf Winkels 97% Zorgvoorzieningen 88% Dienstverlening in het gemeentehuis 77% Digitale dienstverlening Openbaar vervoer Sportvoorzieningen 56% 55% 53% Speelvoorzieningen Welzijnsvoorzieningen Basisonderwijs 29% 26% 31% Voortgezet onderwijs De sociale buurtteams 13% 18% De afdeling Sociale zaken en 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 9/37

Grafiek 4 toont het gebruik van voorzieningen in de gemeente. Bij de meeste voorzieningen zijn geen grote verschillen zichtbaar in het gebruik in Heerlen en Landgraaf. In Landgraaf gaat men iets vaker naar het gemeentehuis dan in Heerlen. Sportvoorzieningen worden er vaker gebruikt, voortgezet onderwijs minder vaak. De afdeling Sociale Zaken en Werkgelegenheid van Heerlen wordt vaker gebruikt dan het overeenkomstige loket Werk en Inkomen van Landgraaf. In grafiek 5 en 6 wordt het oordeel over de voorzieningen getoond. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat er een aantal voorzieningen zijn opgenomen waar de gemeente niet rechtstreeks bepalend is, slechts beperkt invloed kan uitoefenen of niet de enige aanbieder van de voorziening is. Denk hierbij aan het aanbod van winkels in de buurt of het aanbod aan sportvoorzieningen. Bij ongeveer eenderde van de voorzieningen is geen verschil 1 in waardering. In de gevallen waarin wel verschil is is de waardering in de meeste gevallen hoger in Landgraaf dan in Heerlen. Bij een nadere analyse (niet in dit rapport opgenomen) is in Heerlen in veel gevallen een verschil zichtbaar tussen Hoensbroek en Heerlerheide enerzijds, en Heerlen-Centrum en Heerlerbaan anderzijds, met een lagere waardering in Hoensbroek/Heerlerheide dan in Heerlen- Centrum/Heerlerbaan. Hoensbroek en Heerlerheide verschillen in de meeste gevallen niet (significant) van elkaar en Heerlen-Centrum en Heerlerbaan ook niet. Daar waar Landgravenaren tevredener zijn dan Heerlenaren komt dat met name doordat ze tevredener zijn dan de inwoners van Hoensbroek en Heerlerheide. 1 Het gaat hier om een statistisch significant verschil. Dat wil zeggen dat de kans dat een gevonden verschil op toeval berust zeer klein is. 10/37

Grafiek 5 Oordeel voorzieningen in Heerlen Heerlen Dienstverlening in het gemeentehuis Digitale dienstverlening Het aanbod van winkels in de buurt Het aanbod van basisonderwijs De kwaliteit van het basisonderwijs Het aanbod van voortgezet onderwijs De kwaliteit van het voortgezet onderwijs Het aanbod van zorgvoorzieningen De kwaliteit van zorgvoorzieningen Het aanbod van welzijnsvoorzieningen De kwaliteit van de welzijnsvoorzieningen Het aanbod van speelvoorzieningen De kwaliteit van speelvoorzieningen Het aanbod van sportvoorzieningen De kwaliteit van sportvoorzieningen Het aanbod van openbaar vervoer De kwaliteit van het openbaar vervoer De dienstverlening van de afdeling Sociale De dienstverlening van de sociale buurtteams Het onderhoud van perken, plantsoenen en Het onderhoud van straten, paden en De schoonheid/netheid van uw buurt De leefbaarheid in uw buurt De veiligheid in uw buurt Voldoende (passende) woningen De economie en de werkgelegenheid Het ondernemersklimaat 75% 13% 12% 66% 24% 9% 66% 15% 19% 83% 13% 4% 71% 22% 6% 81% 15% 4% 73% 21% 6% 86% 10% 4% 68% 25% 7% 63% 31% 6% 54% 38% 8% 52% 26% 21% 51% 28% 21% 63% 26% 11% 64% 29% 7% 73% 19% 9% 64% 28% 8% 42% 43% 15% 48% 41% 12% 47% 22% 31% 35% 24% 40% 43% 25% 32% 64% 23% 13% 49% 30% 22% 55% 29% 16% 28% 38% 34% 28% 44% 28% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Zeer) tevreden Neutraal (Zeer) ontevreden) 11/37

Grafiek 6 Oordeel voorzieningen in Landgraaf Landgraaf Dienstverlening in het gemeentehuis Digitale dienstverlening Het aanbod van winkels in de buurt Het aanbod van basisonderwijs De kwaliteit van het basisonderwijs Het aanbod van voortgezet onderwijs De kwaliteit van het voortgezet onderwijs Het aanbod van zorgvoorzieningen De kwaliteit van zorgvoorzieningen Het aanbod van welzijnsvoorzieningen De kwaliteit van de welzijnsvoorzieningen Het aanbod van speelvoorzieningen De kwaliteit van speelvoorzieningen Het aanbod van sportvoorzieningen De kwaliteit van sportvoorzieningen Het aanbod van openbaar vervoer De kwaliteit van het openbaar vervoer De dienstverlening van de afdeling Sociale De dienstverlening van de sociale buurtteams Het onderhoud van perken, plantsoenen en Het onderhoud van straten, paden en De schoonheid/netheid van uw buurt De leefbaarheid in uw buurt De veiligheid in uw buurt Voldoende (passende) woningen De economie en de werkgelegenheid Het ondernemersklimaat 82% 77% 80% 88% 79% 80% 74% 93% 78% 61% 57% 40% 27% 42% 28% 72% 66% 71% 68% 48% 55% 43% 25% 35% 23% 48% 74% 59% 61% 32% 36% 10% 8% 18% 5% 10% 11% 7% 5% 16% 5% 14% 6% 19% 8% 6% 1% 17% 6% 30% 9% 34% 9% 33% 30% 20% 24% 16% 22% 42% 36% 32% 42% 9% 10% 12% 10% 10% 9% 26% 26% 19% 7% 24% 16% 26% 13% 38% 30% 45% 19% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Zeer) tevreden Neutraal (Zeer) ontevreden) 12/37

Grafiek 7 50% Hoe waardeert u -over het algemeen- de dienstverlening van uw gemeente Heerlen 40% 30% 20% 10% 0% 50% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Landgraaf 40% 30% 20% 10% 0% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 De overall waardering van burgers over de dienstverlening van de gemeente is in Heerlen gemiddeld een 6,6 en in Landgraaf een 7,0. 13/37

Grafiek 8 Heeft u de afgelopen 12 maanden contact gehad met de gemeente Heerlen 32% 68% Ja Nee Landgraaf 28% 72% Ja Nee Inwoners van Heerlen hebben iets vaker contact met de gemeente dan inwoners van Landgraaf, maar het verschil is niet groot. Negen op de tien inwoners die contact hebben gehad met de gemeente hadden dit tussen de een en drie keer. 14/37

Grafiek 9 Op welke wijze heeft u contact gehad met de gemeente? Heerlen Balie 65% Internet Telefoon 34% 39% E-mail Overig persoonlijk contact Post 12% 10% 15% Via social media (Twitter /Facebook) 1% 0% 20% 40% 60% 80% Landgraaf Balie 71% Telefoon Internet 32% 32% E-mail Overig persoonlijk contact 18% 17% Post 9% Via social media (Twitter /Facebook) 1% 0% 20% 40% 60% 80% Inwoners van Landgraaf kiezen vaker dan inwoners van Heerlen voor contact via balie, e-mail of overig persoonlijk contact. In Heerlen kiest men vaker voor contact via Internet. In beide gemeenten is persoonlijk contact het meest gebruikt en contact via sociale media het minst. Het gemiddelde rapportcijfer voor de digitale dienstverlening van Heerlen is een 6,7 en voor Landgraaf een 7,0. 15/37

Hoofdstuk 3 Belangrijke onderwerpen voor nu en later In het tweede blok vragen komt aan de orde wat burgers vragen van hun gemeentebestuur. Het gaat hier enerzijds om een inventarisatie van wat de belangrijke beoordelingspunten zijn en een beoordeling van het belang van afzonderlijke voorzieningen. Anderzijds gaat het ook over het relatieve belang dat men hecht aan verschillende aspecten van ontwikkelingen naar de toekomst toe: wat kan beter, wat kan minder; wat moet het gemeentebestuur in acht nemen bij de besluitvorming rond intensievere samenwerking? Als eerste is gevraagd op basis van welke (maximaal vier) aspecten inwoners hun gemeente beoordelen. De resultaten hiervan staan in de grafieken 10 en 11. In zowel Heerlen als Landgraaf wordt of men prettig woont in de buurt het vaakst genoemd, gevolgd door het zich veilig voelen. In beide gemeenten noemt men de inzet van de gemeente om burgers deel te laten nemen aan de maatschappij het minst vaak als aspect waarop men de gemeente beoordeelt 2. In elke gemeente afzonderlijk geldt dat een verschil van 2% (afgerond) in percentages niet significant is. Twee van zulke aspecten zouden ook onderling van plaats kunnen wisselen. Sommige aspecten worden in Heerlen vaker genoemd dan in Landgraaf en voor sommige aspecten is dat andersom. In onderstaande tabel is dat gespecificeerd. De aspecten die hier niet zijn genoemd worden in beide gemeenten verhoudingsgewijs even vaak genoemd. Tabel 2 Verschillen in belangrijke aspecten Vaker genoemd in Landgraaf Hoogte van de gemeentebelastingen Of de voorzieningen van goede kwaliteit zijn De samenwerking tussen de burger en de gemeente Het beleid dat de gemeente voert Of ik vertrouwen heb in de gemeente Vaker genoemd in Heerlen Of ik me veilig voel Of de gemeente aandacht heeft voor armoede onder haar inwoners 2 Dit wil overigens niet noodzakelijkerwijs zeggen dat men deelname van burgers aan de maatschappij niet belangrijk vindt, alleen dat het geen aspect is waarop men de gemeente beoordeelt. 16/37

Grafiek 10 Welke aspecten wegen voor u het zwaarst in de beoordeling van de gemeente? Heerlen Of mijn buurt prettig is om in te wonen 58% Of ik me veilig voel 47% Of de gemeente aandacht heeft voor de veiligheid van haar inwoners Hoogte van de gemeentebelastingen 38% 38% Of de gemeente aandacht heeft voor het welzijn van haar inwoners Of de dienstverlening goed is 28% 25% Of er voldoende voorzieningen zijn 25% Of de voorzieningen van goede kwaliteit zijn Of de gemeente aandacht heeft voor armoede onder haar inwoners Of ik vertrouwen heb in de gemeente 24% 24% 24% Of de voorzieningen dichtbij zijn 24% Betaalbare dienstverlening Of de gemeente aandacht heeft voor de werkgelegenheid van haar inwoners Het beleid dat de gemeente voert Of de gemeente aandacht heeft voor de gezondheid van haar inwoners De samenwerking tussen de burger en de gemeente De inzet van de gemeente om burgers deel te laten nemen aan de maatschappij 22% 19% 19% 18% 17% 12% 0% 20% 40% 60% 80% 17/37

Grafiek 11 Welke aspecten wegen voor u het zwaarst in de beoordeling van de gemeente? Landgraaf Of mijn buurt prettig is om in te wonen 60% Of ik me veilig voel 44% Hoogte van de gemeentebelastingen Of de gemeente aandacht heeft voor de veiligheid van haar inwoners Of de gemeente aandacht heeft voor het welzijn van haar inwoners Of ik vertrouwen heb in de gemeente 29% 29% 43% 39% Of de voorzieningen van goede kwaliteit zijn 27% Of er voldoende voorzieningen zijn 26% Of de voorzieningen dichtbij zijn 24% Betaalbare dienstverlening 23% Of de dienstverlening goed is 23% Het beleid dat de gemeente voert De samenwerking tussen de burger en de gemeente Of de gemeente aandacht heeft voor armoede onder haar inwoners Of de gemeente aandacht heeft voor de gezondheid van haar inwoners Of de gemeente aandacht heeft voor de werkgelegenheid van haar inwoners De inzet van de gemeente om burgers deel te laten nemen aan de maatschappij 22% 20% 20% 17% 15% 11% 0% 20% 40% 60% 80% 18/37

Grafiek 12 Hoe belangrijk vindt u Heerlen Dienstverlening in het gemeentehuis Digitale dienstverlening Het aanbod van winkels in de buurt Het aanbod van basisonderwijs De kwaliteit van het basisonderwijs Het aanbod van voortgezet onderwijs De kwaliteit van het voortgezet onderwijs Het aanbod van zorgvoorzieningen De kwaliteit van zorgvoorzieningen Het aanbod van welzijnsvoorzieningen De kwaliteit van de welzijnsvoorzieningen Het aanbod van speelvoorzieningen De kwaliteit van speelvoorzieningen Het aanbod van sportvoorzieningen De kwaliteit van sportvoorzieningen Het aanbod van openbaar vervoer De kwaliteit van het openbaar vervoer De dienstverlening van de afdeling Sociale De dienstverlening van de sociale buurtteams Het onderhoud van perken, plantsoenen en Het onderhoud van straten, paden en De schoonheid/netheid van uw buurt De leefbaarheid in uw buurt De veiligheid in uw buurt Voldoende (passende) woningen De economie en de werkgelegenheid Een goed ondernemersklimaat 89% 76% 92% 87% 92% 88% 92% 94% 95% 85% 86% 79% 82% 79% 82% 84% 86% 74% 69% 91% 94% 95% 97% 98% 76% 85% 77% 9% 1% 19% 5% 7% 1% 9% 3% 5% 3% 9% 3% 6% 2% 5% 1% 4% 1% 14% 2% 12% 2% 17% 4% 15% 4% 18% 3% 16% 2% 13% 3% 11% 3% 21% 5% 25% 5% 8% 1% 5% 1% 4% 1% 3% 0% 1% 0% 21% 3% 13% 2% 20% 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Zeer) belangrijk Neutraal (Zeer) onbelangrijk 19/37

Grafiek 13 Hoe belangrijk vindt u Landgraaf Dienstverlening in het gemeentehuis Digitale dienstverlening Het aanbod van winkels in de buurt Het aanbod van basisonderwijs De kwaliteit van het basisonderwijs Het aanbod van voortgezet onderwijs De kwaliteit van het voortgezet onderwijs Het aanbod van zorgvoorzieningen De kwaliteit van zorgvoorzieningen Het aanbod van welzijnsvoorzieningen De kwaliteit van de welzijnsvoorzieningen Het aanbod van speelvoorzieningen De kwaliteit van speelvoorzieningen Het aanbod van sportvoorzieningen De kwaliteit van sportvoorzieningen Het aanbod van openbaar vervoer De kwaliteit van het openbaar vervoer De dienstverlening van de afdeling Sociale De dienstverlening van de sociale buurtteams Het onderhoud van perken, plantsoenen en Het onderhoud van straten, paden en De schoonheid/netheid van uw buurt De leefbaarheid in uw buurt De veiligheid in uw buurt Voldoende (passende) woningen De economie en de werkgelegenheid Een goed ondernemersklimaat 90% 77% 96% 90% 92% 89% 92% 96% 97% 85% 87% 80% 82% 84% 86% 85% 85% 68% 77% 90% 95% 95% 98% 98% 78% 85% 79% 8% 2% 18% 5% 4% 1% 8% 2% 6% 2% 9% 2% 6% 2% 3% 0% 3% 1% 13% 2% 12% 2% 17% 3% 15% 3% 13% 2% 11% 3% 12% 3% 12% 2% 26% 20% 6% 4% 8% 2% 4% 1% 4% 1% 2% 0% 1% 19% 3% 13% 2% 18% 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (Zeer) belangrijk Neutraal (Zeer) onbelangrijk 20/37

Grafiek 14 Hoe belangrijk vindt u 21/37

Grafieken 12 en 13 tonen de antwoorden op de vraag naar het belang van de verschillende voorzieningen. Bij acht van de zevenentwintig voorzieningen zijn significante verschillen zichtbaar. Significant betekent in dit geval echter niet dat het om grote verschillen gaat. Het verschil is in slechts drie gevallen 5% of meer: de dienstverlening van de sociale wijk-/buurtteams vind 7% meer van de inwoners van Landgraaf (zeer) belangrijk dan die van Heerlen (77% vs 69% 3 ), terwijl de dienstverlening van de afdeling Sociale zaken en Werkgelevenheid door 5% meer inwoners van Heerlen belangrijk wordt gevonden (74% vs 68%). Het aanbod van sportvoorzieningen wordt door 5% meer inwoners van Landgraaf (zeer) belangrijk gevonden (84% vs 79%). Alle andere verschillen bedragen minder dan 5% inwoners die de voorziening (zeer) belangrijk noemden. Als Heerlen en Landgraaf intensief gaan samenwerken is het ook zinvol om te bezien wat de uitkomsten zijn als de uitkomsten van de afzonderlijke gemeenten worden vertaald naar het gezamenlijk te bedienen gebied 4. Die uitkomst is weergegeven in grafiek 14. Vanuit de centrale overheid zijn de afgelopen jaren een aantal taken gedecentraliseerd naar de Nederlandse gemeenten, terwijl tegelijkertijd het beschikbare budget naar beneden is bijgesteld. Dit houdt in dat gemeenten nog meer dan voorheen keuzes moeten maken van waar zij hun geld aan uitgeven. In de enquête is aan burgers gevraagd welke dienstverlening naar hun mening op hetzelfde peil moet blijven als nu, welke zou moeten verbeteren en welke versoberd kan worden. De resultaten staan in grafieken 15 en 16. Wat direct opvalt is dat voor alle voorzieningen in beide gemeenten slechts een kleine minderheid aangeeft dat voorzieningen minder of minder goed kunnen. Voor bijna alle voorzieningen geven inwoners in meerderheid aan dat de verzieningen moeten blijven zoals ze nu zijn. Iets meer in detail bekeken blijkt voor veel voorzieningen dat de inwoners van Landgraaf vaker dan in Heerlen vinden dat ze moeten blijven zoals nu, terwijl de inwoners van Heerlen vaker dan in Landgraaf vinden dat ze uitgebreid of verbeterd moeten worden. Met andere woorden: ook al vindt een kleine of grote meerderheid aan dat voorzieningen moeten blijven zoals ze nu zijn, de groep die vindt dat ze uitgebreid of verbeterd moeten worden is in Heerlen groter dan in Landgraaf. De enige twee gevallen waarin inwoners van Landgraaf vaker dan inwoners van Heerlen aangeven dat een voorziening uitgebreid of verbeterd moet worden is bij het aanbod van speelvoorzieningen en de dienstverlening van de sociale buurt-/wijkteams. 3 Voor het berekenen van de verschillen in percentages worden de niet-afgeronde percentages gebruikt. 4 Voor het vertalen van de uitkomsten naar het gezamenlijk verzorgingsgebied zijn de uitkomsten van Heerlen en Landgraaf gewogen naar verhouding van het aantal inwoners. 22/37

Grafiek 15 Waar zou de gemeente zich in de toekomst meer of minder op moeten richten? Heerlen Dienstverlening in het gemeentehuis 21% 75% 4% Digitale dienstverlening 19% 74% 7% Het aanbod van winkels in de buurt 41% 56% 2% Het aanbod van basisonderwijs 9% 87% 4% De kwaliteit van het basisonderwijs 21% 76% 2% Het aanbod van voortgezet onderwijs 8% 87% 4% De kwaliteit van het voortgezet onderwijs 20% 78% 2% Het aanbod van zorgvoorzieningen 34% 64% 2% De kwaliteit van zorgvoorzieningen 41% 58% 1% Het aanbod van welzijnsvoorzieningen 23% 72% 5% De kwaliteit van de welzijnsvoorzieningen 26% 70% 4% Het aanbod van speelvoorzieningen 29% 65% 6% De kwaliteit van speelvoorzieningen 28% 66% 6% Het aanbod van sportvoorzieningen 20% 73% 7% De kwaliteit van sportvoorzieningen 18% 76% 5% Het aanbod van openbaar vervoer 24% 72% 3% De kwaliteit van het openbaar vervoer 25% 72% 3% De dienstverlening van de afdeling Sociale 25% 66% 9% De dienstverlening van de sociale buurtteams 21% 67% 11% Het onderhoud van perken, plantsoenen en 40% 57% 3% Het onderhoud van straten, paden en 50% 48% 2% De schoonheid/netheid van uw buurt 44% 55% 1% De leefbaarheid in uw buurt 35% 64% 1% De veiligheid in uw buurt 50% 49% 1% Voldoende (passende) woningen 28% 64% 8% De economie en de werkgelegenheid 47% 50% 3% Een goed ondernemersklimaat 37% 58% 5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Moet meer of moet beter Moet zo blijven Kan minder of kan minder goed 23/37

Grafiek 16 Waar zou de gemeente zich in de toekomst meer of minder op moeten richten? Landgraaf Dienstverlening in het gemeentehuis 13% Digitale dienstverlening 17% Het aanbod van winkels in de buurt 28% Het aanbod van basisonderwijs 8% De kwaliteit van het basisonderwijs 17% Het aanbod van voortgezet onderwijs 11% De kwaliteit van het voortgezet onderwijs 18% Het aanbod van zorgvoorzieningen 28% De kwaliteit van zorgvoorzieningen 33% Het aanbod van welzijnsvoorzieningen 22% De kwaliteit van de welzijnsvoorzieningen 24% Het aanbod van speelvoorzieningen 36% De kwaliteit van speelvoorzieningen 32% Het aanbod van sportvoorzieningen 18% De kwaliteit van sportvoorzieningen 20% Het aanbod van openbaar vervoer 24% De kwaliteit van het openbaar vervoer 20% De dienstverlening van de afdeling Sociale 13% De dienstverlening van de sociale buurtteams 25% Het onderhoud van perken, plantsoenen en 41% Het onderhoud van straten, paden en 52% De schoonheid/netheid van uw buurt 37% De leefbaarheid in uw buurt 26% De veiligheid in uw buurt 41% Voldoende (passende) woningen 23% De economie en de werkgelegenheid 41% Een goed ondernemersklimaat 26% 82% 77% 70% 89% 81% 85% 80% 71% 66% 73% 72% 57% 62% 75% 76% 73% 78% 76% 68% 56% 46% 61% 74% 59% 69% 55% 68% 5% 6% 1% 3% 2% 4% 2% 1% 1% 5% 4% 7% 6% 6% 4% 3% 2% 11% 7% 3% 2% 2% 1% 1% 8% 4% 5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Moet meer of moet beter Moet zo blijven Kan minder of kan minder goed 24/37

Grafiek 17 Ten aanzien van welke aspecten wilt u een verbetering in [uw eigen gemeente]? Heerlen De aandacht die de gemeente heeft voor de veiligheid van haar inwoners Hoe prettig mijn buurt is om in te wonen 38% 37% Hoe veilig ik me voel De aandacht die de gemeente heeft voor armoede onder haar inwoners De aandacht die de gemeente heeft voor het welzijn van haar inwoners De aandacht die de gemeente heeft voor de werkgelegenheid van haar inwoners De aandacht die de gemeente heeft voor de gezondheid van haar inwoners De samenwerking tussen de burger en de gemeente Het beleid dat de gemeente voert 29% 27% 24% 23% 20% 19% 19% De kwaliteit van voorzieningen 18% De kwaliteit van de dienstverlening 17% De nabijheid van voorzieningen 16% Het vertrouwen dat ik heb in de gemeente De inzet van de gemeente om burgers deel te laten nemen aan de maatschappij Het aantal voorzieningen 14% 13% 13% 0% 10% 20% 30% 40% Gevraagd naar de aspecten waarop bewoners verbetering willen zien noemen inwoners van Heerlen vaker dan die van Landgraaf de aspecten hoe prettig mijn buurt is om in te wonen, en de aandacht voor werkgelegenheid en armoede. Inwoners van Landgraaf noemen vaker het beleid dat de gemeente voert en het vertrouwen dat zij hebben in de gemeente. Grafieken 17 en 18 tonen dit grafisch. 25/37

Grafiek 18 Ten aanzien van welke aspecten wilt u een verbetering in [uw eigen gemeente]? Landgraaf De aandacht die de gemeente heeft voor de veiligheid van haar inwoners 39% Hoe prettig mijn buurt is om in te wonen 34% Hoe veilig ik me voel De aandacht die de gemeente heeft voor het welzijn van haar inwoners De samenwerking tussen de burger en de gemeente De aandacht die de gemeente heeft voor armoede onder haar inwoners 28% 26% 24% 23% Het beleid dat de gemeente voert De aandacht die de gemeente heeft voor de gezondheid van haar inwoners De aandacht die de gemeente heeft voor de werkgelegenheid van haar inwoners Het vertrouwen dat ik heb in de gemeente 19% 19% 19% 17% De kwaliteit van voorzieningen 17% De nabijheid van voorzieningen 17% Het aantal voorzieningen 15% De kwaliteit van de dienstverlening De inzet van de gemeente om burgers deel te laten nemen aan de maatschappij 14% 13% 0% 10% 20% 30% 40% 26/37

Grafiek 19 samenwerken? Welke aspecten zijn het belangrijkst als [Heerlen en Landgraaf] intensiever gaan Heerlen Dat de gemeentebelastingen niet stijgen Dat ik mijn producten zoals paspoort/rijbewijs dichtbij kan afhalen Dat de dienstverlening niet duurder wordt Dat voorzieningen dichtbij blijven Dat voorzieningen beschikbaar blijven Dat de kwaliteit van voorzieningen behouden blijft Dat mijn gemeente haar eigen karakter behoudt Dat mijn buurt zijn eigen karakter behoudt 47% 45% 39% 38% 34% 29% 28% 68% De kwaliteit van het gemeentebestuur Dat ik invloed kan blijven uitoefenen op wat de gemeente doet 22% 18% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Landgraaf Dat de gemeentebelastingen niet stijgen Dat mijn gemeente haar eigen karakter behoudt Dat ik mijn producten zoals paspoort/rijbewijs dichtbij kan afhalen Dat voorzieningen dichtbij blijven Dat de dienstverlening niet duurder wordt 55% 49% 42% 42% 68% Dat voorzieningen beschikbaar blijven Dat de kwaliteit van voorzieningen behouden blijft Dat mijn buurt zijn eigen karakter behoudt Dat ik invloed kan blijven uitoefenen op wat de gemeente doet De kwaliteit van het gemeentebestuur 21% 18% 23% 36% 33% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 27/37

Aan de inwoners is de vraag voorgelegd welke aspecten zij het meest belangrijk vinden als Landgraaf en Heerlen intensiever gaan samenwerken. Grafiek 19 toont de uitkomsten. In beide gemeenten wordt het niet stijgen van de gemeentebelastingen het vaakst genoemd. Inwoners van Landgraaf noemen vaker dan die van Heerlen dat zij invloed willen kunnen uitoefenen op wat de gemeente doet, dat het karakter van hun gemeente behouden blijft en dat voorzieningen dichtbij blijven. Inwoners van Heerlen noemen vaker dan die van Landgraaf de kwaliteit van het gemeentebestuur en dat het karakter van hun buurt behouden blijft. Overigens zijn ook hier de verschillen vijf procent of minder, behalve bij het aspect dat het karakter van de eigen gemeente behouden moet blijven. Dat aspect wordt in Heerlen door 29% van de bevolking een van de belangrijkste aspecten gevonden, tegen 55% in Landgraaf. Het verschil is hier 26% 5. Ook hier is het met het oog op de intensivering van de samenwerking zinvol om te bezien waar de prioriteiten liggen van de inwoners samen. Dit wordt getoond in Grafiek 20. Grafiek 20 samenwerken? Welke aspecten zijn het belangrijkst als [Heerlen en Landgraaf] intensiever gaan Gehele verzorgingsgebied Dat de gemeentebelastingen niet stijgen Dat ik mijn producten zoals paspoort/rijbewijs dichtbij kan afhalen Dat de dienstverlening niet duurder wordt Dat voorzieningen dichtbij blijven Dat voorzieningen beschikbaar blijven Dat mijn gemeente haar eigen karakter behoudt Dat de kwaliteit van voorzieningen behouden blijft Dat mijn buurt zijn eigen karakter behoudt 48% 44% 40% 38% 37% 34% 26% 68% De kwaliteit van het gemeentebestuur Dat ik invloed kan blijven uitoefenen op wat de gemeente doet 21% 19% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 5 27% als met niet-afgeronde waarden wordt gerekend. 28/37

Hoofdstuk 4 Kenmerken van de inwoners Het is belangrijk om goed inzicht te hebben in de kenmerken van de bevolking. Die bepaalt immers mede de randvoorwaarden voor het omzetten van de prioriteiten die de bevolking heeft aangegeven in concrete beleidsmaatregelen en samenwerkingsafspraken. Grafiek 21 In hoeverre beperken onderstaande aspecten uw mogelijkheden om aan het maatschappelijk leven deel te nemen? Heerlen (Algemene) lichamelijke gezondheid 65% 15% 13% 7% Fysiek functioneren (bewegen) 66% 15% 12% 6% Geestelijke gezondheid 84% 8% 5% 2% Taal/cultuur 93% 4% 3% 0% Financiën 63% 20% 12% 5% Gevoel 'er niet bij te horen'/'niet thuis te 79% 12% 6% 2% Anders 88% 4% 6% 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Nauwelijks tot niet Matige belemmering Lichte belemmering Ernstige belemmering (Algemene) lichamelijke gezondheid Fysiek functioneren (bewegen) Geestelijke gezondheid Taal/cultuur Financiën Gevoel 'er niet bij te horen'/'niet thuis te Anders Landgraaf 67% 68% 87% 93% 73% 84% 90% 15% 12% 6% 16% 11% 6% 6% 5% 2% 4% 2% 1% 16% 7% 4% 9% 4% 2% 3% 5% 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Nauwelijks tot niet Matige belemmering Lichte belemmering Ernstige belemmering 29/37

Een tweetal vragen gaan over het deelnemen aan de maatschappij. Het persoonlijk welbevinden wordt mede bepaald door het gebruik van maatschappelijke voorzieningen en de deelname aan het maatschappelijk leven. Dat kan echter door diverse omstandigheden beperkt worden. In grafiek 21 is te zien dat de meeste inwoners nauwelijks tot niet een belemmering ervaren. In Heerlen ervaart men vaker dan in Landgraaf een matige beperking van de algemene lichamelijke gezondheid of bewegingsproblemen. Men ervaart er vaker een lichte of matige beperking vanwege een gevoel er niet bij te horen. Matige of ernstige beperkingen vanwege financiën komen in Heerlen ook vaker voor dan in Landgraaf. Behalve het verschil in financiële beperkingen gaat het om kleine verschillen. Vertaald naar het hele verzorgingsgebied van Heerlen en Landgraaf (grafiek 22) komen de meeste matige of ernstige belemmeringen voort uit de lichamelijke gezondheid, bewegingsproblemen en de financiën. De minste beperkingen hangen samen met taal en/of cultuur. Grafiek 22 In hoeverre beperken onderstaande aspecten uw mogelijkheden om aan het maatschappelijk leven deel te nemen? Gehele verzorgingsgebied (Algemene) lichamelijke gezondheid 66% 15% 13% 7% Fysiek functioneren (bewegen) 67% 15% 12% 6% Geestelijke gezondheid 85% 7% 5% 2% Taal/cultuur 93% 4% 3% 0% Financiën 66% 19% 10% 5% Gevoel 'er niet bij te horen'/'niet thuis te 81% 11% 6% 2% Anders 88% 4% 6% 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Nauwelijks tot niet Matige belemmering Lichte belemmering Ernstige belemmering 30/37

Grafiek 23 In welke mate heeft u zich de afgelopen 12 maanden ingezet voor anderen en/of maatschappelijke doelen? Heerlen Zorg aan een hulpbehoevende naaste (mantelzorg) 19% 31% 50% Hulp aan buren 9% 59% 33% Aandacht voor buren in een zorgwekkende situatie 7% 37% 56% Vrijwilligerswerk 17% 17% 66% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Intensief Incidenteel (Vrijwel) nooit Landgraaf Zorg aan een hulpbehoevende naaste (mantelzorg) 20% 30% 50% Hulp aan buren 10% 60% 30% Aandacht voor buren in een zorgwekkende situatie 8% 36% 55% Vrijwilligerswerk 17% 18% 65% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Intensief Incidenteel (Vrijwel) nooit Zoals te zien in grafiek 23 blijkt er geen verschil tussen Heerlen en Landgraaf als het gaat om actieve inzet voor anderen en/of maatschappelijke doelen. Intensieve inzet komt het meest voor op mantelzorg en vrijwilligerswerk. Burenhulp wordt door 60% van de burgers incidenteel verleend. Iets minder dan de helft van de inwoners heeft aandacht voor buren in een zorgwekkende situatie. 31/37

Grafiek 24 Wat is op dit moment de samenstelling van uw huishouden? Heerlen Alleenstaand 26% 8% 22% 5% Een volwassene met kind(eren)/ eenoudergezin Samenwonend/ getrouwd, zonder kinderen 38% Samenwonend/ getrouwd, met kinderen Anders Landgraaf Alleenstaand 9% 17% 3% Een volwassene met kind(eren)/ eenoudergezin 32% Samenwonend/ getrouwd, zonder kinderen 39% Samenwonend/ getrouwd, met kinderen Anders In Heerlen zijn meer alleenstaanden en minder samenwonende/getrouwde paren met kinderen dan in Landgraaf. 32/37

Grafiek 25 Welke situatie is het meest op u van toepassing? Er is geen verschil in dagbesteding tussen de inwoners van Heerlen en die van Landgraaf 33/37

Grafiek 26 Als u een betaalde baan heeft, waar is dan uw werklocatie? Heerlen Heerlen Anders Maastricht Sittard-Geleen Landgraaf Kerkrade Brunssum Nuth Duitsland Voerendaal Simpelveld België Onderbanken 11% 8% 8% 6% 4% 3% 2% 1% 1% 0% 0% 18% 47% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Landgraaf Heerlen Landgraaf Anders Maastricht Kerkrade Sittard-Geleen Brunssum Duitsland Nuth België Simpelveld Voerendaal Onderbanken 4% 3% 2% 1% 1% 1% 0% 8% 10% 12% 18% 24% 29% 0% 10% 20% 30% 40% Inwoners van Heerlen met inkomen uit arbeid werken het vaakst in Heerlen zelf. Ook inwoners van Landgraaf met inkomen uit arbeid werken het vaakst in Heerlen. Zij werken echter ook vaak in Landgraaf zelf, terwijl Heerlenaren veel minder vaak in Landgraaf werken. 34/37

Hoofdstuk 5 Algemene conclusies Samenvattend blijkt dat de resultaten van Landgraaf en Heerlen meer op elkaar lijken dan dat ze van elkaar verschillen. De inwoners van Landgraaf voelen een sterkere binding met hun buurt en hun gemeente dan inwoners van Heerlen en waarderen het kleinschalige karakter van hun woonomgeving. Ze geven echter wel aan het prettig te vinden dat er in Heerlen veel culturele en OV-voorzieningen zijn alsmede winkels en ook werken ze vaak in Heerlen. Qua waardering van voorzieningen en dienstverlening scoort Landgraaf beter dan Heerlen. Daar staat tegenover dat in Landgraaf als minst fijne aspect van het wonen in de buurt wel vaak (en vaker dan in Heerlen) een algeheel gevoel van achteruitgang, gebrekkig onderhoud van de openbare ruimte en verlies van sociale cohesie worden genoemd. Overlast van verkeer en van drugs zijn in beide gemeenten veelgenoemde knelpunten. De meestgebruikte voorzieningen zijn in beide gemeenten dezelfde vijf. Ook zijn in beide gemeenten dezelfde vijf aspecten het belangrijkst voor de beoordeling van de gemeente. De top-vijf aspecten die volgens de inwoners verbetering behoeven zijn dezelfde. En gevraagd naar de belangrijkste aspecten als Landgraaf en Heerlen intensiever gaan samenwerken komen ook daar dezelfde vijf aspecten in beide gemeenten terug, met één belangrijke uitzondering. In beide gemeenten staat bovenaan dat de gemeentebelastingen niet zouden mogen stijgen. In Landgraaf staat op de tweede plaats dat de gemeente haar eigen karakter moet behouden. Dat aspect komt in Heerlen pas op de zevende plaats. Alles samen nemend lijken er in de opgave vanuit de bevolkingen geen belemmeringen te zijn voor intensieve samenwerking tussen Landgraaf en Heerlen. Voor het draagvlak onder de bevolking van met name Landgraaf is het echter essentieel dat er aandacht is voor de wens om het eigen karakter van Landgraaf te behouden, ongeacht welke van de vier opties voor samenwerking uiteindelijk de voorkeur krijgt. 35/37

36/37

TELEFOON 070-310 3800 E-MAIL info@bmconderzoek.nl WEBSITE www.bmconderzoek.nl 37/37