VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL EN BASISSCHOOL T MEESTERWERK Locaties : Psz t Meesterwerk : Bs t Meesterwerk Brinnr. : 09ST Plaats : Schiedam Reg.nr. : 2945819 Onderzoeksnummer : 12110+12112 Datum onderzoek : 8 april 2010 Datum vaststelling rapport : 25 augustus 2010 VVE-Rapport 12110+12112 Onderzoeksdatum: 8-4-2010 Pagina 1 van 7
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere vooren/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 14, waarvan 12 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 14, waarvan 11 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep 1-2a: 17, waarvan 4 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep 1-2b: 19, waarvan 2 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep 1-2c: 15, waarvan 6 doelgroepkleuters Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. VVE-Rapport 12110+12112 Onderzoeksdatum: 8-4-2010 Pagina 2 van 7
2. HET TOTAALBEELD Basisschool t Meesterwerk heeft er bewust voor gekozen om het onderwijs van de voorschool, de vroegschool en de overige leerjaren van het basisonderwijs onder een dak in eigen beheer te houden en om zoveel mogelijk de extra faciliteiten hierbij te betrekken. Daarnaast wordt de VVE-coördinatie van zowel de peuter- als de kleuterafdeling en de aansturing van de extra zorg en begeleiding door dezelfde persoon uitgevoerd. Hierdoor zijn er goede mogelijkheden om tot een samenhangend beleid en een juiste afstemming van het VVE-traject binnen de directie te komen. De school ziet zich geconfronteerd met het feit dat veel peuters en kleuters nog onaanspreekbaar de school binnenkomen, hierdoor is Nederlandse taalstimulering een belangrijk aandachtspunt voor het schoolteam. De school heeft daarom flink ingezet op de aanpak van een intensieve taalstimulering onder andere in de voor- en vroegschool. Op de voor- en de vroegschool t Meesterwerk zijn meeste onderdelen van het VVE al in voldoende mate ontwikkeld. Daarnaast zijn er aspecten die nog verder ontwikkeld kunnen worden om het effect van VVE te vergroten. Enkele hiervan zijn zowel bij de peuterafdeling als de kleuterafdeling geconstateerd. Zo is het systematisch bijhouden van de vorderingen en het opzetten en uitvoeren van hulpplannen van elementair belang. Daarnaast is er in de kwaliteit van het educatief handelen bij de leidster nog verbetering mogelijk. Meer aandacht verdient de afstemming tussen de voor- en de vroegschool ten aanzien van de betrokkenheid en activering van ouders bij de VVE-programma s. 3. DE BEOORDELING VAN DE KWALITEITSASPECTEN A. VVE-(SUBSIDIE)VOORWAARDEN De Psz De Bs 0.1 Er is een recent GGD rapport beschikbaar 0.2 De voorschool voldoet aan de VVE -subsidievoorwaarden 1 Goedgekeurd VVE-programma 1.1 Naam/namen van programma(s) t Meesterwerk Psz: Piramide t Meesterwerk Bs: Piramide 1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 2 De groepsgrootte voldoet aan de lokale maximumeisen 3 Nvt 3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 4 VVE-Tijd (in de voorschool) 4.1 De kinderen bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 4.2 De totale, geplande VVE-periode van de kinderen is van voldoende duur 5 Beroepskrachten: kwaliteit en aantal 5.1 Het personeel heeft een verklaring omtrent het gedrag 5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend gecertificeerd (voor het VVE programma) B. 6. OUDERS Psz Bs 6.1 Deze voor- resp. vroegschool heeft een gericht ouderbeleid 6.2 De ouders zijn voorafgaand aan de plaatsing van hun peuter adequaat geïnformeerd over het beleid en ambitieniveau van de voor- resp. vroegschool 6.3 Er is een intake waarbij de ouders bevraagd worden over kenmerken van hun kind, over het gezin en over hun eigen wijze van opvoeden 6.4 Er wordt rekening gehouden met en ingespeeld op de taal die bij het kind thuis gesproken wordt 6.5 De ouders zijn betrokken bij de activiteiten in de voor- resp. vroegschool, zowel individueel als in groepsverband 6.6 De ouders voeren thuis VVE-activiteiten uit met hun peuters/kleuters 2 3 6.7 De leidsters/leerkrachten informeren de ouders voldoende en regelmatig over de ontwikkeling van hun kind, inclusief de zorgpunten VVE-Rapport 12110+12112 Onderzoeksdatum: 8-4-2010 Pagina 3 van 7
C. 7. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN DE EDUCATIE Psz Bs 1 Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden 1.1 Sociale competenties 1.2 De taalontwikkeling 4 4 1.3 Werken met een doelgerichte planning 2 3 1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad 2 Het pedagogisch klimaat 2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol 2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijk pedagogische gedragsgrenzen 2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden van de kinderen 2.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren de zelfstandigheid van de kinderen 2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, spel en taal uitlokkend 2 3 3 Het educatief handelen 3.1 Het educatief handelen van de beide leidsters/leerkrachten is goed afgestemd op elkaar 3.2 Er wordt voldoende tijd besteed aan een programmatische aanpak van de 2 3 taalontwikkeling 3.3 De leidster/leerkracht bevordert de interactie tussen de kinderen 2 3 3.4 De leidster/leerkracht stimuleert actieve betrokkenheid van de kinderen en 2 3 verbetert het spelen en het werken. 3.5 De leidster/leerkracht bevordert de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) 2 3 bij de kinderen 3.6 Het (taal)gedrag van de leidster/leerkracht met de kinderen is responsief 2 3 3.7 De leidster/leerkracht stemt de activiteiten af op verschillen in de persoonlijke en sociale ontwikkeling van de individuele kinderen 2 3 D. 8. ONTWIKKELING, ZORG EN BEGELEIDING Psz Bs 1 Ontwikkeling, zorg en begeleiding binnen de groep 1.1 De leidsters/leerkrachten volgen regelmatig en systematische de ontwikkeling 2 3 van alle kinderen 1.2 Specifieke aandacht voor de taalontwikkeling 2 2 1.3 De informatie over de ontwikkeling van de kinderen als groep wordt gebruikt bij de aanbieden van het programma 1.4 Er wordt doelgerichte en planmatige zorg op maat verleend aan de kinderen die 2 3 dat nodig hebben 1.5 De zorg wordt geëvalueerd waarna eventuele aanpassingen worden aangebracht 2 3 2 Inbedding in de bredere zorgketen 2.1 Kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, zijn bij de leidsters/leerkrachten bekend 2.2 De leidsters/leerkrachten stimuleren dat kinderen die zorg nodig hebben die de voor- cq. vroegschool niet kan leveren, gebruik maken van de 'externe' zorg 2.3 De 'externe' zorg voor de kinderen die deze zorg nodig hebben, is goed georganiseerd E. 9 KWALITEITSZORG VAN DE VOOR- RESP. DE VROEGSCHOOL Psz Bs 1 Er is VVE-coördinatie binnen de voor- resp. de vroegschool 4 4 2 De voor/vroegschool evalueert de kwaliteit van haar VVE 4 4 3 De voor- resp. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen - - 4 De voor- resp. vroegschool formuleert verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit 5 De voor- resp. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3 4 6 Ook VVE inde kwaliteitszorg van de school VVE-Rapport 12110+12112 Onderzoeksdatum: 8-4-2010 Pagina 4 van 7
F. 10 DE DOORGAANDE LIJN TUSSEN VOOR- EN VROEGSCHOOL Psz Bs 1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool 4 4 1.1 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool met een vergelijkbare VVE-aanpak 2 De voorschool zorgt voor doelmatige informatie voor de basisschool waar de uitstromende peuters naartoe gaan 2.1 Zeker bij zorgkinderen is er een warme overdracht 3 De basisschool wint doelmatige informatie in bij de voorschool over de instromende peuters en maakt daar aantoonbaar gebruik van 4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd 5 Het pedagogisch en educatief handelen van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 6 De voor- en de vroegschool gaan op een vergelijkbare manier met ouders om 2 2 7 De zorg en begeleiding is op de voor- en de vroegschool op een vergelijkbare wijze georganiseerd G. 11.DE RESULTATEN VAN VVE Bs 2 De opbrengsten eind groep 2 zijn voldoende Geen oordeel 3 Verlengde kleuterperiode Geen oordeel 4 De opbrengsten van de leerlingen in groep 3 zijn voldoende Geen oordeel Toelichting op de aandachtspunten en de voorbeeldaanpak A. Beroepskrachten (A.5.3) Alle peuterleidsters en kleuterleerkrachten op t Meesterwerk hebben het vereiste opleidingsniveau, zijn gecertificeerd of hebben bijna allemaal hun opleiding afgerond om VVE te kunnen verzorgen. B. Ouders (B.6.5, 6.6.) Zowel de peuterspeelzaal als de vroegschool organiseren ouderactiviteiten om ervoor te zorgen dat ouders betrokken worden bij het VVE-traject van de school. Naast de periodieke bijeenkomsten waarbij ouders informatie krijgen over de thema s die behandeld worden, zijn er bij de kleuters regelmatig rugzakbijeenkomsten om ouders te infomeren en activeren om met het onderhavige thema mee te doen en hun bijdrage hieraan te leveren (6.5). In dit opzicht is het een gemiste kans dat rugzakbijeenkomsten niet voor de ouders van de peuters worden georganiseerd (6.6). Ouders van peuters geven ook aan dat zij iets meer moeite moeten doen om op de hoogte te blijven en om actief mee te kunnen doen met de activiteiten. C. De taalontwikkeling (C.7.1.2) Een belangrijke vraag van de uitvoering van het VVE-programma is of peuters en kleuters voldoende taal stimulering ontvangen om zo klaargemaakt te worden om het onderwijs daarna met meer succes te volgen. Extra taalstimulering is in dit opzicht een kernbegrip voor elke school. Het is lovenswaardig dat t Meesterwerk voor de hele schoolperiode heeft ingezet op extra aandacht voor de taalstimulering van haar leerlingen. Zo doet zij mee aan het taal-honderd-project, waarbij intensief is ingezet op de ontwikkeling van woordenschat en taalvaardigheid van leerlingen. Hiervoor is een doorgaande lijn opgesteld vanaf de peutergroepen tot en met groep 8. Het effect van de uitvoering die hieraan wordt gegeven zal in de toekomst moeten blijken uit de resultaten op de vorderingentoetsen van woordenschat en begrijpend lezen. C. Planning en inrichting (C.7.1.3 en 7.2.5) Zowel de leidsters als de leerkrachten van t Meesterwerk werken met een goedgekeurd VVEprogramma en hanteren hierbij een afgestemde planning van de thema s die zij gedurende het schooljaar uitvoeren. Drie tot vier keer in het schooljaar vinden er logboekbijeenkomsten plaats. De peuterleidsters of de kleuterleerkrachten en de interne coördinator bespreken op die momenten de voortgang en de werkwijze van de VVE-activiteiten uit de jaarplanning. De tussentijdse voortgang en evaluatie van de wekelijks geplande activiteiten en de vorderingen van kinderen, zijn bij de vroegschool meer inzichtelijk en aantoonbaar terug te vinden dan bij de peuterspeelzaal. Hiervan geeft de coördinator aan dat er bij de peuterleidsters aan gewerkt wordt, maar dat dit nog een cultuuromslag vergt. Ook het onderdeel rijke leeromgeving is een belangrijk aspect van VVE. In de bezochte kleutergroepen is hier voldoende aandacht voor. Vooral bij de peutergroep kan het stimuleren van de lees-, taal- en spel-ontlokkende aankleding in de ruimte meer aandacht krijgen door een leeshoek en een ontdekhoek VVE-Rapport 12110+12112 Onderzoeksdatum: 8-4-2010 Pagina 5 van 7
aan te bieden. Ook het gebruik van meer speelmaterialen en echte materialen in de hoeken kan het spel van de kinderen verder verrijken. C. Educatief handelen (C.7.3.2) Zoals het VVE-programma vereist, is er zowel bij de voor- als de vroegschool voorzien in een dubbele bezetting. Hiermee wordt voldaan aan de vereiste uren die nodig zijn voor de uitvoering een VVEprogramma. Een aandachtspunt voor t Meesterwerk op dit onderdeel is dat de inspectie vooralsnog tutoren heeft gezien tijdens de lessen die vrij inactief zijn tijdens de uitvoering van de grote groepsactiviteiten. Soms duurt de (grote) kring activiteit erg lang, waarbij er geen rol of taak is toebedeeld aan de tutoren. Bij de kleuterafdeling is aangegeven welke taakverdeling er is rond de extra aandacht voor kleine groepen of voor individuele leerlingen. Maar bij de peuterafdeling staat de taakverdeling nog niet expliciet beschreven in de weekplanningen en is het bij de afstemming tussen leidster en tutor niet goed te volgen hoe de rolverdeling verloopt (C7.3.2). Zowel bij peuters als kleuters kunnen kinderen actiever aangemoedigd worden om met elkaar te praten, vragen aan elkaar te stellen en samen te spelen. De inspectie heeft hierin verschil tussen leerkrachten opgemerkt. Hierop aansluitend kan het responsief taalgedrag van de leidsters beter aansluiten op de verschillen in de persoonlijke en sociale ontwikkeling van kinderen. Eveneens kan het aanpakgedrag (voordoen hoe er gehandeld kan worden) door leidsters nadrukkelijker aangemoedigd worden. Veel van deze VVE-competenties komen overigens nog aan bod tijdens de VVE-training. D. Ontwikkeling, begeleiding en zorg (D.8.1.1 en 1.4) De school werkt met het programma Piramide. Het volgsysteem van deze methode start bij de peuters als zij 3 jaar oud zijn. De meeste peuters op t Meesterwerk komen echter de school al een half jaar eerder binnen en met een grote taalachterstand. Voor het zorgvuldig plannen en volgen van de taalontwikkeling van de peuters, is het van belang dat er gedurende de gehele peuterperiode een aangepast taalaanbod is, maar voornamelijk dat zij met een observatie-instrument worden gevolgd. Dit biedt namelijk handvatten om de taalstimulering op maat te bieden en om de zorg planmatig in te zetten (D.8.1.1). Bij de peutergroepen is het wenselijk dat de extra zorg aan kinderen planmatiger wordt opgezet in de vorm van zorg-/handelingsplannen, waarin wordt aangegeven welke extra zorg wordt aangeboden, wat het resultaat moet zijn en wanneer en hoe dit geëvalueerd wordt (D.8.1.4). De coördinator, interne begeleider ziet erop toe dat de brede zorg en begeleiding in voldoende mate wordt bijgehouden. Op basis hiervan zijn de handelingsplannen en groepsplannen bij de kleuters inzichtelijk opgesteld. Dit geldt tevens voor de inzet van externe zorg als hier behoefte aan is. De overzichten van de vorderingsgegevens op groepsniveau en op individueel niveau zijn inzichtelijk weergegeven. De inspectie ziet nog wel ruimte voor verbetering als het gaat om het registreren en bijhouden van individuele vooruitgang. De school heeft nog geen systeem om de sensomotorische-, de creatieve en de functieontwikkeling van kinderen in beeld te brengen. Deze gegevens zijn nodig om aanvullend op het volgsysteem van het gebruikte programma, het beeld van de peuter- en kleuter ontwikkeling compleet te maken. E. Kwaliteitszorg (E.9.1, 9.2, 9.5) Op het gebied van de kwaliteitszorg mag t Meesterwerk op onderdelen tot een voorbeeld dienen voor andere scholen met VVE-trajecten. De school heeft er bewust voor gekozen om het onderwijs van de voor-, de vroegschool en de overige leerjaren van het basisonderwijs onder eigen dak te brengen en om zoveel mogelijk (de) extra faciliteiten hierbij te betrekken. Zo wordt het schoolmaatschappelijk werk en het eigen taalonderwijs (Turks) binnen de eigen school ingezet. Daarnaast wordt de VVE-coördinatie van zowel de peuterspeelzaal als de kleuterafdeling en de aansturing van de extra zorg en begeleiding door dezelfde persoon uitgevoerd. Hierdoor is er een goed samenhangend beleid en een juiste afstemming van de VVE-activiteiten mogelijk. De vereiste documenten, zoals de VVE-jaarverslagen, de VVE-jaarplannen, het pedagogisch beleidsplan van de peuterspeelzaal en het GGD-rapport zijn beschikbaar en geven een positief beeld van de (beleids)initiatieven. De informatie aan ouders in de schoolgids, de evaluatie en de borging van gerealiseerde verbetering zijn inzichtelijk vastgelegd. F. Doorgaande lijn tussen voor- en vroegschool (F.10.1, 10.6) De inspectie heeft over de coördinatie al eerder aangegeven dat de school als voorbeeld mag dienen voor andere scholen. Om de doorgaande lijn nog te versterken is het mogelijk om de betrokkenheid van ouders bij de thema s en de activiteiten bij de peuters meer gelijk te trekken met die van de kleuters. VVE-Rapport 12110+12112 Onderzoeksdatum: 8-4-2010 Pagina 6 van 7
Resultaten De inspectie geeft geen oordeel over de resultaten van VVE. Op dit moment zijn in het kader van de lokaal educatieve agenda geen duidelijke afspraken vastgelegd. Noch op gemeenteniveau, noch op het niveau van de voor- en vroegschool is aangegeven wat de resultaten van VVE moeten zijn. De school heeft wel ambities geformuleerd waarin de resultaten voor de school als geheel omhoog zouden moeten. Wanneer de resultaten van de landelijk genormeerde toetsen in de groepen 1 t/m 4 worden bekeken, is er duidelijk een stijgende lijn waarneembaar. Maar gelet op de doorstroom naar groep 3 blijkt dat er dit schooljaar (2009 2010) naar verhouding veel kinderen een verlengde kleuterperiode meemaken. 4. Afspraken Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van afspraken. VVE-Rapport 12110+12112 Onderzoeksdatum: 8-4-2010 Pagina 7 van 7