RAPPORT VAN BEVINDINGEN Tussentijds kwaliteitsonderzoek bij SBO De Sponder Plaats : Roosendaal BRIN-nummer : 14CK Onderzoeksnummer : 121896 Datum schoolbezoek : 19 april 2011 Rapport vastgesteld te Breda op: 20 juni 2011
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 11 pagina 3 van 11
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 19 april 2011 een tussentijds kwaliteitsonderzoek (tko) uitgevoerd op SBO De Sponder naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 28 juni 2010 stelde de inspectie tekortkomingen vast in de opbrengsten en het onderwijsleerproces op SBO De Sponder. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 22 december 2010. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een tussentijds onderzoek uit om na te gaan in hoeverre de in het toezichtplan opgenomen tekortkomingen zijn opgeheven en aan de afspraken is voldaan. Onderzoeksopzet De onderzoeksopzet is gebaseerd op de afspraken die in het toezichtplan zijn opgenomen. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij de inspectie gesprekken heeft gevoerd met de directie en de intern begeleiders. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, afstemming, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 5 van 11
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2009. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2009 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * (SBO) De resultaten van de leerlingen aan het eind van de speciale basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 1 2 3 4 Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 1 2 3 4 pagina 7 van 11
Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 1 2 3 4 Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1 2 3 4 pagina 8 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie constateert dat de kwaliteit van de in dit tussentijds kwaliteitsonderzoek betrokken indicatoren nog niet voldoende is. Wel blijkt uit het onderzoek dat directie en team zich inzetten om voldoende kwaliteitsverbetering te bereiken op deze aspecten van het onderwijsproces. Het plan van aanpak wordt door de directie en het team uitgevoerd volgens de planning. Het bevoegd gezag heeft een zorgvuldige rapportage over de voortgang aan de inspectie aangeboden. Naar het oordeel van de inspectie zal de school in het derde kwartaal van 2011 nog gerichte inspanningen moeten doen om te bereiken dat de kwaliteit van het onderwijs aan het eind van dat kwartaal weer op een voldoende niveau is gebracht. In het vierde kwartaal zal de inspectie een onderzoek naar kwaliteitsverbetering uitvoeren om tot een nieuw oordeel te komen. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting De resultaten van het onderwijs en het opstellen van ontwikkelingsperspectieven per leerling. De inspectie kan de resultaten van het onderwijs nog niet voldoende eenduidig vaststellen. De normering die hiervoor nodig is, was ten tijde van dit onderzoek nog niet vrijgegeven. De inspectie onthoudt zich daarom in dit tussentijds kwaliteitsonderzoek van een oordeel over de onderwijsresultaten (score 5 in de tabel). In het najaar zal de inspectie bij het onderzoek naar kwaliteitsverbetering gebruik maken van de gegevens die de school heeft ingevoerd in het elektronisch schooldossier om dan tot een oordeel te komen over de onderwijsresultaten. De school heeft zelf de indruk dat de leerlingen voldoende presteren, rekening houdend met hun aanleg en beperkingen. Zij kan dit echter nog in onvoldoende mate aannemelijk maken op basis van gegevens uit het leerlingvolgsysteem. Wel kan men aan de hand van groepsgemiddelden laten zien hoeveel procent de leerlingen in een groep vooruit zijn gegaan, gemeten in de vaardigheidsscore van de toets. Datzelfde geldt voor de gemiddelde vooruitgang tussen twee toetsen in: de school geeft dan het gemiddelde rendement aan. Hoewel deze cijfers een indicatie geven van de ontwikkeling van de leerresultaten in de school, zijn deze niet voldoende specifiek. Het is nodig dat voor elke individuele leerling een ontwikkelingsperspectief wordt opgesteld. In dit document legt de school op basis van het dossier van de leerling en aanvullende informatie vast welke mogelijkheden deze tot leren heeft. Op basis hiervan plant de school jaarlijks de passende leerstof en gaat regelmatig na of de leerprestaties zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief. Op De Sponder is men wel begonnen om voor elke leerling het ontwikkelingsperspectief vast te stellen, maar dit proces is nog niet afgerond. Naar het oordeel van de inspectie heeft men voor een effectieve aanpak gekozen om voor elke leerling zorgvuldig het ontwikkelingsperspectief te bepalen, maar het team moet nog veel werk verzetten om ervoor te zorgen dat voor elke leerling op korte termijn het ontwikkelingsperspectief wordt opgesteld. Afstemming van het onderwijs vraagt zorgvuldig volgen en analyseren van de ontwikkeling en de leerprestaties. De school beoogt het onderwijs voldoende af te stemmen op de individuele verschillen tussen de leerlingen. Er worden groepsplannen voor meerdere leergebieden gemaakt. Daarin wordt aangegeven welke instructie bij welke leerlingen passend is. In de lessen voor deze leergebieden constateerde de inspectie dat de leraren de variatie in instructie doorgaans uitvoerden conform het groepsplan. pagina 9 van 11
In zulke lessen kwam de afstemming al redelijk tot stand, maar kreeg vooral vorm door aanvullende of verlengde instructie. De school heeft daarnaast nog stappen te zetten in de het voldoende afstemmen in de verwerkingsfase van de les. Naar het oordeel van de inspectie is er ook nog aandacht nodig voor het bieden van adequate instructie aan leerlingen die de stof gemakkelijker aankunnen. Er bestaat het risico dat de instructie voor hen te beperkt is. Daarnaast stelt de inspectie vast dat bij lessen waarbij de leerlingen groepsdoorbrekend in niveaugroepen zijn ingedeeld, de afstemming te beperkt is. Ook binnen zulke niveaugroepen zijn er onderlinge verschillen in leer- en ondersteuningsbehoeften! Om goede keuzes te maken voor welke leerling welk type afstemming bij instructie en verwerking nodig is, moet de leraar goed zicht hebben op de eerder geleverde leerprestaties. De inspectie constateert dat er verschillen zijn tussen de leraren wat betreft het bijhouden van de resultaten van de leerlingen, maar vooral in de mate dat zij die resultaten nader analyseren. Om tot adequate afstemming van het onderwijs te komen - en het opstellen van groepsplannen - zijn de resultaten van de analyse van het dagelijks werk van de leerlingen een duidelijke voorwaarde. Op dit punt is gerichte sturing door de schoolleiding van belang om op korte termijn tot verbetering te komen. Bij de zorg en begeleiding wordt de diagnostiek nog te weinig benut. De inspectie constateert dat de school wel specifieke zorg voor leerlingen plant, maar de keuze wat een passend doel voor die zorg is, blijkt in te beperkte mate te rusten op een nadere analyse van achterliggende problemen. Daardoor ontstaat het risico dat leerlingen wel extra hulp krijgen, maar dat die onvoldoende effect sorteert. Er is immers een kans dat een onderliggend probleem, of een bepaald hiaat in de kennis, niet wordt ontdekt. De specifieke hulp zou gericht moeten zijn op het verhelpen van zo'n hiaat, of een steunende of compenserende strategie om een kind te helpen zo min mogelijk hinder van het onderliggende probleem te ondervinden. De inspectie acht gerichte aandacht voor de kwaliteitsverbetering van dit aspect van de zorg en begeleiding van groot belang. Enerzijds kan het de intern begeleider helpen een beter passend handelingsplan op te stellen. Anderzijds geeft zo'n aanpak ook een krachtig signaal aan de leraren: bij hen is de analyse van de leerresultaten immers een voorwaarde voor de afstemming van het onderwijs. Zulke analyses bieden echter ook een eerste signaal dat mogelijk extra zorg voor een leerling nodig is, als adequate afstemming van het onderwijs niet langer voldoende resultaat oplevert. Kwaliteitszorg Een startpunt voor het bepalen hoe een school moet worden ingericht ligt in het zorgvuldig vaststellen welke leerlingen de school bezoeken. Afhankelijk van hun specifieke thuissituatie en hun onderwijsbehoeften kan een school gerichte keuzes maken welke elementen in het onderwijs, of in de schoolorganisatie daarop moeten worden ingericht. Op SBO De Sponder is het ontwikkelen van een systeem van kwaliteitszorg nog in opbouw. De inspectie constateert dat er wel impliciet opvattingen bij directie en team leven over de onderwijsbehoeften van de leerlingenpopulatie van de school. Dit is echter niet voldoende. Het gaat ook om het systematisch verzamelen en analyseren van feitelijke informatie over de achtergrondkenmerken van de leerlingen. De resultaten van dit proces kunnen daarna worden betrokken bij het vaststellen van de visie van de school en als startpunt dienen om tot een vorm van systematische kwaliteitszorg te komen. Dit aspect van de kwaliteitszorg verdient nog de nadrukkelijke aandacht van de schoolleiding in de komende tijd. pagina 10 van 11
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De kwaliteit van het onderwijs is op onderdelen verbeterd, maar vertoont nog belangrijke tekortkomingen. Het eerder toegekende toezichtarrangement zwak blijft gehandhaafd. pagina 11 van 11