Rijkswaterstaat Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord
2 Witteveen+Bos, juli 2014, Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord
Rijkswaterstaat Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord referentie projectcode status RW1929-28/14-017.818 RW1929-28 definitief projectleider projectdirecteur datum ir. H.Wieringa ir. W.Hendriks 19 september 2014 autorisatie naam paraaf goedgekeurd door ir. H.Wieringa Witteveen+Bos Van Twickelostraat 2 Postbus 233 7400 AE Deventer telefoon 0570 69 79 11 fax 0570 69 73 44 www.witteveenbos.nl Het kwaliteitsmanagementsysteem van Witteveen+Bos is gecertificeerd op basis van ISO 9001. Witteveen+Bos Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt in enige vorm, hetzij elektronisch, mechanisch dan wel met digitale technieken door fotokopieën, opnamen, internet of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Witteveen+Bos Raadgevende ingenieurs B.V. noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Witteveen+Bos, juli 2014, Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord 3
4 Witteveen+Bos, juli 2014, Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord
Varianten viaduct Bomenweg Ter hoogte van de Kamperweg/Bomenweg over de N50 in Emmeloord zal een viaduct worden gebouwd. Dit nieuwe viaduct kenmerkt zich door schuin de N50 te kruisen. Witteveen+ Bos heeft twee varianten opgesteld voor de beeldkwaliteit van dit viaduct. Ter inspiratie voor deze twee varianten dienden de andere viaducten langs de N50. De varianten zijn voorgelegd aan de rayonarchitect, maar werden niet goed bevonden. Hieronder wordt kort toegelicht wat het idee achter de varianten is en waarom de rayonarchitect een ander doel beoogt. De eerste variant is een transparante variant waarbij het landschap zoveel mogelijk doorloopt en het viaduct ondergeschikt is aan het landschap. Dit wordt gedaan door de toepassing van rechte, korte wanden en een talud dat overgaat in een verticale graswand. Het aanzicht van het viaduct wordt bepaald door zandzakken verticaal op te stapelen. Deze zandzakken vormen de wand van het viaduct en worden begroeid met gras. Hierdoor krijgt het vooraanzicht van het viaduct een groene uitstraling. Omdat het viaduct moet wegvallen in de omgeving van asfalt en gras wordt de kleur donkergrijs toegepast. Het brugdek zelf is vlak. De andere variant betreft een meer architectonische invulling van het viaduct. Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de architectuur van het viaduct Schokkerringweg. Het viaduct wordt uitgevoerd in een lichtere kleurstelling (lichtgrijs) zodat het mooi contrasteert met zijn omgeving. Het landschap wordt als het ware een moment in tweeën gesplitst door de toepassing van twee langere rechte wanden. Deze wanden begeleiden de automobilist als hij het viaduct passeert. De wanden worden uitgevoerd in lichtgrijs beton met daarin een groot vlak van antracietkleurig basalton, afgestrooid met antracietkleurig basaltonsplit. Door de toepassing van langere wanden kan dit viaduct worden beschouwd als element in het landschap en minder als passeermoment. De kritiek van de rayonarchitect op deze varianten luidde als volgt: de twee gepresenteerde RWS ontwerpen kunnen niet op steun van de welstand rekenen. Het huidige ontwerp is teveel een coupure in een talud in plaats van ontworpen als doorlopend element van A naar B over de weg heen. Hij raadde daarom een korte landschappelijke analyse aan van alle viaducten langs het tracé Lemmer - Zwartenmeer. Deze analyse moet uitwijzen wat voor type viaduct het moet worden. Zijn verwachting is dat uit de analyse komt dat het viaduct opvallender moet worden in plaats van ingetogen. Deze analyse wordt op de volgende bladzijden besproken. Vervolgens worden er een aantal randvoorwaarden gesteld die aangeven hoe om te gaan met het nieuwe viaduct. Witteveen+Bos, juli 2014, Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord 5
Lemmer Hopweg Ruttenseweg Oosterringweg A6 Muntweg Vogelbek Bomenweg Misthoorn N50 Schokkerringweg Zwartemeer Ramspolbrug Tracé Lemmer - Zwartemeer
Landschappelijke analyse tracé Het gehele tracé waarin het viaduct komt te liggen loopt van Lemmer tot Zwartemeer. In totaal worden de A6 en de N50 doorkruist door zeven viaducten. De entree van dit tracé wordt gevormd door de Ramspolbrug. Over het algemeen past de belijning van viaducten en bruggen bij de rechtlijnigheid van de polderverkaveling. Hieronder wordt kort beschreven waardoor elk viaduct wordt gekenmerkt. Dit is op de volgende twee bladzijden tevens geïllustreerd met foto s. Viaduct Hopweg: hooggelegen landhoofden beplant met bomen, schuine taluds en een dik brugdek afgeschermd door een hoog, transparant hekwerk. Dit viaduct kent een middensteunpunt in de vorm van een dikke pilaar. Viaduct Ruttenseweg: middelhoog gelegen landhoofden beide beplant met bomen, schuine taluds en een middensteunpunt in de vorm van twee pilaren. Viaduct Oosterringweg: twee kale hooggelegen landhoofden, brede overspanning met twee middensteunpunten in de vorm van 2x vier pilaren, normaal brugdek met onopvallend, laag hekwerk. Viaduct Muntweg: landhoofden zijn geheel beplant met bomen, schuine taluds, relatief korte overspanning en normaal brugdek met hoog, transparant hekwerk (zelfde soort als bij Hopweg). Viaduct Vogelbek: schuine taluds bij de landhoofden met een middensteunpunt (bestaat uit vijf langwerpige, vierkante pilaren). Normaal brugdek met een onopvallend, laag hekwerk. Viaduct Misthoorn: schuine taluds, dun brugdek, redelijk opvallend maar laag hekwerk, vier dunne ronde pilaren als Witteveen+Bos, juli 2014, Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord middensteunpunt. Viaduct Schokkerringweg: brede, licht gebogen overspanning tussen twee hoge landhoofden. Dit viaduct heeft schuine taluds van antracietkleurig basalton en wordt in de middenberm ondersteund door vier ronde peilers. Ramspolbrug: de entree vanaf de N50 tot de Noordoostpolder. Deze brug is vormgegeven in dezelfde kleurstelling als de viaducten. De peilers bestaan steeds uit drie robuuste, langwerpige, vierkante pilaren. Het hekwerk is laag en onopvallend. Geconcludeerd kan worden dat alle kunstwerken langs het tracé een aantal overeenkomsten vertoont. Qua kleurstelling zijn ze redelijk gelijk, elk viaduct heeft schuine taluds, en ook de hekwerken zijn allemaal vrij onopvallend. Wat tevens opvalt is dat elk viaduct symmetrisch is ingericht. Of beiden landhoofden zijn beplant of beide zijn juist kaal. Ook gaan alle overspanningen recht over de weg. Het nieuw te realiseren viaduct Bomenweg verschilt op deze twee cruciale punten. Een landhoofd is beplant en het andere is kaal. Ook gaat de overspanning diagonaal over de weg met aan een kant een duidelijke bocht. Langs de N50 bij Kampen ligt een ander betrekkelijk nieuw spoorviaduct dat niet direct aan het tracé ligt, maar wel langs de N50. Dit spoorviaduct is op een hele andere manier vormgegeven omdat de overspanning hier ook schuin was en dus al afweek van de andere viaducten langs de N50/A6. Het brugdek is bijvoorbeeld erg dik en de wanden zijn recht en robuust vormgegeven. 7
Viaduct Hopweg (google.maps.nl) Viaduct Ruttenseweg (google.maps.nl) Viaduct Oosterringweg (google.maps.nl) Viaduct Muntweg (google.maps.nl)
Viaduct Vogelbek (google.maps.nl) Viaduct Misthoorn Viaduct Schokkerringweg Ramspolbrug (www.movares.nl)
Randvoorwaarden viaduct Bomenweg Uit de analyse kan worden geconcludeerd dat het nieuw te realiseren viaduct Bomenweg op een paar cruciale punten afwijkt van de andere viaducten op het tracé Lemmer - Zwartermeer (asymmetrie en schuine overspanning). Daarom kan het niet aansluiten bij de familie van de andere viaducten. De conclusie van de Rayonarchitect is dus juist: dit nieuwe viaduct moet specifiek anders worden vormgegeven. Hieronder volgt een aantal randvoorwaarden waar dit nieuwe viaduct aan moet voldoen: Spoorwegviaduct bij Kampen Het uit te werken viaduct is onderdeel van een tracé in de Noordoostpolder (Zwartemeer tot Lemmer). Door middel van een landschapsanalyse dient gekeken te worden hoe de a-typische kenmerken van dit viaduct op een passende manier moeten worden vormgegeven. Hierbij dient uit te worden gegaan van het maken van een landmark welke past en aansluit bij haar omgeving. Het viaduct met aanlandingen dient een duidelijke asymmetrische opzet te kennen met twee verschillende zijden. Het landschap en de ruimtelijke beleving daarvan zijn van primair belang. Het viaduct met aanlandingen en taluds dient als eenheid te zijn vormgegeven en moet ruimtelijkheid beogen en nastreven. Hierbij dient onder andere goed te worden nagedacht over de manier van vormgeving en materiaalgebruik. Tevens dienen de voorstellen sociaal veilig te zijn. Het is van belang dat de bocht, oprit Kamperweg naar N50 aan de westzijde van het viaduct, als één logische doorlopende beweging verloopt. Het verdient hier landschappelijk gezien de voorkeur de oprit als brug te laten ogen (dek op staanders). Mocht er om andere redenen met een (grond)lichaam worden gewerkt dan moet deze aansluiten bij het landschappelijk beeld zowel in materiaal als vorm. 10 Witteveen+Bos, juli 2014, Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord
Wil men in plaats van een talud met keerwanden werken dan dient het dek overstek te hebben ten opzichte van het lichaam. Tevens moeten in dit geval de verticale wanden estetisch aansluiten bij het landschappelijk beeld. Er dient een duidelijke link gelegd te worden tussen het landschap en het uitzicht van de automobilist. Verkeerstechnische objecten en veiligheidsmaatregelen dienen zoveel als mogelijk te zijn mee ontworpen en te zijn geintegreerd met de vormgeving van het viaduct. Hierbij moet onder andere gedacht worden aan lantaarnpalen, vangrails en schrikhekken. Het te bouwen viaduct wordt ontworpen en gebouwd volgens het principe van Design en Construct. De opdrachtnemer moet het viaduct ontwerpen en construeren. De opdrachtnemende partij dient voor de vormgeving van het viaduct een (landschaps)architect in dienst te nemen voor nadere uitwerking. Het is van belang dat de ontwerper een goede beschrijving geeft van zowel de vormgeving van het kunstwerk als van het tracé en het landschap waar het kunstwerk in komt te liggen. In het vraagspecificatieproces van het project N50 Ens Emmeloord is opgenomen op welke wijze een (landschaps)architect verbonden is in het project: TM070 TM080 TM090 De Opdrachtnemer dient als sleutelfunctionaris een gekwalificeerde (landschaps) architect aan te stellen, die gedurende de ontwerpfase en de uitvoeringsfase de verantwoordelijkheid draagt voor de esthetische kwaliteit van het ontwerp en op dit gebied deskundig aanspreekpunt is voor de opdrachtgever. De (landschaps)architect dient ingeschreven te staan in het Architectenregister of gelijkwaardig bij keuze van een (landschaps)architect buiten Nederland. De (landschaps)architect dient aantoonbaar ervaring te hebben met de ruimtelijke inpassing van infrastructurele projecten. Advies ten aanzien van proces PM120 TM060 TM060 Vanuit de opdrachtgever wordt de aannemer geadviseerd een informeel kwaliteitsteam samen te stellen. Doel van dit kwaliteitsteam is het borgen van de planning via een snelle goedkeuring bij de welstand. Bovenstaande proces is in samenspraak met de welstand uit het voorgaande proces naar voren gekomen. Het is aan de opdrachtnemer om de frequentie van het overleg te bepalen. Geadviseerd wordt in ieder geval de volgende partijen te betrekken bij het informele kwaliteitsteam; - Rijkswaterstaat - Gemeente Noordoostpolder (R+O of stedenbouw) - Voorzitter welstand Noordoostpolder - (landschaps)architect opdrachtnemer Witteveen+Bos, juli 2014, Esthetisch programma van eisen viaduct Bomenweg N50 Ens Emmeloord 11