Evaluatie hondenbeleid en losloopgebieden

Evaluatie hondenbeleid en losloopgebieden 2013 2015 1 Beleid en belasting Het beleid met betrekking tot honden valt uiteen in drie basisregels: in de gehele stad dienen honden aangelijnd te zijn, loslopen kan in vastgestelde losloopgebieden en in de vastgestelde verbodsgebieden mogen honden niet komen; in de gehele stad geldt opruimplicht van de uitwerpselen door de hondenbezitter; als hondenbezitter dien je altijd een opruimmiddel bij je te hebben bij het uitlaten van de hond. De complete regelgeving is vastgelegd in de Algemene plaatselijke verordening voor de gemeente Den Haag 1 en daaraan gelieerde Uitvoeringsbesluiten met de vaststelling van losloop- en verbodsgebieden. Het hondenbeleid en de kaart met daarop losloop- en verbodsgebieden is voor iedereen raadpleegbaar op de website: http://www.denhaag.nl/honden. Aantal hondeneigenaren Aantal hondeneigenaren per km 2 Percentage woningen met hondenbezit Centrum 1.200 154 2,5% Escamp 3.376 234 6,1% Haagse Hout 1.352 150 5,5% Laak 935 217 5,4% Leidschenveen-Ypenburg 1.833 118 10,9% Loosduinen 2.218 157 9,4% Scheveningen 2.342 177 8,0% Segbroek 1.900 264 6,2% Totaal 15.156 177 6,2% Statistieken over belastingbetalende hondenbezitters per stadsdeel. Den Haag heeft in 2016 ruim 15 duizend belastingbetalende hondeneigenaren. De hondenbelasting is een lokale heffing. Het tarief voor de 1 e hond bedraagt 112,80, voor de 2 e hond 176,76 en voor de 3 e (en meer) 224,16 per hond. Met in 2015 een opbrengst van totaal 2.016.000. Zijnde 1% van de totale opbrengst lokale heffingen 2. Opbrengsten vanuit de hondenbelasting vloeien naar de algemene middelen. Uit de algemene middelen worden voorzieningen in de gemeente betaald. Hieronder vallen ook voorzieningen die ten goede komen aan de honden(bezitters) en om de overlast door honden terug te dringen. Denk hierbij aan: Aanschaf, plaatsen en onderhoud van bebording; Aanschaf, plaatsen, legen en onderhoud van hondenpoepbakken en afvalbakken; Aanschaf, onderhoud, inzet en gebruik van hondenpoepzuigers; Herstelwerkzaamheden, zoals dichten van gegraven kuilen; Communicatie over het hondenbeleid; Handhaving op de regels van het hondenbeleid. 1 http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/historie/'s-gravenhage/11313/11313_22.html 2 http://www.denhaag.nl/home/bewoners/gemeente/document/programmarekening-2015.htm 1/11

2 Stedelijk gebied In het stadspanel 2015 3 geeft 10% van de respondenten aan een hond te hebben. Hiervan is 100% bekend met het hondenbeleid. Tegenover 76% bij niet-hondenbezitters. Het percentage respondenten dat overlast ervaart van loslopende honden is 33%. Naar stadsdeel varieert de mate waarin bewoners overlast ervaren van 30% in Centrum en 31% in Escamp en Leidschenveen-Ypenburg tot 43% in Laak. 2.1 Voorzieningen In de stad staan honderden afval- en hondenpoepbakken waar burgers de zakjes met hondenpoep in kunnen deponeren. Daarnaast zijn de afgelopen jaren ook nog duizenden ondergrondse restafvalcontainers (ORAC s) in de stad geplaatst waar de hondenbezitters de uitwerpselen in kwijt kunnen. Het is de verantwoordelijkheid van de hondenbezitter om een opruimmiddel bij zich te hebben. De gemeente Den Haag kiest er niet voor om houders voor hondenpoepzakjes in de openbare ruimte te plaatsen en te voorzien in zakjes. In het verleden is gebleken dat deze houders door vandalisme zijn vernield en regelmatig leeg zijn waardoor eigenaren de verantwoordelijkheid verleggen. Dagelijks rijden vijf puntzuigers die hondenpoep verwijderen op vastgestelde routes waar de overlast het grootst is en de meest beeldbepalende plekken zoals winkelcentra. Af en toe wordt van de vaste routes afgeweken om schoonmaakoperaties (0-beurt) te houden op locaties waar handhavingsacties gepland zijn. 2.2 Beeldkwaliteit De meting van de kwaliteit met betrekking tot uitwerpselen op de verharding wordt gedaan aan de hand van de landelijke beeldcatalogus van CROW 4. Hierbij wordt, door een extern en onafhankelijk bureau, objectief vastgesteld hoe de beeldkwaliteit van de openbare ruimte is. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 A+ (0 uitwerpselen) 13,3% 11,5% 11,8% 35,9% 60,8% 60,4% A ( 1 uitwerpselen) 44,2% 59,2% 62,4% 50,2% 29,6% 34,1% B ( 2 uitwerpselen) 41,6% 28,4% 25,0% 12,5% 7,7% 4,9% C ( 3 uitwerpselen) 0,7% 0,7% 0,6% 0,9% 1,1% 0,3% D (> 3 uitwerpselen) 0,1% 0,1% 0,2% 0,5% 0,9% 0,4% Totaal aantal metingen 4.589 6.043 6.989 3.595 3.305 2.777 Beeldkwaliteit uitwerpselen op verharding per 100m 2. 3 http://www.denhaag.nl/home/bewoners/to/uitkomsten-bewonersonderzoek-stadspanel-2015.htm 4 http://www.crow.nl/getmedia/b95e04b6-773a-4f5c-bdb6-ed9250dc5df5/schaalbalken_kwaliteitscatalogus _2010.aspx 2/11

2.3 Mijn Haagse Meldingen Via Klant Contact Centrum, 14070, mobiele app en webformulier kan de burger ook overlast met betrekking tot honden en hondenpoep melden (http://www.denhaag.nl/meldingen). 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Aantal meldingen hondenoverlast 690 880 1016 1184 989 973 Percentage meldingen hondenoverlast t.o.v. totaal aantal meldingen 1,08% 1,46% 1,76% 2,08% 1,58% 1,58% Meldingen over loslopende honden en hondenpoep. De meldingen worden in kaart gebracht om aandachtsgebieden te duiden en zo locaties voor extra communicatie, inzet hondenpoepzuiger of handhaving te bepalen resulterend in aangepaste handhavings- en of wijkprogramma s binnen de stadsdelen. 2.4 Handhaving Binnen de leefbaarheidshandhaving van de gemeentelijke buitenruimte Doorpakken met Haagse Kracht 2015-2018 (RIS281916) is handhaving met betrekking tot hondenbeleid één van de vier stedelijke prioriteiten naast rommel op straat, parkeeroverlast en weesfietsen. Binnen de HHO wordt binnen het hondenbeleid gehandhaafd op vier overtredingen. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Aanlijnplicht 1011 969 1200 1080 821 760 Verbodsgebied 273 175 318 263 199 180 Opruimmiddel 477 377 487 456 248 190 Opruimplicht 488 608 592 654 342 231 Aantal proces-verbalen per overtreding in de afgelopen zes jaar. De handhavers worden ingezet op het constateren van overtredingen en in verschillende integrale acties. Hierbij wordt zowel in burger als in uniform gehandhaafd. Zowel de ontwikkeling van het aantal uitgeschreven proces-verbalen als terugkoppeling van de ketenpartners in de stadsdelen geven aan dat de intensieve aanpak, bestaande uit integrale acties en het aanspreken van hondenbezitters door handhavers in het kader van preventie en voorlichting, een positief effect hebben. Er zijn 27 integrale acties uitgevoerd. Naast de overtredingen worden ook waarschuwingen geregistreerd. Na een waarschuwing volgt een volgende keer een proces-verbaal. Bekeurde hondenbezitters worden bij Belastingzaken nagetrokken of zij hondenbelasting betalen. 10% van de bekeurde hondenbezitters is niet geregistreerd, zij worden aangeschreven. De handhaving richt zich naast uitschrijven van proces-verbalen ook op informeren en waarschuwen om zo in contact te komen met de burger om op een positieve manier te informeren. Op basis van de verschillende beschikbare informatiebronnen (waarnemingen, meldingen, klachten) wordt de inzet van handhavers bepaald en bijgestuurd naargelang de aard van de problematiek, tijd en locatie. 3/11

2012 2013 2014 2015 Bijtincidenten 180 263 346 400 Aantal meldingen en aangiftes van bijtincidenten bij de Politie. Naast een toename van het aantal incidenten wordt ook een toename van de ernst van de verwondingen waargenomen. Dit lijkt het gevolg van toegenomen populariteit van gevaarlijke honden. Landelijk wordt momenteel overwogen of en hoe houderschap onder voorwaarden voor bepaalde honden ingevuld dient te worden. 4/11

3 Losloopgebieden In 2013 zijn naar aanleiding van de Voortgangsnota hondenbeleid 2011-2012 in Den Haag 22 nieuwe losloopgebieden aangewezen (RIS260574) en is het losloopgebied Valkenboskade gesloten (RIS260918). In 2015 is losloopgebied Ockenburgh gewijzigd (RIS283163). Aantal m 2 losloopgebied Centrum 86.600 Escamp 805.100 Haagse Hout 1.169.900 Laak 73.800 Leidschenveen-Ypenburg 412.800 Loosduinen 1.009.000 Scheveningen 1.231.400 Segbroek 303.600 Totaal 5.092.200 Losloopgebieden in de stad, exclusief strand. Zuiderstrand - gemeente Westland tot strandslag 2 - strandslag 2 tot strandslag 9 - strandslag 9 tot strandslag 10 - strandslag 10 tot Zuidelijk havenhoofd Noorderstrand - Noordelijk havenhoofd tot parkeerplaats Zwarte Pad - parkeerplaats Zwarte Pad tot gemeente Wassenaar Toegankelijk als losloopgebied - Jaarrond - 01/10 tot 15/05 en 15/05 tot 01/10 van 21:00-7:00 uur - Jaarrond - 01/10 tot 15/05 en 15/05 tot 01/10 van 21:00-7:00 uur - 01/10 tot 15/05 - Jaarrond Losloopgebieden op het strand en de toegankelijkheid gedurende het jaar. Lengte in km 1,1 3,3 0,6 1,5 3,2 1,0 3.1 Verstoring natuur Honden, en zeker honden in losloopgebieden, zorgen voor verstoring van de natuur in ecologische zones en grote groengebieden. Andere dieren worden opgejaagd door honden en ook geursporen blijven voor langere tijd nadelig aanwezig. Zeker in het broedseizoen is dit nadelig voor grond broedende vogels. Niet opgeruimde uitwerpselen leveren overmatige bemesting wat nadelig is voor de beplanting en het grondwater. Er treedt vertrapping van planten en verdichting van de grond op. Honden graven in de grond en woelen deze om. Dit levert schade aan bodem en planten op. Dit is het geval bij Landgoed Meer en Bos en Natura 2000 gebied Bosjes van Poot. Spreiding van de druk is daarom gewenst. Zonering en het creëren van rustgebieden levert een goede bijdrage. Hiervan zijn positieve voorbeelden te benoemen van bijvoorbeeld de wilde hyacint in 5/11

Ockenburgh en dieren in het Haagse Bos 5. 3.2 Conflicten met overige gebruikers Ten opzichte van andere gebruikers van de losloopgebieden vinden er ook incidenten plaats, zoals ouderen die omver worden gesprongen, hardlopers die gebeten worden en kinderen die onaangenaam verrast worden door opdringerige honden. Loslopende honden dienen altijd onder appèl te staan. De hondenbezitter heeft altijd de verantwoordelijkheid ten opzichte van het doen en laten van zijn/haar hond. Een loslopende hond die op je af komt rennen is voor velen al eng genoeg. Een hij doet niks hoor doet daar niets aan af. De niet-hondenbezitter heeft geen idee wat de hond komt/gaat doen. De hondenbezitter beseft de impact van het gedrag van de hond op anderen veelal niet. Er zijn ook conflicten tussen hondenbezitters en burgers die barbecueën, zoals in het gebruik van het grasveld aan de zuidzijde langs de Loevensteinlaan. Zowel het los laten lopen van de hond als barbecueën was toegestaan. De combinatie van hete barbecues, eten en etensresten met loslopende honden heeft diverse keren een botsing tussen burgers opgeleverd. Gezocht wordt ook naar oplossing van conflictsituaties in gebruik bij de losloopgebieden: verbindingspad Reijgersberg, Aarnout Drostlaan en Zuiderpark locatie Sportcampus. 3.3 Uitlaatservices In Den Haag zijn zeker 30 hondenuitlaatservices actief 6. Bij uitlaatservices wordt overlast ervaren door het niet onder appèl houden van de grote groep honden en het niet (kunnen) voldoen aan de opruimplicht van de uitwerpselen. Het uitlaten van honden door een uitlaatservice is een bedrijfsmatige activiteit welke ingeschreven hoort te zijn bij Kamer van Koophandel en Belastingdienst. De gemeente Den Haag heeft verder geen nadere regelgeving betreft deze economische activiteit. Conform gemeentelijk beleid dienen bedrijven een afvalcontract bij een afvalinzamelaar te hebben. En het niet voldoen aan de opruimplicht door een uitlaatservice is mogelijk een milieudelict. Hier is geen jurisprudentie over. Staatsbosbeheer heeft op diverse plekken in haar gebieden regels met betrekking tot het beperken van het aantal honden per bezitter, zoals bijvoorbeeld in Zoetermeer-Bentwoud waar maximaal drie honden per begeleider zijn toegestaan. Recreatie Midden-Nederland sluit overeenkomsten met uitlaatservices waarbij richtlijnen opgesteld zijn en de uitlaatgebieden per uitlaatservice met maximum aan aantal honden middels een overeenkomst geregeld worden. De Hondenbescherming heeft ook richtlijnen opgesteld waar een uitlaatdienst minimaal rekening mee dient te houden 7. In de gemeente Soest is het middels APV verboden de losloopterreinen te gebruiken voor het op bedrijfsmatige wijze uitlaten van honden (meer dan vijf honden). Gemeente Den Haag heeft geen regelgeving met betrekking tot omvang, gedragingen en locaties voor het uitlaten van honden door uitlaatservices. 5 https://staatsbosbeheerzuidholland.wordpress.com/2015/04/14/verrassend-veel-zoogdieren-in-het-haagse-bos/ 6 http://www.hondenuitlaatservices.org/zuid-holland-n/hondenuitlaatservice-den-haag 7 https://hondenbescherming.nl/ik-heb-een-vraag/ 6/11

3.4 Veilig gebruik Het loslaten van de hond in losloopgebieden en de veiligheid van hond en medegebruikers is de verantwoordelijkheid van de hondenbezitter. Zo is het in de stad onvermijdelijk om ook losloopgebieden naast wegen en fietspaden te hebben. Bij (dreiging van) onveilige situaties dient de hondenbezitter de hond aan te lijnen. Wel bestaat de nadrukkelijke wens bij zowel hondenbezitters als andere gebruikers om zo min mogelijk losloopgebieden langs drukke verkeersaders te maken. Het beleid is om zo min mogelijk hekwerken als belemmerende objecten in de openbare ruimte te plaatsen en zo ook de toegankelijkheid voor iedereen te waarborgen, schijnveiligheid te minimaliseren en extra beheerkosten te voorkomen. Daarnaast kan een hekwerk de indruk wekken dat daar geen opruimplicht geldt. 3.5 Spelen In Den Haag kun je voor opleiding, training en spel terecht bij verenigingen zoals de kynologenclub in Ypenburg en de hondenschool bij Madestein. Op diverse plaatsen kan vanuit het losloopgebied gezwommen worden door honden. Verder kent Den Haag geen specifieke speeltuinen voor honden of losloopgebieden met spelaanleidingen (wel liggen er op sommige plaatsen boomstammen). Bij hondenbezitters bestaat de wens voor specifieke speelplaatsen. Er zijn ook positieve ervaringen met speeltuinen in bijvoorbeeld Rotterdam en Nijmegen. 3.6 Nieuwe losloopmogelijkheden Bij grootschalige stedelijke ontwikkeling dient ook nagedacht te worden over het opnemen van losloopgebieden bij het realiseren van woningen. Nu dient bijvoorbeeld nagedacht te worden over de realisatie van losloopgebieden in de Binckhorst. Anderzijds komen losloopgebieden in de knel door stedelijke ontwikkeling, zoals bij de Sportcampus Zuiderpark. Voor diverse grasstroken in Leidschenveen wordt, samen met de buurtbewoners, bekeken welke mogelijkheid er is voor uitbreiding van de losloopgebieden. Ook twee kleine gebieden in Centrum en Scheveningen (uitloper Scheveningse bosjes en Haringkade) zullen besproken worden om op te nemen in het uitvoeringsbesluit. Gebruik en inrichting is hier reeds conform losloopgebied. 7/11

4 Verbodsgebieden De basis regel voor honden in de openbare ruimte geldt welkom mits aangelijnd. De locaties waar honden verboden zijn, zijn beperkt. In Den Haag zijn de kinderspeelplaatsen, speel- en ligweiden en schoolpleinen verboden voor honden. Daarnaast is het strand in het zomerseizoen gedeeltelijk verboden voor honden. Ook in een beperkt aantal andere gebieden, zoals rosaria, worden geen honden toegelaten. Deze verboden worden met borden aangegeven. In de kruidentuinen mogen momenteel aangelijnd nog honden komen. In verband het hygiëne bij het nuttigen van de aanwezige kruiden is een verbod hier wenselijk. 8/11

5 Communicatie De burger wordt op diverse manieren geïnformeerd over het hondenbeleid en wat wel kan en niet mag. 5.1 Folders In de jaarlijkse folder van de hondenbelasting en de flyer bij de huis-aan-huis bezoeken staat ook de algemene informatie over het hondenbeleid beschreven met een verwijzing naar de pagina op de gemeentelijke website. Bij de invoering van de nieuwe losloopgebieden zijn folders gemaakt en verspreid om de burgers te informeren over deze gebieden. 5.2 Bebording In 2013 is de bebording in de gehele stad aangepast. Met de nieuwe borden is het zichtbaarder geworden waar de losloopgebieden zijn. Ook alle verbodsgebieden zijn voorzien van (nieuwe) borden. Met de nieuwe bebording is ook de communicatie over de opruimplicht verhelderd. Oude bebording. Huidige bebording. 5.3 Hondenkaart Op de gemeentelijke website (http://www.denhaag.nl/honden) is de hondenkaart digitaal raadpleegbaar. Hierop is te zien waar honden los mogen lopen en waar de verbodsgebieden zijn. Vaststelling van de gebieden in Uitvoeringsbesluiten vormen de basis voor juiste weergave op deze kaart en middels plaatsing van bebording. 9/11

5.4 Informerende instanties Het Huisdier Informatie Punt (HIP) informeert burgers over het houden van huisdieren en verantwoord huisdierbezit. Het hebben van een hond, de verzorging hiervan en goed eigenaarschap tonen in de openbare ruimte, vragen het nodige van de hondenbezitter. Op scholen wordt via Natuur en Milieueducatie en de Dierenbescherming voorlichting gegeven over huisdierbezit en de bijbehorende verantwoordelijkheden. Lespakketten zijn voor de Haagse scholen beschikbaar. 10/11

6 Participatie Het niet voldoen aan de regels is een mentaliteitskwestie. Hiervoor is het naast handhaving nodig om te informeren en bewust te maken. Opruimen moet eigenlijk gewoon zijn. Aandacht is benodigd voor het bevorderen van betrokkenheid en vergroten van eigenaarschap. Samen kan de overlast aangepakt worden: zowel door burgers onderling als burgers samen met de gemeente. Ook 80% van de hondenbezitters ergert zich aan hondenpoep op straat, volgens onderzoek van de Hondenbescherming 8. Eind 2015 zijn de Wijkprogramma s 2016-2019 9 opgesteld. Bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties uit alle wijken hebben sinds voorjaar 2015 met de gemeente meegedacht over wat er beter kan en moet bij hen in de buurt, waaronder ook overlast door honden(poep). Dit heeft 48 wijkprogramma s voor 2016-2019 opgeleverd: 1 voor iedere Haagse wijk. In een wijkprogramma staan de prioriteiten voor de wijk voor de komende 4 jaar. In bewonersoverleggen wordt regelmatig gesproken over overlast door honden(poep). Er zijn ook al diverse initiatieven die vanuit de bewoners worden gestart om mede bewoners te informeren middels folders, flyers en posters over de geldende opruimplicht, zoals in het Zeeheldenkwartier, de Van der Wyckstraat of buurtvereniging in Segbroek die wel zelf wel een mini-poepzuiger zou willen gebruiken en beheren. Nadruk bij de participatie ligt bij wat de bewoners zelf willen. Het gaat dan niet alleen over klagen, maar juist over wat je wilt bereiken en bij wilt dragen aan de gewenste verandering. Goede voorbeelden worden vanuit de stad bij elkaar gebracht. Zo wordt er van elkaar geleerd en wordt gebruik gemaakt van de positieve ervaringen in participatieproces, folders, posters en aankondigingen. 8 https://hondenbescherming.nl/nieuws/2016/03/29/tachtig-procent-van-de-hondenbezitters-ergert-zich-aan-hondenpoep-op-straat/ 9 http://www.denhaag.nl/home/bewoners/stadsdelen-en-wijken/to/maatwerk-voor-haagse-wijken-in-wijkprogrammas.htm 11/11