Hondenpoepplan Naar een schone stad. 2 februari 2009

Transcriptie

1 Hondenpoepplan Naar een schone stad 2 februari 2009

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Wat is de stand van zaken? Wat is het doel? Hoe gaan we het aanpakken? Welke voorzieningen moeten worden getroffen? Hoe gaan we de nieuwe werkwijze onder de aandacht brengen? Hoe gaan we de nieuwe regels handhaven? Wat gaat het kosten? Beschikbaar budget

3 1. Inleiding De gemeente Culemborg telt ongeveer geregistreerde honden. Veel hondenbezitters beleven plezier aan het uitlaten van hun hond en zorgen ervoor dat andere inwoners van Culemborg er geen hinder van ondervinden. Helaas houdt een deel van de Culemborgse hondenbezitters geen rekening met hun medemens. Ze laten de honden (los)lopen waar dat niet mag en ook de uitwerpselen vind je terug op paden, speelplaatsen, bij schoolpleinen etc. Ook in Culemborg staat hondenpoep in de top tien van grootste ergernissen. Dit blijkt uit de klachten die regelmatig binnenkomen over hondenpoep. Ook uit de opmerkingen bij de Buurtleefbaarheidsmonitor 2008 blijkt dat bewoners van Culemborg zich naast zwerfafval, vooral storen aan hondenpoep. Hondenpoep zorgt voor vervuiling, stankoverlast en verspreiding van bacteriën die zowel voor mens als dier gevaarlijk kunnen zijn. De gemeente Culemborg voert nog geen actief beleid op het gebied van honden(poep). Er wordt ad hoc gereageerd op klachten, en er is een aantal stroken naast paden die wekelijks gemaaid worden. Honden kunnen hier dan hun behoefte doen, in plaats van op het pad. Verder is er een aantal speelterreinen aangewezen, waar honden niet mogen komen. Dit is aangegeven met borden. Hier en daar liggen tegels met daarop een poepverbod voor honden. Handhaving van de verboden vindt niet plaats. In het rapport Culemborg werkt aan een schone stad dat 6 maart 2007 door het college van B&W van de gemeente Culemborg is vastgesteld, is het opstellen en uitvoeren van een hondenpoepbeleid opgenomen. Op 21 augustus 2007 heeft het college van B&W besloten een hondenpoepplan uit te gaan werken. Het Hondenpoepplan is in samenwerking met een aantal betrokken Culemborgers opgesteld, bestaande uit zowel hondenbezitters als niet hondenbezitters. Deze groep mensen heeft samen met de gemeente gediscussieerd over diverse stellingen met betrekking tot honden(poep). De uitkomst van deze discussie is gebruikt voor het opstellen van het concept hondenpoepplan. Vervolgens hebben zij reactie gegeven op het concept plan. Op deze plaats bedanken we deze inwoners voor hun constructieve en positieve bijdrage! Het Hondenpoepplan is zo compact en kort mogelijk gehouden. Vaak is gebruik gemaakt van opsommingen en de tekst is beperkt. We hopen op deze manier een praktisch, leesbaar en uitvoerbaar hondenpoepplan te hebben neergezet. 3

4 2. Wat is de stand van zaken? Hieronder nog even kort de stand van zaken met betrekking tot honden(poep) in de gemeente Culemborg: Geen beleid. Minimale tot geen handhaving. In de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) van de gemeente staat wel dat honden binnen de bebouwde kom aangelijnd moeten zijn. Ook moeten de uitwerpselen die op gazons, kinderspeelplaatsen, sportvelden of die gedeelten van een weg, die in het bijzonder of mede bestemd zijn voor het verkeer van voetgangers terecht komen, opgeruimd worden. Klachten over hondenpoep. Uit de Buurtmonitor 2006 in Culemborg blijkt weer: hondenpoep grote ergernis. Circa geregistreerde honden in Culemborg. Waarschijnlijk nog ca. 500 niet geregistreerde (dus ook niet belastingbetalende) honden. De hondenbelasting bedraagt momenteel 46, voor eerste hond, 70,60 voor iedere volgende hond, in totaal komt circa , aan hondenbelasting binnen. Na aftrek van kosten blijft hier circa , van over. Dit bedrag wordt nu ingezet als algemeen dekkingsmiddel en komt niet ten goede aan de oplossing van het hondenpoepprobleem. 4

5 3. Wat is het doel? De doelstelling van het hondenpoepplan is: Alleen hondenpoep op plaatsen waar dit uitdrukkelijk is toegestaan. (dus in de losloopgebieden en op de hondenuitlaatstroken) Afbakening: Het beleid geldt voor de bebouwde kom, inclusief de dijken en de Baarsem en Goilberdingerwaard, exclusief het bedrijventerrein. Het beleid heeft alleen betrekking op hondenpoep en niet op bijvoorbeeld kattenpoep en paardenpoep. Paardenpoep komt niet zoveel voor in de bebouwde kom. Het kattenpoepprobleem is geen zaak voor de gemeente maar veel meer tussen buren onderling. De gemeente kan hier geen invloed op uitoefenen. Een kat wordt namelijk niet uitgelaten en het is ondoenlijk om de eigenaar aan te spreken op het gedrag van de kat. Voorwaarden: De kosten voor de uitvoering van het Hondenpoepplan moeten voor een (groot) deel worden betaald uit de hondenbelasting (eventueel verhogen). Het hondenpoepplan moet zo duidelijk mogelijk zijn en gemakkelijk uitvoerbaar. Het hondenpoepplan en de bijbehorende regels moeten goed te handhaven zijn. Er moet sprake zijn van een combinatie van voorzieningen, voorlichting en handhaving. Het hondenpoepplan moet zijn opgesteld in samenspraak met hondenbezitters en niethondenbezitters. 5

6 4. Hoe gaan we het aanpakken? Het belangrijkste uitgangspunt is: Binnen de bebouwde kom moet de poep opgeruimd worden. De hondenbezitter is verantwoordelijk voor zijn hond en dus ook voor de vervuiling die het dier veroorzaakt. Daarnaast: Moeten honden binnen de bebouwde kom aangelijnd zijn. Dit is van belang voor de verkeersveiligheid en dus ook de veiligheid van de hond. Maar ook kan de hondenbezitter dan gemakkelijk zien waar de hond zijn behoefte doet, zodat hij het kan opruimen. Op de uitlaatstroken hoeven de uitwerpselen niet opgeruimd te worden door de hondenbezitter. De hond moet hier wel aangelijnd zijn. Omdat honden ook los moeten kunnen rennen zullen losloopgebieden worden ingericht. Hier mogen hondenbezitters hun hond laten uitrennen en hoeven de uitwerpselen niet te worden opgeruimd. Ook buiten de bebouwde kom van Culemborg mogen honden in principe loslopen en hoeft de poep niet opgeruimd te worden. Dit betekent niet dat de hond buiten de bebouwde kom wel overlast mag veroorzaken. De hond moet onder toezicht en appél staan en mag geen overlast veroorzaken. Daarnaast zullen plaatsen worden aangewezen die verboden voor honden zijn. Hier mogen honden niet komen. Deze plaatsen betreffen o.a. speeltuinen, speelweiden, trapveldjes, schapenweiden, sportterreinen en waardevolle en kwetsbare natuurgebieden. En verder: Communicatie is van groot belang bij het invoeren van het hondenpoepplan. Er moet bekendheid gegeven worden aan de regels, draagvlak gecreëerd worden en een mentaliteitsverbetering plaats gaan vinden. In hoofdstuk 6 wordt het aspect communicatie daarom verder uitgewerkt. Naast het treffen van voorzieningen en het communiceren is de handhaving van de regels onmisbaar. In hoofdstuk 7 wordt dit verder uitgewerkt. 6

7 5. Welke voorzieningen moeten worden getroffen? Voor vier aspecten van het hondenpoepplan moeten voorzieningen worden getroffen: Aspect Losloopgebieden Uitlaatstroken Opruimplicht Verbodsgebieden Voorziening Voldoende, goed ingerichte losloopgebieden Voldoende uitlaatstroken op logische plaatsen Voldoende afvalbakken, verstrekking gratis opruimzakjes Duidelijk aangeven waar honden niet zijn toegestaan Aan welke eisen moeten de losloopgebieden voldoen zodat maximaal gebruik wordt gemaakt van de voorziening? Duidelijk begrensd d.m.v. bijvoorbeeld sloot, haag of een afrastering Duidelijke bebording Minimale grootte van 500 m2 Zoveel mogelijk aansluiten bij de huidige uitlaatplekken Gemakkelijk bereikbaar vanuit de woonwijk Verdeeld over de gemeente Niet te dicht bij tuinen en woningen Terrein moet te allen tijde goed begaanbaar zijn, er moet een goed beloopbaar voetpad (bijv. een schelpenpad of een asfaltpad) doorheen lopen Er moeten afvalbakken geplaatst worden (kleine kliko s 120 liter, gemakkelijk te legen en schoon te houden, vast in metalen beugel). Eventueel verlichting De voorziening moet goed onderhouden (kunnen) worden, dus 1x per week onderhoud (maaien en/of opruimen), een en ander afhankelijk van het gebruik en het seizoen (dus in droge zomer en s winters meer opruimen omdat niet gemaaid wordt). Bij voorkeur een bankje plaatsen Eventueel een hondenspeeltoestel Culemborg is een vrij stedelijke gemeente en de mogelijkheid om binnen de bebouwde kom losloopgebieden te realiseren waar de ontlasting van de hond niet opgeruimd hoeft te worden, is beperkt. In de klankbordgroepvergadering van 1 november 2007 waren de aanwezigen het er unaniem over eens dat hondentoiletten geen goede optie zijn. Ze zijn duur in het onderhoud, toch vaak vies en veel honden willen ze niet gebruiken. Naast de losloopgebieden en uitlaatstroken moeten daarom extra afvalbakken geplaatst worden in de gemeente. 7

8 Aan welke eisen moeten de uitlaatstroken voldoen? Duidelijke bebording Zoveel mogelijk aansluiten bij de huidige uitlaatplekken Gemakkelijk bereikbaar vanuit de woonwijk De uitlaatstroken moeten veilig beloopbaar zijn. Verdeeld over de gemeente Niet te dicht bij tuinen en woningen De voorziening moet goed onderhouden (kunnen) worden, dus 1x per week onderhoud (maaien en/of opruimen), een en ander afhankelijk van het gebruik en het seizoen (dus in droge zomer en s winters meer opruimen omdat niet gemaaid wordt). Aan welke eisen moet(en) de (plaatsing) van de afvalbakken voldoen? Er moeten voldoende afvalbakken aanwezig zijn (volgens onderzoek 1 bak per 42 honden) De bakken moeten geplaatst worden op locaties waar veel honden worden uitgelaten De bakken moeten op een maximale afstand van 300 meter van elkaar geplaatst worden langs de gangbare hondenlooproutes. De bakken moeten herkenbaar zijn. De bakken moet op tijd worden geleegd en worden schoongemaakt. Geen zakjesdispensers op de afvalbakken i.v.m. te verwachten vandalisme. Zakjes wel gratis beschikbaar stellen op stadskantoor, en bij bijv. dierenwinkels, tuincentra en dierenarts. Niet te dicht bij woningen plaatsen En tot slot de verbodsgebieden Speeltuinen, speelweiden, trapveldjes, schapenweiden, sportterreinen en waardevolle en kwetsbare natuurgebieden zijn verboden terrein voor honden. Hier moeten duidelijk zichtbare verbodsborden worden geplaatst. Naar verwachting wordt het verbod beter nageleefd als de borden worden ontworpen door kinderen, bijvoorbeeld in samenwerking met de school uit de wijk, of als onderdeel van een ontwerpwedstrijd voor alle scholen. 8

9 6. Hoe gaan we de nieuwe werkwijze onder de aandacht brengen? Naast het treffen van voldoende voorzieningen is het van groot belang dat er een goede communicatie plaatsvindt. De communicatie moet aan de volgende eisen voldoen: Zowel gericht op de hondenbezitters als op de niet hondenbezitters. Niet alleen bij de start van de uitvoering maar continu. Kort en bondig. Duidelijk. Herkenbaar (gebruik maken van speciaal logo en pakkende slogan). Een positieve benadering. Communicatiemiddelen die ingezet kunnen worden: Mooie folder voor alle hondenbezitters met daarin: uitleg van het hondenpoepplan, kaart met de losloopgebieden en uitlaatstroken, leuke foto s en artikelen over honden, tips hoe honden het juiste gedrag aan te leren, eventueel gratis opruimzakjes bijsluiten. Berichten in de Culemborgse Courant, Internetpagina van de gemeente, kabelkrant en het gemeente informatieblad Culemborg in Beeld. Ludieke acties, bijvoorbeeld het uitreiken van bolussen door de wethouder, schoolkinderen vlaggetjes laten prikken in de poep, foto van drol van de week (hondenpoep op verkeerde plaatsen), schoonmaakactie met hondenbezitters, schoolkinderen de hondenbezitters laten aanspreken en bijv. groene, gele of rode kaart laten uitdelen. Uitdelen van gele of rode kaarten met daarop nogmaals de regels uitgelegd. Stickers op afvalbakken ( Hondenpoep ook in deze bak ). Samenvatting Hondenpoepplan in gemeentegids. Samenwerking met de Kynologenclub Culemborg e.o. De Kynologenclub is bereid om een bijdrage te leveren aan de uitvoering van het Hondenpoepplan. De Kynologenclub telt circa 500 leden waarvan een groot deel in Culemborg woont. Jaarlijks volgen 150 á 200 mensen een beginnerscursus. De volgende afspraken zijn gemaakt: De Kynologenclub gaat voorlichting geven aan potentiële hondenbezitters waarin zij ook het hondenpoepprobleem aan de orde stellen. De Kynologenclub is bereid in haar basiscursussen ( Puppycursus en cursus Gehoorzame huishond ) aandacht te besteden aan het hondenpoepprobleem. De gemeente subsidieert de hondeneigenaren die deze cursus afgerond hebben (hondeneigenaren moeten certificaat of diploma overleggen en krijgen dan deel van kosten van cursus retour van de gemeente). De Kynologenclub wil meewerken aan het opstellen van een voorlichtingsfolder voor de hondenbezitters. De Kynologenclub gaat aandacht besteden aan het hondenpoepplan in haar clubblad. De Kynologenclub is bereid voorlichtingsmateriaal van de gemeente over het hondenpoepplan in het clubhuis neer te leggen voor de leden. Ook willen ze door de gemeente beschikbaar gestelde gratis zakjes verspreiden onder haar leden. 9

10 7. Hoe gaan we de nieuwe regels handhaven? Het bieden van voorzieningen en het geven van voorlichting moet het gedrag van de hondenbezitters verbeteren. Er zijn echter altijd mensen die zich niet aan de regels houden. Handhaving moet daarom een integraal onderdeel zijn van het Hondenpoepplan. De regels uit het hondenpoepplan moeten namelijk ook gehandhaafd worden. Aanpassen Algemene Plaatselijke verordening (APV) Allereerst moet er natuurlijk een basis voor de handhaving gelegd worden. Dit betekent dat de regels opgenomen moeten worden in de APV. Doel van het hondenpoepplan is het tegengaan van hondenpoep op plaatsen waar dit niet uitdrukkelijk is toegestaan. Belangrijkste regel die gehandhaafd moet worden is de opruimplicht. Het is moeilijk om een hondenbezitter die de hondenpoep niet opruimt op heterdaad te betrappen. De pakkans is heel klein. Daarom zal de hondenbezitter gehandhaafd worden op het bij zich hebben van een opruimmiddel. Iedere hondenbezitter is verplicht om een hondenpoep opruimmiddel bij zich te hebben. Op verzoek moet dat getoond kunnen worden. Bij niet voldoen aan deze oproep kan een proces verbaal worden opgemaakt. De voorkeur gaat uit naar een zakje, omdat het niet gewenst is dat losse uitwerpselen in de afvalbakken gedeponeerd worden. Daarnaast zal gehandhaafd moeten worden op de aanlijnplicht en op het aanwezig zijn in voor honden verboden gebieden. Overigens kan van de hondenbezitters die gecontroleerd zijn en/of waarvoor proces verbaal is opgemaakt gecheckt worden of deze hondenbezitters ook hondenbelasting betalen. De huidige APV voldoet niet en moet aangepast worden. Hieronder een voorstel voor nieuwe regels: Verontreiniging door honden. 1. De rechthebbende op een hond is verplicht ervoor te zorgen dat die hond, indien deze zich op of aan de weg bevindt, zich niet van uitwerpselen ontdoet. 2. Het in het eerste lid bepaalde is niet van toepassing: a op door Burgemeester en Wethouders aangewezen plaatsen; b indien de rechthebbende op een hond ervoor zorgt, dat de uitwerpselen onmiddellijk worden verwijderd. 3. De rechthebbende is verplicht, indien hij zich met een hond op de weg bevindt, een doeltreffend hulpmiddel bij zich te hebben dat geschikt is voor de verwijdering van de uitwerpselen. Burgemeester en Wethouders stellen de eisen vast waaraan een hulpmiddel ten minste moet voldoen, wil het doeltreffend zijn. 4. De rechthebbende op een hond die zich met die hond op of aan de weg bevindt, is verplicht dit hulpmiddel op eerste vordering te laten zien aan de toezicht houdende ambtenaar. Aanlijngebod honden. 1. De rechthebbende op een hond is, indien deze hond zich binnen de bebouwde kom op of aan de weg bevindt, verplicht ervoor te zorgen, dat deze aangelijnd is; 2. Burgemeester en Wethouders kunnen plaatsen aanwijzen waar het bepaalde in het eerste lid, niet van toepassing is. 3. Het eerste lid is niet van toepassing voor zover de rechthebbende op een hond zich vanwege zijn handicap door een geleidehond laat begeleiden en de hond als zodanig aantoonbaar gekwalificeerd is. 10

11 Verboden plaatsen voor honden. Het is de rechthebbende op een hond verboden deze op een voor kinderen bestemde openbare speelplaats, speelweide of trapveldje te laten verblijven dan wel op andere door Burgemeester en Wethouders aangewezen plaatsen. Voorwaarden aan handhaving De handhaver beschikt over opsporingsbevoegdheid en kan verbaliserend optreden. Handhaving niet alleen plaatsvinden tijdens kantooruren maar ook op tijden dat mensen hun hond uitlaten ( s ochtends vroeg, s avonds, zaterdag, zondag). Voorlichting en aanspreken van mensen moet een belangrijk onderdeel uitmaken van de werkzaamheden van de handhaver. Er moet minimaal 8 uur per week besteed worden aan handhaving van het hondenpoepplan. In de beginfase zal extra handhaving ingezet worden. Handhaving moet structureel plaatsvinden. Handhaving start pas als voorzieningen zijn aangelegd en gecommuniceerd is over het hondenpoepplan. Bij de start van het hondenpoepbeleid worden nog geen boetes gegeven aan mensen die de regels overtreden. Het nieuwe beleid wordt uitgelegd en er wordt voorlichting gegeven door de handhaver (bv. door een gele kaart). Na drie maanden aanspreken en voorlichting geven worden er door de handhaver rode kaarten met daarop uitleg van het beleid uitgedeeld. Een maand later zullen indien nodig wel boetes uitgedeeld worden. Prioriteit handhaving bij probleemplaatsen, plaatsen waar veel poep ligt en / of waar klachten over zijn. 11

12 8. Wat gaat het kosten? Voorzieningen Kosten afvalbak Kosten aanschaf Kosten plaatsing Jaarlijks onderhoud Bammens bak 250, incl. paal 1 uur á 52, 130, Legen bak per jaar 150, Inschatting aantal extra te plaatsen afvalbakken op overlastplaatsen: 50 stuks Totale kosten aanschaf: 50 * 250, = , Kosten plaatsing: 50* 52, = 2.600, Jaarlijks onderhoud: 50 * 130, = 6.500, Jaarlijks legen: 50* 150, = 7.500, Kosten per 500 m2 hondenlosloopgebied Aanschaf + plaatsing 60 m1 schelpenpad 20, per meter dus in totaal 1200, 60 m1 afrastering d.m.v. haag 7, per meter, dus in totaal 420, 60 m1 afrastering d.m.v. raster 15, per meter, dus in totaal 900, 1 zitbank 500, + 2 uur plaatsen á 52, = 604, Jaarlijks onderhoud 6, per meter per jaar dus in totaal 360, per jaar 2, per meter, dus in totaal 120, per jaar 2, per meter, dus in totaal 120, per jaar 130, per jaar 1 kliko nabij ingang 200, inclusief steun 130, per jaar + legen 150, per jaar = 280, per jaar Verlichting, 1 lichtmast 850, per stuk Onderhoud 25, per stuk per jaar. Energie 30, per stuk per jaar. In totaal 55, per jaar. Wekelijks maaien 175, per jaar (26 keer maaien, 0,35 per m2 per jaar) Borden nabij ingang (2 stuks) 250, per stuk inclusief 50, per jaar plaatsing en paal dus totaal 500, Hondenspeeltoestel PM PM Totaal 4.675, 1.290, Inschatting aantal aan te leggen hondenuitlaatplaatsen: 6 stuks Totale kosten aanleg: 6 * 4.675, = , Totale kosten onderhoud: 6 * 1.290, = 7.740, 12

13 Kosten uitlaatstroken Lage palen met bordje op uitlaatstroken 1 e jaar 2 e en volgende jaar Kosten per paal inclusief plaatsing 60,, in totaal ruim m1 losloopstrook, 100 palen nodig dus in totaal 6.000, 500, vervangen eventueel beschadigde palen Communicatie Folder voor alle hondenbezitters 1 e jaar 2 e en volgende jaar stuks in beginfase, eigen ontwerp, drukkosten 1.000, 200 per jaar periodiek (nieuwe inwoners en hondenbezitters). 250, Ludieke acties 1.000, in beginfase 250, per jaar periodiek Stickers op afvalbakken 300, per stuks 50, Artikel in Culemborg in Beeld, Reguliere uren Interne uren Culemborgse Courant, Internet, Kabelkrant e.d. Totaal 2.300, 550, Handhaving 1 e jaar 2 e en volgende jaar Handhaving BOA 1 e jaar 12 uur per week, 40 weken, á 50, per uur, totaal ,. Totaal , , 2 e en volgende jaar 8 uur per week, 40 weken extra á 50, per uur, totaal ,. Overige kosten Gratis zakjes ter beschikking stellen Sponsoring hondencursussen Schoonmaken s winters en bij droog weer 1 e jaar 2 e en volgende jaar Bijv. Belloo poepzakjes, per doos van 30 verpakkingen á 50 zakjes 40,, voor alle hondenbezitters totaal 2.000, Sponsoring 10, per gevolgde cursus, ca. 150 stuks per jaar. In totaal 1.500,. 550, per dag inhuur poepzuiger. Eerste jaar ook beginschoonmaak, 5 dagen extra 2.750,. In totaal 20 dagen , Jaarlijks 25 dozen á 40, is 1.000, per jaar 1.500, 15 dagen per jaar, totale kosten 8.250,. Borden bij speelplaatsen 5.000, eerste jaar 500, per jaar Onvoorzien 5.000, eerste jaar 1.000, jaarlijks Totaal , , 13

14 Totale kosten 1 e jaar 2 e en volgende jaar Afvalbakken , 2.600, 6.500, 7.500, 6.500, 7.500, Losloopgebieden , 7.740, 7.740, Uitlaatstroken 6.000, 500, Communicatie 2.300, 550, Handhaving , , Overig , , Totaal , , 14

15 9. Beschikbaar budget In 2008 heeft de gemeenteraad voor het uitvoeren van het Hondenpoepplan , per jaar (vanaf 2009) beschikbaar gesteld. Uit hoofdstuk 8 blijkt dat voor de uitvoering van het Hondenpoepplan het eerste jaar , nodig is en elk volgend jaar ,. Omdat het beschikbaar gestelde budget lager is dan aangevraagd, zal de aanleg van voorzieningen in twee jaar uitgevoerd worden. In onderstaande tabel is de gefaseerde uitvoering van het Hondenpoepplan opgenomen. Tabel Meerjarenplanning uitvoeren Hondenpoepplan e.v. Plaatsen 25 extra afvalbaken Plaatsen 25 extra afvalbaken Legen 25 afvalbakken Legen 50 afvalbakken Onderhoud 25 afvalbakken Onderhoud 50 afvalbakken Aanleg 3 hondenlosloopgebieden Aanleg 3 hondenlosloopgebieden Onderhoud 3 losloopgebieden Onderhoud 6 losloopgebieden Plaatsen 50 palen bij uitlaatstroken Plaatsen 25 palen bij uitlaatstroken Vervangen beschadigde palen Communicatie: folder hondenbezitters Communicatie: stickers op afvalbakken Communicatie: Ludieke acties Handhaving pm pm Zakjes alle hondenbezitters 1e jaar Zakjes hondenbezitters volgende jaren Sponsoring hondencursussen Beginschoonmaak Schoonmaak jaarlijks Borden bij speelplaatsen aanschaf Borden bij speelplaatsen onderhoud Onvoorzien Totaal