GEMEENTE WAALWIJK PROGRAMMABEGROTING

GEMEENTE WAALWIJK PROGRAMMABEGROTING 2004 Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 1

Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 2

1. Algemeen 1.1 Inleiding 7 1.2 Kerngegevens 17 1.3 Organigram 18 1.4 Van coalitieprogramma naar programmabegroting 19 1.5 Visie en doelstellingen Gemeente Waalwijk 21 1.6 de Begrotingen 2004 2007 op hoofdlijnen 23 1.7 Autorisatie door de raad van de begroting 2004 25 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan Programma I; dienstverlening inwoners -hoofdstuk 1: Bestuur, ambtelijke organisatie en dienstverlening 31 -hoofdstuk 2: Handhaven 37 -hoofdstuk 3: Veiligheid 39 -hoofdstuk 4: Natuur, landschap en cultuurhistorische waarden 47 -hoofdstuk 5: Scholing 53 -hoofdstuk 6: Sport 69 -hoofdstuk 7: Welzijn 75 -hoofdstuk 8: Zorg en volksgezondheid 97 Programma II; ruimtelijke ordening, gebruik en beheer -hoofdstuk 1: Infrastructuur en mobiliteit 119 -hoofdstuk 2: Beheer openbare ruimte 123 -hoofdstuk 3: Wijkbeheer 129 -hoofdstuk 4: Ruimtelijke strategie 131 -hoofdstuk 5: Wonen, volkshuisvesting en landgoed Driessen 135 -hoofdstuk 6: Milieu 139 -hoofdstuk 7: Ruimtelijke ordening, gebruik en beheer 143 Programma III; financieel evenwicht 155 2.2 Paragrafen 2.2.1 Lokale heffingen 161 2.2.2 Weerstandvermogen 165 2.2.3 Onderhoud kapitaalgoederen 173 2.2.4 Financiering 177 2.2.5 Bedrijfsvoering 181 2.2.6 Verbonden partijen 189 2.2.7 Grondbeleid 191 Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 3

3. Financiële begroting 3.1 Overzichten baten en lasten 3.1.1 Recapitulatie programmabegroting 198 3.1.2 Recapitulatiestaat productbegroting 199 3.1.3 Exploitatiebegroting 2004 203 3.1.4 Geraamd resultaat voor en na bestemming en mutaties reserves 205 3.2 Uiteenzetting financiële positie met toelichtingen 3.2.1 Uitgangspunten voor het samenstellen van de begroting 209 3.2.2 Analyse van en toelichting op het begrotingsresultaat 213 3.2.3 Specifieke onderwerpen 235 3.2.4 Arbeidskostengerelateerde verplichtingen 249 3.2.5 Vervangingsinvesteringen 251 3.2.6 Meerjarig investeringsplan 253 3.2.7 Afgevallen wensen nieuw beleid vanaf 2004 255 3.2.8 Overzicht incidentele baten / lasten 259 4. Diversen 4.1 Begrippenlijst 263 Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 4

HOOFDSTUK 1 ALGEMEEN Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 5

Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 6

1.1 Inleiding 1.1.0 Algemeen Als uitvloeisel van de invoering van het duale stelsel in gemeenten is ook de begrotingssystematiek gewijzigd. Op grond van de gemeentelijke comptabiliteitsvoorschriften die vanaf 2004 zullen gaan gelden is de gemeente verplicht een programmabegroting en een productenraming op te stellen. Zo begon de inleiding in de begroting van de gemeente Waalwijk voor het jaar 2003, een proeve van een programmabegroting voor de raad en een proeve van een productenraming voor het college. Inmiddels zijn we een jaar verder, zijn de begrotingsdocumenten 2003 door de raad geëvalueerd en zijn de nieuwe comptabiliteitsvoorschriften onder de benaming besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) op 1 februari 2003 in werking getreden. Dit betekent enerzijds dat de raad richting heeft gegeven aan hetgeen van de begroting 2004 verwacht wordt en dat anderzijds vanaf het jaar 2004 begroting, meerjarenraming, jaarstukken, uitvoeringsinformatie en informatie voor derden aan het BBV dient te voldoen. Daarom nu geen proeve van een programmabegroting, maar een programmabegroting die aan de voorschriften voldoet en daarop ook door de toezichthouder Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant getoetst zal worden. Hieruit vloeit voort dat u veel informatie die in de begroting 2003 onder programma III was ondergebracht, nu aantreft in de financiële begroting, immer de voorschriften geven aan dat de door de raad vast te stellen begroting dient te bestaan uit een beleidsbegroting, bestaande uit een programmaplan en paragrafen, en een financiële begroting bestaande uit de overzichten van baten en lasten met toelichting en een uiteenzetting van de financiële positie. Daarom ook een begroting waarin meer dan in 2003 is tegemoet gekomen aan het raadsbreed uitgesproken gevoelen dat beleidsdoelen beter geconcretiseerd moeten worden en zoveel mogelijk voorzien moeten zijn van meetbare activiteiten, waarvan de uitvoering ook achteraf gecontroleerd kan worden. Jammer genoeg ook, inherent aan de wijziging van de voorschriften (van Comptabiliteit Voorschriften 1995 naar BBV 2004), een begroting die zich vaak niet in financiële zin laat vergelijken met de begrotingscijfers 2003 en de jaarrekeningcijfers 2002. Het lijkt ons dan ook goed om vooraf het kader van de duale begroting en BBV 2004 te schetsen: 1.1.1 Gemeentewet Hoofdstuk XIII, de artikelen 189 tot en met 195, van de Gemeentewet handelt over de begroting. Het navolgende is hier ondermeer bepaald: Voor alle taken en activiteiten brengt de raad jaarlijks op de begroting de bedragen die hij daarvoor beschikbaar stelt, alsmede de financiële middelen die hij naar verwachting kan aanwenden (art. 189). Van belang is om vast te stellen dat de bepaling dat de begroting een bedrag voor onvoorziene uitgaven bevat is komen te vervallen. Verantwoord begroten betekent in staat zijn om onvoorziene kosten op te vangen. Vanuit dit gezichtspunt is er geen reden om dit ene onderdeel van de begroting in de wet voor te schrijven. De begroting dient in evenwicht te zijn (art. 189). Hiervan mag worden afgeweken mits vaststaat dat het om een incidentele afwijking gaat en dat het evenwicht in de komende jaren zal worden hersteld. Dit zal dan met name moeten blijken uit de meerjarenraming en de in dat kader eventueel te nemen maatregelen (bijvoorbeeld bezuinigingen en inkomstenverhogingen). Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 7

Het college biedt jaarlijks de raad een ontwerp aan voor de begroting met toelichting en een meerjarenraming met toelichting voor tenminste drie op het begrotingsjaar volgende jaren (art. 190). Het college zendt de door de raad vastgestelde begroting in ieder geval vóór 15 november van het jaar voorafgaande aan dat waarvoor de begroting dient, aan gedeputeerde staten (art. 191). 1.1.2 Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) Een drietal ontwikkelingen heeft geleid tot aanpassing van de comptabiliteitsvoorschriften van 1995 (CV 95) tot het besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten 2004 (BBV).! Allereerst om nog verder te gaan aansluiten bij het Burgerlijk Wetboek (BW2), waarin de eisen voor verslaglegging door de private sector zijn opgenomen. Dit overigens wel met inachtneming van de eigenheid van gemeenten.! De tweede reden is dat de Wet Dualisering van het gemeentebestuur tot wijziging in de voorschriften leidt.! Als derde moeten de voorschriften worden aangepast in verband met wijziging in Europese regelgeving. Verreweg het meest ingrijpend op de voorschriften is de Wet Dualisering. Het ontvlechten van gemeenteraad en college van B. en W., het vergroten van de transparantie in de verantwoording aan de burger en het verhogen van de betrokkenheid van de burger bij het lokale bestuur leidt tot, wat wel genoemd wordt, een megaoperatie, niet alleen in structuurwijzigingen zoals griffie en rekenkamer, maar ook tot wijzigingen in cultuur (meer openheid) en instrumenten zoals begroting en rekening. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat de comptabiliteitsvoorschriften van 1985 en 1995 overwegend technisch van aard zijn en mede daardoor voer voor specialisten. BBV introduceert echter veel meer elementen die gericht zijn op gedragsverandering. Stimulansen om de grote lijn te laten prevaleren bijvoorbeeld, of het nader laten concretiseren van de belangrijke beleidsoverwegingen. Hierdoor zal de betrokkenheid van de beleidsmakers bij de toepassing van de voorschriften toenemen. Concreet vertaalt een en ander zich in de nieuwe fenomenen: programmabegroting (ook wel programbegroting of programmaplan genoemd); productenraming; verdelingsmatrix verplichte paragrafen Alvorens hierop beknopt nader in te gaan, is het goed de functies van de begroting onder BBV weer te geven: Functies van de begroting Er zijn verschillende gebruikers van de begroting en er zijn dientengevolge ook verschillende begrotingsdocumenten. Voor die verschillende gebruikers heeft de begroting afzonderlijke functies. In onderstaande tabel hebben wij de gebruikers en de voor hen relevante begrotingsfuncties schematisch weergegeven: Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 8

Raad College Accountant/GS Burgers Rijk/CBS Autorisatie Allocatie Controle Controle Inzicht Inzicht Inzicht Beheer Verantwoording Vijf groepen gebruikers en zes functies. Bekijken we de functies nader. Autorisatie Alleen de raad heeft het budgetrecht en alleen de raad is bevoegd om het college te autoriseren tot het aangaan van verplichtingen. Dit is de staatsrechtelijke functie en het fundement van elke volksvertegenwoordiging. Allocatie Alleen de raad bepaalt aan welke doeleinden de beschikbare middelen worden besteed. Controle Een van de oogmerken van de invoering van dualisering is versterking van de controlerende functie van de raad. De raad maakt hierbij onder andere gebruik van de accountant. Hoewel feitelijk het sluitstuk van de begroting, de jaarstukken, de controlerende functie heeft, moeten we ons goed realiseren dat de begroting dan wel de vereiste kwaliteit moet hebben om als toetsingsinstrument te kunnen dienen. Hiertoe dienen vooral de zogenaamde drie W-vragen. Inzicht Het is om verschillende redenen absoluut noodzakelijk dat de begroting een goed inzicht biedt. De raad moet ervan overtuigd kunnen zijn dat de begroting in evenwicht (sluitend) is, voor burgers, instellingen, media en werknemers is het belangrijk dat beleid traceerbaar is en wat er met het belastinggeld wordt gedaan en tenslotte zijn er derden als CBS, het Rijk en de Europese Unie die grote behoeften hebben aan informatie van gemeenten en dan met name aan informatie die tussen gemeenten vergelijkbaar is. Beheer Het college dient het door de raad vastgestelde beleid uit te voeren. Dit dient op zodanige wijze te gebeuren dat recht wordt gedaan aan de autorisatie- en allocatiefunctie van de raad. Voor het college heeft de begroting daarom vooral een beheerstechnische functie. Verantwoording Evenals voor de controlefunctie geldt, vormt niet de begroting, maar de jaarrekening het document waarmee verantwoording wordt afgelegd. De begroting dient dan wel aan zodanige vereisten te voldoen dat hij als basis kan dienen voor het college om transparant verantwoording te kunnen afleggen. Ook hier worden daartoe steeds de drie W-vragen voorgelegd. Voor de verschillende gebruikers, voor de verschillende uit te voeren functies, zijn er ook verschillende documenten. Schematisch kunnen we dit als volg weergeven: Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 9

Raad College Accountant/GS Burgers Rijk/CBS Programma begroting Programma Begroting Programma begroting Producten Raming Verdelings Matrix De programmabegroting De scheiding tussen raad en college heeft gevolgen voor de inrichting en invulling van de begroting. Een logische uitkomst is dan dat er twee begrotingsdocumenten komen. Het eerste is de begroting voor de raad die de kaderstellende functie (allocatie van gelden voor de programma s en de autorisatie van gelden) en de controlerende taak van de raad ondersteunt. Dit begrotingsdocument wordt programmabegroting genoemd. De productenraming is de begroting voor het college die het college zelf vaststelt. De productenraming is de vertaling van de programmabegroting in uitvoerende activiteiten. De programmabegroting is dus de begroting voor de raad. Wat is nu een programma? Een programma is een samenhangende verzameling van producten, activiteiten en geldmiddelen, die gericht is op het bereiken van vooraf vastgestelde maatschappelijke effecten (kaderstellend), waaraan indicatoren (controlerend) gekoppeld kunnen worden. Bij elk programma moeten drie vragen gesteld worden, die inmiddels door het leven gaan als de drie W-vragen:! wat willen we bereiken?! wat gaan we daar voor doen?! wat mag dat kosten? De programma s moeten voortkomen uit een strategische visie die de gemeente heeft, beleidsnota s verkiezings-programma s, het collegeprogramma, een raadsprogramma, meerjaren-ramingen, voorjaarsnota etc. Van belang is het, om goed te onderkennen dat de raad door vaststelling van de programmabegroting alle budgetten dient te autoriseren. Het kan dus niet zo zijn dat de middels vaststelling van de programmabegroting de raad slechts budgetten beschikbaar stelt op de speerpunten van beleid. De raad dient alle voorgenomen uitgaven te autoriseren. Uiteindelijk dient de programmabegroting alle gemeentelijke activiteiten te dekken. De programmabegroting van onze gemeente bevat een drietal programma s, onderverdeeld in hoofdstukken die vervolgens naar behoefte al dan niet verder verbijzonderd zijn. Op het niveau van de hoofdstukken is gekeken naar de vereiste samenhang van producten, activiteiten en geldmiddelen en op dit niveau streven wij maatschappelijke effecten na. De productenraming De productenraming is de begroting van het college van B. en W. Ten aanzien van de productenraming zijn in de comptabiliteitsvoorschriften geen voorschriften opgenomen. Er staat slechts dat de opstelling van een productenraming (begroting) en productenrealisatie (rekening) verplicht is. Ook de productenraming dient alle gemeentelijke activiteiten te Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 10

dekken. Producten zijn eenheden waarin de programma s zijn onderverdeeld. De productenraming dient aan te sluiten op de programmabegroting, maar is veel gedetailleerder. De productenraming dient de beheersfunctie voor het college te kunnen vervullen De verdelingsmatrix en de regeling informatie voor derden Omdat i.v.m. statistisch en macro-economisch onderzoek gemeenten in hun uitgaven en inkomsten vergelijkbaar moeten zijn, is het verplicht gegevens op hoofdfunctie en functieniveau en categorieniveau te kunnen presenteren door middel van een zogenaamde verdelingsmatrix. Het besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten bevat een apart onderdeel over de informatievoorziening voor derden. Dit onderdeel is nader uitgewerkt in een ministeriële regeling: Regeling informatie voor derden van 6 februari 2003. De aanpassingen in de functionele indeling op hoofdlijnen Er heeft een actualisering plaats gevonden (t.o.v. de comptabiliteitsvoorschriften van 1995), waarbij het uitgangspunt van de wetgever is geweest de wijzigingen zo beperkt mogelijk, de werklast zo gering mogelijk houden. Er heeft dan ook geen algehele hernummering plaats gevonden. Waarom dan toch aanpassingen?! Maatschappelijke ontwikkelingen sinds 1995! Informatiebehoefte van betrokken derden! Aanscherping van beschrijvingen De aanpassingen in de categoriale indeling op hoofdlijnen Er heeft een actualisering plaats gevonden (t.o.v. CV 1995), waarbij het uitgangspunt is geweest de wijzigingen zo beperkt mogelijk, de werklast zo gering mogelijk houden. Er heeft dan ook geen algehele hernummering plaats gevonden. Waarom dan toch aanpassingen?! Nieuwe vereisten van de Europese Unie De paragrafen Zeven paragrafen worden verplicht gesteld onder BBV 2004. Alle paragrafen zijn, ieder op hun eigen manier, van belang voor het inzicht in de financiële positie bij de begroting en de jaarrekening. Zij betreffen de volgende onderwerpen: 1) Lokale heffingen 2) Weerstandvermogen 3) Onderhoud kapitaalgoederen 4) Financiering 5) Bedrijfsvoering 6) Verbonden partijen 7) Grondbeleid De jaarrekening Naast wijziging van de gemeentewet, waarin onder andere is bepaald dat de jaarstukken voor 15 juli van het jaar volgend op het begrotingsjaar dienen te zijn toegezonden aan Gedeputeerde Staten, zijn ook de comptabiliteitsvoorschriften gewijzigd. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 11

De belangrijkste bepaling is wel dat de voorschriften een identieke opzet voorschrijven voor de jaarstukken die over de uitvoering en realisering van de begroting gaan. De opzet van de jaarstukken dient dus overeen te komen met de opzet van de begrotingsstukken. Dit kan als volgt worden weergegeven: BEGROTING Beleidsbegroting Programmabegroting (plan) Paragrafen Financiële begroting Overzicht baten en lasten (productenramingen) Financiële positie JAARSTUKKEN Jaarverslag Programmaverantwoording Paragrafen Jaarrekening Rekening van baten en lasten Balans De programmaverantwoording in het jaarverslag dient een antwoord te geven op de eerder genoemde zogenaamde 3 W-vragen die in de programmabegroting worden gesteld. Dit kan als volgt worden weergegeven: BEGROTING Wat willen we bereiken Wat gaan we daarvoor doen Wat mag dat kosten JAARSTUKKEN Wat hebben we bereikt Wat hebben we gedaan Wat heeft dat gekost Resultaatbepaling en resultaatbestemming In BBV is de wijze waarop mutaties in reserves plaatsvinden, veranderd. Bij de begroting worden eerst alle baten en lasten van de programma s geboekt, vervolgens wordt het resultaat bepaald en pas daarna wordt het resultaat bestemd, dat wil zeggen pas dan vinden toevoegingen en onttrekkingen aan reserves plaats. Hiervoor is binnen de bestaande hoofdfunctie 9 een nieuwe functie 980 opgenomen, genaamd Mutaties reserves die verband houden met de hoofdfuncties 0 tot en met 9. Op alle andere functies mogen geen toevoegingen of onttrekkingen aan reserves meer geboekt worden. Bij de rekening vindt vanzelfsprekend een vergelijkbare procedure plaats. Dezelfde procedure geldt overigens ook voor de rentebijschrijving op reserves. Door deze systematiekwijziging kan een meer zuivere vergelijking tussen de jaren op het niveau van producten en programma s plaatsvinden. Classificatie van voorzieningen en reserves Het onderscheid tussen reserves en voorzieningen is onder de voorschriften van 1995 lang niet altijd duidelijk. In de nieuwe voorschriften van 2004 is het onderscheid tussen reserves en voorzieningen gelegd bij de mogelijkheid dat de raad een bestemming kan wijzigen. Zolang de raad de Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 12

bestemming kan wijzigen, is sprake van een bestemmingsreserve. Zodra dit niet meer kan, is sprake van een voorziening. Dit betekent dat nog niet bestede middelen van derden welke voor een specifiek doel zijn verkregen, als voorziening moeten worden aangemerkt. Onder CV 95 werden deze middelen nog onder bestemmingsreserves gerekend. Aan voorzieningen mag geen rente worden toegerekend. U zult zich wellicht afvragen of er dan, afgezien van de nog niet bestede middelen die van derden zijn ontvangen, nog wel sprake is van voorzieningen. Immers de raad heeft toch altijd de mogelijkheid om welke bestemming dan ook te wijzigen? Of het nu om voorzieningen of om reserves gaat, als de raad wijziging in bestemming wil aanbrengen, dan kan dat toch altijd? Het antwoord hierop moet luiden dat dit in formele zin dan wel zo kan zijn, maar dat de raad dan toch het controlerend en toezichthoudend orgaan op zijn weg zal tegenkomen. Waar het om gaat is dat het treffen van voorzieningen veel minder vrijblijvend is dan het treffen van een bestemmingsreserve. Een voorziening immers wordt getroffen om concrete verplichtingen te dekken en het opheffen dan wel wijzigen van de bestemming van een voorziening betekent als regel dat dan niet meer aan de verplichtingen kan worden voldaan. Vanuit deze optiek is in het kader van de begroting 2004 een nieuw onderscheid gemaakt tussen reserves en voorzieningen en het zal u dan duidelijk zijn dat bijvoorbeeld gereserveerde middelen voor te verwachten verliezen op complexen van de grondexploitatie en gereserveerde middelen voor onderhoud aan gemeentelijke gebouwen als voorzieningen zijn aangeduid. 1.1.3 Vergelijking van jaarcijfers In het kader van de evaluatie van de begroting 2003 is vanuit de raad heel duidelijk de opdracht gegeven ervoor te zorgen dat de begrotingscijfers 2004 te vergelijken zijn met die van de begroting 2003 en de jaarrekening 2002 en afwijkingen, als die zich voordoen, te verklaren. Wij kunnen niet anders opmerken dan, dat de invoering van BBV deze door de raad gevraagde vergelijking zeer compliceert en in bepaalde gevallen zelfs onmogelijk maakt. Wij hebben hiervoor al aangegeven dat er onder BBV functies en categorieën zijn vervallen, dan wel nieuwe functies en categorieën zijn ingevoerd. Ook het niet meer functioneel mogen ramen van beschikkingen over- en toevoegingen aan reserves leidt tot haast niet meer vergelijkbare hoofdstuk- en programmavergelijking. Als voorbeeld kunnen wij noemen het product riolering. Tot en met het jaar 2003 vond raming van de storting in de egalisatiereserve onderhoud riolering plaats ten laste van het product riolering in programma II. Het product was aldaar kostendekkend. Echter m.i.v. de begroting 2004 dient dezelfde raming plaats te vinden op het product toevoegingen en onttrekkingen aan reserves in programma III. Dit betekent dat in programma II het product riolering niet kostendekkend is, maar een grote winst laat zien, terwijl programma III ten opzichte van 2003 een tekort vertoont. Omdat als gevolg van de invoering van het BBV de vergelijkbaarheid sterk wordt bemoeilijkt, brengen wij de door u gevraagde vergelijking op een andere manier tot uitdrukking. De lijn die wij daarin volgen is dat wij in de financiële begroting heel duidelijk zullen aangeven op welke wijze het begrotingsresultaat 2004 vanuit de begroting 2003 en daarin rekening gehouden hebbend met de jaarrekeningcijfers 2002, tot stand is gekomen. U krijgt dan alle mutaties op een rij die voor u inzichtelijk maken hoe het begrotingsresultaat 2004 ontstaan is. In dit programma zullen wij ook nader ingaan op bijvoorbeeld de kostentoerekening, hiermede recht doend aan de gevoelens die u uitsprak rond de behandeling van de jaarstukken 2002, en de algemene uitkering uit het gemeentefonds, als de belangrijkste inkomstenbron voor de gemeente. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 13

Naast het voor u transparant maken van de begrotingsontwikkeling, geven wij u daarnaast in de programma s I en II hoofdstuksgewijs en in programma III in totaliteit duidelijk aan in hoeverre aan u gevraagde budgetten afwijken van die van 2003, anders dan slechts verband houdend met een gewijzigde verantwoordingsmethodiek. 1.1.4 De gevolgde procedure: aanbod tot evaluatie De begroting 2003 was een proeve van programmabegroting. U hebt gebruik gemaakt van ons aanbod om deze begroting, welke was samengesteld naar de inzichten van ons college, te evalueren en wij hebben getracht naar aanleiding daarvan aan uw wensen en eisen zoveel mogelijk tegemoet te komen in deze begroting 2004. Wij blijven ons er natuurlijk heel wel van bewust dat de programmabegroting uw begroting is, de begroting van en voor de raad, en wij herhalen dan ook graag ons aanbod om ook de u nu aangeboden begroting te evalueren en indien gewenst en mogelijk- voor 2005 opnieuw te verbeteren. 1.1.5 Leeswijzer Na deze inleiding zult u de volgende zaken in deze programmabegroting aantreffen. Allereerst een hoofdstuk met algemene doelstellingen en onze visie op wat Waalwijk moet zijn. Dan volgt de beleidsbegroting met de 3 programma's met (in de programma s I en II) hun onderliggende hoofdstukken. Elk hoofdstuk van de programma s I en II alsmede programma III eindigt met een financieel overzicht van baten en lasten met daaronder een vermelding van: De mutaties in budgetten ten opzichte van 2003 De door het college voorgestelde ombuigingen ten opzichte van 2003 De door het college voorgestelde nieuwe beleidsvoornemens voor 2004 De hoofdstukken zijn opgebouwd volgens het stramien: samenhang, wat willen we bereiken, wat gaan we daar voor doen en wat mag het kosten. Met samenhang wordt steeds begonnen omdat in feite geen enkel hoofdstuk op zich staat en steeds in samenhang met andere hoofdstukken beschouwd moet worden. U zult vaststellen dat wij middels een andere presentatie de belangrijke 2 e W-vraag een prominentere plaats hebben gegeven, met als doelstelling tot een dwingender concretisering en meetbaarheid van uit te voeren activiteiten te komen. Programma III is, gezien de aard van de informatie, niet ingedeeld in hoofdstukken. Dit programma vormt het financiële sluitstuk van de begroting en wordt nader uitgewerkt in de financiële begroting. Na de programma s volgen de paragrafen. Programma s + paragrafen vormen samen de beleidsbegroting. Vervolgens treft u dan nog aan de financiële begroting, voorzien van overzichten, analyses en toelichtingen, eindigend met een lijst van veel voorkomende financiële begrippen. 1.1.6 Tot slot Het is mogelijk dat deze inleiding en de volgende hoofdstukken vragen oproepen. U kunt deze uiteraard altijd stellen. Teneinde hiertoe tot stroomlijning te komen, verzoeken wij u uw vragen, liefst middels e- mail, aan ons hoofd Financiën te stellen: tel. 0416 683480, rvanbokhoven@waalwijk.nl Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 14

Gestelde vragen zullen aan de steller persoonlijk worden beantwoord. Daarnaast zullen de meest gestelde vragen en de beantwoording daarvan worden opgenomen op het Raads Informatie Systeem. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 15

Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 16

1.2 Kerngegevens Rekening 2001 Rekening 2002 Begroting 2003 Begroting 2004 A.Sociale structuur Aantal inwoners 45.454 45.596 45.700 45.730 Waarvan: van 0-64 jaar 39.454 39.327 39.900 39.920 van 65 jaar en ouder 6.000 6.269 5.800 5.810 Aantal werklozen 914 1.239 900 579 Bijstandsgerechtigden: - personen beneden 65 jaar 599 495 600 517 - personen 65 jaar en ouder 50 50 50 41 Cliënten in overige inrichtingen 11 10 10 13 Aantal uitkeringsgerechtigden volgens I.O.A.W. 125 62 125 66 Aantal uitkeringsgerechtigden volgens I.O.A.Z. 17 9 20 8 Aantal uitkeringsgerechtigden volgens BZ, ROA en VVTV 23 3 25 4 B.Fysieke structuur Oppervlakte gemeente (ha) 6.766 6.766 6.766 6.766 Aantal woningen 18.706 18.887 19.000 19.367 Waarvan in bezit van woningbouwcorporaties 6.600 6.423 6.592 6.138 Wegen (m² x 100) (2001 km) 2.295 30273 Aantal hectaren openbaar groen 299 359 325 359 Rekening 2001 Rekening 2002 Begroting 2003 Begroting 2004 C.Financiële structuur (euro) Gewone uitgaven (totaal)* 105.303.000 103.328.000 118.219.000 121.716.000 Idem per inwoner 2.317 2.266 2.587 2.662 Opbrengst afvalstoffenheffing 3.670.000 3.653.000 3.723.000 3.742.000 Opbrengst rioolrechten 1.941.000 2.268.000 2.159.000 2.263.000 Opbrengst begraafrechten 282.000 189.000 170.000 173.444 Leges burgerzaken 341.000 388.000 413.000 417.000 (huwelijken,rijbewijzen,reispapieren e.d.) Leges bouwvergunningen 441.000 319.000 452.000 670.000 Opbrengst belastingen : 7.584.000 7.901.000 8.356.000 9.319.000 Waarvan Onroerende zaakbelastingen 6.460.000 6.594.000 7.157.000 7.766.000 Waarvan Hondenbelasting 97.000 102.000 106.000 108.000 Waarvan Precariobelasting 102.000 106.000 86.000 88.000 Waarvan Parkeerbelasting 925.000 1.099.000 1.007.000 1.357.000 Belastingen per inwoner 167 173 183 204 Algemene uitkering gemeentefonds (totaal) 29.495.000 30.757.000 31.038.000 28.644.000 Idem per inwoner 649 675 679 626 Boekwaarde geactiveerde kapitaaluitgaven 109.835.000 110.163.000 183.996.000 176.387.000 Idem per inwoner 2.416 2.416 4.026 3.857 Vaste schuld (totaal) 65.719.000 69.360.000 60.197.000 70.260.000 Idem per inwoner 1.446 1.521 1.317 1.536 Eigen financieringsmiddelen (totaal) 78.363.000 79.253.000 72.663.000 77.617.000 Idem per inwoner 1.724 1.738 1.590 1.697 Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 17

1.3 Organigram DEZE PAGINA VERVANGEN DOOR ORGANIGRAM. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 18

1.4 Van coalitieprogramma naar programmabegroting In de programmabegroting 2003 hebben wij uiteengezet wat voor ons de basis is voor het beleid dat deze raadsperiode accent moet krijgen. Basis daartoe vormt voor ons het coalitieprogramma, maar er doen zich omstandigheden voor, zowel in maatschappelijke als in financiële zin, die ons kunnen noodzaken tot heroverweging van eerder gestelde prioriteiten over te gaan. De begroting vormt daarin een meetpunt en wij nodigen u dan ook nadrukkelijk uit om uw zienswijze kenbaar te maken ten aanzien van het beleid, zoals wij u dit voor het jaar 2004 in concept voorleggen. Volledigheidshalve volgen eerst nog maar eens onze vertrekpunten: Bij de presentatie van het coalitieakkoord Passende ambities in mei 2002 hebben wij reeds aangegeven, dat het coalitieakkoord zich richtte op uitsluitend die onderwerpen die beleidsmatig dan wel financieel (op basis van de toen bekende financiële randvoorwaarden) een extra impuls zouden krijgen. Wij hebben toen ook tot uitdrukking gebracht, dat er daarnaast uiteraard binnen bestaand beleid een aanzienlijk aantal belangrijke zaken in ontwikkeling is en dat wij ons ten doel stelden deze in de programbegroting samenhangend te presenteren teneinde een totaalbeeld neer te zetten van de visie en doelstellingen waar onze gemeente de komende jaren voor moet staan. Wij zijn begonnen om in aanvulling op het coalitieprogramma nog eens als een soort mission-statement- in het kort de visie en doelstellingen voor onze gemeente te formuleren. Samen met de tekst van het coalitieakkoord zijn die ons vertrekpunt. Bij de vormgeving en uitwerking van de programmabegroting hebben wij ons de afgelopen maanden gebogen over de vraag welk beleid wij ten aanzien van de verschillende beleidsvelden de komende jaren willen voeren, welke ruimtevragende middelen dat vraagt en hoe dat past binnen de beschikbare financiële ruimte. Uiteraard vormden de in het coalitieprogramma voorgenomen extra impulsen in majeure projecten en de voorgenomen beleidsintensiveringen in principe een vast gegeven. Daarnaast moest echter ook rekening worden gehouden met vanuit de organisatie gegeven signalen dat budgetten bijstelling behoeven om bestaand beleid op gelijk niveau in stand te kunnen houden. Bij het nader bepalen van de financiële ruimte hebben wij verder geborduurd op de in het coalitieakkoord voorgenomen OZB-verhoging van 4,5% cumulatief jaarlijks, waarbij vermeld dient te worden dat de raad in het kader van de begrotingsbehandeling 2003 heeft besloten, in afwijking hiervan, voor het jaar 2004 de verhoging te willen beperken tot 3% buiten inflatie. In programma 3 van deze begroting vindt U een uitgebreide toelichting op alle maatregelen die de financiële ruimte in gunstige dan wel ongunstige zin beïnvloed hebben ten opzichte van de cijfers waarmee bij de opstelling van het coalitieakkoord en de begroting 2003 gewerkt is. Wij menen uiteindelijk een goede balans te hebben gevonden tussen enerzijds een verantwoord ambitieniveau en nieuwe impulsen en beleidsintensiveringen en anderzijds een verantwoorde lastendruk. In ons voorstel zijn wij erin geslaagd de voorgenomen OZBverhoging in 2004, conform de doelstelling van de raad, te beperken tot 3 % exclusief inflatie. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 19

In de twee daaropvolgende jaren, 2005 en 2006, hebben wij rekening gehouden met de in het coalitieakkoord vastgelegde maximale verhoging van 4,5 % jaarlijks en voor het jaar 2007 hebben wij in het meerjarenperspectief vooralsnog met een verhoging van slechts 2 % rekening gehouden. Wij zullen jaarlijks bezien of het mogelijk is voor de jaren na 2004 tot een verdere lastenverlichting ten opzichte van de voornemens uit het coalitieakkoord te komen. Alle beleidsimpulsen en beleidsintensiveringen uit het coalitieakkoord vindt U zoals gezegd terug in de verschillende hoofdstukken waarin ze verder zijn toegelicht. Naast de punten uit het coalitieakkoord is in dit programma zoals gezegd uitgebreid aandacht besteed aan alle belangrijke beleidsvelden die in het coalitieakkoord niet aan bod zijn gekomen vanwege de gehanteerde systematiek. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 20

1.5 Visie en doelstellingen gemeente Waalwijk Alvorens toe te komen aan de uitwerking van de verschillende programma s zullen wij hierna kort de centrale beleidsopgave formuleren die leidend is geweest bij de verdere uitwerking van de verschillende programmaonderdelen. Wij hebben ons daarbij uiteraard in belangrijke mate laten leiden door eerdere stukken die vastgesteld zijn in het kader van de toekomstvisiediscussie en het ontwikkelingsprogramma stedelijke vernieuwing. Waalwijk streeft ernaar een aantrekkelijke woon- en werkgemeente te zijn. Dat streven geschiedt op basis van een duurzame ontwikkeling. Dat betekent een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Daarbij gaat het niet alleen om milieu maar ook om economische en sociale belangen. Dus zaken zoals welvaart, goede concurrentiepositie, voldoende werk, huisvesting aansluitend op de vraag, veiligheid en zorg om de woonomgeving. De beleidsopgave waar wij ons voorgesteld zien is veelzijdig. Het uitgangspunt bij deze veelzijdigheid is dat Waalwijk haar toekomst zoekt in een evenwichtige ontwikkeling. Voortdurend zal de balans tussen economie, wonen en milieu nadrukkelijk moeten worden afgewogen. Dit betekent enerzijds een beheerste groei op het gebied van wonen en werken en anderzijds het nadrukkelijk behartigen van de belangen van natuur en landschap. Kwaliteit en duurzaamheid zijn daarbij leidende begrippen. Dit betekent ook een goed sociaal klimaat als randvoorwaarde voor een kwalitatief hoogwaardig woon, leef- en werkklimaat. Participatie geldt daarbij als belangrijke randvoorwaarde bij de vormgeving van beleid omdat dat de enige manier is om op langere termijn een samenleving te behouden waarin geen mensen zijn uitgesloten. Waalwijk zal zuinig zijn op de veiligheid en geborgenheid die nu nog verhoudingsgewijs in hoge mate aanwezig zijn. Waalwijk wil een open en, binnen de geldende normen en waarden, verdraagzame gemeente zijn. Respect voor iedereen ongeacht levensstijl, sociale of etnische achtergrond, geloofs- of levensovertuiging. De bestuursstijl die gehanteerd zal worden is die van besturen in partnerschap. Samenwerken met andere overheden maar vooral ook met burgers, hun organisaties en ondernemingen. De gemeente vindt het niet allemaal uit, schrijft het niet voor maar regisseert en schept randvoorwaarden. De gemeente houdt zich aan zijn afspraken, maar houdt ook burgers, ondernemingen en instellingen hieraan. De handhaving van regels zal worden versterkt. Het gemeentebestuur legt over zijn prestaties verantwoording af. De begroting is transparant en wordt zoveel mogelijk opgebouwd op basis van toetsbare doelstellingen: wat willen we bereiken, wat gaan we daarvoor doen en wat mag het kosten. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 21

Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 22

1.6 De begrotingen 2004 2007 op hoofdlijnen Met het coalitieakkoord als vertrekpunt leggen wij u een begroting voor die sluitend is, zoveel mogelijk binnen de kaders die als uitgangspunten daarvoor worden gehanteerd. Uitvoering geven aan het coalitieakkoord, rekening houden met de door de raad in het kader van de evaluatie van de begroting 2003 aangegeven prioritering voor 2004 en volgende jaren, handhaven van bestaand beleid, een met structurele middelen sluitende begroting en een zo beperkt mogelijke lastenverhoging voor onze inwoners zijn leidend geweest. Wij menen hierin geslaagd te zijn, maar het zal u niet verbazen dat het noodzakelijk is gebleken om, in een tijd van steeds krapper wordende rijksmiddelen, tot ombuigingen te komen. Wij hebben getracht hiermee evenwichtig om te gaan door ombuigingen zoveel mogelijk bij ons zelf te zoeken en onze inwoners daarmee zo min mogelijk te belasten. Op deze plaats willen wij op hoofdlijnen aangeven waar wij zijn afgeweken van eerder door de raad geformuleerde uitgangspunten en u enkele andere essenties onder de aandacht brengen. Niet structureel bespaarde rente komt ten gunste van de Majeure Projecten De begroting 2004 is sluitend, zij het met incidentele middelen in de vorm van bespaarde rente die wij ten gunste van de begroting 2004 hebben laten vrijvallen. Dit betekent dat wij er voor het jaar 2004 voor kiezen voeding van de reserve voor Majeure Projecten op andere wijze gestalte geven. Het gaat om een bedrag van 938.000,-. Daarnaast hebben wij ervoor gekozen om vanuit bestaand vermogen middelen af te zonderen (te bestemmen) ter dekking van incidentele lasten. Structurele dekking van structurele lasten De begrotingen vanaf het jaar 2005 zijn structureel sluitend, dus zonder inzet van incidentele dekkingsmiddelen. Wij menen hierdoor in voldoende mate tegemoet te komen aan het uitgangspunt dat wij structurele lasten wensen te dekken middels inzet van slechts structurele middelen. Inflatie Het inflatiepercentage dat op basis van de uitgangspunten zou moeten worden gesteld op 2 % willen wij terugbrengen naar 0,75 %. Op basis van laatstgenoemd percentage wordt middels de Algemene Uitkering uit het gemeentefonds compensatie gegeven voor te verwachten ontwikkeling van kosten voor de levering van goederen en diensten van derden. Het terugbrengen van het inflatiepercentage betekent in concrete zin dat de budgetten in de begroting 2004 t.o.v. 2003 met slechts 0,75 % worden verhoogd, waardoor de tarieven ook met slechts 0,75 % behoeven te worden aangepast. Tariefaanpassingen De tariefaanpassingen beperken zich in veel gevallen tot slechts het inflatiepercentage van 0,75 %. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 23

De aanpassing van het OZB tarief beperkt zich tot het door uw raad voorgenomen percentage van 3%, het tarief rioolrecht wordt aangepast op basis van de noodzakelijke tariefontwikkeling vastgelegd in het Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP) en de tariefaanpassingen leges bijzondere wetten en bouwleges vinden plaats als gevolg van het uitgangspunt kostendekkende tarieven. Op basis van dit laatste uitgangspunt behoeven de tarieven afvalstoffenheffing zelfs geen aanpassing. Voor wat betreft de parkeertarieven 2004 stellen wij een verhoging met gemiddeld 25% voor. Prioriteiten Allereerst is het goed om vast te stellen dat het tot en met 2003 voorgenomen beleid, zoals toen opgenomen in de bij de begroting 2003 behorende meerjarenschijven, een ongewijzigde vertaling heeft gekregen naar de nu voorliggende begroting. Daarnaast vragen wij extra middelen voor een beperkt aantal andere zaken die wij van belang achten, waarbij het meest in het oog springend het onderhoud van het openbaar groen in onze gemeente is. In het coalitieakkoord is aangegeven dat het beheer van de openbare ruimte een kwaliteitsslag behoeft en daarvoor is op basis van toen bekend zijnde financiële gegevens jaarlijks 125.000,- extra vrijgemaakt. Op dat moment kon niet onderbouwd worden welke middelen feitelijk benodigd zijn om tot een aanvaardbaar onderhoudsniveau van de openbare ruimte te komen. Nu deze gegevens voor wat betreft het groenonderhoud middels IBOR bekend zijn, achten wij het noodzakelijk de daartoe benodigde middelen ook daadwerkelijk ter beschikking te krijgen, zodat met recht uitvoering kan worden gegeven aan een eerder gestelde prioriteit. Het gaat daarbij om tenminste een structurele verhoging van het jaarbudget met 500.000,- (bovenop de eerder genoemde 125.000,-) en een éénmalig bedrag van eveneens 500.000,- om achterstanden weg te werken. Wij hebben deze middelen kunnen vrijmaken zonder tariefverhogingen voor onze inwoners. Een andere prioriteit voor ons vormt de kwaliteitsslag die wij willen maken op ICT gebied. Het gaat daarbij niet slechts om het optimaliseren van de huidige infrastructuur, maar veel meer nog om een efficiëntere bedrijfsvoering met behulp van ICT aanpassingen. Begrotingsresultaten De voorliggende concept begroting 2004 met de daarbij behorende meerjarenbegroting, inclusief het 1 e wijzigingsvoorstel, sluit met de volgende resultaten: 2004 overschot 5.709,- 2005 overschot 15.709,- 2006 overschot 95.709,- 2007 overschot 245.709,- Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 24

1.7 Autorisatie door de raad van de begroting 2004 Middels vaststelling van de begroting autoriseert de raad alle in de begroting opgenomen budgetten. Deze budgetten zijn op het niveau van totalen per hoofdstuk weergegeven in de overzichten van baten en lasten na elk hoofdstuk, op het niveau van programma s na elk programma en als recapitulatie in het overzicht 3.1.1 in het onderdeel financiële begroting. De in de primitieve begroting 2004 geraamde omzet voor 2004 bedraagt 121.715.854,-. Het resultaat in de primitieve begroting 2004 bestaat uit een tekort van - 1.086.051,-. Door vaststelling van de u aangeboden 1 e en 2 e wijziging van de begroting 2004, welke na vaststelling deel uitmaken van die begroting, ontwikkelt het begrotingsresultaat zich als volgt: Begrotingsresultaat 2004 primitieve begroting tekort 1.086.000,- Voorgestelde ombuigingen (1 e begrotingswijziging 2004) voordelig - 1.964.000,- Begrotingsresultaat 2004 na 1 e begrotingswijziging overschot 878.000,- Nieuw beleid (2 e begrotingswijziging 2004) nadelig - 872.000,- Begrotingsresultaat 2004 na 2 e begrotingswijziging overschot - 6.000,- Ten aanzien van autorisatie van voorgenomen investeringen en de hiermede verbonden lasten dient een onderscheid te worden gemaakt tussen vervangingsinvesteringen en nieuwe investeringen. Vervangingsinvesteringen De begroting bevat de ruimte om in 2004 tot noodzakelijk geachte vervangingsinvesteringen over te gaan. In de begroting treft u een overzicht aan van alle voorgenomen vervangingsinvesteringen ( zie financiële begroting 3.2.5). Indien vervangen kan worden binnen de door de raad eerder aangegeven kaders, is ons college gemachtigd de investeringen te doen. Indien dit niet het geval is, zullen de raad in de loop van 2004 separaat voorstellen worden voorgelegd. nieuwe investeringen De begroting bevat eveneens een overzicht van nieuwe investeringen. Ook de lasten verband houdend met deze investeringen zijn in de (meerjaren)begroting verwerkt. Middels vaststelling van de begroting geeft u de intentie aan deze investeringen te gaan uitvoeren. De definitieve besluitvorming door de raad echter zal plaatsvinden op basis van voorstellen die het college in de loop van het begrotingsjaar zal voorleggen. In afwijking van hetgeen tot op heden gebruikelijk was, bevat dit overzicht (zie financiële begroting 3.2.6) ook de op basis van eerdere begrotingen voorgenomen investeringen, waarover de raad nog geen nadere besluitvorming heeft gepleegd, omdat de raad daartoe nog geen voorstellen van het college heeft ontvangen. Door het overzicht op deze wijze te presenteren, geeft het een compleet beeld van alle nog beschikbaar te stellen kredieten. Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 25

Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 26

HOOFDSTUK 2 BELEIDSBEGROTING PROGRAMMAPLAN Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 27

Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 28

PROGRAMMA I DIENSTVERLENING INWONERS Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 29

Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 30

PROGRAMMA I Hoofdstuk 1 DIENSTVERLENING INWONERS Bestuur, ambtelijke organisatie en dienstverlening Samenhang met andere programma s Dit hoofdstuk heeft raakvlakken met alle andere hoofdstukken omdat het betrekking heeft op de wijze waarop we ons voor de burgers willen inzetten. Paragraaf 1.1 Bestuur Wat willen we bereiken? en / beoogd maatschappelijk effect Het programma omvat interne en externe dienstverlening van de gemeentelijke organisatie en de ondersteuning van het bestuur. Een democratisch bestuur dat effectief, efficiënt en transparant is. Door de invoering van de Wet dualisering gemeentebestuur is het lokale bestuur drastische veranderd. De bevoegdheden van raad en college zijn duidelijker gescheiden. Hierdoor ontstaat een dualistisch stelsel. Raad en college vervullen ieder een eigen functie, wat de kwaliteit, doeltreffendheid en efficiëntie ten goede komt. Begrippen als verantwoording, rekenschap, en transparantie zijn principes die er toe moeten bijdragen, dat het bestuur dichterbij de burger komt. Ondersteuning griffier Met de invoering van het dualisme heeft de raad de beschikking over een eigen ambtenaar, de griffier. Naast de in de Gemeentewet opgenomen taken van de griffier verzorgt de griffier de algemene ondersteuning van de raad en de raadsleden en is hij aanspreekpunt/vraagbaak voor de organisatie en college waar het betreft taken en positie van de raad. Na een jaar praktijkervaring blijkt, dat de griffier zich vooral -zoals bedoeld- met de inhoudelijke zaken en de directe contacten met raadsleden moet bezig houden en er derhalve niet aan te ontkomen is dat de griffier in zijn dagelijkse werkzaamheden administratief wordt ondersteund. De ondersteuning heeft met name betrekking op secretariële werkzaamheden, het fungeren als eerste contactpunt voor de leden van de raad, het bewaken van het telefoonverkeer, het voorbereiden en notuleren van vergaderingen, het ontvangen van bezoekers, het bijhouden van werkdossiers, agendabeheer en het verzorgen van correspondentie. Het proces van dualisering is in ontwikkeling, voor zover nu kan worden ingeschat kan worden volstaan met een ondersteuning van 18 uur (1/2 fte). Opleiding raadsleden Opleiding en training van de leden van de raad is van essentieel belang om de nieuwe taken van de raad naar behoren te kunnen uitoefenen. Vanuit de raad wordt deze noodzaak onderkend. Het is de bedoelding dat jaarlijks de raad een opleidingsprogramma vaststelt. Daarnaast zijn raads- en commissieleden in de gelegenheid om symposia e.d. bij te wonen. Cursussen zullen zoveel mogelijk in company-verband worden georganiseerd. Jumelage Ter uitvoering van een besluit tijdens de raadsuitwisseling met Unna (4 april 2003) wordt jaarlijks een bedrag van 5000 gereserveerd om samen met Unna te werken aan een Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 31

tweejaarlijks project Oost-Europa/Derde Wereld. De projectkeuze en uitvoering vindt plaats via samenwerking van jeugd en jongeren uit Unna en Waalwijk. Het doel is niet alleen om de (jeugdige) inwoners bewust te maken en te houden van problemen buiten de eigen landsgrenzen, met name in Oost-Europa en de Derde Wereld, maar ook om de onderlinge contacten tussen jongeren uit beide partnersteden te bevorderen via deze ontwikkelingsprojecten. Relevante beleidsnota s /informatie Burgerjaarverslag 2002 Gedragscode raad Gedragscode college Verordening burgerinitiatief 2003 Delegatie medebewindsbevoegdheden Beleidsnotitie jumelage 2002-2003 Wat gaan we daarvoor doen? Prioriteiten Kwalitatieve 1 Burgerjaarverslag 2003 Afleggen van verantwoording aan raad en burgers over samenwerking tussen bestuur en burger, kwaliteit van dienstverlening en de wijze waarop de gemeente omgaat met klachten en bezwaarschriften 2 Verordening Burgers meer bij politiek burgerinitiatief 2003 betrekken 3 Aanpassen verordeningen aan dualisme 4 2 jaarlijks project Oost Europa / Derde Wereld Jeugdige inwoners bewust maken en houden van problemen buiten de eigen landsgrenzen Onderlinge contacten tussen jongeren uit Waalwijk en Unna te bevorderen Kwantitatieve Alle verordeningen in 2004 aanpassen aan dualisme Activiteiten 2004 Maken burgerjaarverslag 2003 Implementeren verordening burgerinitiatief Aanpassen verordeningen aan dualisme Starten met de voorbereiding van dit project Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 32

Paragraaf 1.2 Communicatie Wat willen we bereiken? en / beoogd maatschappelijk effect Hoofddoelstelling Via externe communicatie een bijdrage leveren aan het beeld dat de gemeente Waalwijk wil achterlaten bij de doelgroepen (imago). Via interne communicatie een open en transparante organisatie stimuleren, waarin medewerkers het gedrag vertonen dat het beeld van de gemeente bevestigt en versterkt (identiteit). Via een projectmatige werkwijze van Taakgroep Communicatie invulling geven aan de adviesrol en de regierol. Subdoelstelling De externe communicatiedoelstelling is te bereiken door te werken aan het creëren van het gewenste imago. Betere persnetwerken worden onder meer hiervoor ontwikkeld. De relatie/reputatie bij relaties kan verder worden geoptimaliseerd via een relatiemanagementplan. De interne communicatiedoelstelling is te bereiken door kennis te verzamelen over organisatiecultuur, kennisoverdracht te vergroten door betere communicatiestructuur, bijdrage te leveren aan het wij-gevoel, MT & management te adviseren/ondersteunen in de weg naar een kennisdelende organisatie. Omvang Doelgroepen Extern alle inwoners van Waalwijk, bezoekers van Waalwijk, buurgemeenten, provincie, rijksoverheid/ministeries, belangengroepen, gezinsleden van medewerkers van de gemeente, gepensioneerden. Intern College van Waalwijk, raad, managementteam, leidinggevenden, alle medewerkers. Relevante beleidsnota s /informatie Nota Handvatten Communicatiebeleid (maart 2002) Wat gaan we daarvoor doen? Prioriteiten 1 Communicatiebeleids plan 2003-2005 2 Externe communicatie (voor meer informatie zie productbegroting) Kwalitatieve Goede en duidelijke kernboodschap, ondersteunen bestuur Bestuurlijke ondersteuning: opstellen beleid en uitvoeren daarvan. Beleid opstellen voor uniformiteit, duidelijke uitstraling Kwantitatieve Eens per jaar evalueren met bestuur en journalisten Activiteiten 2004 Persbeleid uitvoeren en evalueren Representatie / relatiemanagement Advertentiebeleid Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 33

Prioriteiten 3 Interne communicatie (voor meer informatie zie productbegroting) Kwalitatieve Kwantitatieve Activiteiten 2004 Inzicht hebben in ieders rol, taak Twee maal per jaar Oefenen met rampen en verantwoordelijkheid tijdens een ramp en daarna handelen Uniformiteit, duidelijke uitstraling. Bevat actuele en Geen periodieke uitgave Introductie wijkbrieven relevante informatie voor burgers Inzicht in de leesbaarheid en Eens per 2 jaar Onderzoek waardering van communicatieproducten van de gemeente Uniformiteit, duidelijke uitstraling Geleidelijk doorvoeren in komende jaren Invoeren nieuwe Huisstijl Platformfunctie 10x per jaar Personeelsblad Relevante, actuele en volledige Intranet informatie Actueel beleid en ambities van de gemeente uitdragen Zoveel mogelijk stimuleren Stimuleren externe publicaties Handvatten en aandachtspunten Beschikbaarheid voor Handvatten interactief voor het inrichten van een iedere medewerker beleid interactief proces Programmabegroting 2004 gemeente Waalwijk 34