HANDLEIDING NULVERKEERSDODENBRABANT.NL
1. Inleiding Snelheid is een speerpunt in het verkeersveiligheidsbeleid van de samenwerkende partners in de Provincie Noord-Brabant. De partners hebben in het Brabants Verkeersveiligheidsplan de ambitie uit gesproken: Brabant gaat voor nul verkeersdoden. Om invulling te geven aan de ambitie voeren de partners projecten uit. Bedankt dat je langzamer rijdt! is de naam van een in 2014 door het Regionaal Overleg Verkeersveiligheid Zeeland (ROVZ) gestart project. Ervaringen opgedaan in Nederland en België zijn samengevoegd en aangevuld met nieuwe elementen om te komen tot deze Zeeuwse aanpak. Het project bestaat uit een combinatie van burgerparticipatie, gedragsbeïnvloeding, handhaving en mogelijk infrastructurele ingrepen. In 2015 en 2016 is een pilot van dit project uitgevoerd. Het project is uitvoerig gemonitord. Op basis van de evaluatie van de totale pilot is besloten om het project te behouden en beschikbaar te stellen in Zeeland en daar buiten. In de provincie Noord-Brabant maken we graag gebruik van de ervaring van Zeeland. Het project Bedankt dat je langzamer rijdt! wordt ook in Brabant uitgevoerd. Voor u ligt de handleiding die in Zeeland is opgesteld, aangepast aan de Brabantse situatie. Deze handleiding geeft weer wat het project omvat en in welke situatie het project effectief is. 30 km/uur * JE RIJDT 30 KM/UUR. PLOTS STEEKT Reactie 8,3 meter Totale remweg 13,3 meter Remmen 5 meter ER EEN KIND OVER. JE MAAKT EEN NOODSTOP EN STAAT NET OP TIJD STIL. MET 50 KM/UUR RIJD JE IN DIE 50 km/uur SITUATIE DAT KIND MET 50 KM/ UUR AAN. DE BESCHIKBARE METERS Reactie 13,9 meter Remmen 13,8 meter OVERBRUG JE IN DE REACTIETIJD. Totale remweg 27,7 meter
2. Waarvoor is het project geschikt? Om verkeersveiligheid te verbeteren, is snelheidshandhaving erg belangrijk. Een paar kilometer per uur te hard rijden, verhoogt de kans op letsel of dodelijke afloop aanzienlijk. Er zijn verschillende gerichte acties mogelijk om de snelheid laag te houden. De infrastructuur wordt zo ingericht dat hard rijden onmogelijk wordt gemaakt. Smalle straten, maar ook snelheidsbeperkende maatregelen, zoals drempels en versmallingen, zijn hier voorbeelden van. Handhaving door de politie op snelheid is een andere insteek. Met het project Bedankt dat je langzamer rijdt! wordt door burgerparticipatie en gedragsbeïnvloeding het belang van het naleven van de geldende snelheidslimiet benadrukt. Weggebruikers worden er op een positieve wijze aan herinnerd welke snelheidslimiet in de straat van kracht is. Een succesvol project Om het project succesvol uit te voeren, zijn een aantal zaken van belang. Onderstaande punten helpen u op weg om te bepalen of een locatie in aanmerking komt: Het betreft een 30 km/u gebied binnen de bebouwde kom of een 60 km/u gebied buiten de bebouwde kom. Er is daadwerkelijk (met cijfers onderbouwd) sprake van snelheden die de limiet met meer dan 10 km/u overschrijden. De weginrichting voldoet grotendeels aan de daarvoor geldende richtlijnen (toets bijvoorbeeld op basiskenmerken wegontwerp). Zowel wegbeheerder als omwonenden zijn bereid om tijd en energie te steken in het project. Denkt u een geschikte locatie te kennen voor het project? Lees dan verder hoe u kunt bepalen of het project toepasbaar is op deze locatie, welke partners nodig zijn en welke stappen doorlopen dienen te worden.
3. De start: wel of geen project? Het probleem Bewoners kunnen verkeersonveiligheid en/of een snelheidsprobleem signaleren. Zij ervaren dat er te hard wordt gereden in de straat, of vinden het er te druk (door sluipverkeer). Het kan ook zijn dat een wegbeheerder aan de hand van cijfers (monitoring) ziet dat er te hard wordt gereden. Als er sprake is van een probleem, kan actie worden ondernomen. De actie ligt in eerste instantie bij de wegbeheerder. Ook wanneer bewoners een probleem ervaren, richten zij zich tot de wegbeheerder. Checklist Op basis van actuele gegevens brengt de wegbeheerder de situatie van een specifieke locatie in beeld. Dit gebeurt door het invullen van de checklist. Hiermee wordt inzicht verkregen in het lokale snelheidsgedrag en het gebruik van de weg. De checklist wordt door de wegbeheerder besproken met de politie. Wel of geen project? De wegbeheerder en de politie bepalen gezamenlijk of een locatie kansrijk is. Zij toetsen samen het project aan de bovenstaande punten. Op basis hiervan wordt een besluit genomen of er daadwerkelijk een start wordt gemaakt met het project.
Checklist locatie 1 Wat is het probleem? 1.1 Analyse van de weg Wat is de functie van de weg? (alleen bestemmingsverkeer, ook doorgaand verkeer, schoolroute, landbouwroute etc.) Is de inrichting geloofwaardig? Wat is de intensiteit? Wat zijn de voorzieningen in de omgeving? (school, speeltuin, sportveld, winkels etc.) 1.2 Analyse van het snelheidsgedrag Gemiddelde snelheid V85 Percentage voertuigen dat de snelheidslimiet overtreedt (totaal) Percentage voortuigen met een snelheidsovertreding van 7 km per uur of minder 10 km per uur of minder 10-20 km per uur te snel Meer dan 20 km per uur te snel Op welke momenten wordt er te snel gereden? (weekdagen, spits, avond, weekend, etc.) Wie rijden er te snel? (buurtbewoners, vrachtwagen/ bestelverkeer, toeristen etc.) 2 Waarom is het een probleem? Vanaf wanneer is het een probleem? Wat zijn de consequenties? Wat is er al aan gedaan? (infra, informatie, voorlichting, educatie) Is er al gehandhaafd door de politie, en zo ja wat zijn de resultaten? 3 Voor wie is het een probleem? Wie lijdt er onder en op welke manier? Wie is er verantwoordelijk voor de oplossing? Meldingen bewoners: Hoeveel meldingen zijn er ontvangen? Waarover werd er gemeld? Wie hebben er gemeld? Is er naar aanleiding van de meldingen al actie ondernomen? 4 Wat zijn de mogelijke oorzaken van het probleem? Inrichting? Gedrag? Bepreek de ingevulde checklist met collega en/of politie en bepaal of dit een geschikte locatie is om het project uit te voeren.
4. Partners Wie doen er mee? Het project is in eerste instantie een samenwerking tussen bewoners en wegbeheerder(s). Daarnaast zijn er nog een aantal partijen die een belangrijke rol vervullen in het project. Wegbeheerder(s) De wegbeheerder is de initiator van het project. Dit begint met het invullen van de checklist en het samen met de politie bepalen of de voorgestelde locatie voor een project in aanmerking komt. Tijdens het project zelf verzorgt de wegbeheerder (of de ingehuurde- projectleider) de communicatie met bewoners, andere belanghebbenden en pers, en draagt zorg voor de monitoring (snelheidsmetingen). Bewoners De bewoners vervullen een actieve rol in het project. Ze bedenken zelf op welke wijze ze aandacht willen vestigen op de snelheid, naast het toepassen van de beschikbare basismaterialen. Raamposters, en spandoeken kunnen worden opgehangen en sandwichborden en klikostickers aangebracht. Tijdens het project is het wenselijk dat een afvaardiging van de bewoners zich actief inzet. Politie Bij de uitvoering van een project is het wenselijk dat de politie een handhavingsactie uitvoert. Uitvoerder De wegbeheerder kan ervoor kiezen om een projectleider aan te stellen om de bewoners te ondersteunen bij de uitvoering van de acties binnen het project. Dit kan bijvoorbeeld ook een buurtcoach van VVN of een projectleider van de ANWB zijn. Aanvullend kan VVN een meetteam beschikbaar stellen, of kan de politie een meting uitvoeren.
5. Het stappenplan Het project bestaat uit minimaal 1 periode en omvat, inclusief initiatiefase, een looptijd van ongeveer acht maanden. Onderstaand overzicht geeft de stappen weer tot en met de eerste periode. Wil je 2 periodes houden (duur circa 12 maanden) dan doorloop je stap 2 en stap 3 nog een keer. Als laatste wordt na afloop van het gehele project nog een nameting verricht door de wegbeheerder. Fase 1 Initiatiefase Locatiekeuze Week 1 Wegbeheerder/ projectleider Nulmeting Week 1 en 2 Wegbeheerder/ projectleider/ politie/ meetteam Checklist invullen Week 3 en 4 Wegbeheerder Overleg wegbeheerder en politie Week 5 Wegbeheerder/ projectleider/ politie Bepalen: go no go Week 5 Wegbeheerder Startbijeenkomst bewoners Week 8 Wegbeheerder/ projectleider Locatiekeuze: nulmeting en checklist Is er een locatie in beeld, dan kunt u aan de slag. De wegbeheerder vult de checklist in. Dit gebeurt aan de hand van actuele gegevens en feiten. Vandaar dat er op de betreffende locatie een nulmeting moet plaatsvinden op intensiteit en snelheid. De wegbeheerder bespreekt de ingevulde checklist met de politie en zij bepalen samen of de ingediende locatie geschikt is voor een project. Startbijeenkomst Als besloten wordt om het project uit te gaan voeren, organiseert de wegbeheerder/ projectleider een startbijeenkomst voor bewoners van de projectlocatie.
De wegbeheerder/projectleider organiseert de bijeenkomst volledig. Hij verstuurt de uitnodigingen, regelt een locatie en bereidt het programma voor. De inhoud van de bijeenkomst dient in ieder geval de volgende onderdelen te omvatten: Toelichting op de projectlocatie en problematiek (wegbeheerder). Algemene informatie project Bedankt dat je langzamer rijdt! (wegbeheerder/projectleider). Enthousiasmeren omwonenden (projectleider). Intekenlijst werkgroep en bereidheid tot werkvoorbereider (projectleider). Intekenlijst terugkoppeling (projectleider).* * Deze lijst is bedoeld voor bewoners die niet actief deel kunnen of willen nemen aan de acties, maar wel graag op de hoogte blijven van de voortgang en activiteiten. Een welkome aanvulling die indien mogelijk altijd moet worden gebruikt, is de inzet van een bestuurder en bewoners tijdens de bijeenkomst. Indien een bestuurder/ portefeuillehouder bereid is de avond te begeleiden, is dit een goed signaal richting de omwonenden. Wanneer er bewoners op voorhand al actief betrokken zijn (bijvoorbeeld met het aandragen van de locatie), kan het een extra stimulans zijn dat zij aanvullend aan de wegbeheerder iets over de ervaren problematiek vertellen. Na een algemene toelichting op het project door de wegbeheerder geeft de projectleider een toelichting op de werkzaamheden die van bewoners worden verwacht. Zij moeten goed weten wat van hen wordt verwacht, zodat zij bewust wel of niet intekenen om deel te nemen aan de werkgroep. Dit moment gebruikt de projectleider om zichzelf te presenteren en bewoners te stimuleren. Na afloop van de bijeenkomst maakt de wegbeheerder de balans op. Om daadwerkelijk een project op te starten, is medewerking van omwonenden een vereiste. Er moeten dan ook voldoende personen intekenen om deel te nemen aan een werkgroep. Indien de balans positief uitslaat en de wegbeheerder beslist om het project door te zetten, deelt hij dit mee aan de bewoners die zich hebben aangemeld voor de werkgroep. De projectleider nodigt bewoners uit om gezamenlijk een werkgroep te formeren en een voorman of -vrouw te benoemen. Zodra dit is gebeurd, communiceert men dit met de wegbeheerder en de andere omwonenden die zich hebben aangemeld via de intekenlijst terugkoppeling. Fase 2 Inventarisatiefase Werkgroepvergadering 1 Week 10 Bewoners en projectleider Werkgroepvergadering 2 Week 12 Bewoners en projectleider Brief bewoners, start project Week 15 Wegbeheerder/ projectleider Persbericht start project Week 16 Wegbeheerder/ projectleider
1e werkgroepvergadering bewoners In een eerste werkgroepvergadering bespreken de bewoners de mogelijkheden. Welke materialen zijn beschikbaar en welke acties zijn mogelijk? Het is gewenst dat ter ondersteuning de projectleider aanschuift op deze bijeenkomst. Omdat het de eerste bijeenkomst van de werkgroep betreft, neemt de projectleider het initiatief om deze bijeenkomst te plannen. Bewoners maken gebruik van het bestaande materiaal. 2e werkgroepvergadering bewoners Na de eerste vergadering als brainstorm te hebben gebruikt, komen de bewoners nogmaals samen om een keuze te maken. Welke acties gaan we uitvoeren, wie betrekken we erbij (denk aan een school of bedrijven uit de omgeving) en welke materialen bestellen we? Aan het eind van de bijeenkomst wordt dit definitief in een voorstel vastgelegd en aan de wegbeheerder doorgegeven. Brief bewoners De wegbeheerder (projectleider namens wegbeheerder) verstuurt een brief aan bewoners met de aankondiging van de projectperiode. Persbericht De wegbeheerder (of projectleider namens de wegbeheerder) verstuurt een persbericht met de aankondiging van het project. Hierin staat in ieder geval de periode van het project vermeld en wordt gewezen op de mogelijkheid van daadwerkelijke handhaving. Het persbericht wordt ook direct aan de werkgroep verstuurd. Fase 3 projectperiode Ophangen beeldmateriaal Week 17 Bewoners Handhaving politie/ meetteam Week 18-24 Politie/ meetteam Verwijderen beeldmateriaal Week 25 Bewoners Meting intensiteit en snelheid 26-28 Wegbeheerder/ Politie Evaluatie wegbeheerder- Week 30 Wegbeheerder/ projectleider bewoners Update bewoners en persbericht Week 31 Wegbeheerder/ projectleider Ophangen beeldmateriaal De bewoners zorgen ervoor dat het materiaal tijdig ophangt. Zij stemmen dit vooraf af met de wegbeheerder. De werkgroep is verantwoordelijk voor deze actie. Het staat uiteraard vrij dat ook bewoners die geen deel uitmaken van de werkgroep aan de actie meedoen. Dit vergroot in ieder geval het draagvlak.
Handhaving politie/vvn Een aantal maal gedurende de projectperiode (insteek is vijf maal, minimaal één maal) voert de politie een handhavingsactie uit op snelheid. Men koppelt aan de wegbeheerder terug hoeveel voertuigen gecontroleerd zijn en hoeveel overtredingen zijn geconstateerd. Indien de politie niet of te weinig kan handhaven, is inzet van het meetteam van VVN een alternatief. Verwijderen beeldmateriaal De bewoners verwijderen na afloop van het project het beeldmateriaal. Indien nodig wederom in samenwerking met de wegbeheerder. Als de keuze wordt gemaakt om na een aantal maanden nog een keer het project uit te voeren, dan bewaren de bewoners het materiaal. Meting Na de projectperiode voert de wegbeheerder weer een snelheids- en intensiteitsmeting uit. Dit dient conform de nulmeting plaats te vinden, op dezelfde locatie(s). Evaluatie bewoners <> wegbeheerder Werkgroep en projectleider evalueren de eerste projectperiode en bespreken de voortgang van het project. Eventuele afspraken voor het vervolg worden gemaakt. Het is belangrijk leerpunten uit het eerste deel mee te nemen voor het vervolg. Wordt de keuze gemaakt voor nog een periode, dan herhaalt u de stappen van week 12 - week 31. Andere betrokken partijen worden ingelicht over de gemaakte afspraken en de verkregen resultaten. Update aan bewoners en persbericht De wegbeheerder verstuurt een persbericht met de resultaten van de eerste projectperiode. Hierin staan in ieder geval de resultaten van de snelheidsmeting vermeld (in vergelijking met de nulmeting) en er wordt gewezen op de eventuele acties die zijn uitgevoerd. Het persbericht wordt ook direct aan de werkgroep verstuurd. De hiervoor uiteengezette planning is een basisopzet. Het staat een werkgroep uiteraard vrij om vaker samen te komen. Verder is qua acties nu alleen rekening gehouden met de inzet van politie en/of het meetteam van VVN. Er kunnen andere acties aan worden gekoppeld. Jaarlijks laten gemeente bijvoorbeeld fietstrainingen, scootmobielcursussen, een straatspeeldag etc. uitvoeren. Mooi om acties samen uit te voeren onder de noemer: Bedankt dat u langzamer rijdt! en Brabant gaat voor NUL verkeersdoden.
6. Voorbeelden referentiemateriaal Aan de slag! Op de volgende pagina s staan een aantal materialen en acties weergegeven die in het pilotproject zijn toegepast. Deze kunnen in het project worden gebruikt. Als laatste staat ook een voorbeeldbrief voor het uitnodigen van bewoners weergegeven. In te zetten materialen en acties Het pilotproject in Zeeland toonde aan dat een mix van gebruikte materialen een belangrijk onderdeel is van het project. Hierdoor ervaren weggebruikers duidelijk dat er iets aan de hand is. Er is een top drie van succesvolle materialen/acties die eigenlijk bij ieder project terug moeten komen: Sandwichbord meisje of raamposter: het beeld van het meisje met de grote ogen is opvallend en vormt een belangrijk kenmerkend onderdeel van het project. De boodschap komt vanuit de bewoners zelf en geeft aan waarom het belangrijk is de lokale geldende snelheidslimiet na te leven. De raamposter op A3 formaat met de tekst Bedankt dat je langzamer rijdt! kan achter de ramen van woningen worden geplaatst. 30 km/u klikosticker en klikosticker Bedankt!: de stickers zijn eenvoudig aan te brengen. Doordat de kliko (rolcontainer) om de twee weken aan de straatkant staat, heeft dit een herhalend effect. Weggebruikers worden weer even aan de snelheidslimiet herinnerd. Daarnaast is de hoeveelheid stickers die in één keer zichtbaar zijn in de straat opvallend. Naast de klikosticker kan ook de sticker met de Boodschap Bedankt dat je langzamer rijdt! op de kliko worden geplakt. Bewoners kunnen de boodschap persoonlijk maken door hun naam op de sticker te vermelden. Handhaving politie: handhaving door de politie is een essentieel onderdeel van het project. In de communicatie voor en tijdens het project werkt het ook goed om te vermelden dat de politie gaat handhaven. Weggebruikers houden hier rekening mee.
Voor het uitvoeren van het project vormt het standaardmateriaal de basis. Dit is in ieder geval de 30 km/u klikosticker en de sandwichborden met het meisje, aangevuld met raamposters en spandoeken. Een mix van materialen moet immers zichtbaar zijn in de straat. Er zijn tevens een aantal acties beschikbaar, zoals de inzet van politie en het meetteam van VVN. De materialen zijn door gemeenten te bestellen in pakketten voor 100 huishoudens. Bestelinformatie is te vinden in de toolkit 2018: Jaar van de snelheid. Indicatie urenbesteding en kosten: Wegbeheerder Verzamelen gegevens en opstellen checklist Overleg met bestuurders Metingen voorbereiden, (laten) uitvoeren, (laten) verwerken Projectleider Startbijeenkomst inclusief voorbereiding: 12 uur Communicatie: 8 uur Werkgroepen met bewoners: 8 uur Bewoners Startbijeenkomst Werkgroepen Ophangen en verwijderen beeldmateriaal Politie Handhaving (minimaal 2 maal)
Sandwichbord Bord met de tekst Bedankt dat je langzamer rijdt! en afbeelding van meisje. Het bord kan langs de weg worden geplaatst rond een boom en/of lantaarnpaal. NULVERKEERSDODENBRABANT.NL Raamposter Poster op A3 formaat met de tekst Bedankt dat je langzamer rijdt! kan achter de ramen van woningen worden geplaatst. NULVERKEERSDODENBRABANT.NL Klikosticker 30 km/u De sticker is eenvoudig op de rolcontainer aan te brengen. Steeds als de vuilnis wordt opgehaald, worden weggebruikers herinnerd aan het geldende snelheidsregime. Dit heeft ook na afloop van het project nog effect. Klikosticker Bedankt Ook deze sticker is eenvoudig aan te brengen en zorgt op de dag dat de vuilnis wordt opgehaald voor extra herkenbaarheid van de projectlocatie. GROETJES VAN Familie de Vries Spandoek Spandoeken zijn verkrijgbaar in 2 maten. Een groot doek van 7 bij 1 meter en een kleiner doek van 3,5 bij 0,45 meter. Het ophangen van het grote spandoek is niet eenvoudig en dient samen met de wegbeheerder/projectleider te gebeuren. NULVERKEERSDODENBRABANT.NL
Voorbeeldbrief uitnodiging bijeenkomst voor bewoners Geachte heer/mevrouw, Bewoners in uw straat, de.. straat, hebben aangegeven dat er te hard wordt gereden. Mede daarom hebben wij uw straat geselecteerd voor het project Bedankt dat je langzamer rijdt. De komende maanden willen wij samen met u het project uitvoeren. Het project stimuleert automobilisten om langzamer te rijden. Door handhavingsacties van de politie en aandachttrekkende borden/ spandoeken in de straat vragen wij aandacht voor de toegestane snelheid van. km in de straat. Deze succesvolle aanpak heeft op diverse plaatsen (o.a. in Zeeland) al geleid tot 20% minder snelheidsovertredingen en daardoor meer verkeersveiligheid in de straat. Om het project te kunnen starten en een succes te maken, hebben wij uw hulp nodig. U kunt al een belangrijke bijdrage leveren door een poster, sticker of een spandoek op te hangen in of bij uw woning. Als u dit wilt doen, juichen wij dit zeker toe. Om het project te bespreken organiseren wij een bewonersavond op dag a.s. om uur in het verenigingsgebouw, straat te. U hebt dan ook de mogelijkheid om uw ideeën te bespreken en de borden, posters en spandoeken te bekijken. Wij hopen u te zien. Met het project dragen we bij aan een veiliger Brabant, want samen gaan we voor NUL Verkeersdoden in Brabant. Met vriendelijke groet, burgemeester en wethouders van namens deze, Vergeet ook niet uw bewoners een brief te sturen met de uitkomsten van het project, bijvoorbeeld de meetgegevens.
Colofon Uitgave Provincie Noord-Brabant Teksten In samenwerking met ROVZ Beeldmateriaal Mark Neelemans, VVN, Nilsson, Graffitinetwerk.nl, ANDC outdoor projects www.nulverkeersdodenbrabant.nl