Uitvoeringsagenda Wonen met Welzijn en Zorg Almere 2014-2016 Inhoud 1. Inleiding van atelier naar uitvoeringsagenda 1 2. Visie en Strategie 1 De Uitvoeringsagenda WWZ 2 3. agendapunten 3 4. Tijdspad en Kosten 7 Een coproductie van Gemeente Almere / Kernteam Wonen, Welzijn, Zorg (DSO, DSD) (penvoerder) Woningbouwcorporatie De Alliantie Woningbouwcorporatie Ymere Woningbouwcorporatie Goede Stede Zorggroep Almere St. Philadelphia Zorg Amerpoort Kwintes Triade Vitree s Heerenloo Leger des Heils Achmea Zorgkantoor De Schoor VMCA WMO Raad Huurdersvereniging Goede Stede Huurdersbelangen Alliantie Almere Huurdersvereniging Almere (Ymere) Katholieke Ouderenbond Kernteam WWZ, Rosita Mertens, Joukje de Groot, Jan Klopstra, Almere, oktober 2013
1. Inleiding van atelier naar uitvoeringsagenda Het beleidsveld Wonen, Welzijn en Zorg is in beweging. Door de extramuralisering zullen meer mensen met een zorgvraag, jong en oud, zelfstandig blijven wonen en zorg aan huis ontvangen. De decentralisatie van een substantieel deel van de AWBZ naar de WMO maakt de gemeente leidend in het toewijzen van zorg, ondersteuning en begeleiding. Hierbij moeten meer taken worden uitgevoerd met minder middelen. De nieuwe Wet op de Maatschappelijke Ondersteuning, die vanaf 2015 van kracht gaat, stelt dat gemeenten nadrukkelijk, meer dan tot nu toe, verantwoordelijk zijn voor het stimuleren van het zelfstandig wonen van mensen met een beperking en voor het bevorderen van de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimte. De gemeente Almere is op zoek gegaan naar innovatieve oplossingen om klaar te zijn voor deze veranderingen. Dit kunnen we niet alleen. Om de beleidslijnen voor Wonen met Welzijn en Zorg te kunnen realiseren is een intensieve samenwerking gestart met zorg- en welzijnsorganisaties en corporaties. In mei 2013 organiseerde de gemeente Almere het atelier Wonen met Welzijn en Zorg. Gedurende twee weken is door experts en professionals van zorgorganisaties, welzijnsorganisatie, corporaties en gemeente gesproken over de opgave voor Almere op het gebied van Wonen met Welzijn en Zorg. In het atelier zijn drie thema s uitgediept: (1) seniorenhuisvesting, (2) begeleid zelfstandig wonen en (3) intramurale woonzorgcentra. De opgave is in beeld gebracht, knelpunten zijn geïnventariseerd en mogelijke oplossingen bedacht. Het eindrapport van het atelier is op 3 september 2013 goedgekeurd door de verantwoordelijke Wethouders Henk Mulder (Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling) en Ineke Smidt (Participatie, Zorg en Inkomen). Zij hebben besloten een gezamenlijke Uitvoeringsagenda Wonen met Welzijn en Zorg op te stellen. Zij vinden het van essentieel belang dat gemeente, zorg- en welzijnsorganisaties en corporaties intensief samenwerken op dit thema. Tijdens het Atelier is de samenwerking tussen gemeente, corporaties, zorg- en maatschappelijke partners verder bestendigd. De Uitvoeringsagenda is de volgende stap in deze samenwerking. In een aantal bijeenkomsten in september en oktober is in samenwerking met de partners een Uitvoeringsagenda Wonen, Welzijn en Zorg opgesteld. De resultaten uit het atelier vormden de basis voor deze Uitvoeringsagenda, die concrete acties bevat die de partners gezamenlijk ter hand gaan nemen in de periode 2014-2016. Het doel is een woningvoorraad die geschikt, beschikbaar en betaalbaar is voor ouderen en mensen met een beperking en een leefomgeving die mensen in staat stelt te participeren. Op deze manier maakt Almere zich op voor een toekomst waarin vergrijzing, extramuralisering van de zorg en de verandering naar een participatiesamenleving centraal staan. 2. Visie en strategie Het beleidskader wordt gevormd door de volgende door de raad vastgestelde documenten: - Woonvisie Almere 2.0 (2010 DSO): Ambitie 4: Almere is een zorgzame en leefbare stad (H5) - De Kracht van Almere in 3D (DMO 2012): Programmaplan Transitie Sociaal Domein. - Leidraad Werken aan Wonen met Welzijn en Zorg (DMO 2010). In Almere hebben we de ambitie omarmd van de inclusieve stad en de participatiesamenleving; om iedereen mee te laten doen en om iedereen zo lang mogelijk de regie over het eigen leven te laten voeren; Almeerders moeten zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen in de eigen vertrouwde woonomgeving. 1
Visie op Wonen met Welzijn en Zorg In ieder stadsdeel zijn wijken of buurten, waarin ouderen of mensen met een beperking zo zelfstandig mogelijk en met behoud van eigen regie kunnen wonen en participeren. In de stadsdelen zijn optimale condities geschapen voor wonen met zorg en welzijn. Er is een combinatie van fysieke en sociale maatregelen op het terrein van wonen en woonomgeving, welzijn en zo nodig passende ondersteuning. Strategie Wonen met Welzijn en Zorg: DE UITVOERINGSAGENDA Deze visie vraagt om een gedragen uitvoeringsstrategie. Voldoende geschikte woningen en een uitnodigende woonomgeving voor senioren en mensen met een beperking kunnen immers alleen worden gerealiseerd als de partijen de handen ineen slaan. Daarom zijn zes concrete acties geformuleerd die we in de periode 2014-2016 willen realiseren. Deze acties worden nader onderzocht en verder uitgewerkt, o.a. door de Uitvoeringsagenda in december aan college en raad voor te leggen. DE UITVOERINGSAGENDA 1. Kwantificeren van de gevolgen van de extramuralisering, per thema en per doelgroep; 2. Samenwerking en prestatieafspraken met corporaties op de thema s Seniorenhuisvesting, Begeleid Zelfstandig Wonen en Intramurale Woonzorgvoorzieningen nieuwe stijl; a. Nieuwbouw kleinschalige woonprojecten voor senioren; b. Opplussen woningcomplexen voor senioren. c. Begeleiding / bouwen van (groeps- of geclusterde) woningen voor initiatieven uit de markt voor begeleid zelfstandig wonen. 3. Door de raad vastgesteld beleid omgevingsrecht: Bestemming Wonen met Zorg is in principe overal toegestaan waar de bestemming Wonen is toegestaan. 4. Huisvestingsverordening/Woonruimteverdeling: a. Voorrang bij de toewijzing van sociale huurwoningen voor senioren die binnen de eigen wijk naar een geschikte woning verhuizen. b. Urgentie voor bewoners die bereid zijn te verhuizen in plaats van een beroep te doen op WMO Woningaanpassingen boven een bepaald bedrag. Hierbij geldt een quotum, zodat de verdringing van andere urgenten en van gewone woningzoekenden zeer beperkt blijft. Voorstel voor het quotum: 3% van alle woningtoewijzingen per jaar. 5. Het opzetten van een experiment met een Woonservicegebied in Almere, in aansluiting op de pilot Waterwijk Seniorproof. 6. Versterking van de samenwerking tussen gemeente, corporaties, zorgorganisaties, welzijnsorganisaties, cliëntenorganisaties en zorgkantoor. Per actie wordt een werkgroep gevormd waarin de verschillende partijen deelnemen. Rol van de gemeente Bij de opgave voor Almere ziet de gemeente voor zichzelf een rol waarbij ze: - Regisseert: initieert de gezamenlijke aanpak en biedt overzicht op stedelijk niveau; - faciliteert: neemt knelpunten in regelgeving weg en denkt mee op een manier ja, tenzij. - Verbindt: verbindt partijen, concepten en ideeën. 2
3. agendapunten 1. Kwantificeren van de gevolgen van de extramuralisering, per thema en per doelgroep Om adequaat te kunnen anticiperen op de urgente opgave van extramuralisering en vergrijzing, is het noodzakelijk om inzicht te bieden in de huidige capaciteit en een inschatting te maken over het benodigd aantal woningen tot 2030. Tijdens de Atelierweken en de besprekingen van de concept Uitvoeringsagenda is gebleken dat bij partijen verschillende gegevens beschikbaar zijn. Deze moeten worden samengebracht en geanalyseerd om een totaalbeeld voor Almere te creëren. Om de opgave op het gebied van Wonen, Welzijn en Zorg in beeld te krijgen, is het van belang dat kwantitatieve gegevens van corporaties, zorg- en welzijnsorganisaties, gemeente en zorgkantoor worden samengebracht. Per thema/doelgroep resulteert dat onder meer in de volgende vragen: (1) Seniorenhuisvesting: Aantal beschikbare seniorenwoningen in de sociale huursector in Almere. Bevolkingsprognose senioren in Almere tot 2030. Hoeveel senioren met een ZZP 1 t/m 3 en eventueel ZZP 4, komen er per jaar bij? Kunnen we een prognose maken voor de groei van de vraag naar seniorenwoningen tot 2030? (2) Begeleid zelfstandig wonen: Aantal inwoners met een beperking in Almere en ZZP indicaties die daarbij horen. Huidig aanbod groeps/geclusterd wonen voor mensen met een beperking. Hoeveel inwoners met een beperking komen er per jaar bij (+ ZZP indicaties)tot 2030? Kunnen we een prognose maken voor de groei van de vraag naar groeps/geclusterd wonen voor begeleid zelfstandig wonen? (3) Intramurale woonzorgcentra: Aantal intramurale plaatsen in Almere. Hoeveel plaatsen verdwijnen en op welke termijnen? Aantal mensen met een indicatie voor dagbesteding in intramurale setting. Kunnen we een inschatting maken van de benodigde intramurale woonzorgcentra i.c.m. zelfstandige woningen tot 2030? Algemeen: Hoe groot is de vraag naar ondersteuning aan huis en in de wijk in de nabije toekomst? Het kernteam WWZ denkt aan een samenwerking met het Transitieteam en aan een opdracht aan O+S. O+S coördineert en partijen leveren een inspanning om de benodigde gegevens te verzamelen en te analyseren. Eventueel wordt voor onderdelen een extern bureau ingezet. (bijv. ABF Research i.v.m. het Fortuna model en beschikbaarheid van data op Rijksniveau (CIS, CAK). De kosten van kwantificering worden geschat op 30.000 3
2. Samenwerking en prestatieafspraken met corporaties op de thema s Seniorenhuisvesting, Begeleid Zelfstandig Wonen en Intramurale Woonzorgvoorzieningen nieuwe stijl; a. Nieuwbouw kleinschalige woonprojecten voor senioren; b. Opplussen woningcomplexen voor senioren. c. Begeleiding / bouwen van (groeps- geclusterde) woningen voor initiatieven uit de markt voor begeleid zelfstandig wonen. In het kader van het BBSH (Besluit Beheer Sociale Huursector) maken gemeente en corporaties prestatieafspraken over o.a. de bouwproductie en aanpassingen in de sociale woningvoorraad. Onlangs is het overleg over Prestatieafspraken tussen gemeente en corporaties gestart. Dit moet leiden tot een afgerond afsprakenkader in november 2013. Hierbij wordt ook het bouwen voor de drie thema s van wonen en zorg geagendeerd. In de Uitvoeringsagenda WWZ maken we op hoofdlijnen afspraken met de woningbouwcorporaties. Deze afspraken worden in de prestatieafspraken uitgewerkt en vertaald naar concrete aantallen. Gemeente Almere, te weten de Wethouder Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling en de directies van de drie woningbouwcorporaties: De Alliantie, Goede Stede en Ymere. 3. Door de raad vastgesteld beleid omgevingsrecht: Bestemming Wonen met Zorg is in principe overal toegestaan waar de bestemming Wonen is toegestaan Particuliere woonzorginitiatieven ondervinden vaak belemmeringen vanuit bestemmingsplannen, omdat wonen met zorg in het bestemmingsplan niet mogelijk is op de bestemming wonen. Bij deze afspraak zegt de gemeente de inspanningsverplichting toe om de raad een voorstel voor te leggen om te besluiten dat de bestemming Wonen gelijk wordt gesteld met de bestemming Wonen met Zorg aan huis. Hierbij worden ook andere aspecten en normen als de parkeernorm, brandveiligheid, milieuvoorschriften en veiligheid betrokken. Kern van de afspraak is om zo veel mogelijk belemmeringen voor zelfstandig wonen met begeleiding weg te nemen. Dit neemt niet weg dat per casus specifieke aandacht vereist is om overlast voor buurtbewoners te voorkomen. De gemeenteraad stelt deze beleidsrichtlijn in het omgevingsrecht vast. 4
4. Huisvestingsverordening/Woonruimteverdeling We willen stimuleren dat senioren en mensen met een beperking kunnen verhuizen naar woningen die meer geschikt voor hen zijn. a) Uit vele onderzoeken blijkt dat senioren niet verhuisgeneigd zijn. Als zij al willen verhuizen, dan binnen de eigen wijk, zodat het bestaande sociale netwerk - huisarts etc. - behouden kan blijven. De gemeente kan het verhuizen van senioren binnen de eigen wijk bevorderen. De gemeente wil in de Woonruimteverdeling een maatregel opnemen die senioren, die naar een geschikte woning willen verhuizen binnen de eigen wijk, voorrang verleent boven andere woningzoekenden. b) Daarnaast doet de situatie zich voor dat mensen een beroep doen op de WMO voor woningaanpassing, terwijl verhuizen naar een levensloopbestendige woning een gelijkwaardig alternatief biedt. Dit laatste bespaart geld voor de gemeente. Urgentie voor bewoners die bereid zijn te verhuizen in plaats van een beroep doen op de WMO kan hier uitkomst bieden. Hierbij geldt een quotum, zodat de verdringing van andere urgenten en van gewone woningzoekenden zeer beperkt blijft. Voorstel voor het quotum: 3% van alle woningtoewijzingen per jaar. De gemeente en woningbouwcorporaties; ouderenbonden, huurdersvereniging, WMO Raad. 5. Het opzetten van een experiment met een Woonservicegebied in Almere Een woonservicegebied is een wijk waar kwetsbare bewoners zo zelfstandig mogelijk en met behoud van eigen regie kunnen wonen. Gemeente, corporaties, zorg- en welzijnsorganisaties en bewonersorganisaties werken samen om tot een goed afgestemd aanbod te komen van wonen, welzijn, zorg en voorzieningen. Kenmerken van woonservicegebieden zijn: - zorg- en dienstverlening, georganiseerd in een multifunctioneel wijkzorgcentrum; - levensloopbestendige woningen, woonomgeving met een goed voorzieningenniveau. Uit landelijk onderzoek (o.l.v. Prof. George de Kamp, Universiteit Nijmegen) naar 10 proeftuinen voor Woonservicegebieden blijkt dat het wonen in een WSG het welbevinden verhoogt en het mogelijk maakt daadwerkelijk langer zelfstandig te blijven wonen. De sociale infrastructuur van Almere met gezondheidscentra per wijk biedt vaak al via natuurlijke weg een clustering van ondersteunende diensten en voorzieningen. Daarom leent Almere zich bij uitstek voor een experiment voor een woonservicegebied. In Waterwijk (Almere Stad) loopt een pilot Waterwijk Seniorproof. Een uitgebreid onderzoek naar wat senioren nodig hebben en wensen is uitgevoerd, het piramidemodel is toegepast voor onderzoek naar de geschiktheid van de woningvoorraad, en er zijn plannen om de openbare ruimte aan te passen aan de wensen van senioren. Waterwijk voldoet hierdoor al aan veel uitgangspunten van een woonservicegebied. De gemeente wil graag een experiment uitvoeren in hoeverre Waterwijk voldoet aan een woonservicegebied en wat hiervoor nog nodig is Alle in het gebied opererende partijen op het gebied van wonen en zorg en bewoners. 5
6. Versterking van de samenwerking tussen gemeente, corporaties, zorgorganisaties, welzijnsorganisaties, cliëntenorganisaties en zorgkantoor. De deelnemende partijen aan het Atelier WWZ werken al op een aantal thema s samen met elkaar en met de gemeente. Om nu duidelijke voortgang en resultaten te boeken bij dit vraagstuk, is het essentieel dat we integraal werken aan deze gemeenschappelijke opgave van Wonen met Welzijn en Zorg. Dat levert een meerwaarde op voor de stad en haar bewoners. Het tijdig zorgen dat iedere inwoner van Almere geschikte en betaalbare woonruimte heeft is een complexe opgave. In de huidige ontwikkelingen van overdracht van AWBZ taken naar gemeenten, rijksmaatregelen voor de woningbouwcorporaties, zorgorganisaties die met scheiding in financiering van zorg en wonen te maken krijgen, kunnen we als individuele organisaties dit vraagstuk niet adequaat aanpakken. Uitwisseling van informatie, verdergaande samenwerking en het leggen van minder voor de hand liggende, innovatieve verbindingen bieden kansen en oplossingen. Gemeente, corporaties, zorgorganisaties, welzijnsorganisaties, cliëntenorganisaties, zorgkantoor. 6
4. Tijdspad en kosten Begin 2014 wordt de Uitvoeringsagenda ter vaststelling aan het College aangeboden. Vervolgens wordt de raad geïnformeerd en wordt de agenda met de Raad besproken. Daarna zullen partijen de uitvoering ter hand nemen en voortzetten. Hierbij zal onderstaande planning worden aangehouden. Vanuit de gemeente coördineert het kernteam Wonen met Welzijn en Zorg de taken. De uitvoeringsagenda zal, m.u.v. de kwantificering, investeringen van de corporaties, en het experiment met een woonservicegebied, binnen bestaande capaciteit en middelen tot uitvoering worden gebracht. Agendapunt Partijen Planning Kosten 1. Kwantificeren van de gevolgen van de Eerste helft extramuralisering, per thema en per doelgroep 2014 Gemeente en zorgpartijen 30.000 Dekkingsvoorstel: Gemeente (DSD, DSO, PBS) en betrokken zorg actoren 2. Samenwerking en prestatieafspraken met corporaties op de thema s Seniorenhuisvesting, Begeleid Zelfstandig Wonen en Intramurale Woonzorgvoorzieningen nieuwe stijl 3. Door de raad vastgesteld beleid omgevingsrecht: Bestemming Wonen met Zorg is in principe overal toegestaan waar de bestemming Wonen is toegestaan 4. Huisvestingsverordening/Woonruimteverdeling 5. Het opzetten van een experiment met een Woonservicegebied in Almere 6. Versterking van de samenwerking tussen gemeente, corporaties, zorgorganisatieswelzijnsorganisaties, maatschappelijke instellingen, zorgkantoor Gemeente en corporaties Gemeente 2014 Gemeente 2014 Alle betrokken actoren Alle partijen Eerste helft 2014 2014-2016 2014-2016 Investeringen van corporaties bij nieuwbouw en opplussen 7