Winkelmonitor Limburg 2013

Winkelmonitor Limburg 2013 De Limburgse winkelmarkt in beeld

Colofon Provincie Limburg Postbus 5700 6202 MA Maastricht Tel.: +31 (0)43 389 99 99 Fax.: +31 (0)43 361 80 99 E-mail: postbus@prvlimburg.nl Internet: www.limburg.nl Limburglaan 10 6229 GA Maastricht Ruud Schins Provincie Limburg Etil BV Postbus 1016 6201 BA Maastricht Tel.: +31 (0)43 350 62 80 Fax.: +31 (0)43 350 62 81 E-mail: info@etil.nl Internet: www.etil.nl Wilhelminasingel 68C 6221 BK Maastricht Roger Vaessens Etil, Ruimtelijke Economie & Vastgoed (RE&V) Bronverantwoording: - BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen) - WOZ-monitor Limburg (monitor Waarde Onroerend Zaken) - VRL (Vestigingenregister Limburg) - BOG-monitor Limburg (monitor Bedrijfsonroerendgoed) Publicatiedatum: 10 december 2014

VOORWOORD De Provincie Limburg heeft in het kader van haar ruimtelijk-economische regiefunctie de taak om de programmering en planning van winkels en winkellocaties te sturen. Daartoe is inzicht nodig in de Limburgse winkelmarkt en welke ontwikkelingen hierin optreden. Naast inzicht in de aanbodzijde is het voor een totaalbeeld voor het functioneren van de winkelmarkt ook noodzakelijk dit met de marktdynamiek aan de vraagzijde te completeren. Om inzage te verkrijgen in de detailhandelssector en het winkelvastgoed in Limburg gebruikt de Provincie Limburg sinds 2012 de door Etil ontwikkelde (integrale) aanpak. Resultaat van deze aanpak is de Winkelmonitor Limburg en het daarin opgenomen 'Winkelregister Limburg'. Hierin zijn de basisgegevens voor het monitoren van de Limburgse winkelmarkt opgenomen. De monitor is in 2012 door Etil ontwikkeld en in het voorjaar van 2014 voor de tweede keer uitgevoerd. Op basis van deze monitor is de komende jaren een jaarlijkse herijking en vergelijking van de Limburgse winkelmarkt mogelijk. De winkelmonitor c.q. het winkelregister staat daarbij niet op zich zelf; het is integraal onderdeel van het het 'Centrale Vastgoedregister' (CVR Limburg) van Etil. Het is dé informatiebron op het gebied van ruimtelijk-economische ontwikkelingen in Limburg, waarbij branches en vastgoedmarkten vanuit verschillende perspectieven (bedrijfsleven, arbeidsmarkt, vastgoedmarkt) gemonitord worden. Het betreft een compleet bestand van het winkelvastgoed op adresniveau in Limburg en is tot stand gekomen op basis van de landelijke BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen) en drie door Etil ontwikkelde inhoudelijke provinciale monitors: de WOZ-monitor (monitor Waarde Onroerend Zaken), het Vestigingenregister Limburg (bedrijvenregister) en de BOG-monitor (aanbod- en opnamemonitor bedrijfsvastgoed). Deze bronnen vormen niet alleen de input voor de afbakening van het winkelregister, maar liggen ook ten grondslag aan de afbakening van de sector. Op basis van deze bronnen wordt een geïntegreerd beeld van de provinciale winkelmarkt geschetst. Zo wordt niet alleen inzicht verkregen in de groot- en kleinschalige winkelvoorraad, maar ook in de omvang van nieuwbouw en sloop, het aanbod van en de vraag naar winkelvastgoed en de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de detailhandelssector op diverse ruimtelijk -geografische schaalniveaus. Daarbij is bij de afbakening gebruik gemaakt van de provinciale monitor REBIS (monitor bedrijventerreinen) en het door Etil ontwikkelde geografische informatiesysteem 'Centrumgebieden in Kaart' (CiK). Op te merken is dat door deze integrale aanpak de gegevens in de monitor enigszins af kunnen wijken van de door Locatus gehanteerde gegevens die landelijk gebruikt worden om de omvang van winkelvloeroppervlakte in beeld te brengen. Daarentegen kan door de gekozen aanpak een integraal, compleet en gedetailleerd beeld gegevens worden van de sector en de ontwikkelingen die daarin plaatsvinden. De informatie uit de 'Winkelmonitor Limburg' is op een korte en bondige wijze weergegeven in de voorliggende monitorrraportage: 'Winkelmonitor Limburg 2013; de Limburgse winkelmarkt in Beeld'. In deze rapportage wordt ingegaan op het provinciale winkelvastgoed en de detailhandelssector in Limburg, met bijzondere aandacht voor de zeven Limburgse centrumgemeenten en de verschillende vestigingsmilieus c.q. winkellocaties. 1

2

INHOUD VOORWOORD 1 INHOUDSOPGAVE 3 SAMENVATTING 5 INLEIDING 9 Rapportage Winkelmonitor Limburg 9 Winkelregister Limburg 9 1 WINKELVOORRAAD 11 Provinciale winkelvoorraad 12 Centrumgemeenten 14 Winkellocaties 15 Indicatieve leegstand 16 2 NIEUWBOUW EN SLOOP 19 Nieuwbouw 20 Sloop 21 3 AANBOD VAN WINKELRUIMTE 23 Aanbodontwikkeling 24 Samenstelling 25 Centrumgemeenten 26 Winkellocaties 27 Vraagprijzen 28 4 VRAAG NAAR WINKELRUIMTE 29 Vraagontwikkeling 30 Samenstelling 31 Centrumgemeenten 32 Winkellocaties 33 5 DETAILHANDELSSECTOR 35 Vestigingen 36 Werkgelegenheid 37 Werkgelegenheid - benchmark 38 Detailhandel via internet/postorder 39 6 PLANNEN 39 Provinciale planomvang 40 Centrumgemeenten 41 Winkellocaties 42 BIJLAGEN 41 Bijlage 1 Winkelvoorraad regio's en gemeenten 42 Bijlage 2 Centrumgemeenten en winkellocaties 43 Bijlage 3 Regionale (stads)centra en retailparken 44 Bijlage 4 Planlijst 44 Bijlage 5 Bronregisters 45 Bijlage 6 Onderzoeksverantwoording 46 3

4

SAMENVATTING De Limburgse winkelmarkt De Limburgse winkelmarkt is voornamelijk regionaal van aard. Uitzondering hierop zijn de grotere winkelgebieden in Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Roermond en Venlo. Deze gemeenten overstijgen in hun aanbod het regionale niveau en trekken zelfs internationale bezoekers aan. In deze vijf winkelgebieden is 54% van het winkelaanbod te vinden. De overige 46% is regionaal of lokaal georiënteerd. De regionale aard van de Limburgse winkelmarkt uit zich in het feit dat een groot deel van de winkelvoorraad kleinschalig van aard is; 70% van het aantal winkelobjecten heeft een omvang van minder dan 250 m² wvo. De Limburgse winkelmarkt wordt dan ook grotendeels bepaald door het midden- en kleinbedrijf. Dit is ook in de vraag naar winkelruimte te zien; zo lag 72% van de vraag naar winkelobjecten vorig jaar onder de 250 m² vvo. Sinds 2008 is de vastgoedcrisis ook in de Limburgse winkelmarkt voelbaar. De afwachtende houding en dalende koopkracht van de consumenten hebben voor een dalende omzet voor de winkeliers gezorgd. Dat neemt niet weg dat enkele branches in de detailhandel nog floreren. Ondanks dit kan over het algemeen gezegd worden dat menig winkelier het lastig heeft. Naast de economische crisis die resulteert in minder bestedingen, verandert internet het koopgedrag van mensen. Internet heeft het mogelijk gemaakt dat men niet meer naar de fysieke winkel hoeft voor de aankoop van producten. Een andere oorzaak van de dalende omzet is de vergrijzing en krimp van de bevolking. 65-plussers geven minder (circa 30%) uit aan eten, kleding en persoonlijke verzorging. Deze trends hebben tot gevolg dat de aankopen in de winkels de afgelopen jaren is afgenomen. Dit heeft effect op het winkelvastgoed. Branches als videoteken en cd -zaken zijn nagenoeg uit het straatbeeld verdwenen. De verwachting is dat de internetaankopen de komende jaren nog verder zullen toenemen. Ondanks het succes van het internet zullen de winkelcentra niet geheel leeglopen, maar zal eerder sprake zijn van een concentratie en brancheverschuivingen in het aanbod. Veel mensen zijn toch op zoek naar beleving ('n dagje uit). De functie van stadscentra als recreatief centrum zal in de toekomst dan ook verder toenemen. Een integraal aanbod (omgeving, horeca, cultuur en detailhandel) is daarbij van groot belang. Daarnaast zal een deel van de consumenten de producten willen blijven voelen en passen, voordat ze tot de aankoop overgaan. In de hoogtijdagen, in de jaren negentig en in het eerste decennium van de 21ste eeuw, was sprake van een snel groeiende winkelmarkt. Jaarlijks werden in deze jaren gemiddeld meer dan 60 winkelobjecten toegevoegd aan de voorraad. Deze winkels werden vrijwel meteen opgenomen door de markt. Echter, de situatie is veranderd. Sinds de crisis is de nieuwbouwproductie gehalveerd. Ook worden de objecten niet meer zo snel opgenomen als voorheen. De crisis uit zich ook in een toenemend aanbod van winkels op de markt voor verhuur of verkoop. In de afgelopen vijf jaar is het aanbod van winkelobjecten, zowel in aantal als in vierkante meters, bijna verdubbeld. In dit licht is het goed om te bezien hoe de opname zich met het intreden van de crisis ontwikkeld heeft. Het aantal door de markt opgenomen vierkante meters laat de laatste jaren een afname zien, waarbij het aantal opgnomen winkelobjecten redelijk stabiel is (300-400). Ook de leegstand staat onder invloed van de crisis. Eind 2013 staat 242.000 m² wvo leeg in Limburg, oftewel bijna 11% van het aantal winkelobjecten. Dit is nagenoeg een verdubbeling sinds het begin van de crisis in 2008. De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat het niet alleen met de landelijke winkelsector, maar ook met de Limburgse winkelsector niet goed gaat. Een grotere sturing van de winkelmarkt lijkt dan ook noodzakelijk. De Provincie Limburg en de vijf Limburgse winkelsteden hebben dan ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid om meer sturing te geven aan de Limburgse winkelmarkt. De voorliggende winkelmonitor biedt hiervoor een eerste startpunt en basis voor het vormgeven van een provinciaal en regionaal winkelbeleid. De belangrijkste conclusies over de Limburgse winkelmarkt zijn hierna per onderdeel beknopt weergegeven, waarbij wordt ingegaan op de stand van zaken per 31-12-2013 en de ontwikkelingen in 2013. 5

Winkelvoorraad Limburg telde eind 2013 ruim 7.800 winkelobjecten met een omvang van 2,2 miljoen vierkante meter winkelvloeroppervlakte (wvo). Het overgrote deel van de winkelobjecten, 70%, bestaat uit winkelobjecten onder 250 m². Met name in Maastricht is een groot deel van de voorraad in Maastricht kleinschalig. Zo is in deze gemeente 20% van de winkelobjecten kleiner dan 50 m². In Heerlen daarentegen is de voorraad grootschaliger van aard, mede als gevolg van de daar gelegen woonboulevard. Het grootste deel van de winkelvloeroppervlakte is te vinden bij het grootschalige aanbod groter dan 250 m² (74%). Een groot deel van het Limburgse winkelvastgoed, bijna 1,4 miljoen m² wvo, is te vinden in de zeven centrumgemeenten. Circa 62% van het winkelvastgoed in Limburg is hier geconcentreerd. Heerlen is met ruim 294.000 m² wvo de gemeente met de grootste winkelvoorraad, gevolgd door Venlo (246.000 m²) en Maastricht (241.000 m²). In Limburg worden verschillende soorten winkellocaties onderscheiden. Van de provinciale winkelvloeroppervlakte is 45%, ruim 1 mln m² wvo, te vinden in de Limburgse winkelgebieden (stadscentra, ondersteunende centra en kernverzorgende centra). Daarnaast is 17% van de winkelvloeroppervlakte te vinden op een van de Limburgse retailparken. Het overige deel van de winkelruimte in Limburg is op bedrijventerreinen (11%) of is solitair gelegen (27%). Om de leegstand 'indicatief' in beeld te kunnen brengen, wordt uitgegaan van die objecten die in het kader van de 'Winkelmonitor Limburg' als winkelobjecten zijn gedefinieerd en die op de markt voor verhuur/verkoop worden aangeboden. Op te merken is dat een klein deel van de aangeboden winkelobjecten aangeboden wordt in andersoortig vastgoed. Het betreft daarbij winkelruimte in productie-, groothandels- of kantoorvastgoed. Daarnaast bestaat er ook verborgen leegstand; dat wil zeggen niet in gebruik zijnde kantorenvastgoed dat niet op de markt wordt aangeboden en daardoor ook niet 'officieel' bekend is. Zo wordt een deel van de winkelruimte niet via makelaars aangeboden of staat leeg ten behoeve van herstructurering of sloop. Het betreft zodoende een indicatieve leegstand. Deze indicatieve leegstand bedroeg eind 2013 circa 11%. Dat wil zeggen dat 11% van de winkelobjecten in Limburg werd aangeboden (822 winkelobjecten) met een omvang van 242.000 m² wvo. Met name de leegstand bij winkelobjecten tussen 100-250 m² is relatief groot. Daarnaast betreft het relatief veel 'oudere' winkelobjecten. Indien in het bijzonder wordt gekeken naar de zeven centrumgemeenten staan relatief veel winkels leeg in de gemeenten Sittard-Geleen (16%) en Heerlen (14%). Ook in de gemeenten Nederweert, Onderbanken, Beesel, Landgraaf en Echt-Susteren is de leegstand relatief hoog; de omvang van het winkelvastgoed is echter in deze gemeenten in absolute zin beperkt. Daarentegen ligt de leegstand in Maastricht en Roermond met circa 10% onder het provinciaal gemiddelde. Nieuwbouw en sloop In 2013 is 9.600 m² wvo aan winkelvastgoed opgeleverd (+0,4%); dit is nagenoeg gelijk aan de nieuwbouwproductie in 2012. De nieuwbouw vond overigens grotendeels plaats in Zuid-Limburg. Zo werd in Valkenburg in 2013 een tijdelijk winkelcentrum gerealiseerd op het Berkelplein in het kader van het centrumplan 'Aan de Kei' (tijdelijke vervanging van gesloopte winkels). Daarentegen is 6.200 m² wvo vorig jaar gesloopt (-0,3%); hetgeen iets meer is dan in 2012 (4.800 m²). Zo is in Valkenburg in het kader van het bovengenoemde plan 'Aan de Kei' circa 3.000 m² winkelruimte gesloopt. Per saldo is de winkelvooraad in Limburg in 2013, als gevolg van nieuwbouw en sloop, toegenomen met 3.500 m² wvo, hetgeen een groei is van 0,1%. 6

Aanbod winkelvastgoed Eind 2013 werden bijna 840 winkelruimten met 242.000 m² aan verhuurbare vloeroppervlakte (vvo) aangeboden op de Limburgse winkelmarkt. Hiermee is het aantal aangeboden winkelruimten ten opzichte van 2012 sterk toegenomen (+10%). Het grootste deel van de aangeboden winkelruimten is te vinden bij vastgoedobjecten tussen 100 en 250 m² vvo. Circa 44% van het aanbod valt in deze grootteklasse. Het aandeel ligt daarmee hoger dan het aandeel in de voorraad als geheel (35%). Een groot deel van de aangeboden winkelruimten staat al langer te huur /koop; zo wordt de helft van het aanbod al langer dan twee jaar aangeboden. Het is de vraag of deze vastgoedobjecten nog aansluiten bij de behoefte van de gebruiker. Ruim een kwart van het aanbod is namelijk solitair gelegen. De gemiddelde vraagprijs in 2013 voor winkelruimten bedroeg 118. Daarmee is de vraagprijs ten opzichte van een jaar eerder met 4% afgenomen. De vraagprijs in Maastricht ligt met 211 beduidend hoger dan in de overige centrumgemeenten waar de prijs tussen 100 en 130 ligt. Vraag naar winkelvastgoed In 2013 werden ruim 370 winkelruimten met 84.000 m² aan verhuurbare vloeroppervlakte (vvo) door de markt opgenomen. De opname van het aantal winkelruimten in 2013 is daarmee ruim 10% hoger dan in 2012. Daarentegen is de opgenomen verhuurbare oppervlakte in 2013 verder afgenomen met maar liefst 35%. De opname is zodoende kleinschaliger van aard als in het voorgaande jaar. Een groot deel van de opgenomen winkelruimten betrof winkelruimten tussen 100 en 250 m² vvo. Circa 45% van de opname viel in 2013 in deze grootteklasse. Dit komt overigens nagenoeg overeen met de samenstelling van het aanbod. Detailhandelssector Begin 2013 bevonden zich in Limburg ruim 7.200 winkelvestigingen, hetgeen 3,9% minder is dan het jaar er voor. Bijna 15% van de vestigingen in Limburg is in Maastricht te vinden. Deze gemeente is dan ook dé winkelstad in Limburg. Maastricht wordt gevolgd door Venlo, Sittard-Geleen en Heerlen met ieder een aandeel van 9 tot 10%. Op te merken is dat een deel van de detailhandelsvestigingen niet gelegen is in een winkelobject maar gebruik maakt van winkelruimten in andersoortig vastgoed (bijvoorbeeld winkelruimte dat ondergeschikt is aan productie-, groothandels- of kantoorvastgoed). De werkgelegenheid bij detailhandelsvestigingen betreft begin 2013 ruim 50.000 personen. Dit is gelijk aan 9% van de totale werkgelegenheid in Limburg. Vergeleken met het landelijke beeld, blijkt dat er in Limburg in verhouding veel personen werkzaam zijn in deze sector (met name in de branches voedings- en genotmiddelen en kleding & mode). De werkgelegenheid in de detailhandelssector is in 2013 met bijna 1.300 werkzame personen oftewel 2,5% afgenomen. De grootste afname vond plaats in de regio's Noord-Limburg en de Westelijke Mijnstreek waar de afname boven de 3% lag. In alle regio's is de werkgelegenheid in de sector afgenomen. 7

Plannen De Limburgse planomvang aan winkelruimte bedraagt eind 2013 ruim 297.000 m² bvo, verdeeld over ruim 60 plannen. Op te merken is dat het hier meer of minder concrete plannen betreft en zodoende dus niet om in bestemmingsplannen vastgelegde planmogelijkheden. Bijna driekwart hiervan, bijna 215.000 m² bvo (72%), is te vinden in een van de zeven Limburgse centrumgemeenten. Een groot deel van de planomvang is in Maastricht te vinden (79.000 m²) en Sittard-Geleen (55.000 m²). Ook Heerlen en Roermond hebben een grote planvoorraad; zij het met 30.000-35.000 m² in iets mindere mate. In de overige drie centrumgemeenten is de planvoorraad beperkt. (< 10.000 m²). Ook in de gemeente Stein is overigens sprake van een relatief grote planomvang (17.000 m²). Hier gaat het deels om de vervanging van het door brand verwoeste winkelcentrum van Stein. Circa de helft van deze plannen is gelegen in de formele winkelcentra en retailparken. Zo is eind 2013 circa 30%, oftewel 89.000 m² bvo, gelegen in een winkelgebied en 25% (74.000 m² bvo) op een retailpark in Limburg. Daarnaast is 60.000 m² van de geplande winkelruimte (20%) op bedrijventerreinen te vinden. De overige 73.000 m² (25%) is solitair gelegen. De verwachting is dan ook dat de nieuwbouwomvang de komende jaren zal toenemen als gevolg van de realisatie van een aantal grootschalige winkelplannen, zoals het Maankwartier in Heerlen en de PDV-loactie Belvedere in Maastricht. De vraag blijft bestaan, welk effect de realisatie van de plannen zullen hebben op de bestaande voorraad. 8

Inleiding Rapportage Winkelmonitor Limburg 'Winkelmonitor Limburg' is de jaarlijkse monitorrapportage betreffende de ontwikkeling van het aanbod en vraag naar winkelvastgoed in Limburg. De voorliggende rapportage betreft de tweede monitorrapportage, welke naar verwachting jaarlijks wordt geactualiseerd. In de rapportage worden de ontwikkelingen met betrekking tot het Limburgse winkelvastgoed geanalyseerd. De basisgegevens zijn afkomstig van een viertal seperate registraties, te weten: de BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen), de WOZ-monitor Limburg, de BOG-monitor Limburg en het Vestigingenregister Limburg (VRL). Tesamen vormen zij het door het Etil ontwikkelde CVR Limburg (Centraal Vastgoed Register Limburg). De voorliggende monitor betreft een tweede meting. De monitorresultaten zijn in de voorliggende rapportage geanalyseerd. Daarbij wordt bijzondere aandacht besteed aan de zeven Limburgse centrumgemeenten: Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Venlo, Roermond, Weert en Venray. De voorliggende rapportage 'Winkelmonitor Limburg 2013' gaat in op de stand van zaken per 31-12-2013 en de ontwikkelingen in 2013. Het Winkelregister Limburg De basis van de monitor vormt het 'Winkelregister Limburg', welke onderdeel is van het door Etil ontwikkelde CVR Limburg. In dit register is aan de hand van de bovengenoemde vier bronregisters het winkelvastgoed in Limburg op adresniveau afgebakend, waarbij de inhoudelijke gegevens uit de vier seperate registers in het winkelregister zijn opgenomen. Zo zijn voor ieder winkelobject gegevens over het bouwjaar, de leegstand, winkelvloeroppervlakte (wvo in m²), de locatie, het gebruik (bedrijfsvestigingen), de werkgelegenheidsomvang en het aanbod bekend. Het winkelregister is daarmee dé bron voor informatie over het winkelvastgoed en de detailhandels - sector in Limburg. In het register is ook de ligging van de winkelobjecten nader afgebakend. Daarbij is gebruik gemaakt van geografische afbakeningen zoals deze worden gehanteerd in een tweetal andere monitors: REBIS en Centrumgebieden in Kaart (CiK). REBIS is de provinciale monitor betreffende de werklocaties in Limburg. In opdracht van de Provincie Limburg brengt Etil sinds 1978 in samenwerking met terreinbeheerders de ontwikkelingen op de Limburgse werklocaties in beeld. Daarbij gaat het om bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen (grootschalige retail- en kantoorparken). In deze monitor worden alle terreinen op kavelniveau op kaart geregistreerd en gemonitord. Naast de ligging op bedrijventerreinen en kantoorparken is ook de ligging in centrum - en stationsgebieden relevant. Hiervoor is gebruik gemaakt van het door Etil ontwikkelde geografisch informatiesysteem 'Centrumgebieden in Kaart' (CiK). Hierin zijn alle centrumlocaties in Limburg opgenomen, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen stadscentra, ondersteunende centra, kernverzorgende centra en stationsgebieden. In de monitor is op basis van de bovengenoemde kaartsystemen de volgende afbakening van winkellocaties van toepassing: - Centrumgebieden - Stadscentra (van de zeven centrumgemeenten) - Ondersteunende centra in het stedelijke gebied - Kernverzorgende centra in het landelijke gebied - Stationsgebieden (IC-stations) - Retailparken - Bedrijventerreinen - Overige (solitaire) locaties 9

10

Winkelmonitor Limburg winkelvoorraad 1 Omvang winkelvoorraad in Limburg Limburg telde eind 2013 ruim 7.800 winkelobjecten met een omvang van 2,2 miljoen vierkante meter winkelvloeroppervlakte (wvo). Het overgrote deel van de winkelobjecten, 70%, bestaat uit winkelobjecten onder 250 m². Met name in Maastricht is een groot deel van de voorraad in Maastricht kleinschalig. Zo is in deze gemeente 20% van de winkelobjecten kleiner dan 50 m². In Heerlen daarentegen is de voorraad grootschaliger van aard, mede als gevolg van de daar gelegen woonboulevard. Het grootste deel van de winkelvloeroppervlakte is te vinden bij het grootschalige aanbod groter dan 250 m² (74%). Een groot deel van het Limburgse winkelvastgoed, bijna 1,4 miljoen m² wvo, is te vinden in de zeven centrumgemeenten. Circa 62% van het winkelvastgoed in Limburg is hier geconcentreerd. Heerlen is met ruim 294.000 m² wvo de gemeente met de grootste winkelvoorraad, gevolgd door de gemeenten Venlo (246.000 m²) en Maastricht (241.000 m²). In Limburg worden verschillende soorten winkellocaties onderscheiden. Van de provinciale winkelvloeroppervlakte is 45%, ruim 1 mln m² wvo, te vinden in de Limburgse winkelgebieden (stadscentra, ondersteunende centra en kernverzorgende centra). Daarnaast is 17% van de winkelvloeroppervlakte te vinden op een van de Limburgse retailparken. Het overige deel van de winkelruimte in Limburg is op bedrijventerreinen (11%) of is solitair gelegen (27%). Leegstand Om de leegstand 'indicatief' in beeld te kunnen brengen, wordt uitgegaan van die objecten die in het kader van de 'Winkelmonitor Limburg' als winkelobjecten zijn gedefinieerd en die op de markt voor verhuur/verkoop worden aangeboden. Op te merken is dat een klein deel van de aangeboden winkelobjecten aangeboden wordt in andersoortig vastgoed. Het betreft daarbij winkelruimte dat ondergeschikt is aan productie-, groothandels- of kantoorvastgoed. Daarnaast bestaat er ook verborgen leegstand; dat wil zeggen niet in gebruik zijnde kantorenvastgoed dat niet op de markt wordt aangeboden en daardoor ook niet 'officieel' bekend is. Zo wordt een deel van de winkelruimte niet via makelaars aangeboden of staat leeg ten behoeve van herstructurering of sloop. Het betreft zodoende een indicatieve leegstand. Deze indicatieve leegstand bedroeg eind 2013 circa 11%. Dat wil zeggen dat 11% van de winkelobjecten in Limburg werd aangeboden (822 winkelobjecten) met een omvang van 242.000 m² wvo. Met name de leegstand bij winkelobjecten tussen 100-250 m² is relatief groot. Daarnaast betreft het relatief veel 'oudere' winkelobjecten. Indien in het bijzonder wordt gekeken naar de zeven centrumgemeenten staan relatief veel winkels leeg in de gemeenten Sittard -Geleen (16%) en Heerlen (14%). Ook in de gemeenten Nederweert, Onderbanken, Beesel, Landgraaf en Echt- Susteren is de leegstand relatief hoog; de omvang van het winkelvastgoed is echter in deze gemeenten in absolute zin beperkt. Daarentegen ligt de leegstand in Maastricht en Roermond met circa 10% onder het provinciaal gemiddelde. 11

Winkelvoorraad provinciale winkelvoorraad Winkelvoorraad naar regio, aantal objecten Winkelvoorraad naar regio, wvo in m² Aantal In % WVO In % Noord-Limburg 1.780 23% Midden-Limburg 1.766 23% Zuid-Limburg 4.273 55% waarvan: Westelijke Mijnstreek 1.075 14% Parkstad Limburg 1.551 20% Maastricht en Mergelland 1.647 21% Anders 3.546 45% Noord-Limburg 554.420 25% Midden-Limburg 511.310 23% Zuid-Limburg 1.176.520 52% waarvan: Westelijke Mijnstreek 290.010 13% Parkstad Limburg 531.930 24% Maastricht en Mergelland 354.580 16% Anders 1.065.740 48% Totaal 7.819 100% Totaal 2.242.250 100% wvo = winkelvloeroppervlakte in m² Winkelvoorraad naar grootteklasse wvo, aantal objecten winkelvloeroppervlakte (wvo) in m² Aantal In % WVO In % < 50 m² 896 11% 31.950 1% 50-100 m² 1.887 24% 137.150 6% 100-250 m² 2.741 35% 412.210 18% 250-500 m² 1.154 15% 364.320 16% 500-1.000 m² 670 9% 428.680 19% 1.000 m² en meer 471 6% 867.940 39% Totaal 7.819 100% 2.242.250 100% Winkelvoorraad naar grootteklasse wvo, aantal objecten Winkelvoorraad naar grootteklasse wvo, wvo in m² < 50 m² 11,5% 50-100 m² 24,1% 100-250 m² 35,1% 250-500 m² 14,8% 500-1.000 m² 8,6% 1.000 m² e.m. 6,0% Totaal: 100,0% < 50 m² 1,4% 50-100 m² 6,1% 100-250 m² 18,4% 250-500 m² 16,2% 500-1.000 m² 19,1% 1.000 m² e.m. 38,7% Totaal: 100,0% 12

Winkelvoorraad provinciale winkelvoorraad Winkelvoorraad naar bouwjaar, aantal objecten Winkelvoorraad naar bouwjaar, wvo in m² Aantal In % WVO In % < 1945 3.224 41% 1945-1960 893 11% 1960-1970 773 10% 1970-1980 759 10% 1980-1990 563 7% 1990-2000 664 8% 2000-2010 688 9% 2010 en jonger 212 3% Onbekend 43 1% Totaal 7.819 100% < 1945 563.750 25% 1945-1960 191.590 9% 1960-1970 224.290 10% 1970-1980 311.370 14% 1980-1990 194.700 9% 1990-2000 337.660 15% 2000-2010 327.200 15% 2010 en jonger 78.740 4% Onbekend 12.960 1% Totaal 2.242.250 100% wvo = winkelvloeroppervlakte in m² Winkelvoorraad naar bouwjaar, aantal objecten Winkelvoorraad naar bouwjaar, wvo in m² < 1945 41,2% 1945-1960 11,4% 1960-1970 9,9% 1970-1980 9,7% 1980-1990 7,2% 1990-2000 8,5% 2000-2010 8,8% 2010 en jonger 2,7% Onbekend 0,5% Totaal: 100,0% < 1945 25,1% 1945-1960 8,5% 1960-1970 10,0% 1970-1980 13,9% 1980-1990 8,7% 1990-2000 15,1% 2000-2010 14,6% 2010 en jonger 3,5% Onbekend 0,6% Totaal: 100,0% Top 15 gemeenten winkelvoorraad Gemeente Regio Aantal WVO WVO per 1.000 inwoners Heerlen Parkstad Limburg 743 293.560 4,0 Venlo Noord-Limburg 837 245.880 2,6 Maastricht Maastricht & Mergelland 1.129 241.470 1,5 Roermond Midden-Limburg 666 209.480 4,8 Sittard-Geleen Westelijke Mijnstreek 756 208.600 2,6 Weert Midden-Limburg 379 113.330 5,5 Kerkrade Parkstad Limburg 287 101.010 7,2 Venray Noord-Limburg 265 85.610 7,3 Horst aan de Maas Noord-Limburg 200 79.170 8,8 Peel en Maas Noord-Limburg 236 72.660 6,7 Echt-Susteren Midden-Limburg 230 57.680 7,4 Landgraaf Parkstad Limburg 188 51.030 6,5 Leudal Midden-Limburg 171 48.350 7,4 Beek Westelijke Mijnstreek 144 45.510 18,1 Brunssum Parkstad Limburg 134 40.250 9,4 13

Winkelvoorraad Centrumgemeenten Centrumgemeenten en overige gemeenten Centrumgemeenten en overige gemeenten Aantal In % WVO in m² In % Maastricht 1.129 14% Heerlen 743 10% Sittard-Geleen 756 10% Venlo 837 11% Roermond 666 9% Weert 379 5% Venray 265 3% Overige gemeenten 3.044 39% Totaal 7.819 100% Maastricht 241.470 11% Heerlen 293.560 13% Sittard-Geleen 208.600 9% Venlo 245.880 11% Roermond 209.480 9% Weert 113.330 5% Venray 85.610 4% Overige gemeenten 844.340 38% Totaal 2.242.250 100% wvo = winkelvloeroppervlakte in m² Centrumgemeenten, wvo in m² Centrumgemeenten versus overige gemeenten Maastricht Heerlen Sittard-Geleen 38% Venlo 62% Roermond Weert Venray 0 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000 300.000 Centrumgemeenten Overige gemeenten Centrumgemeenten en overige gemeenten naar grootteklasse wvo, aandeel objecten in % < 50 m² 50-100 m² 100-250 m² 250-500 m² 500-1.000 m² 1.000 m² e.m. Maastricht 20% 32% 32% 10% 4% 3% Heerlen 10% 27% 31% 13% 10% 7% Sittard-Geleen 13% 25% 38% 13% 7% 5% Venlo 13% 23% 37% 13% 9% 4% Roermond 11% 27% 38% 10% 7% 6% Weert 11% 27% 34% 13% 9% 6% Venray 5% 24% 39% 16% 11% 6% Overige gemeenten 14% 24% 35% 15% 8% 4% Totaal 13% 26% 35% 13% 8% 5% Aandeel centrumgemeenten in de regionale winkelvoorraad Venlo Venray. Noord-Limburg Roermond Weert.. Midden-Limburg Sittard-Geleen... Westelijke Mijnstreek Heerlen... Parkstad Limburg Maastricht... Maastricht & Mergelland 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 14

Winkelvoorraad winkellocaties Winkellocaties en overige locaties Winkellocaties en overige locaties Aantal In % WVO in m² In % Stadscentra 2.277 29% Ondersteunende centra 1.649 21% Kernverzorgende centra 865 11% Retailparken 383 5% Bedrijventerreinen 257 3% Overige locaties 2.388 31% Totaal 7.819 100% Stadscentra 501.130 22% Ondersteunende centra 335.270 15% Kernverzorgende centra 174.540 8% Retailparken 373.560 17% Bedrijventerreinen 246.700 11% Overige locaties 611.060 27% Totaal 2.242.250 100% Stadscentra; het betreft de stadscentra (inclusief stationsgebieden) in de zeven Limburgse centrumgemeenten. Ondersteunende centra; betreft centrumgebieden c.q. winkelcentra in het stedelijke gebied. Kernverzorgende centra: betreft centrumgebieden c.q. winkelcentra in het landelijke gebied. Bedrijventerreinen: betreft bedrijventerreinen en kantoorparken Winkellocaties in de centrumgemeenten, aandeel wvo in % 36% 18% 1% 17% 5% 23% Venlo 43% 4% 12% 14% 26% Venray 45% 4% 4% 23% 5% 18% Weert 25% 29% 32% 5% 1% 24% 13% 10% 50% 36% 19% 2% 13% 22% 5% 14% Roermond Sittard-Geleen Heerlen Stadscentra Ondersteunende centra Kernverzorgende centra Retailparken Bedrijventerreinen Overige locaties 48% 18% 4% 8% 21% Maastricht 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Winkellocaties in de centrumgemeenten, wvo in m² Maastricht Heerlen Sittard- Geleen Venlo Roermond Weert Venray Stadscentra 115.930 93.990 52.670 89.640 60.690 51.170 37.040 Ondersteunende centra 43.760 37.540 49.590 44.600 9.540 4.280 3.630 Kernverzorgende centa 0 0 0 1.840 2.930 4.620 0 Retailparken 9.900 106.620 20.780 41.920 104.180 26.460 10.690 Bedrijventerreinen 20.400 14.120 38.680 11.290 5.180 6.190 11.930 Overige locaties 51.480 41.300 46.870 56.570 26.980 20.610 22.320 Totaal 241.470 293.560 208.600 245.880 209.480 113.330 85.610 Top 10 retailparken, wvo in m² 13.590 10.690 9.900 8.890 7.410 28.870 23.360 23.080 22.340 22.240 21.290 21.060 20.790 41.940 89.560 Woonboulevard Heerlen Nijmeegseweg Rodaboulevard II Huis- en Tuinboulevard Roermondseweg - Moesdijk Makado e.o. Retailpark Roermond Vrijveld Designer Outlet Roermond Gardenz Bedrijvenstrook Heerlerbaan De Brier Cabergerweg Broekhin Outdoor Center Roermond 0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 80.000 90.000 100.000 15

Winkelvoorraad Indicatieve leegstand Indicatieve winkelleegstand naar regio Aantal WVO in m² In % Indicatieve winkelleegstand naar regio, aandeel in % Noord-Limburg 183 56.750 10,3% Midden-Limburg 192 53.520 10,9% Zuid-Limburg 447 131.300 10,5% waarvan: Westelijke Mijnstreek 138 35.520 12,8% Parkstad Limburg 174 56.490 11,2% Maastricht & Mergelland 135 39.290 8,2% Anders 375 110.270 10,6% Totaal 822 241.570 10,5% Noord-Limburg 23,5% Midden-Limburg 22,2% Westelijke Mijnstreek 14,7% Parkstad Limburg 23,4% Maastricht & Mergelland 16,3% Totaal: 100,0% Indicatieve leegstand: betreft het aanbod op de winkelmarkt van winkelvastgoed (per 31 december 2013), zijnde vastgoedobjecten die in het kader van de voorliggende winkelmonitor als winkelvastgoed zijn gedefinieerd. Leegstandspercentage: op basis van aantal winkelobjecten Indicatief winkelleegstandspercentage centrumgemeenten Indicatief winkelleegstandspercentage winkellocaties 9,7 Maastricht Stadscentra 11,8 13,7 15,6 Heerlen Sittard-Geleen Ondersteunende centra 11,6 12,4 Venlo Kernverzorgende centra 6,9 10,2 Roermond Retailparken 10,8 11,9 11,3 Weert Venray Bedrijventerrein 10,5 8,0 Overige gemeenten Anders 9,9 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 16,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Indicatieve winkelleegstand naar grootteklasse wvo, aantal objecten winkelvloeroppervlakte (wvo) in m² Aantal In % WVO In % < 50 m² 94 11% 17.450 7% 50-100 m² 181 22% 15.930 7% 100-250 m² 347 42% 63.890 26% 250-500 m² 132 16% 53.520 22% 500-1.000 m² 48 6% 38.490 16% 1.000 m² e.m. 20 2% 52.290 22% Totaal 822 100% 241.570 100% 16

Winkelvoorraad Indicatieve leegstand Indicatieve winkelleegstand naar bouwjaar, aantal objecten Indicatieve winkelleegstand naar bouwjaar, wvo in m² Aantal In % WVO in m² In % < 1945 348 42% 1945-1960 107 13% 1960-1970 88 11% 1970-1980 64 8% 1980-1990 60 7% 1990-2000 61 7% 2000-2010 61 7% 2010 en jonger 17 2% Onbekend 16 2% Totaal 822 100% < 1945 72.990 30% 1945-1960 28.360 12% 1960-1970 21.750 9% 1970-1980 31.230 13% 1980-1990 23.580 10% 1990-2000 25.530 11% 2000-2010 29.440 12% 2010 en jonger 2.890 1% Onbekend 5.800 2% Totaal 241.570 100% wvo = winkelvloeroppervlakte in m² Indicatieve winkelleegstand naar bouwjaar, aantal objecten Indicatieve winkelleegstand naar bouwjaar, wvo in m² < 1945 42,3% 1945-1960 13,0% 1960-1970 10,7% 1970-1980 7,8% 1980-1990 7,3% 1990-2000 7,4% 2000-2010 7,4% 2010 en jonger 2,1% Onbekend 1,9% Totaal: 100,0% < 1945 30,2% 1945-1960 11,7% 1960-1970 9,0% 1970-1980 12,9% 1980-1990 9,8% 1990-2000 10,6% 2000-2010 12,2% 2010 en jonger 1,2% Onbekend 2,4% Totaal: 100,0% Top 15 gemeenten; indicatieve winkelleegstand Gemeente Regio WVO in m² Leegstandspercentage Maastricht Maastricht & Mergelland 33.061 9,7% Sittard-Geleen Westelijke Mijnstreek 28.909 15,6% Heerlen Parkstad Limburg 27.321 13,7% Venlo Noord-Limburg 23.842 12,4% Roermond Midden-Limburg 22.423 10,2% Kerkrade Parkstad Limburg 16.424 8,0% Weert Midden-Limburg 13.330 11,9% Venray Noord-Limburg 10.218 11,3% Beesel Noord-Limburg 9.110 14,1% Echt-Susteren Midden-Limburg 6.952 13,9% Landgraaf Parkstad Limburg 6.900 13,8% Peel en Maas Noord-Limburg 6.603 7,6% Stein Westelijke Mijnstreek 3.897 4,8% Nederweert Midden-Limburg 3.846 18,8% Horst aan de Maas Noord-Limburg 3.743 4,5% 17

18

Winkelmonitor Limburg nieuwbouw en sloop 2 In 2013 is 9.600 m² wvo aan winkelvastgoed opgeleverd (+0,4%); dit is nagenoeg gelijk aan de nieuw- bouwproductie in 2012. De nieuwbouw vond overigens grotendeels plaats in Zuid-Limburg. Zo werd in Valkenburg in 2013 een tijdelijk winkelcentrum gerealiseerd op het Berkelplein in het kader van het centrumplan 'Aan de Kei' (tijdelijke vervanging van gesloopte winkels). Daarentegen is 6.200 m² wvo vorig jaar gesloopt (-0,3%); hetgeen iets meer is dan in 2012 (4.800 m²). Zo is in Valkenburg in het kader van het bovengenoemde plan 'Aan de Kei' circa 3.000 m² winkelruimte gesloopt. Per saldo is de winkelvooraad in Limburg in 2013, als gevolg van nieuwbouw en sloop, toegenomen met 3.500 m² wvo, hetgeen een groei is van 0,1%. 19

Nieuwbouw en sloop nieuwbouw Nieuwbouw winkelvastgoed in 2013, naar regio Aantal WVO in m² Aandeel in % in % voorraad Aantal WVO Aantal WVO Noord-Limburg 2 350 11% 4% 0,1% 0,1% Midden-Limburg 2 1.100 11% 11% 0,1% 0,2% Zuid-Limburg 15 8.180 79% 85% 0,3% 0,7% waarvan: Westelijke Mijnstreek 1 2.270 5% 24% 0,1% 0,8% Parkstad Limburg 8 1.750 42% 18% 0,5% 0,3% Maastricht & Mergelland 6 4.160 32% 43% 0,4% 1,2% Anders 4 1.450 21% 15% 0,1% 0,1% Totaal 19 9.630 100% 100% 0,2% 0,4% wvo = winkelvloeroppervlakte Nieuwbouw winkelvastgoed in 2013, centrumgemeenten (vvo in m²) Nieuwbouw winkelvastgoed in 2013, centrumgemeenten versus overige 360 1.100 2.270 42% 58% 1.910 Sittard-Geleen 2.270 40,2% Maastricht 1.910 33,9% Roermond 1.100 19,5% Venlo 360 6,4% Heerlen 0 0,0% Weert 0 0,0% Venray 0 0,0% Totaal: 5.640 100,0% Centrumgemeenten Overige gemeenten Nieuwbouw winkelvastgoed in 2013, naar winkellocatie Aantal WVO in m² Aandeel in % in % voorraad Aantal WVO Aantal WVO Stadscentra 0 0 0% 0% 0,0% 0,0% Ondersteunende centra 11 3.030 58% 31% 0,7% 0,9% Kernverzorgende centra 0 0 0% 0% 0,0% 0,0% Retailparken 1 2.270 5% 24% 0,3% 0,6% Bedrijventerreinen 2 2.090 11% 22% 0,8% 0,8% Overige locaties 5 2.250 26% 23% 0,2% 0,4% Totaal 19 9.630 100% 100% 0,2% 0,4% Nieuwbouw winkelvastgoed in 2013, top 5 2.270 Geleen Egelantier 2.250 Vlakenburg Berkelplein 1.910 Maastricht Watermolen 1.590 Landgraaf Hoofdstraat 1.100 Roermond Kasteel Hornstraat 0 400 800 1.200 1.600 2.000 2.400 20

Nieuwbouw en sloop sloop Sloop winkelvastgoed in 2013, naar regio Aantal WVO in m² Aandeel in % in % voorraad Aantal WVO Aantal WVO Noord-Limburg 1 1.330 10% 22% 0,1% 0,2% Midden-Limburg 0 0 0% 0% 0,0% 0,0% Zuid-Limburg 9 4.830 90% 78% 0,2% 0,4% waarvan: Westelijke Mijnstreek 2 1.850 20% 30% 0,2% 0,6% Parkstad Limburg 1 60 10% 1% 0,1% 0,0% Maastricht & Mergelland 6 2.920 60% 47% 0,4% 0,8% Anders 1 1.330 10% 22% 0,0% 0,1% Totaal 10 6.150 100% 100% 0,1% 0,3% wvo = winkelvloeroppervlakte Sloop winkelvastgoed in 2013, centrumgemeenten (vvo in m²) Sloop winkelvastgoed in 2013, centrumgemeenten versus overige 30% 1.850 Sittard-Geleen 1.850 100,0% Maastricht 0 0,0% Heerlen 0 0,0% Venlo 0 0,0% Roermond 0 0,0% Weert 0 0,0% Venray 0 0,0% Totaal: 1.850 100,0% 70% Kantoorsteden Overige gemeenten Sloopwinkelvastgoed in 2013, naar winkellocatie Aantal WVO in m² Aandeel in % in % voorraad Aantal WVO Aantal WVO Stadscentra 0 0 0% 0% 0,0% 0,0% Ondersteunende centra 0 0 0% 0% 0,0% 0,0% Kernverzorgende centra 7 2.980 70% 48% 0,8% 1,7% Retailparken 0 0 0% 0% 0,0% 0,0% Bedrijventerreinen 0 0 0% 0% 0,0% 0,0% Overige locaties 3 3.180 30% 52% 0,1% 0,5% Totaal 10 6.150 100% 100% 0,1% 0,3% Sloop winkelvastgoed in 2013, top 3 2.910 Valkenburg De Kei 1.330 Siebengewld Gochsedijk 1.190 Sittard Rijksweg Noord 0 400 800 1.200 1.600 2.000 2.400 2.800 3.200 21

22

Winkelmonitor Limburg aanbod van winkelruimte 3 Dit hoofdstuk besteedt aandacht aan het aanbod van winkelruimte in Limburg; dat wil zeggen het te koop c.q. te huur staand deel van de winkelvoorraad. De gegevens zijn afkomstig uit de BOG-monitor Limburg van Etil. In deze monitor wordt het aanbod en de opname van bedrijfs - vastgoed ieder kwartaal gevolgd. Op te merken is dat het aanbod het totaal aan aangeboden winkelruimte betreft, inclusief het aanbod van winkelruimten in niet-winkelvastgoed (bijvoorbeeld winkelruimte dat ondergeschikt is aan productie-, groothandels- of kantoorvastgoed). Eind 2013 werden bijna 840 winkelruimten met 242.000 m² aan verhuurbare vloeroppervlakte (vvo) aangeboden op de Limburgse winkelmarkt. Hiermee is het aantal aangeboden winkelruimten ten opzichte van 2012 sterk toegenomen (+10%). Het grootste deel van de aangeboden winkelruimten is te vinden bij vastgoedobjecten tussen 100 en 250 m² vvo. Circa 44% van het aanbod valt in deze grootteklasse. Het aandeel ligt daarmee hoger dan het aandeel in de voorraad als geheel (35%). Een groot deel van de aangeboden winkelruimten staat al langer te huur /koop; zo wordt de helft van het aanbod al langer dan twee jaar aangeboden. Het is de vraag of deze vastgoedobjecten nog aansluiten bij de behoefte van de gebruiker. Ruim een kwart van het aanbod is namelijk solitair gelegen. De gemiddelde vraagprijs in 2013 voor winkelruimten bedroeg 118. Daarmee is de vraagprijs ten opzichte van een jaar eerder met 4% afgenomen. De vraagprijs in Maastricht ligt met 211 beduidend hoger dan in de overige centrumgemeenten waar de prijs tussen 100 en 130 ligt. 23

Aanbod van winkelruimte aanbodontwikkeling Aanbodontwikkeling winkelruimte, aantal objecten Aanbodontwikkeling winkelruimte vanaf 2005, aantal objecten 900 Aantal per 31 dec Verandering Abs In % 800 700 2010 2011 2012 2013 2014 638 660 755 763 839 22 95 8 76 3,4% 14,4% 1,1% 10,0% 600 500 400 300 1 jan 2005 1 jan 2014 Aanbodontwikkeling winkelruimte, VVO in m² Aanbodontwikkeling winkelruimte 260.000 VVO per 31 dec Verandering Abs In % 240.000 220.000 2010 186.870 2011 204.280 2012 228.410 2013 217.040 2014 242.470 17.420 24.120-11.370 25.430 9,3% 11,8% -5,0% 11,7% 200.000 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 1 jan 2005 1 jan 2014 Aanbod- versus opname-ontwikkeling winkelruimte vanaf 2005, vvo in m² 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 2005 2013 0 Aanbod Opname 24

Aanbod van winkelruimte samenstelling Aanbod winkelruimte naar grootteklasse per 1 jan 2014 Klasse in m² Abs. Aantal objecten VVO-totaal in m² In % Abs. In % < 50 m² 39 5% 1.510 1% 50-100 m² 174 21% 13.100 5% 100-250 m² 373 44% 59.250 24% 250-500 m² 144 17% 50.650 21% 500-1.000 66 8% 45.630 19% > 1.000 32 4% 72.340 30% Onbekend 11 1% 0 0% Totaal 839 100% 242.470 100% Aanbod winkelruimte naar regio per 1 jan 2014 Aantal objecten VVO in m² Abs. In % Abs. In % Noord-Limburg 191 23% 58.240 24% Midden-Limburg 201 24% 53.990 22% Zuid-Limburg 447 53% 130.230 54% waarvan: Westelijke Mijnstreek 137 16% 42.430 17% Parkstad Limburg 181 22% 57.690 24% Maastricht & Mergelland 129 15% 30.110 12% Anders 392 47% 112.240 46% Totaal 839 100% 242.470 100% Top 15 aanbod winkelruimte gemeenten per 1 jan 2014 Aanbod winkelruimte: VVO in m² naar startjaar aanbod per 1 jan 2014 VVO in m² Sittard-Geleen Venlo Heerlen Maastricht Roermond Kerkrade Weert Venray Beesel Echt-Susteren Landgraaf Peel en Maas Leudal Nederweert Horst aan de Maas 37.470 26.320 25.630 24.550 21.460 17.610 14.490 11.220 8.470 6.880 6.650 5.210 4.230 3.610 3.270 2014 17.560 7,2% 2013 85.289 35,2% 2012 36.511 15,1% 2011 32.019 13,2% 2010 18.139 7,5% 2009 16.435 6,8% 2008 28.535 11,8% 2007 2.324 1,0% 2006 1.834 0,8% 2005 2.304 1,0% 2004 778 0,3% 2003 261 0,1% 2002 480 0,2% Totaal: 242.469 100,0% 25

Aanbod van winkelruimte centrumgemeenten Aanbod winkelruimte centrumgemeenten, per 1 jan 2014 Aantal objecten VVO in m² Abs. In % Abs. In % Maastricht 105 13% 24.550 10% Heerlen 97 12% 25.630 11% Sittard-Geleen 115 14% 37.470 15% Venlo 114 14% 26.320 11% Roermond 73 9% 21.460 9% Weert 51 6% 14.490 6% Venray 29 3% 11.220 5% Overige gemeenten 255 30% 81.320 34% Totaal 839 100% 242.470 100% Aanbodontwikkeling winkelruimte centrumgemeenten, vanaf januari 2005 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 Maastricht Heerlen Sittard-Geleen Venlo Roermond Weert Venray Overige gemeenten 26

Aanbod van winkelruimte winkellocaties Aanbod winkelruimte naar soort winkellocatie, per 1 jan 2014 Aantal objecten VVO in m² Abs. In % Abs. In % Stadscentra 303 36% 61.230 25% Ondersteunende centra 222 26% 44.380 18% Kernverzorgende centra 67 8% 14.360 6% Retailparken 15 2% 29.110 12% Bedrijventerreinen 27 3% 36.020 15% Overige locaties 205 24% 57.370 24% Totaal 839 100% 242.470 100% Stadscentra; het betreft de stadscentra in de zeven Limburgse centrumgemeenten. Ondersteunende centra; betreft centrumgebieden c.q. winkelcentra in het stedelijke gebied. Kernverzorgende centra: betreft centrumgebieden c.q. winkelcentra in het landelijke gebied. Bedrijventerreinen: betreft bedrijventerreinen en kantoorparken Aanbodontwikkeling winkelruimte naar soort winkellocatie, vanaf januari 2005 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 Stadscentra Ondersteunende centra Kernverzorgende centra Retailparken Bedrijventerreinen Overige locaties 27

Aanbod van winkelruimte vraagprijzen De gemiddelde prijs (=vraagprijs) per m² verhuurbaar vloeroppervlak is exclusief BTW, servicekosten, goodwill en overnamekosten. Uitgegaan wordt van het totale verhuurbare oppervlak. Bij de berekening van de gemiddelde prijs worden objecten waarvan de oppervlakte en/of prijs niet bekend is, niet meegenomen. Het gemiddelde wordt vastgesteld op basis van het huidige aanbod en de transacties die gedurende één jaar voorafgaand aan de peildatum hebben plaatsgevonden. Op te merken is dat het prijsniveau niet alleen afhankelijk is van marktomstandigheden, maar ook van de kwaliteit en locatie van het aanbod. Indien de prijs wordt berekend op basis van een beperkt aantal objecten, kunnen daardoor grote schommelingen ontstaan en is de representativiteit beperkt. Gemiddelde huurprijs winkelruimte per m² in Gemiddelde huurprijs winkelruimte per m² in 31 dec 2012 31 dec 2013 Limburg 123 Limburg 118 De gemiddelde huurprijs in Limburg is berekend op basis van 684 objecten. De gemiddelde huurprijs in Limburg is berekend op basis van 740 objecten. Gemiddelde huurprijs winkelruimte per m² in, 31 dec 2013, regio's 104 Noord-Limburg 104 Midden-Limburg 109 Westelijke Mijnstreek 121 Parkstad Limburg 196 Maastricht & Mergelland 0 40 80 120 160 200 Gemiddelde huurprijs winkelruimte per m² in, 31 dec 2013, centrumgemeenten 211 Maastricht 127 Heerlen 110 Sittard-Geleen 128 Venlo 117 Roermond 104 106 Weert Venray 95 Overige gemeenten 0 40 80 120 160 200 240 Gemiddelde huurprijs winkelruimte per m² in, 31 dec 2013, winkellocaties 174 Stadscentra 126 Ondersteunende centra 113 Kernverzorgende centra 65 Retailparken 57 Bedrijventerreinen 90 Overige locaties 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 28

Winkelmonitor Limburg vraag naar winkelruimte 4 In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vraagzijde van de winkelmarkt ofwel de opname van winkelruimten in Limburg door bedrijven en instellingen. Evenals de aanbodgegevens zijn de opnamegegevens afkomstig uit de BOG-monitor Limburg. In 2013 werden ruim 370 winkelruimten met 84.000 m² aan verhuurbare vloeroppervlakte (vvo) door de markt opgenomen. De opname van het aantal winkelruimten in 2013 is daarmee ruim 10% hoger dan in 2012. Daarentegen is de opgenomen verhuurbare oppervlakte in 2013 verder afgenomen met maar liefst 35%. De opname is zodoende kleinschaliger van aard als in het voorgaande jaar. Een groot deel van de opgenomen winkelruimten betrof winkelruimten tussen 100 en 250 m² vvo. Circa 45% van de opname viel in 2013 in deze grootteklasse. Dit komt overigens nagenoeg overeen met de samenstelling van het aanbod. 29

Vraag naar winkelruimte vraagontwikkeling Opname winkelruimte per jaar, aantal Opname winkelruimte per kwartaal, aantal objecten 140 Aantal objecten Verandering Abs In % 120 100 2010 2011 2012 2013 318 404 337 372 86-67 35 27,0% -16,6% 10,4% 80 60 40 20 0 1e kw 2005 4e kw 2013 Opname winkelruimte per jaar, VVO in m² Opname winkelruimte per kwartaal, VVO in m² 70.000 VVO in m² Verandering Abs In % 60.000 50.000 2010 2011 2012 2013 88.460 146.260 129.150 83.780 57.800-17.110-45.370 65,3% -11,7% -35,1% 40.000 30.000 20.000 10.000 0 1e kw 2005 4e kw 2013 Opname van bestaand winkelvastgoed versus nieuwbouw per kwartaal, VVO in m² 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 1e kw 2005 4e kw 2013 nieuwbouw bestaand vastgoed 30

Vraag naar winkelruimte samenstelling Opname winkelruimte naar grootteklasse in 2013 Klasse in m² Aantal objecten VVO-totaal in m² Abs. In % Abs. In % < 50 m² 18 5% 690 1% 50-100 m² 80 22% 5.780 7% 100-250 m² 166 45% 25.660 31% 250-500 m² 66 18% 22.920 27% 500-1.000 25 7% 16.950 20% 1.000 m² e.m. 9 2% 11.790 14% Onbekend 8 2% 0 0% Totaal 372 100% 83.780 100% Opname winkelruimte in 2013 naar regio Abs. Aantal objecten VVO in m² In % Abs. In % Noord-Limburg 85 23% 19.740 24% Midden-Limburg 78 21% 19.880 24% Zuid-Limburg 209 56% 44.170 53% waarvan: Westelijke Mijnstreek 60 16% 10.420 12% Parkstad Limburg 71 19% 18.970 23% Maastricht & Mergelland 78 21% 14.780 18% Anders 163 44% 39.620 47% Totaal 372 100% 83.780 100% Top 15 gemeenten, opname winkelruimte in 2013 VVO in m² Opname winkelruimte in 2013 VVO in m² naar startjaar aanbod Maastricht Heerlen Sittard-Geleen Venlo Weert Roermond Peel en Maas Echt-Susteren Gennep Venray Landgraaf Brunssum Kerkrade Maasgouw Horst aan de Maas 12.430 10.340 8.850 7.990 6.190 5.660 4.510 4.090 3.070 2.770 2.690 2.650 1.960 1.730 1.230 2013 21.024 25,1% 2012 22.162 26,5% 2011 14.957 17,9% 2010 10.025 12,0% 2009 10.042 12,0% 2008 1.809 2,2% 2007 1.532 1,8% 2006 537 0,6% 2005 365 0,4% 2004 0 0,0% 2003 385 0,5% 2002 945 1,1% Totaal: 83.783 100,0% 31

Vraag naar winkelruimte centrumgemeenten Opname winkelruimte centrumgemeenten in 2013 Aantal objecten VVO in m² Abs. In % Abs. In % Maastricht 67 18% 12.430 15% Heerlen 35 9% 10.340 12% Sittard-Geleen 50 13% 8.850 11% Venlo 47 13% 7.990 10% Roermond 25 7% 5.660 7% Overige gemeenten 148 40% 38.520 46% Totaal 372 100% 83.780 100% Opname winkelruimte centrumgemeenten vanaf 2005 (per jaar) 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 Maastricht Heerlen Sittard-Geleen Venlo Roermond Overige gemeenten 0 32

Vraag naar winkelruimte winkellocaties Opname winkelruimte naar soort winkellocatie in 2013 Aantal objecten VVO in m² Abs. In % Abs. In % Stadscentra 132 35% 27.740 33% Ondersteunende centra 86 23% 16.880 20% Kernverzorgende centra 34 9% 8.180 10% Bedrijventerreinen 14 4% 7.480 9% Overige locaties 106 28% 23.510 28% Totaal 372 100% 83.780 100% Stadscentra; het betreft de stadscentra in de zeven Limburgse centrumgemeenten. Ondersteunende centra; betreft centrumgebieden c.q. winkelcentra in het stedelijke gebied. Kernverzorgende centra: betreft centrumgebieden c.q. winkelcentra in het landelijke gebied. Bedrijventerreinen: betreft bedrijventerreinen en kantoorparken Opname winkelruimte naar soort winkellocatie vanaf 2005 (per jaar) 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 Stadscentra Ondersteunende centra Kernverzorgenda centra Retailparken Bedrijventerreinen Overige locaties 0 33

34

Winkelmonitor Limburg detailhandelssector 5 Om uitspraken te kunnen doen over de Limburgse detailhandelssector wordt gebruik gemaakt van gegevens uit het Vestigingenregister Limburg (VRL) dat Etil sinds begin jaren negentig beheert. Dit register volgt de ontwikkelingen van het Limburgse bedrijfsleven. In dit register wordt voor de momenteel ruim 86.000 geregistreerde vestigingen van bedrijven en instellingen in Limburg onder andere vastgoed- en werkgelegenheidsontwikkelingen en -structuren in beeld gebracht. In dit hoofdstuk wordt de detailhandelssector geanalyseerd betreffende de stand van zaken april 2013 en de ontwikkelingen in 2013. Dit betekent dat ook detailhandelsvestigingen die in niet-winkelvastgoed zijn gevestigd in de analyses zijn opgenomen. Zodoende kan in het kader van de voorliggende nul-meting ook de ontwikkeling van de sector in beeld gebracht worden. Op te merken is dat markthandel buiten beschouwing is gelaten en dat detailhandel via internet in dit hoofdstuk indicatief in beeld wordt gebracht op basis van vestigingen die als hoofdactiviteit 'verkoop via internet hebben'. Op te merken is dat dit slechts een deel van de internet-detailhandel betreft. Een groot deel van de winkelbedrijven is namelijk ook actief op dit gebied. Gegevens over dit deel ontbreken echter. In bijlage vijf is de afbakening 'detailhandel in winkels' weergegeven. Vestigingen Begin 2013 bevonden zich in Limburg ruim 7.200 winkelvestigingen, hetgeen 3,9% minder is dan het jaar er voor. Bijna 15% van de vestigingen in Limburg is in Maastricht te vinden. Deze gemeente is dan ook dé winkelstad in Limburg. Maastricht wordt gevolgd door Venlo, Sittard-Geleen en Heerlen met ieder een aandeel van 9 tot 10%. Op te merken is dat een deel van de detailhandelsvestigingen niet gelegen is in een winkelobject maar gebruik maakt van winkelruimten in andersoortig vastgoed (bijvoorbeeld winkelruimte dat ondergeschikt is aan productie-, groothandels- of kantoorvastgoed). Werkgelegenheid De werkgelegenheid bij detailhandelsvestigingen betreft begin 2013 ruim 50.000 personen. Dit is gelijk aan 9% van de totale werkgelegenheid in Limburg. Vergeleken met het landelijke beeld, blijkt dat er in Limburg in verhouding veel personen werkzaam zijn in deze sector (met name in de branches voedings- en genotmiddelen en kleding & mode). De werkgelegenheid in de detailhandelssector is in 2013 met bijna 1.300 werkzame personen oftewel 2,5% afgenomen. De grootste afname vond plaats in de regio's Noord-Limburg en de Westelijke Mijnstreek waar de afname boven de 3% lag. In alle regio's is de werkgelegenheid in de sector afgenomen. 35