RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR DE KWALITEITSVERBETERING BIJ DE MARTIN LUTHER KINGSCHOOL SO-ZML Plaats : Purmerend BRIN-nummer : 15DZ Arrangementsnummer : 87325 Onderzoek uitgevoerd op : 13 september 2010 Rapport vastgesteld te Utrecht op : 4 november 2010 HB2742988/12 Documentnummer: H3000822
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 13 september 2010 een onderzoek uitgevoerd op de Martin Luther Kingschool - so - om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. Tijdens het kwaliteitsonderzoek dat is uitgevoerd op 2 en 3 februari 2009 zijn tekortkomingen vastgesteld in het cyclisch proces kwaliteitszorg, systeem van leerlingenzorg, functionaliteit handelingsplanning, leerstofaanbod, tijd, (ortho)didactisch handelen en schoolklimaat en de naleving van wettelijke voorschriften op de Martin Luther Kingschool so-afdeling. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 16 april 2009. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. Met het bevoegd gezag zijn afspraken gemaakt over een verbetertraject. In het toezichtplan van 2 juli 2009 heeft de inspectie de afspraken over de kwaliteitsverbetering, haar toezichtactiviteiten en het tijdpad vastgelegd. Op 15 januari 2010 heeft de inspectie met een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag en de schoolleiding een gesprek gevoerd over de voortgang van de verbeteractiviteiten van de Martin Luther Kingschool en is de datum van 13 september 2010 vastgesteld voor een tussentijds kwaliteitsonderzoek (TKO) om na te gaan in hoeverre de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet De inspectie heeft bij het onderzoek gebruik gemaakt van indicatoren uit het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs, die zijn genoemd in het toezichtplan en in het voortgangsgesprek. Tijdens het onderzoek heeft de inspectie gekozen voor uitbreiding naar alle kernindicatoren met aanvulling van de indicatoren die betrekking hebben op kwaliteitszorg. De inspectie wil met deze keuze het belang van de kwaliteitszorg benadrukken, met name in relatie tot het borgen en verder ontwikkelen van de door de verbetertrajecten reeds gerealiseerde kwaliteitszorg. Daarnaast heeft de inspectie speciale aandacht voor de opbrengstgerichtheid in het onderwijs. Voor de uitbreiding van indicatoren is gekozen omdat tijdens het schoolbezoek bleek dat de kwaliteitsverbetering op de Martin Luther Kingschool so-afdeling mogelijk van dien aard is dat geïntensiveerd toezicht niet meer nodig is. Indicator 10.6 heeft de inspectie niet beoordeeld omdat zij niet heeft gesproken met ouders/verzorgers en de gegevens uit het tevredenheidonderzoek geen objectief beeld geven. Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van de zelfevaluaties en rapportages van de school die voorafgaand aan het onderzoek aan de inspectie zijn gezonden. Pagina 3 van 11
Onderzoek op locatie, waarbij: o schooldocumenten zijn bestudeerd; o de onderwijspraktijk is geobserveerd; o gesprekken met de directie, enkele leraren en leden van de commissie voor de begeleiding zijn gevoerd. Het eindgesprek is gevoerd met de directie en de voorzitter van het college van bestuur. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. Dit document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 11
2. BEVINDINGEN Martin Luther Kingschool so 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.2 De commissie voor de begeleiding bepaalt bij instroom het ontwikkelingsperspectief van de leerling. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.4 Het handelingsplan maakt een functionele uitvoering van de handelingsplanning mogelijk. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Pagina 5 van 11
Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. 4.4 Het (ortho)didactische handelen van de teamleden komt overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. 4.5 De inzet van middelen en materialen komt overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. Pagina 6 van 11
Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 7 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op de Martin Luther Kingschool so-afdeling is voldoende. De school is erin geslaagd om de tekortkomingen die de inspectie in het onderzoek van 2009 in het systeem van kwaliteitszorg, leerlingenzorg en handelingsplanning heeft vastgesteld aanzienlijk te verbeteren. Alle indicatoren op het gebied van de cyclische kwaliteitszorg laten verbetering zien en de vier normindicatoren voor het systeem van leerlingenzorg zijn nu als voldoende beoordeeld. Een belangrijk resultaat van de verbeteringen is dat nu herkenbaar in alle groepen een planningssysteem aanwezig is, waarbinnen de leerresultaten en de vorderingen systematisch kunnen worden geëvalueerd. De volgende stap voor de school is het regelmatig vastleggen en evalueren van de resultaten op schoolniveau en die bevindingen gebruiken voor de planning van het totale leerstofaanbod. Daarnaast vraagt de formulering van een zo concreet mogelijk ontwikkel- en uitstroomperspectief voor elke leerling nog om aandacht. De school voldoet inmiddels aan de wettelijk verplichte onderwijstijd. De inspectie heeft geen nieuwe tekortkomingen ten aanzien van wet- en regelgeving geconstateerd. Toelichting Kwaliteitszorg Het bestuur, de directie en het team van de Martin Luther Kingschool van de so-afdeling zijn erin geslaagd om in korte tijd de kwaliteit van de school op een basisniveau te brengen. Aan de hand van een stappenplan hebben zij ingezet op een sterker onderwijskundig leiderschap, vergroting van de professionaliteit van het personeel, versterking van de organisatie en communicatie en het verder ontwikkelen en structureel bewaken van de kwaliteit van hun onderwijs. De ontwikkelingen zijn het gevolg van een duidelijke en planmatige aanpak van de verschillende verbetertrajecten. De school heeft inmiddels gekozen voor de invoering van een kwaliteitszorgsysteem, waarmee zij het leren en onderwijzen en de zorg en begeleiding in beeld kan brengen en kan evalueren. Een eerste bevraging van team en ouders/verzorgers leverde nog geen betrouwbare gegevens op, maar ook hiervoor ziet men verbetermogelijkheden. Er wordt nu meer en eenduidiger geëvalueerd of de leerlingenzorg naar wens verloopt. Mogelijk daardoor heeft de school meer zicht gekregen op de onderwijsbehoeften van de verschillende leerlingen en haar onderwijs hierop aangepast, zowel qua organisatie als qua aanbod. In verschillende documenten en verslagen wordt aan belanghebbenden gerapporteerd welke stappen zijn gerealiseerd. Een samenvoeging van die verschillende documenten tot een kwaliteitshandboek ontbreekt echter. Ondanks alle positieve ontwikkelingen is er nog geen sprake van een cyclisch proces in de kwaliteitszorg en moet een en ander nog meer worden geborgd. Een systematische evaluatie en borging van de kwaliteit van leren en onderwijzen en van de leerlingenzorg is weliswaar in ontwikkeling, maar nu nog onvoldoende. De school heeft de afgelopen jaren een groot aantal ingrijpende veranderingen doorgemaakt, die nu lijken gestabiliseerd. De inspectie stelt vast dat de geconstateerde positieve ontwikkelingen door de meeste personeelsleden worden gedragen en dat er bij hen sprake is van een grote betrokkenheid en inzet. Ook voor het verder uitwerken van de zorgstructuur op individueel, groeps- en schoolniveau is men zeer gemotiveerd. Alle personeelsleden willen uit de leerlingen halen wat er in zit, met een aansluitend plannend aanbod. Pagina 8 van 11
Daarnaast is een ieder zich bewust dat hiervoor ook de samenwerking tussen de so- en de vso-afdeling van de school nodig is. Mede om de doorgaande lijn van zorg nog verder te verstevigen. Systeem van leerlingenzorg en functionaliteit van de handelingsplanning De school heeft al enkele jaren ervaring met het werken met leerlijnen. Sinds kort werkt de school ook met een geautomatiseerd volgsysteem. De leerlijnen van alle vakgebieden zijn hierin ondergebracht en de uitwerking naar groepsplannen en de individuele handelingsplannen van de leerlingen is hierdoor zichtbaar aanwezig. De school heeft daarmee een duidelijke omslag gemaakt van volgend onderwijs, dat uitgaat van de belemmeringen van leerlingen, naar plannend onderwijs dat is gebaseerd op capaciteiten en mogelijkheden van de leerlingen. Het werken met een weekplanning is overigens in de huidige vorm recent in gebruik genomen. Dit verklaart dat leraren nog veelal op een eigen format en notatiesysteem terugvallen. Het team is zich ervan bewust dat de uitwerking van een uniforme werkwijze in een doorgaande lijn nog een stevige klus is. Men is optimistisch over de haalbaarheid om meer samenhang aan te brengen in het systeem van planmatig handelen. Leraren geven aan dat zij nu veel meer zicht hebben op hetgeen ze aan de leerlingen kunnen aanbieden en mogen vragen. Het stellen van doelen prikkelt hen om anders te kijken naar het leerproces van de leerlingen. Zij zien de noodzaak en de winst van de discussies die dat in het team heeft opgeleverd over wat goed onderwijs is. De leraren zien het voordeel van collegiale klassenconsultaties, waarmee inzicht kan ontstaan in de verschillen in werkwijzen van de individuele leraren hetgeen op termijn gaat leiden tot meer uniformiteit in het planmatig werken. Een ontwikkelpunt is het bij instroom meer concreet formuleren van een ontwikkelingsperspectief van de leerling door de commissie voor de begeleiding (CvB). Ook in de individuele handelingsplannen is het ontwikkelingsperspectief en daaraan gekoppeld het uitstroomperspectief voor de leerlingen nog onvoldoende helder geformuleerd. De uitstroombestemming van de leerlingen is nu vaak al vroeg duidelijk voor school en ouders/verzorgers, maar in veel gevallen nog onvoldoende ambitieus. Heldere formulering van de verwachtingen in de vorm van een perspectief en de regelmatige evaluatie daarvan biedt ouders/verzorgers en leraren meer houvast bij het verwezenlijken van een optimale ontwikkeling voor de leerling. Leerstofaanbod en onderwijstijd De Martin Luther Kingschool so-afdeling heeft met behulp van de leerlijnen haar leerstof dusdanig ingedeeld dat zij gericht kan inspelen op de verschillen tussen leerlingen. Voor het onderwijs wordt regelmatig gewerkt in kleine groepjes die op een vergelijkbaar niveau functioneren, zowel qua leerinhoud als qua werkaanpak. De leraren hebben dat in de planning opgenomen. Voor zover hun ontwikkelingsniveau dat toelaat leren de leerlingen werken met een aantal taken die zij zelfstandig verwerken. Dit stimuleert een actieve werkhouding van leerlingen en in veel gevallen ook een goede motivatie. Bij het instructiegedeelte van de lessen is te zien dat leraren hun leerlingen uitdagen of tot actief meedenken. De school benut de gelegenheid die het zelfstandig werken biedt nog onvoldoende om de leertijd af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de individuele leerlingen. Veilige school Het veiligheidsbeleid op school is ook voortvarend aangepakt. De uitgangspunten voor dat beleid zijn geformuleerd en de eerste protocollen zijn door werkgroepjes uitgewerkt en besproken in het team. Een incidenten- en ongevallenregistratie en een protocol voor het afhandelen van incidenten zijn naast enkele andere veiligheidsdocumenten reeds vastgesteld. Pagina 9 van 11
Hoewel aan leraren en leerlingen is te merken dat de sfeer in de school meer ontspannen is, ontbreekt het nog aan een betrouwbare wijze van het vaststellen van de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen, personeel en ouders/verzorgers. Dit leidt tot een onvoldoende op de indicator 10.1. Opbrengsten De inspectie kan de resultaten van het onderwijs niet beoordelen. Deels komt dit doordat de school nog geen ontwikkelingsperspectieven voor alle leerlingen heeft opgesteld en daardoor niet kan nagaan of leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen. Aan de andere kant ontbreken voor de inspectie (nog) standaarden waaraan de opbrengstgegevens van scholen kunnen worden afgemeten. Pagina 10 van 11
3. TOEZICHTARRANGEMENT Geen belangrijke tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Martin Luther Kingschool so-afdeling het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van een themaonderzoek. Pagina 11 van 11