Sterk netwerk om armoede te voorkomen en te bestrijden 1
1. Aanleiding De wereld van de sociale zekerheid, re-integratie, participatie en armoedebestrijding is dynamisch. Beleidswijzigingen volgen elkaar in een rap tempo. Nieuwe wetgeving staat al weer voor de deur. De Gemeente Breda anticipeert op de landelijke ontwikkelingen en is zich ervan bewust dat er scherpe keuzes moeten worden gemaakt. Met de komst van het nieuwe kabinet, het nieuwe Sociaal Akkoord, bezuinigingen op het rijks- en gemeentelijk budget en nog weinig herstel van de economie is die scherpte meer dan ooit nodig. Daarbij blijft de gemeente een vangnet houden voor de meest kwetsbare groepen in de samenleving. Hiertoe dient ons armoedebeleid dat activerend van karakter is. Werk biedt immers perspectief om armoede te voorkomen en te bestrijden. Wij ondersteunen de mensen die nog niet aan de slag kunnen. Dat doen wij niet alleen; daarbij hebben wij de hulp nodig van het maatschappelijke middenveld, de professionele organisaties en de vrijwilligers die de meest kwetsbare groepen in Breda kennen. De ondersteuning bieden wij door een sterk netwerk te creëren om gezamenlijk armoede te voorkomen en te bestrijden. Gezamenlijk zoeken wij naar een werkwijze om wegwijzers naar hulp en ondersteuning eenduidig en zichtbaar te maken. Hiermee geven wij uitvoering aan de motie Aanpak van kwetsbaar naar zelfredzaam die door de gemeenteraad van Breda is aangenomen op 15 april 2013. 2. Inleiding In deze notitie beschrijven wij de aanpak om te komen tot een sterk netwerk en hoe wij onze informatie optimaliseren. Onze aanpak is flexibel en niet statisch, zodat wij op de actualiteit kunnen inspelen. Onze aanpak kent verschillende fasen: te starten met de basis informatie, gelijktijdig inzetten op de quick wins voor maatwerk en uitwerken van de maatwerk-inzet. Deze notitie kent een korte resultaatgerichte looptijd die aansluit bij de beleidsnota Werken@Breda, Op weg naar werk, nota re-integratie/participatie 2013-2014.Genoemde nota vormt de basis van ons activerend armoedebeleid. Wij beschrijven de acties en te verwachten resultaten voor de korte, de middellange en de lange termijn. Tussentijds vinden evaluaties plaats, waarvan het college in kennis wordt gesteld. In paragraaf 3 beschrijven wij hoe wij komen tot een sterk netwerk en wat wij van dit netwerk verwachten. In paragraaf 4 geven wij weer welke communicatiemiddelen wij inzetten en welke resultaten wij hiervan verwachten. Afsluitend geven wij de planning en het budget aan. 3. Investeren in een sterk netwerk Uit de evaluatie bijzondere bijstand 1 blijkt dat regelingen die bijdragen aan het voorkomen en bestrijden van armoede bij mensen onvoldoende bekend zijn. Daarnaast zijn wijzigingen van beleid onvoldoende gecommuniceerd. Kwetsbare mensen kunnen de vele wijzigingen in beleid, zowel de landelijke als de gemeentelijke, mogelijk moeilijk volgen. Een veel gehoorde kreet is dat ik door de bomen het bos niet meer zie. Overigens geldt dit ook voor het maatschappelijke middenveld. Zowel professionele organisaties als vrijwilligers vinden het een heel uitdaging om landelijk en gemeentelijk beleid bij te houden en in de praktijk toe te passen. Zowel de gemeente als het maatschappelijk middenveld delen de mening dat een optimale samenwerking van de gemeente en de professionele organisaties en vrijwilligers nodig is om problemen van mensen te signaleren en ze de juiste weg naar regelingen te kunnen wijzen. De ondersteuning van kwetsbare groepen moet daarnaast bijdragen aan het bevorderen van hun zelfredzaamheid. Wij vinden dat de regie 1 December 2012 2
om te komen tot een sluitend sterk netwerk niet zozeer bij de gemeente ligt, maar dat alle maatschappelijke organisaties daarin een rol hebben. Wij moeten elkaar dus regelmatig opzoeken en zien voor ons een gedeelde regie-rol, waarbij de gemeente vanuit eigen verantwoordelijkheden een rol neemt en zich ervan bewust is dat (vanuit de netwerk-gedachte) een intensieve samenwerking met alle betrokkenen in de stad kan leiden tot stappen vooruit. Netwerk Wij hebben met Marge in Beeld 2, het armoedenetwerk, afgesproken samen te werken aan het armoedebeleid. Marge in Beeld, zien wij als onze vaste gesprekspartner; evenals de Cliëntenraad. Daarnaast zijn er nog meer gesprekspartners, zoals het netwerk M&S, Raad voor de Schuldhulpverlening, sociale teams, IMW Breda, Mee, WIJ, die hebben meegedacht over de beleidsuitgangspunten van Werken@Breda en de actielijn Activerend armoedebeleid. Vanuit een netwerkstructuur wordt een bijdrage geleverd aan de bestrijding van armoede. Zie Bijlage 1 Petitie Marge in Beeld 2 van 17 oktober 2012 en Bijlage 2 de reactie van het college van Breda. Netwerkbijeenkomsten Het netwerk is hiermee aanwezig. Op korte termijn zetten wij ons in om het netwerk te versterken. Vanuit de eigen rol (bestuurlijke verantwoordelijkheden) en daarnaast als initiator en facilitator van het proces. Per kwartaal vindt er een netwerkbijeenkomst plaats met de organisaties verbonden aan Marge in Beeld en de Cliëntenraad. Het doel van deze netwerkbijeenkomsten is om beleid te bespreken, knelpunten te signaleren en oplossingen aan te dragen. Ook maken wij afspraken hoe wij met elkaar samenwerken, ook het maatschappelijk middenveld onderling, en hoe wij hulpzoekenden warm naar elkaar overdragen. Afhankelijk van de agenda nodigen wij daar het Instituut voor Maatschappelijk welzijn, Budgetcoach Breda en het Sociaal Team voor uit. Punten van de agenda zijn standaard: 1. Voorlichting over beleid en wijzigingen; 2. Ken elkaar om te komen tot een sterk netwerk; 3. Uitwisselen van ervaringen en resultaten in beeld brengen. In de komende twee jaar organiseren wij verder twee maal een bredere netwerkbijeenkomst met maatschappelijke organisaties, ondernemers en andere geïnteresseerden. Doel hiervan is om met elkaar in gesprek te gaan en blijven om te komen tot betere samenwerking op het terrein van armoedebestrijding. Dit kan ook een werkatelier zijn. Trainingen Daarnaast investeren wij in het bevorderen van deskundigheid van de vrijwilligers. Twee keer per jaar bieden samen met het netwerk een in-company training aan. In die training staat centraal : Welke landelijke en gemeentelijke regelingen zijn er? Waar heeft iemand recht op? Welke landelijke en gemeentelijke organisaties zijn er? Hoe kan iemand voortaan zijn eigen financiën goed regelen? Hoe ga je om met kwetsbare groepen? Hoe schakel je een netwerk in? Etc. Met deze training spelen wij in op de actualiteit en krijgen wij het vertrouwen dat de kwetsbare burger goed wordt ondersteund. Verder onderzoeken wij of bijvoorbeeld Your Goals van de gemeente betrokken kan worden om de relatie te leggen met cultuurverandering binnen een professionele organisatie. Bijvoorbeeld om mogelijkheden van online werken én best practices uit te wisselen. Ambassadeurs Binnen het sterke netwerk zoeken wij naar vrijwillige armoede-ambassadeurs. Zij kunnen de kernboodschap van het Bredase beleid op geijkte (natuurlijke) momenten uitdragen in samenwerking met de gemeente. Pool van voorlichters Omdat we regelmatig verzoeken krijgen om voorlichting te geven over ons beleid richten we een pool van voorlichters op. We streven naar een combinatie van professionals van de gemeente en vrijwilligers (budgetcoaches, uitkeringsgerechtigden als ervaringsdeskundigen). 3
Nieuwsberichten De gemeente initieert digitale nieuwsberichten bij iedere beleidswijziging of bij ander interessant nieuws voor het sterk netwerk. In september 2013 hebben wij bovenstaande acties met het sterk netwerk uitgewerkt. 4. Optimaliseren van informatie Het armoedebeleid is vooral landelijk georganiseerd. De meeste regelingen, zoals zorgtoeslag, huurtoeslag etc, kennen een landelijke grondslag. De gemeente heeft beleidsvrijheid om lokaal invulling te geven aan de bestrijding van armoede. Beleidsvrijheid geldt voor de bijzondere individuele en categoriale bijstand, de BredaPas en voor een deel schuldhulpverlening. Daarbij geldt wel de restrictie dat de gemeente niet aan inkomenspolitiek mag doen; dat is voorbehouden aan het rijk. Zo geeft het rijk ook de voorlichting over de landelijke regelingen en is de gemeente en zijn maatschappelijke partners hiervan het doorgeefluik. In 2013 en 2014 heeft de gemeente als speerpunt extra inzet te plegen op informatie over het armoedebeleid aan kwetsbare burgers. Het geven van informatie, adequate, klantvriendelijk en gericht, kan een mogelijk afglijden naar armoede voorkomen of armoede bestrijden. Breda zet in op meer transparantie, betere toegankelijkheid en proactieve informatieoverdracht. Het ontsluiten van informatie via www.breda.nl sluit aan bij de tijdgeest en heeft onze voorkeur. Digitale informatie vormt de basis van onze communicatie en is altijd up-to-date. Goede informatie is zeer belangrijk, maar met informatie alleen wordt armoede niet voorkomen. Het is uiteraard van belang dat burgers hun eigen verantwoordelijkheid tonen in hun kosten van bestaan en in het voorkomen van schulden. Met andere woorden, vanuit gemeente oogpunt is het moeilijk om een causaal verband aan te tonen tussen goede informatie en voorkomen en bestrijden van armoede. Daarbij brengen wij ook de nuance aan dat het begrip leven in armoede enige subjectiviteit kent. Dat goede informatie een bijdrage levert aan de doelstelling staat overigens niet ter discussie. De boodschap is het ondersteunen van kwetsbare groepen waarvoor participatie noodzakelijk, maar niet vanzelfsprekend is. Zij moeten weten op welke regelingen zij recht hebben en hoe zij deze kunnen aanvragen: wie kan waarvoor terecht en mag wat verwachten van de regelingen. Deze groep is divers en kent wisselende samenstellingen en daarmee een diverse benadering ( maatwerk ). In de huidige informatie rondom het Bredase armoedebeleid vallen de volgende zaken op: - Communicatie is bescheiden van aard en reactief. - Communicatie is te vaak aanbod gestuurd. - Communicatie is mondjesmaat doelgroepgericht. - Er bestaat onvoldoende regie in de communicatie. - Inzet op voorlichting door maatschappelijk betrokken organisaties kan beter. Met onze aanpak varen wij een nieuwe koers. Wij zetten koers op twee hoofdlijnen: 1) Optimaliseren van de basis informatie basis op orde 2) Interactieve informatieoverdracht 4.1 Optimaliseren van de basisinformatie basis op orde Uiteraard beginnen wij niet op 0. De gemeente kent standaard communicatievormen. Zo informeert de gemeente vooral via de website www.breda.nl en www.ateagroep.nl. De website moet compleet, actueel 4
en makkelijk toegankelijk zijn. Wij investeren in de zoekfunctie en vindbaarheid van informatie. Dit toetsen wij regelmatig bij onze partners in de stad. Verder leggen wij op de website verbindingen (linken we) met ons netwerk en contactpersonen van andere organisaties en o.a. met de recente bedragen, rekentools, nieuw beleid, bijdrage sociale kaart. In het verlengde hiervan is het van belang dat alle medewerkers de juiste kunnen informeren met burgers en (maatschappelijke) partners. Daarom zijn medewerkers aan de servicebalie en aan de telefoon 14 076 via het Kana-systeem op de hoogte zijn van het beleid en beleidswijzigingen. Medewerkers van de Directie Dienstverlening en ATEA zijn geïnformeerd via sharepoint/intranet en werkoverleggen. Beleid van de gemeente is om alle informatie via de digitale snelweg te ontsluiten. Vanuit het netwerk en burgers is wel het dringende verzoek gekomen om toch folder of flyer-materiaal te ontwikkelen. Hierbij werken wij samen met het sterk netwerk aan een simpele folder (ook digitaal toegankelijk en up-to-date te houden) met een overzicht van de regelingen, verwijzingen naar hulpverlenende instanties, een voorlichtingsklapper, een visitekaartje met de belangrijkste websites en een verwijzing naar instanties die hulp kunnen geven, een voorlichtingskoffer met voorlichtingsmateriaal inzetbaar bij de verschillende doelgroepen; variërend van spel, beeld, en foldermateriaal, zowel fysiek als digitaal (usb) 2. Dit zijn quick wins en in september 2013 hebben wij de basis op orde en werkafspraken hoe wij deze basis op orde houden. 4.2 Interactieve informatieoverdracht Onze ervaring leert dat gericht informeren over beleid en regelingen meer beklijft. Voorbeelden hiervan zijn persoonlijke brieven, advertenties in huis-aan-huisbladen en voorlichtingsbijeenkomsten. Wij zullen in 2013 en 2014 meer inzetten op interactieve informatieoverdracht. Uit ervaring is gebleken dat persoonlijk aanschrijven het beste werkt om informatie bij de doelgroep over te brengen. Klanten aanschrijven wordt in frequentie omhoog gebracht. Daarnaast wordt er ook gekeken naar acties voor specifieke doelgroepen, zoals kinderen, en wordt het Centrum voor Jeugd en Gezin betrokken hierbij. Bij bijzondere acties en bij acties rondom een bredere doelgroep maken we gebruik van advertentiemogelijkheden. Naast persoonlijk contact is het belangrijk om de informatie laagdrempelig en dichtbij huis te brengen. Gerichte wijkcommunicatie kan hierbij een rol spelen. Via de redacties van laagdrempelige print-uitgaven, zoals stadsbrede huis-aan-huisbladen en daarnaast specifieke wijk- en dorpskranten vragen wij medewerking om frequent informatie te plaatsen of over te nemen en/of plaatsen wij regelmatig een artikel, bijvoorbeeld een catern over armoede en schulden i.s.m. de Kredietbank. Dit kan ook via hun websites. Het Sociaal Team kan hierin ook een rol spelen; evenals de pool van voorlichters. Verder onderzoeken wij hoe wij social media kunnen inzetten en maken wij hiervoor werkafspraken. Dit geldt ook voor proactieve benadering van de media/pers/digitale nieuwssites, bijvoorbeeld met het verzoek om interviews te nemen en schrijven van redactieartikelen. Wij onderzoeken ook hoe de informatieoverdracht is verlopen en wat daarvan de opbrengst is. Bij interactieve informatieoverdracht is de samenwerking met het sterk netwerk onontbeerlijk. Om de tevredenheid en kwaliteit te meten houden wij een enquête onder de kwetsbare groepen in Breda. In september 2013 hebben wij de eerste acties afgerond. 2 Koffers zijn te lenen door organisaties om te gebruiken bij voorlichtingsbijeenkomsten. 5
5. Borgen capaciteit van vrijwilligers De gemeente subsidieert een aantal organisaties verbonden aan Marge in Beeld. Daarnaast gaat er subsidie naar de hulpverlenende instanties die kwetsbare burgers ondersteunen naar zelfredzaamheid. Met deze organisaties zijn resultaatafspraken gemaakt over de inzet van o.a. vrijwilligers. Zolang deze resultaatafspraken worden nagekomen is de gemeente voornemens subsidies te continueren. De gemeente vindt een netwerk van vrijwilligers en hun deskundigheid en ervaring van uitermate belang in de strijd tegen armoede. Gezien de dynamische context van de sociale zekerheid en komende wijzigingen en bezuinigingen als gevolg van het Sociaal Akkoord plaats de gemeente hierbij wel een voorbehoud. 6. Effect Belangrijk is om te meten in hoeverre informatie bijdraagt aan de gezamenlijke doelstelling van het voorkomen en bestrijden van armoede. Zoals eerder aangegeven vinden wij het moeilijk om een causaal verband aan te tonen tussen goede, gerichte informatie en voorkomen en bestrijden van armoede. Dat goede informatie een bijdrage levert aan de doelstelling staat overigens niet ter discussie. Hiervoor zijn onderstaande indicatoren benoemd voor 2013 en 2014 ten opzichte van 2012: a. aantal bezoekers website www.breda.nl op producten Armoedebestrijding en BredaPas; b. aantal gedownloade formulieren van website www.breda.nl voor een aanvraag bijzondere bijstand en BredaPas; c. aantal ingediende aanvragen voor bijzondere bijstand en BredaPas; d. aantal netwerkbijeenkomsten en gemeten effect daarvan; e. aantal voorlichtingsbijeenkomsten op maat en gemeten effect daarvan; f. na gerichte aanschrijving gemeten effect daarvan; g. na acties social media gemeten effect daarvan; h. na gerichte voorlichting in dag-, huis-en-huisbladen en wijkkranten gemeten effect daarvan; i. het aantal directe vragen via 14 076; j. uitkomsten van enquêtes onder doelgroepen; k. aantal doorverwijzingen van sterk netwerk naar gemeente. 7. Planning Deze planning gaat ervan uit dat er in juni-juli 2013 voorbereidingstijd is voor het ontwikkelen van basismaterialen, de voorbereiding in overleggen en de productie van een aantal nieuwe middelen. Vanaf september 2013 kan dan actiever en op de nieuwe wijze naar buiten worden getreden. De inzet van en ontwikkelen van middelen loopt door tot en met 2014. Een eerste evaluatie vindt plaats in januari 2014; vervolgens een tweede evaluatie in juli 2014. 6
8. Budget Binnen de begroting van het armoedebeleid is budget geclaimd voor voorlichting. Dit budget is structureel en meerjarig beschikbaar en bedraagt in totaal 33.000,- per jaar. Daarnaast worden reguliere uren beleidsondersteuning en uitvoering ingezet. Hieronder de begroting voor 2013 en 2014. Basisfoldermateriaal 10.000,- Doorontwikkelen website www.breda.nl 2.000,- Aanpassing formulieren 2.000,- Ontwikkelen logo/stempel/beeldmerk 1.000,- Voorlichtingskoffers 2.000,- Visitekaartjes 1.000,- Advertenties/artikelen in kranten 3.000,- Persoonlijk aanschrijven 5.000,- Deskundigheidsbevordering/training 5.000,- Netwerkbijeenkomsten 1.000,- Onvoorzien 1.000,- Totaal 33.000,- Overige reguliere middelen/subsidies p.m. 9. Overzicht activiteiten, resultaten en effecten Activiteit Doelgroep Resultaat 2013-2014 Effect Netwerkbijeenkomst Sterk netwerk 4 x per jaar Te komen tot een sterk netwerk waarbinnen optimale samenwerking om problemen van mensen te signaleren en ze de juiste weg naar regelingen te wijzen ter ondersteuning richting zelfredzaamheid. Brede netwerkbijeenkomst -Ondernemers -Geïnteresseerden 2 x per jaar Idem als hierboven, inclusief het brede maatschappelijk middenveld, ondernemers en andere geïnteresseerden. Trainingen Vrijwilligers 2 x per jaar Vrijwilligers in Breda zijn deskundig en voorzien van de meest recente kennis. Inzet ambassadeurs Vanuit sterk netwerk voor kwetsbare burgers Minimaal 3 ambassadeurs die de kernboodschap kunnen overbrengen Bij bijeenkomsten en natuurlijke momenten zetten ambassadeurs zich in om de kernboodschap ten aanzien van armoedebestrijding uit 7
te spreken. Digitale nieuwsbericht Sterk netwerk 4 x per jaar Berichtgeving over beleid aan het sterk netwerk, opdat het netwerk goed kan informeren. Pool van voorlichters Basis op orde Informatiemateriaal Inzet social media Actieve persbenadering Catern armoede Sterk netwerk Geïnteresseerden -Burgers -Burgers -Burgers -Burgers -Burgers gereed september 2013 gereed september 2013 gereed september 2013 gereed december 2013 gereed september 2013 gereed december 2013 Op verzoek van organisaties voorlichting te verzorgen. Burgers weten hoe zij aanvragen kunnen indienen ter ondersteuning en bevordering van hun zelfredzaamheid. Berichtgeving over beleid aan het sterk netwerk, opdat het netwerk goed kan informeren. Burgers weten hoe zij aanvragen kunnen indienen ter ondersteuning en bevordering van hun zelfredzaamheid. Berichtgeving over beleid aan het sterk netwerk, opdat het netwerk goed kan informeren. Burgers weten hoe zij aanvragen kunnen indienen ter ondersteuning en bevordering van hun zelfredzaamheid. Berichtgeving over beleid aan het sterk netwerk, opdat het netwerk goed kan informeren. Burgers weten hoe zij aanvragen kunnen indienen ter ondersteuning en bevordering van hun zelfredzaamheid. Berichtgeving over beleid aan het sterk netwerk, opdat het netwerk goed kan informeren. Burgers weten hoe zij aanvragen kunnen indienen ter 8
Tevredenheidsonderzoek -Burgers ondersteuning en bevordering van hun zelfredzaamheid. Berichtgeving over beleid aan het sterk netwerk, opdat het netwerk goed kan informeren. 2 x per jaar Burgers en het sterk netwerk zijn tevreden over alle informatievoorziening en geven een 7. 9
Bijlage 1 Petitie Marge in Beeld 2 Bijlage 2 Reactie college Breda op petitie 10