Stichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter Wat is leerkracht? Stichting leerkracht is een organisatie van enthousiaste experts uit het onderwijs en bedrijfsleven die scholen helpt in het ontwikkelen van een cultuur van elke dag samen een beetje beter. Als pro bono initiatief begonnen vanuit McKinsey & Company met 16 pilotscholen in 2012, zijn we inmiddels een zelfstandige stichting met bijna 200 deelnemende scholen. We willen zo snel mogelijk zoveel mogelijk scholen bereiken met onze aanpak omdat we ervan overtuigd zijn dat elke dag samen een beetje beter de volgende stap is in het nog verder verbeteren van het Nederlands onderwijs. Doordat we in onze aanpak zoveel mogelijk aandacht besteden aan het bouwen van kennis en vaardigheden binnen deelnemende scholen en besturen willen we onszelf in 2020 overbodig hebben gemaakt en ons opheffen. Waarom leerkracht? Het Nederlands onderwijs is door de bank genomen goed en daar mogen we trots op zijn. Het is echter al jaren goed en het lijkt alsof de verbetering van het onderwijs is gestagneerd, ondanks een heleboel pogingen op het gebied van met name de organisatie, curricula en financiering van het onderwijs. Hoe maken we het nog beter? Wij geloven dat het onderwijs op een school zo goed is als de kwaliteit van haar leraren en dat blijkt ook uit internationaal onderzoek naar onderwijsverbetering. Uit dat onderzoek blijkt ook dat de échte kwaliteitsverbetering op de werkvloer plaatsvindt. Namelijk wanneer leraren met en van elkaar leren en het onderwijs gezamenlijk op school beter proberen te maken. Lesbezoeken en feedback, gezamenlijke lesvoorbereiding en bordsessies waarbij lerarenteams samen resultaten analyseren, doelen stellen en acties afspreken, Alles bij leerkracht draait om elke dag samen een beetje beter en in de praktijk betekent dit dat leraren op wekelijkse basis bij elkaar in de les kijken en elkaar feedback geven, samen lessen voorbereiden, en leerlingresultaten analyseren en daar acties op ondernemen. zijn daarbij de voornaamste interventies. Cruciaal is dat dit niet zo af en toe gebeurt, maar wekelijks. En niet alleen door een aantal voortrekkers, maar door iedereen op school. En niet omdat ze dat moeten van de schoolleiding, maar omdat leraren dit zelf willen en er plezier en energie uithalen. Dit inzicht wordt steeds breder gedeeld binnen het Nederlands onderwijs. Echter, hoe je tot zo n cultuur van elke dag samen een beetje beter komt is nog niet zo eenvoudig. Met de doelstelling om daar een effectief, efficiënt en duurzaam programma voor te ontwikkelen is Stichting leerkracht van start gegaan in het schooljaar 2012-2013. 1 versie januari 2015
Hoe ziet het programma eruit? Op school Op een school die aan leerkracht deelneemt gaat een eerste team van 8 tot 10 leraren aan de slag met de drie kerninterventies : 1) lesbezoek en feedback, 2) gezamenlijke lesvoorbereiding en 3) bordsessies. De bordsessie is een korte bijeenkomst van 15 minuten waarbij leraren staand bij een whiteboard successen delen, de voortgang op een aantal leerling gerelateerde doelen analyseren en verbeteracties bedenken en verdelen. Vanaf het eerste moment ligt de aandacht op het eigenaarschap van het team. Een team stelt een eigen doel waar ze de komende 6 tot 8 weken aan willen gaan werken. Leraren bepalen zelf bij wie ze gaan kijken in de les, wanneer en met welk doel. De schoolleiding denkt mee in het proces maar legt niets op. Doordat het programma meteen praktisch is (je gaat al in de eerste week bij een collega kijken) worden al snel eerste successen geboekt. Bij mijn eerste bezoek pikte ik al meteen twee ideeën op die ik de dag erop kon gebruiken Lerares PO Gedurende 8 weken krijgt het team een aantal trainingen om samenwerkingsvaardigheden bij te spijkeren. Hoe geef en ontvang je feedback? Hoe stel je goede, meetbare, kortcyclische doelen? Ook vindt voortdurende terugkoppeling plaats van de kerninterventies. Hoe worden de lesbezoeken ervaren? Merken we dat de lessen verbeteren door regelmatig samen lessen voor te bereiden? Als het eerste team 8 weken op gang is kunnen er nieuwe teams op school starten. Ook zij gaan precies hetzelfde traject in van 8 weken. Zo ontwikkelt zich op school stapsgewijs een nieuwe, normale manier van werken en krijgt iedereen de tijd om eraan te wennen en inspireren collega s die er al mee zijn begonnen de anderen. Teams die de interventies onder de knie krijgen merken al snel dat er verbanden tussen bestaan. Een lesbezoek koppelen aan een gezamenlijk voorbereide les is heel nuttig. Doelen die je als team hebt gesteld ga je verwerken in de lessen die je samen voorbereidt. Op die manier maken de interventies het mogelijk steeds verdere verdieping in je onderwijs te brengen. De leerkracht kerninterventies 2
Tussen scholen Tijdens het programma kom je een aantal keren met andere scholen samen. Dit doen we deels omdat scholen op die manier van elkaar kunnen leren over het toepassen van het leerkracht programma (bv. Hoe maken jullie tijd vrij voor lesbezoeken? of Hoe stellen jullie doelen vast? ). Zo vindt er aan het begin We begonnen het pilotjaar 2012-2013 met 16 scholen. In schooljaar 2013-2014 kwamen er 75 scholen bij en in het schooljaar 2014-2015 zijn we verdubbeld naar bijna 200 scholen. Veel van de nieuwe scholen zijn met leerkracht begonnen vanwege de ervaringen van reeds deelnemende scholen. van het programma een bootcamp plaats waar 4 tot 5 deelnemers per school, en zo n 10 scholen tegelijkertijd, samenkomen om de voorbereidingen te treffen op de start van het schoolprogramma. We brengen scholen echter ook samen omdat je van ervaringen van andere scholen kan leren over het verder verbeteren van het onderwijs. Zo openen zich niet alleen deuren binnen de eigen school, maar ook de deuren naar buiten. We organiseren daarom 5 keer per jaar een zogenaamde pizzasessie waar een aantal personen per school andere scholen ontmoeten om successen en ervaringen uit te wisselen. Leraren én schoolleiding (én schoolbestuur) Een andere manier van werken onder leraren vereist een andere manier van leidinggeven. Dat veranderen van de eigen manier van leidinggeven is best lastig voor schoolleiders. Daarom helpen we schoolleiders in het ontwikkelen van een rol die past bij een cultuur van elke dag samen een beetje beter, bijvoorbeeld door twee aparte schoolleidersfora en intervisiesessies tijdens pizzasessies te organiseren. Wat geldt voor schoolleiding geldt natuurlijk ook voor schoolbesturen. Daarom nodigen we ook hen uit voor een apart, vrijwillig schoolbesturenprogramma. Capaciteit op school Het schoolprogramma wordt voornamelijk uitgevoerd door een coach die door de school zelf wordt aangesteld (~0.3 FTE per school voor 1 jaar). Deze keuze voor een eigen coach is gemaakt om zoveel mogelijk vaardigheden en kennis binnen de school (of binnen een bestuur) op te bouwen, zodat scholen niet afhankelijk zijn van onze Stichting voor de continuïteit van het programma. Deze coach krijgt vanuit leerkracht een opleiding in de methodiek maar is hier natuurlijk niet meteen expert in. Daarom wordt de schoolcoach begeleid door een Expertcoach vanuit Stichting leerkracht, die meerdere coaches tegelijkertijd ondersteunt. Veranderen is lastig Zoals in elk veranderproces komen er momenten waarop deze nieuwe manier van werken niet aansluit bij de verwachtingen of behoeftes van leraren of schoolleiding. Dat is niet erg, zolang je dit maar bespreekt en naar oplossingen zoekt. Met leerkracht werken we zo snel mogelijk aan een veilige omgeving waarin dat soort gesprekken plaats kunnen vinden. Ook dat gaat niet altijd zonder slag of stoot, maar is essentieel voor de effectiviteit van de samenwerking tussen leraren. 3
leerkracht tot nu toe Ervaringen met leerkracht Het doel van de leerkracht aanpak is het verder verbeteren van de kwaliteit van onderwijs voor de leerling. Maar dat bereik je niet in één stap. In het bepalen van het resultaat van ons programma gaan we daarom in eerste instantie af op het enthousiasme van deelnemende leraren en schoolleiders. En dat enthousiasme is hoog. Aan het einde van het pilotjaar gaf 85% van de leraren aan dat ze geloven dat leerkracht bijdraagt aan hun professionele ontwikkeling als leraar én dat het effect heeft op hun leerlingen. Slechts 3% vond van niet. Aan het einde van het schooljaar 2013-2014 gaf 100% van de schoolleiders aan dat ze leerkracht zouden aanraden aan andere scholen. Dat is ook niet gek. Zowel via metingen als via de verhalen van leraren en schoolleiding zien we dat de nieuwe manier van werken al binnen een jaar zijn weerslag heeft op de cultuur op school. De sfeer op school is prettiger, er bestaat meer veiligheid om je kwetsbaar op te kunnen stellen, en er wordt vaker geïnnoveerd en om hulp gevraagd. Bovendien ervaren zowel leraren als schoolleiding dat er meer collectieve verantwoordelijkheid voor het onderwijs op school is ontstaan. Het is daadwerkelijk samen elke dag een beetje beter. Er heeft bij ons een cultuurverandering plaatsgevonden. Ik heb in geen jaren met zoveel plezier gewerkt Leraar PO Dat heeft ook gevolgen voor de kwaliteit van lessen. Door regelmatig bij elkaar te kijken en samen lessen voor te bereiden geven leraren aan dat ze een betere leraar aan het worden zijn. We zijn nog te kort bezig om de resultaten van het enthousiasme van leraren, een betere cultuur op school en de hogere kwaliteit van lessen op leerlingresultaten te kunnen onderscheiden, maar leraren en schoolleiders zijn er van overtuigd dat dat gaat komen. Ik vond het de leukste deskundigheidsbevorderingsactiviteit van de laatste 25 jaar. Leraar VO Op 24 oktober 2014 stonden er twee pagina s in de Volkskrant over ons programma. Daarin kwamen de ervaringen van de Rotterdamse PO school de Mariaschool aan bod. Journalist Rik Kuiper: Op de Mariaschool geven leraren zelf aan hoe ze het onderwijs willen inrichten en wat ze willen verbeteren. Op 12 april 2014 besteedde de Vrij Nederland het hoofdartikel aan Stichting leerkracht. Centraal daarin stond de ervaring van de VO school De Populier uit Den Haag. Docent Arjan van der Meij: Het heeft veel veranderd in de school: we praten weer over ons onderwijs en dat komt de lessen en de leerlingen ten goede. 4
Kom langs bij leerkracht Interesse om ook mee te doen met leerkracht? We zijn continu op zoek naar nieuwe scholen om mee te doen aan ons programma en de inktvlek verder te vergroten. Het programma start elk schooljaar in september en duurt twee jaar, een periode waarin de begeleiding vanuit leerkracht intensief start en dan stap voor stap afneemt. Denk je dat leerkracht iets zou kunnen betekenen voor jullie school? Meld je dan aan voor een voorbereidingsbijeenkomst. Daar zullen we in meer detail ingaan op wat deelname aan leerkracht betekent voor je school en krijg je de kans om met reeds deelnemende scholen te spreken over hun ervaringen. Als je dan nog steeds enthousiast bent, kan je je inschrijven voor deelname. We moedigen aan om altijd met meerdere personen per school te komen en een combinatie van schoolleiding en leraren. Deze bijeenkomsten vinden met name plaats tussen februari en mei. Eerst nog meer weten? We organiseren regelmatig informatiebijeenkomsten waarin we tekst en uitleg geven bij de achtergrond, ambitie en aanpak van leerkracht. De inhoud is vergelijkbaar met deze folder. Deze bijeenkomsten vinden met name plaats tussen november en februari. Aanmelden voor de voorbereidings- en informatiebijeenkomsten kan via onze website: www.stichting-leerkracht.nl/kom-langs-bij-leerkracht Ga ook eens met een reeds deelnemende school praten. Een volledig overzicht van deelnemende scholen kun je vinden op de kaart op onze website (druk op de cirkels voor de schoolnamen). Kijk ook op onze website: www.stichting-leerkracht.nl voor meer achtergrond over de methode en verhalen van deelnemers, kijk op onze Facebook pagina of volg ons op twitter (@st_leerkracht). Onze Facebook pagina: Stichting leerkracht Volg ons op twitter @St_leerKRACHT Informatie op onze website: www.stichting-leerkracht.nl Waar moeten we rekening meehouden? Tijdsinvestering: de schoolleiding is bereid om tijd te creëren voor het team (circa 2 uur per week) en maakt zelf tijd om een rolmodel te zijn. Coach: de school maakt een coach vrij voor tenminste 1.5 dag per week om de transformatie op school te begeleiden met opleiding en begeleiding vanuit leerkracht Onkosten: Om coaches op te leiden en scholen te begeleiden is een centraal team met Expertcoaches nodig; hiervoor vragen we een bijdrage aan de onkosten door elke deelnemende school. De hoogte van deze onkostenbijdrage voor scholen die starten in schooljaar 2015-2016 is voor het eerste jaar 350 EUR per leraar en voor het tweede jaar 150 EUR per leraar, met een minimum van 12 leraren en een maximum van 75 leraren (grotere scholen kunnen natuurlijk wel meedoen maar betalen voor niet meer dan 75 personen). 5